Sokol Paja/

Romani “Velloja e Kryqëzuar” e autorit Prend Ndoja është një himn për skrificat e shqiptarëve në luftë me pushtuesit serbë, një paralele tragjike mes botës serbe barbare dhe botës fisnike e bujare shqiptare. Një roman historiko-tragjik që qëndron si një homazh për qëndresën e trimërinë shqiptare përballë regjimit gjenocidal e fashist serb. Romani është një triumf i jetës, i dashurisë, i mirësisë, i trimërisë, i bujarisë, i familjes, sakrificës, i vlerave më të larta të popullit e kombit shqiptar. Romani rrezaton kulturë, autenticitet, vlera të larta artistike dhe letrare. Proza moderne e Prend Ndojës është një shërbim i çmuar për komunitetin shqiptaro-amerikan, gjuhën dhe kulturën kombëtare në mërgatën e Amerikës.

Romani “Velloja e Kryqëzuar” e autorit Prend Ndoja ka meritë të veçantë nga pikëpamja gjuhësore, stilistikore e figurative. Prend Ndoja ka arritur mjeshtërisht të rrëfejë, përshkruajë, skalisë çaste e detaje dhe të krijojë personazhe e situata në një nivel shumë të arrirë. Autori Prend Ndoja arkivon katër botime me shumë vlera gjuhësore e letrare duke u renditur ndër autorët serioze e dinjitozë të mërgatës shqiptare të Amerikës. Autori Ndoja përmes rrëfimit të tij bën një udhëtim të shkëlqyer artistik nga romanticizmi në idealizëm. Personazhet kryesore të romanit Lisi dhe Era mbartin vlerat dhe idealet më të vyera të rinisë shqiptare. Lisi dhe Era janë personazhe që frymëzojnë. Çdo shqiptar patriot dhe i mërguar prej vendlindjes e gjen veten sado pak në këtë roman aq më tepër kur flitet për ngjarje e personazhe që marrin jetë në një kohë të tmerrshme sidomos për shqiptarët e Kosovës. Me autorë si Prend Ndoja letërsia e mërgatës po jep gjithnjë e më shumë kontribute në letërsinë shqipe në Shqipëri e Kosovë.

Nga Rafael Floqi/

Republikanët janë në prag të rifitimit të shumicës së Dhomës për Kongresin me 119-të vende dhe të sigurimit të kontrollit të plotë të Uashingtonit, disa ditë pasi partia fitoi presidencën dhe kontrollin e Senatit.

Republikanët e Dhomës së Përfaqësuesve duket se kanë kthyer një vend të katërt të mbajtur nga demokratët në Kolorado, ku përfaqësuesja Yadira Caraveo (D) e pranoi humbjen e saj ndaj republikanit Gabe Evans të dielën në mbrëmje.

Bilanci aktual i pushtetit në Dhomën e Përfaqësuesve është 214 republikanë dhe 205 demokratë, me 16 gara të mbetura të pa të përfunduara nga AP. Republikanët duhet të fitojnë edhe katër prej tyre për të siguruar një shumicë; Demokratët duhet të fitojnë 13. (Një garë që nuk thirret nga AP është Distrikti 4 i Kongresit i shtetit të Uashingtonit, i cili ka dy republikanë si dy finalistët e tij.)

Trifecta republikane në Uashington do të siguronte që axhenda e patundur konservatore e Presidentit të zgjedhur Donald Trump të hyjë në fuqi. Një Kongres i GOP do të angazhohej për miratimin e politikave për të siguruar kufirin jugor dhe për të riautorizuar shpejt ligjin e taksave të Trumpit të vitit 2017, pjesë kryesore e të cilit skadon në fund të vitit 2025.

Megjithëse republikanët po i afrohen mbajtjes së shumicës së Dhomës së Përfaqësuesve për një mandat të dytë, ndoshta është me një diferencë më të ngushtë. Kjo mund të testojë se si hartohen politikat të caktuara, veçanërisht pasi konferenca ideologjikisht e ndashme e republikanëve të Dhomës së Përfaqësuesve shpesh i ndaloi ata nga miratimi i projektligjeve konservatore gjatë dy viteve të fundit.

Por ligjvënësit e GOP presin që Trump të luajë një rol të jashtëzakonshëm për të ndikuar, ndonjëherë ndoshta duke u bërë presion, që të votojnë në favor të agjendës së tij. Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve Mike Johnson (R-Luiziana), i cili pritet të fitojë një mandat tjetër si kryetar në zgjedhjet e lidershipit këtë javë, do të ketë një aleat në Trump për të siguruar që republikanët e Dhomës së Përfaqësuesve të bien në linjë me politikat që disa krahë të konferencës mund t’i konsiderojnë të diskutueshme.

Trump gjithashtu pritet të ketë një Senat më të favorshëm sesa gjatë mandatit të tij të parë. Disa senatorë janë zotuar për besnikëri ndaj lëvizjes së tij MAGA dhe tre republikanë po konkurrojnë për miratimin e tij duke u zotuar të bashkëpunojnë me dëshirat e tij përpara zgjedhjeve të lidershipit këtë javë për të zëvendësuar Senatorin Mitch McConnell (Kentucky) si udhëheqësin kryesor të GOP vitin e ardhshëm.

Lojëra nga garat e mbetura

Strategët e fushatës Demokratike të Dhomës së Përfaqësuesve shpresonin që Caraveo të mund të mbante vendin e saj për t’i dhënë partisë një mbwshtetje pasi disa gara në Kaliforni dhe një në Arizona mbeten ende për t’u deklaruar. Këta strategë, të cilët folën në kushte anonimiteti për të përshkruar strategjinë e brendshme, besojnë se ka të ngjarë që republikanët të fitojnë vendin e deputetes demokrate Mary Peltola në Alaskë, një shtet që Trump e fitoi me lehtësi.

Është ende e mundur që demokratët të ndryshojnë shumicën e Dhomës për t’u bërë një kontroll i madh i fuqisë republikane. Por rruga e tyre është tepër e ngushtë dhe mezi lë vend për gabime.

Nëse Peltola humbet, demokratët besojnë se ata mund të përballojnë të humbasin vetëm një distrikt më shumë dhe më pas duhet të kthejnë shtatë nga tetë qarqet e mbetura konkurruese midis Kalifornisë dhe Arizonës për të fituar shumicën.

Demokratët kanë marrër me sukses tre vende nga republikanët në Nju Jork dhe duket se janë të gatshëm të rifitojnë një në Oregon – të gjitha rrethet në shtetet liberale që ndihmuan republikanët të merrnin shumicën e Dhomës së Përfaqësuesve gjatë zgjedhjeve afatmesme të vitit 2022.

Republikanët çuditërisht mbajtën vendet në Iowa dhe Nebraska, të cilat ishin vënë në lojë disa javë përpara ditës së zgjedhjeve dhe do të mbajnë një zonë në Uashington ku përfaqësuesi i GOP Dan Newhouse duket se po i shmanget një sfide republikane nga Jerrod Sessler. AP ende nuk e ka thirrur garën.

Ndërkohë, zotësia e pjesëmarrjes në votime të Trump i ndihmoi republikanët të rrëzonin dy demokratë në Pensilvani dhe të kthenin një vend të hapur në Michigan që demokratët kishin mbajtur që nga viti 2018.

Ai gjithashtu ndihmoi në forcimin e shpejtë të shumicës së Senatit. Në natën e zgjedhjeve, republikanët siguruan vende të mjaftueshme për të rifituar shumicën e Senatit. Të shtunën herët, senatori Jacky Rosen (D) parashikohej të fitonte garën për Senatin e Nevadës, sipas Associated Press, duke shënuar një fitore për demokratët në një nga vendet e fundit të Senatit që do të thirrej.

Rep. Ruben Gallego (D) fitoi garën e Senatit kundër Republikanit Kari Lake në Arizona, gjë që do të vendoste një kapak mbi shumicën republikane në dhomën e lartë me 53 vende.

Çfarë ka mbetur për t’u vendosur

Është e paqartë se kur do të vijë thirrja përfundimtare për të përcaktuar bilancin e Kongresit. Disa strategë të fushatës republikanë dhe demokratë besojnë se shumica e Dhomës së Përfaqësuesve mund të projektohet zyrtarisht më vonë këtë javë, pasi miliona fletë votimi duhet ende të numërohen në shtetet perëndimore.

Mund të duhen javë për të përcaktuar rezultatin përfundimtar të garave vendimtare në shtetet ku rezultatet në disa rrethe të Shtëpisë ende nuk janë konsoliduar dhe numërimi ka qenë i ngadaltë. Që nga pasditja e së dielës, në Kaliforni kishte rreth 5 milionë fletë votimi të panumëruara, duke përfshirë më shumë se 950,000 vetëm në Los Angeles County. Zyrtarët e qarkut kanë 30 ditë kohë për të numëruar fletët e votimit dhe për t’ia raportuar ato sekretarit të shtetit, i cili më pas vërteton rezultatet.

Ne po ndjekim disa gara nga afër: ato të përfaqësuesve republikanë Michelle Steel, Ken Calvert, Mike Garcia, David G. Valadao dhe John Duarte në Kaliforni; gara për vendin e hapur që Rep. Katie Porter (D) hoqi dorë në Kaliforni; konkursi që përfshin republikanin Juan Ciscomani në Arizona; dhe Peltola si përfaqësues i Alaskës.

Albert Alla CPA, MBA/

Duke filluar nga 1 janari 2024 bizneset e vogla duhet të raportojnë “Beneficial Ownership Information” ose shkurt BOI. Raportimi duhet të bëhet përpara datës 1 janar 2025. Kjo kerkesë për të raportuar BOI mandatohet nga Corporate Transparancy dhe Anti-Money Laundering Acts to 2019 dhe 2020.

Por çfarë është në vetvete BOI (Beneficial Ownership Information reporting)

Raportimi është thjesht një kërkesë e re nga ligji federal CTA, Corporate Transparacy Act. Ky raport liston pronarët a kompanive qe aktualisht kontrollojne busnesin. BOI report plotësohet nëpërmjet portalit to U.S Treasury Department’s Financial Crimes Network (FinCEN). Informacioni që mblidhet ruhet nga departamenti dhe mund të përdoret vetëm nga forcat ligjore, agjensitë federale në raste kur nevojiten për të luftuar krimet financiare. Ky informacion që mblidhet nga kompanitë amerikane nuk është për pordorim të publikut të përgjithshëm.

Ajo që kërkohet të raportohet është informacion mbi individët që kanë në pronësi mbi 25% te kompanisë ose kanë influence të konsiderueshme mbi kompaninë në mënyrë direkte ose indirekte.

Në këtë mënyrë Corporate Transparacy Act (CTA) po ndërton nje database ku indentifikohen individët që kontrollojnë kompanitë. Qëllimi i CTA është të luftojë evazionin fiskal dhe aktivitetet ilegale financiare. 

Të dhënat e sakta rreth pronareve përfitues e bëjnë më të vështirë për keqbërësit që të fshihen pas ose të përfitojnë nga strukturat e paqarta të pronësisë. Kompanitë , për shembull, mund të përdoren për të maskuar aktivitetet e paligjshme dhe paratë e krijuara prej tyre. Strukturat ligjore e kanë të vështirë dhe u duhet  shumë kohë për të identifikuar activitetet ilegale që fshihen pas kompanive, sidomos kur nuk kanë informacion per pronarët e ketyre kompanive. Qëllimi kryesor I ndërtimit të këtij databasi është që të ndalohet keqpërdorimi I kompanive për përfitime kriminale, ndalimin a pastrimit të parave, financimit të terrorizmit e më gjërë.

Kompanitë si C Corp, S-corp, LLC, Single Member LLC ose kompanitë që janë formuar duke aplikuar me sekretarin e shtetit te NY ose shteteve të tjera, janë të gjitha subjekte që duhet të furnizojnë informacionin për BOI “Beneficial Ownership Information”

Mungesa e aplikimit brenda afatit kohor, 1 janar 2025 rezulton finaciarisht shtrejt, në penalty civile $500 për cdo ditë që kalon dhe penallti kriminale deri në $10,000 ose 2 vite në burg.

Ftoj të gjithë bashkë atdhetarët që kanë në pronësi kompani që u përmendën më sipër të respektojnë afatet kohore duke furnizuar informacionin e kërkuar nga CTA “Corporate Transparacy Act”

Detajet qe duhen dhënë janë të rëndësishme, dhe nëse aplikimi nuk bëhet brenda afatit  ndërshkimet janë të rënda. Pjesa më e madhe e kompanive, S-Corp ose LLC nuk kanë departamente kontabiliteti dhe pronaret janë gjatë gjithë kohës të zënë në punë. Ky fenomen nuk është specific vetëm për ne shqiptarët por është për të gjitha kompanitë e vogla. Ligjit ndryshojnë në mënyrë të vazhdueshme dhe është e vështirë për pronarët e kompanive të jenë vashdimisht të informuar për këto ndryshime. Mos informimi ka pasoja financiare kur nuk respektohen mandatimet ligjore, sic është rasti I BOI. Nga një studim I bere nga AICPA (American Institute of Certified Public Accountants) resulton se nga 33 milion subjekte vetëm 3 milion kanë bërë aplikimet përkatëse. Ne I inkurajojmë bizneset shqiptare të aplikojnë sa më shpejt të jetë e mundur.

Aplikimin mund ta bëni në portalin e FinCEN  https://boiefiling.fincen.gov/

Duke pasur experiencë to considerueshme në  qindra aplikime to BOI, në mund ta bëjmë procesin a aplikimit të thjeshtë dhe pa stress.

Për më shumë informacion, ju lutem na kontaktoni.

AA Limited

Accounting & Tax services  

Albert Alla CPA, MBA

917-545-6541

albertalla12@gmail.com

Aristotel Mici/

Në veprën e tij monumentale “Historitë” Herodoti na përshkruan mjaftë hollësira rreth Orakullit të Dodonës dhe banorëve për rreth saj. Historiani më i vjetër i botës aty na njeh sado pak edhe me pellazgët, duke i konsideruar ata jo vetëm si më të herëshëm se helenët, po edhe që kanë ndihmuar në formimin e tyre kulturor dhe shpirtëror, krahas ndikimit egjyptian.

      Me fjalët e tij Herodoti do të përforcojë idenë se jo të gjitha zakonet Helenët i kanë marrë prej egjyptianëve. “Siç do ta shpjegoj, – shkruan ai,-  gjithë zakonet helenët nuk i kanë marrë prej egjyptianëve, po prej pellazgëve. Prej pellazgëve kanë marrë edhe gdhendjen e shtatoreve të Hermesit… .  Më parë, siç kam dëgjuar në Dodonë,- vazhdon të tregojë Herodoti,- pellazgët gjatë të gjitha flijimeve që kryenin u luteshin “perëndive” pa përmendur ndonjë emër, a po epitet të veçantë, sepse  nuk kishin dëgjuar ende për gjëra të tilla……. Shumë kohë më pas mësuan emrat e perëndive të ardhura prej Egjiptit- përveç atij të Dionisit, të cilin e mësuan shumë më vonë. Pas një farë kohe u këshilluan me orakullin e Dodonës, që është orakulli më i lashtë i Heladës dhe atëherë ishte i vetmi. Pellazgët e pyetën orakullin nëse duhet t’i pranonin këto emra perëndish që u patën ardhur prej barbarëve. Orakulli u tha se duhej t’i pranonin. Dhe pikërisht qysh atëherë ata përdornin emrat e perëndive, kur kryenin ritet e tyre. Edhe këto  veprime helenët i kanë trashëguar prej pellazgëve.” “Por vetëm dje ose pardje, si të thuash, helenët mësuan prejardhjen e çdo hyjnie. Me që mendoj se Homeri dhe Hesiodi kanë jetuar jo më shumë se katërqind vjet para meje, ishin ata që krijuan një teogoni (pemët e familjes së perëndive) për botën helene, pra ata u dhanë emra atyre, caktuan nderet për ta dhe fushat që mbulonin dhe na thanë ç’pamje kishin.

Nga këto që zura në gojë më sipër, pjesa e parë e tyre janë pohime të priftëreshave në Dodonë, kurse e dyta, ajo që i përket Hesiodit dhe Homerit, është mendimi im.”  

Është kuptimplot fakti që Herodoti po thuajse në të gjitha rastet, kur pikëtakohen ndërveprme midis pellazgëve dhe helenëve, të parët, pra pellazgët i konsideron si pararendës të helenëve, gjë që duket edhe në faqet e librit të VII të veprës. Në paragrafin 95, të këtij libri shohim: 

 “Edhe banorët e ishujve të Egjeut kishin prejardhje pellazge, po më vonë u quajtën jonianë për të njëjtën arsye si edhe jonianët e dymbëdhjetë qyteteve, që ishin shpërngulur nga Athina”. 

Duke lexuar Herodotin, gjithnjë të bije në sy mendimi i tij për t’i quajtur fiset helene si akejt, athinasit, e jonianët i quan me origjinë pellazgë siç thotë edhe paragrafi, që pason: “Në kohën kur pellazgët zotëronin atë që tani quhet Heladë,  athinasit një popull pellazgë, quheshin kranaj (nënvizimi im, AM).  

Nga fjalët e cituara dhe të vizuara më sipër, që lexohen në paragrafin 44, Lib. VIII, nuk është e vështirë të dalim me tre deduksione:

1)Së pari, Herodoti na tregon se ajo, që në kohën e tij, quhej Helladë, dikur ka qenë vend i zotëruar nga Pellazgët.

2) Së dyti, “athinasit kanë qenë një popull pellazg”

3)Së treti , në kohën e zotërimit  nga pellazgët,  athinasit quheshin  kranajë.

Siç duket në gjihë veprën e tij, Herodoti ka qënë dhe një dijetar shetitës, që kishte pare shumë vende të botës së vjetër, nga Teba në Dodonë, në Athinë, Lemnos, Pelepones. Dhe kudo që vinte, ai përpiqej të gjellinte fakte dhe ngjarje, që i dukeshin interesante për historitë, që kish marrë përsipër të shkruante. Nga moria e ngjarjeve m’u duk me interes të veçoja midis të tjerave edhe rrrëfimin për dy orakujt, atë të Heladës dhe atë të Libisë. “Egjiptianët,- shkruan Herodoti, – ,tregojnë sa vijon: priftërinjtë e Zeusit të Tebës më thanë që dy gra, në fakt priftëresha, ishin rrëmbyer në Tebë prej disa fenikasve. Ata kishin marrë vesh se njera nga gratë ishte shitur në Libi dhe tjetra në Heladë. Sipas tyre këto gra ishin të parat që themeluan dy orakuj në këto dy vende. Kur i pyeta si mund të flisnin me kaq siguri, m’u përgjegjen se kishin bërë një kërkim të kujdesshëm për këto dy gra. Dhe, megjithëse nuk ia kishin dalë t’i gjenin, kishin zbuluar më pas atë çka po më thoshnin për to.(Historite, Lib. II- f.124)

Kjo është ajo që më thanë priftërinjtë në Tebë, por profeteshat e Orakullit të Dodonës thonë që dy pëllumbesha të zeza fluturonin që nga Teba në Egjipt; njera fluturoi drejt Libisë, tjetra aty në Dodone, pranë tyre. Kjo e fundit u ul mbi një lis dhe paskej thënë me zë njeriu se aty në Dodonë duhej ngritur një orakull i Zeusit.

.Banorët e Dodonës e kuptuan se po dëgjoni  një urdhër hyjnor dhe u bindën të bënin ç’u tha pëllumbesha. Priftëreshat thonë se pëllumbesha që shkoi në Libi u tha libianëve të ndërtonin orakullin e Amonit, një orakull tjetër të Zeusit. Kështu thoshin priftëreshat e Dodonës, nga të cilat më e vjetra quhej Promenia, e dyta Timareta dhe më e reja Nikandra. Edhe dodonasit e tjerë që banonin  rreth e rrotull tempullit, pajtoheshin me këtë. 

Tani do të them mendimin tim sesi ka ndodhur kjo. Sikur vërtetë fenikasit t’i kishin rrëmbyer priftëreshat dhe t’i kishin shitur njerën në Libi dhe tjetrën në Heladë, kjo e fundit, sipas meje, do t’u ketë qenë shitur tesprotëve ( banorë të Çamërisë – shenimi im AM.),  të cilët  e patën çuar në vendin që tani quhet Heladë, vend që në atë kohë quhej Pelazgji “( Herodoti, Historitë, Libri II, parag.56,).

Kështu, duke lexuar dhe komentuar rreth këtij episodi, që ka të bëjë me zanafillën orakullit të Dodonës, e kemi shumë të qartë të kuptojmë se si Herodoti përkatësinë e orakullit të Dodonmës ua jep banorëve të Threspotisë.  Ndër kohë, duke qenë se edhe ky orakull ishte ngritur nga zëri hyjnor i Zeusit, siç cicëroi pëllumbesha, vetëkuptohet vetiu që Zeusi si Hyjni i ka përkitur, po atij vendi, që ka qenë quajtur Pellazgji. Dhe për ta konfirmuar më shumë këtë ide, le të përmendim edhe fjalët e Homerit në Iliada, ku tregohet se : “Akili i falej Zeusit Pellazgjik të Dodonës”(Iliada, XVI-223- 238), duke iu lutur me fjalët:                                                                                                                        … (Kuptimi i  fjalëve lutëse të Akilit, në  një përkthim të  lirë, prej variantit anglisht, pak a shumë do të ishte):  O i  Madhërishmi  Zeus, Zot e Perëndi  i Dodonës Pellazgjike, që jeton lartë dhe mendon  për Dodonën me dimëer të egër si edhe  për profetët e tu, që marrin jetë  nga ti….,. Më dëgjo o Zot, ashtu si më parë, kur t`u luta dhe ti më dëgjove, duke më bërë të nderuar që arrita t`i shpartalloja  me forcë armiqtë e Akejve. Kështu edhe një herë ma plotëso dhe këtë dëshirë për të cilën po të lutem   Nga kjo lutje e Akilit drejtuar Zeusit  Pellazgjik të Dodonës indirekt  marrim vesh se krye -heroi i akejve, Akili, i ka pas përkitur botës së lashtë pellazge. Deduksioni i dytë, që nxjerrim nga lutja e Akilit drejtuar Zeusit është fakti që qytetërimi pellazgjik, qysh gjatë Luftës së Trojës, ka pas qenë dominues që para kësaj lufte, pra  përtej shekullit të XII  Para  Krishtit. 

Po lidhur me kohën e ekzietencës së Pellazgëve lejohemi me këtë rast të kërkojmë  mbështetje edhe tek një vepër e profesor Shaban  Demirajt, e botuar më 2008, ku ai 

shkruan për origjinën e tyre se“po të pranohet karakteri indoeurpian i pellazgëve, atëherë ata duhet ta kenë kenë burimin nga ato treva, prej  nga janë shpërngulur edhe tributë e tjera indeoeuropiane. Ajo që vlen të theksohet është se ata ndodheshin qysh më parë në viset ku erdhën dhe u vendosën tribute Helene gjatë mijëvjerit të dytë para Krishtit”.

 Ndërkaq theksojmë, se dhe në kujtesën dhe në optikën e Herodotit, Pellazgjia datohet historikisht në kohë më e lashtë se Helada, siç edhe  u tha më sipër.

 Përshtypje të veçantë do t’i ketë pas bërë Herodotit rrëfimet për priftëreshat, që themeluan orakullin e Zeusit në Tebë dhe atë të orakullit në Dodonë. Ai shkruan për to, duke rrëfyer se ishin shitur si skllave nga fenikasit, dhe se ato vazhdoin të punonin për thesprotët. Nuk është e vështirë që tek ky paragraf të dalim me deduksionin tjetër se kemi të bëjmë përsëri me një terren të vazhdimësisë pellazgo-ilire:                                                                                                                      Ndërsa punonte si skllave për thesprotët, ajo, priftëresha themeloi një shenjtërore të Zeusit nën hijen e një lisi që rritej aty. S’ka asagjë të jashtëzakonsme në këtë që bëri, sepse ajo pat shërbyer në shenjtëroren e Zeusit në Tebë dhe pa tjetër do të mendonte e do të kujtonte Zeusin në këtë vend të ri. ((Herodoti– Historitë, Libri –II- Parag.56)

 Pra, siç e lexojmë episodin në vazhdimësi, Herodoti rithekson edhe një herë faktin  informuese, se qoftë orakulli i Dodonë, qoftë faltorja  për Zeusin janë lokalizuar në mjedisin e thesprotëve, të cilët kanë qenë dhe janë fise ilire në trojet e tyre.

Nga fjalët e priftëreshës, që ka pas themeluar Orakullin e Dodonës, kuptojmë se periudha, kur do të jëtë krijuar kjo faltore, është koha kur ndikimet e kulteve egjiptiane përziheshin me kulturën fenikase. Kjo ide të lind, kur i dëgjon fjalët, qe ajo nxjerrë nga goja e vet, e cila “u tha njerzëve që motrën e saj e kishin shitur në Libi po ata fenikas, që e kishin shitur edhe atë vetë.

Më pastaj Herodoti dëshiron të japë arsyetimin e tij lidhur me personifikimin e murgeshave si shpendë që flasin. Lidhur me këtë dukuri animizuese ai pohon: “Mendoj që dodonasit i quajtën gratë pëllumbesha, sepse ato ishin të huaja dhe gjuha e tyre dukej si cicërim zogjësh. Ata thonë që pas një farë kohe pëllumbesha foli me zë njeriu, sepse atëherë ajo foli në gjuhë që e kuptuan.  Sa kohë që fliste në gjuhë të huaj, atyre u dukej se cicëronte, sepse si mund të flasë një pëllumbeshë me zë njeriu? Kur thoshnin se pëllumbesha ishte e zezë, nënkuptonin që gruaja ishte egjyptiane. .Kështu, duke u mbështetur në shumë episode të tilla të veprës së Herodotit, një autor i antikitetit, gjeograf nga Hiosi, i quajtur Skymni, arrin në përfundimin se Pellazgët ishin themeluesit e Orakullit te Dodonës, rrënojat e së cilës gjenden në Thesproti, pra në Çamërinë e sotme. 

, 

– Intervistë e shkrimtarit Italian Renato Minore me Visar Zhitin – 

“POETI QË KA SFIDUAR REGJIMIN…”

Renato Minore është gazetar i njohur italian. Ai është lauruar për letërsi moderne dhe është specializuar në filologjinë moderne, ka dhënë mësim lëndën e  teknikës së komunikimit në Universitetin e Romës dhe në LUISS. 

Ndërkaq ai ka punuar në RAI dhe në gazeta e revista si  “La Repubblica”, “Messaggero”, “Il Mondo”, etj, 

 Renato Minore njihet dhe si shkrimtar dhe poet. 

Ka botuar librat me poezi “I nuovi giorni” (Ditët e reja), antologjinë “Quinta generazione” (Gjenerata e pestë), “Non ne so piú di prima” (S’e di më si më parë), “O caro pensiero” (O mendim i dashur”) etj, ndërsa në prozë “I ritorni, (Kthimet), “Leopardi: l’infanzia, le cittá, gli amori” (Leopardi, fëminia, qytetet, dashuritë”, “Lo specchio degli inganni” (Pasqyra e gënjeshtrave”, etj, po kështu është autor esesh dhe përkthimesh, është nderuar shumë çmime letrare, dekorime dhe është emëruar në juri të ndryshme letrare. 

Në numrin e fundit të revistës së madhe italiane “50 & PIÚ” – tetor 2024, është botuar një intervistë e tij, marë shkrimtarit Visar Zhiti. 

. 

Renato Minore dhe Visar Zhiti, 

Camaiore 2024

Visar Zhiti është një nga shkrimtarët më të mëdhenj shqiptarë, ndoshta më kompleksi dhe më i plotë pas vdekjes së Ismail Kadaresë. Poet dhe narrator, ka shkruar shumë libra poezi, tregime, romane dhe ese. 

Libri i tij më i fundit është një koleksion i mrekullueshëm i poezive, “Rrugë që rrjedhin nga duart e mia”, (publikuar nga shtëpia botuese PuntaCapo, përkthimi i Elio Miracco-s), të cilit i është ndarë çmimi ndërkombëtar i poezisë. 

Historia e tij ka nuanca të dhimbshme, edhe tragjike: sepse shumë i ri ai u dënua me dhjetë vite burg nga regjimi diktatorial shqiptar për poezinë e tij. Pas rënies së Perandorisë komuniste, ai punoi për shumë vjet në diplomaci në ambasadën e Shqipërisë në Romë, në Vatikan dhe në Uashington (ku tani jeton në SHBA). Ai është një shkrimtar i përkthyer dhe i njohur në shumë vende, dëshmitar i një kohe të egër që ka bërë të vdesin burgjeve qindra shkrimtarë dhe intelektualë si ai.

E takoj me rastin e çmimit ndërkombëtar “Camaiore” dhe pyetja e parë është e detyrueshme: ishin vërtet poezitë e tua kundër regjimit? A kishit ndjeshmërinë për të goditur një sensibilitet politik, për të përdorur një eufemizëm? 

Zhiti, në një mënyrë të ndritshme, na përcjell odisenë e tij: 

“Po, vërtet, nuk e dija se po shkruaja kundër dikujt dhe kundër diçkaje. Më dukej natyrale të thithja ajrin e kohës, atë që shihja përreth meje. 

Dërgova përmbledhjen me poezi “Rapsodia e jetës së trëndafilave” te e vetmja shtëpi botuese që ekzistonte e regjimit. 

U vlerësua si ‘e trishtuar’, jo në përputhje me direktivat politike, me një gjuhë si ajo e Ezopit, tepër e pasur me metafora. 

Akuza ishte se kisha bërë propagandë kundër regjimit, unë në të vërtetë nuk kisha shpërndarë ndonjëherë vargjet e mia. Në një poezi, “Demokracia në natyrë”, kam shkruar se në botën e natyrshme ekziston një demokraci e jashtëzakonshme, sepse trëndafilat nuk janë kundër ullinjve, zogjtë nuk janë kundër qenve dhe ne duhet të mësojmë prej saj. 

Kështu, në moshën njëzet e gjashtë vjeçare përfundova në burg, i dënuar me 10 vjet heqje lirie. 

Umberto Eco e ka shkruar këtë duke e lidhur me rastin tuaj: “poezia i bën me frikë regjimet autoritare dhe diktatoriale, edhe nëse flet për trëndafilat”.

Regjimi e ndalonte poezinë. Në burg mendoja të shkruaja për të lënë një dëshmi, pastaj kuptova se arsyet ishin më të thella, më magjike dhe pothuajse me frymëzim hyjnor. Duke shkruar, doja të krijoja lirinë tonë, sepse kur shkruan je në lirinë tënde dhe je si shkrimtarët e tjerë, me të gjithë ata që jetojnë në Romë, në Paris, në Uashington.

Një përvojë si e juaja lë gjurmë të pashlyeshme. Të mendosh se keni shkruar pas kësaj, pavarësisht nga kjo plagë e pambyllur?

Në burg vazhdova të shkruaja si mundja, duke fshehur poezitë nën këmishë, në dyshek, në këpucë. Ishin dhe vargje të bëra me mend, duke i mësuar më pas. E gjitha një enciklopedi poetike e vuajtjes. Është si një vragë, diçka e pashlyeshme. Por mbi këtë përvojë ishte dhe rritja, duke u forcuar vokacioni im për të thënë si në vargje ashtu edhe në prozë realitetin tim, të vërtetën time. 

Regjimi na e ndalonte poezinë, sepse në ato çaste isha i lirë të shprehja emocionet dhe kreativitetin.

Kam lexuar poezitë e para të Kadaresë. Ishin të frymëzuara nga realizmi socialist. Kamuflohej për të jetuar? Pastaj, për vetë pranimin e tij, adoptoi teknikën e largësisë, të metaforës: shkruante si u prenë kokat e funksionarëve të Perandorisë Osmane…

Kadare është një shkrimtar i madh, një shkrimtar i pamasë. Kam pasur me të raporte afërsie, të miqësisë. Veprat e tij do të mbeten. Problemi është tjetërkund: regjimi kishte shkrimtarët e tij të paguar për të shkruar, të tjerë i dërgonte në burg. Mund të thuhet: regjimi shfrytëzoi talentin e Kadaresë ashtu si dhe Kadare shfrytëzoi regjimin. Ai si një shkrimtar i madh, kishte krijuar regjimin e lirisë së tij.

Vizionari me flatra dhe gruaja e ndaluar, Funerali i pafundëm – romanet e tuat janë ndërmarrje të vërteta narrative, nuk kanë angazhimin e memuarit dhe të autobiografisë që shpesh i përkushtohen poetët e tjerë. Por konsideroheni më shumë si poet apo më shumë si narrator?

Poezia është të shkruarit e vazhdueshëm, që nuk ndalet kurrë.  Në copëza, në pulsime, në iluminime. Poezia mbetet mbajtësja e zgjedhur e thirrjes për liri dhe shpagim. Romanet kanë nevojë për vazhdimësi, e kanë hapin e gjatë dhe të detyrojnë. 

Po shkruaj një tjetër dhe do të duhet kohë që të përfundoj.

Cilat janë temat e këtij libri të fundit të poezive, përveçse atyre të dhimbjes gjatë dhjetë viteve në burg?

Poeti gërmon në ndërlikimet e shpirtit, duke treguar për shpresën, dëshirat, fillimet e reja dhe duke i dhënë fjalës një valencë ndryshe, duke i dhënë kështu një botë të gjithë të vetën.

Ju a e falni atë që ju ka vjedhur kaq shumë jetë?

Unë mund të fal atë që më ka bërë keq mua, por nuk mund të fal atë që i kanë bërë keq të tjerëve dhe Shqipërisë. Nëse kush ka kryer krime, do falje, duhet t’ja u kërkojë të vdekurve, të pushkatuarve, atij që ështen në dhé. Ata duhet të falin, do të ishte një e drejtë e tyre. Unë, po, e kam bërë: poezitë e mia janë një hakmarrje dhe një falje dhe jam i lumtur që ato kanë gjetur dritë në botë, sidomos në Itali, që për mua është një tjetër atdhe shpirtëror.

Dhe në fund: pse nuk ktheheni në Shqipëri, çfarë ju ndalon? Kujtimet apo tjetër gjë?

Kam jetuar burgun, jam një shkrimtar shqiptar, kam punuar me ndergjegje, e dua atdheun tim dhe njerëzit e mi dhe më pas, kur puna ime si diplomat përfundoi, jam ndjerë i lirë të shkoj në rrugët e dhimbjes dhe të trishtimit tim. 

Kam zgjedhur të jetoj jashtë Shqipërisë, por atdheu është brenda meje, jam një copë e tij, e gjithë bota është atdhe për secilin prej nesh. Dhe kështu jetoj larg, në Amerikë, por larg kujt? Është e rëndësishme të jesh brenda vetes.

Përkthehu nga italishtja Eda Zhiti.