Luboja:“ Pasuria ime më e madhe është arkiva, ajo është një botë e mbushur me shumë xhirime, narracione, tekste, foto, video, poezi, fjalime…”

“E kisha veçuar edhe takimin letrarë me shkrimtarin Fatos Arapi i cili erdhi nga Shqipëria për herë të parë, dhe ishte në moshë diku 60 vjeç, mbasi iu recituan vargjet nga libri i tij nga Azem Gashi dhe Adem Kicaj, i ndjeri e mori fjalën dhe pastaj ai më falënderoi, që po e inçizoj dhe tha, është hera e parë këtu tani, që jam para një kameramani, pavarësisht, që jam autor i shumë librave që 40 vite, dhe nuk po them, që librat e mia nuk lexohen, por fjalën e kam tek kamera, kurrë asnjë televizion deri më tani apo dikush privat nuk më ka inçizuar! Kjo më emocionoi shumë dhe më dha kurajo që të vazhdoj kontributin tim më tutje!”, na tha ndër të tjera, z.Luboja.

Pas shumë intervistave në karrierën time si gazetarë profesionist, redaktorë, editorë, moderator, organizator i shumë ngjarjeve kulturore, sociale e sportive në gjithë mërgatën tonë, pastaj dhe botues i disa librave edhe pas marrjes së titullit akademik, doktor i shkencave politike, po e shoh veten se ka ardhur koha që të largohem nga gazetaria dhe të drejtohem vetëm nga shkenca. Por, është e pamundur, të ndahem nga gazetaria, duke parë shumë veprimtarë në diasporë, që kanë kontribuar shumë, kanë sakrfikuar një jetë të tërë për të mirën e kombit, por që kanë ndejtur gjithmonë anonim për media, por kanë bërë shumë punë të madhe e me shumë vlerë, të mos jenë të shënuar diku. Nuk mjaftojnë vetëm falënderimet e disa mirënjohje për disa veprimtarë, por duhet edhe të mbetet e shkruar për brezin e ri, që të jetë një frymëzim dhe shembull, se kurrë nuk janë dorëzuar zemërbardhët për të mirën e kombit. Ku mos me shkrujt, ku mos me e ndajt një kohë nga kjo kohë e shenjt që e kemi dhe që po kalon shumë shpejt, ku shpesh i themi vetes, që edhe 30 orë të ishte dita, pak do të ishte për një personalitet si protagonisti i kësaj interviste. Sa e sa punën e ka bërë nëpër manifestime, protesta e ngjarje të tjera të mërgatës sonë. Mjafton vetëm kamera të mbahet në krah e të rrish në këmbë nga shtatë e më shumë orë, pastaj të përgaditësh gjithë teknikën, ku edhe në fund të bësh edhe montazhën e regjistrimit. Sa e sa orë duhen? Sa e sa energji shkon? Pastaj t`ia përcillësh organizatorit dhe të tjerëve që e kërkojnë edhe ate pa asnjë euro. Kjo është shpirtëmadhëri. Kjo është shenjtëri. Nuk duhet të fshihemi vetëm pas disa individëve që kanë lekë apo të disa politikanëve që dalin nëpër media thuajse çdo ditë. Por, duhet ti kujtojmë edhe ata, që kanë bërë shumë dhe nuk kanë pranuar të dalin në pah se kanë bërë diçka dhe në fakt, kanë bërë shumë. Sa e sa na duhet arkivi? Sa vlerë ka arkivi? Nuk mundemi ta pagujamë historinë. Aty është një jetë e një kombi. Aty është një punë e madhe e mërgatës sonë. Shumë e shenjt. Për studiues të rinjë, do të ishte e mirëseardhur, kur kemi veprimtarë që kanë ruajtur dokumente. Kur kanë ruajtur foto, proçesverbale dhe në rastin tonë, inçizime me kamerë, ku shihen qartë fjalët dhe aktiviteti. Lirisht mundet të thuhet, një jetë ia ka kushtuar kamerës. Një jetë të tërë edhe ate me buzëqeshje, pa i thënë vetes u lodha edhe ate duke e angazhuar edhe familjen e tij, duke i munguar shumë familjes, duke e mos parë edhe rriten sa duhet të fëmijëve, sepse gjithnjë nëpër takime e takime. Por, familja i është mirënjohës, sepse pasuria e tyre është nderi dhe respekti, që bashkëshorti, babai i tyre, nderohet nga të gjithë ata që janë veprimtarë dhe që kanë vlerë. U mata të mos shkruaj gjatë të them me disa fjalë në vend të një hyrje të kësaj interviste për personalitetin në fjalë, por e pamundur, sepse lexues i dashur, disa herë kam dashur ta kem në intervistë, me shumë modesti nuk ka pranuar, ka thënë nuk është koha ime, por koha e të tjerëve dhe në realitet është koha e z.Daut Luboja. Shumë modest, i qetë, fjalë pak dhe me pozitivitet edhe kur ftohet nëpër takime të ndryshme edhe pse ato nuk u janë paguar honorare, në vend se organizatori t`ju thotë faleminderit për punë që keni bërë, është i pari, z.Daut që ju thotë, ju faleminderit që më keni ftuar. Ata që punojnë me kamerë në teren e dijnë mirë, se sa është e vështirë puna me kamerë. Por, Dauti e njeh mirë gjuhën e kamerës, ju kam thënë edhe kur jam takuar disa here me te, je ti që e njeh mirë alfabetin e kamerës. Kur futet në botën e kamerës në një evenimet, ai nuk di të ndalet. Punë dhe vetëm punë. Kontrollon bateritë, kontrollon mikrofonat dhe në njërën anë shikon syrin e kamerës dhe në anën tjetër, mundohet të mar edhe foto nga ngjarja. Kjo është më shumë se madhështore. Të shkruaj e të rishkruaj, me faqe e faqe për këtë zemër mirë, për këtë personalitet bujarë, është pak, prandaj, po ia lëjmë kohës, se edhe në të ardhmen, do të kemi mundësi të bëjmë një portret libër për këtë veprimtarë, sepse vërtet ka një arkiv shumë të pasur dhe ajo është pasuri e pashlyeshme, që do ti duhej brez pas brezi. Po ju lë që ta lexojmë këtë intervistë, por siç ju njoftova edhe më lart, ndoshta do t`ju dukej e gjatë në sy të parë, por sapo ta lexoni, do i thoni vetes, mirë që e lexuam, sepse morëm fjalë shpirti.

Na thuaj të lutem, me disa fjalë një biografi tënden. Kur keni datën e lindjes, në cilin vend të Kosovës dhe pastaj edhe jetën deri sa jeni larguar nga atdheu?

Jam lindur më 28.06.1969 në Gjakovë. Shkollën fillore dhe atë të mesmen e kam kryer në vendlindje në drejtimin elektroteknikës. Kursin e fotografisë dhe të kompjuterit e kam përfunduar në Zagreb në vitin 1986. Ndërsa, në vitin 1989, jam punësuar në fabrikën e elektromotorit në Gjakovë deri me 1991, pastaj për shkak të situatës jo të mirë politike, ekonomike dhe sociale nga regjimi serb mu desh si edhe shumë të tjerë ta lëshoj Kosovën qysh në moshën 21 vjeç dhe të emigroj në Zvicër, ku tani edhe e posedoj nënshtetësinë e dytë, duke ju falënderuar shtetit helvetik zviceranë! Këtu në Zvicër kam bërë ca kurse të tjera dhe mjaft të vlefshme, si dhe kam marr diploma dhe certifikata të ndryshme përfshirë ato të: Të pc-së, video kurse, të logjistikës, të integrimit, peacemaker e kurse të tjera, si dhe kam udhëhequr kursin në Bülach si Instruktor për kompjuter në gjuhën shqipe të rekomanduar nga Kt.i Cyrihut për Integrim, kam kontribuar në klube dhe shoqata humanitare, integrimin e diasporës, si dhe një mori të kontributeve të tjera.

Na thoni ju lutem, nga e gjithë kjo energji e jote pozitive. Kurrë nuk je dorëzu edhe pse nëpër shumë takime ju kemi pa, herë me kamerë e herë me fotoaparat. Me një fjalë, kurrë nuk kemi dëgjuar të thuash, u lodha?

Keni të drejt ku thoni ,,Nga gjithë kjo energji pozitive?“ Në fakt, dua të them se kam pasur fatin që t’i xhiroj njerëzit pozitiv nga ata marr energji pozitive, sepse kamerën dhe aparatin për të shkrepur e kam jo vetëm profesion, por edhe pasion dhe kjo bënë që të duke xhiruar njerëz pozitiv, njerëz që kanë qenë pjesë e historisë moderne te kombi shqiptarë dhe këtë e kam bërë qysh nga vitet 90-ta e deri më tani. E kjo më frymëzon, me jep energji, më rinon dhe më bënë stoik ndaj vështirësive të cilat eventualisht mund të dalin. Megjithëse, nuk e përjashtoj nganjëherë edhe lodhjen, sepse mosha e bën të veten!

E kuptova, shpirtbardhësia jote e mund lodhjen. Si e fillove të punosh edhe me kamerë?

Në vitin 1991 e bleva një kamerë të vogël për të inçizuar fëmiun e parë dhe për të ju dërguar prindërve në Kosovë xhirimin e fëmiut tim, sepse prindërit e mi mezi pritnin ta shohin djalin. Dhe pastaj gjithçka filloi si një hobi dhe kështu me ketë kamerë nga viti 1991 fillova të xhiroj shumë aktivitete shqiptare të cilët në atë kohë e ngritën zërin kundër regjimit të Millosheviqit!

E dini, sa orë përafërsisht keni punuar me kamerë?

Jo, sa orë saktësisht nuk e di, por e di që shumë kam punuar dhe vazhdoj ende me pasion të punoj këtë profesion. Artisti mendoj se lind, por gjithsesi se ambienti social i jep edhe nuancat e tij dhe ndikon në zhvillimin e profesionit.

Keni një arkiv të pasur të ngjarjeve të ndryshme të kombit tonë që kemi vepruar para luftës, gjatë luftës dhe pas saj, për të mirën e Kosovës?

Po, unë mendoj që kam arkivë të pasur të kombit tonë që nga viti 91.

Në arkiv kam të regjistruara demonstratat masive në Bern, hapjen e klubit,,Vatra“të Bülach-ut dhe aktivitetet më pas të këtij klubi, manifestime të ndryshme kushtuar 28 Nëntorit të viteve 93, klube të ndryshme, veprimtarë dhe figura të ndryshëm politike, si Hysen Tërpeza dhe shumë e shumë të tjerë, orë letrare të shkrimtarëve dhe poetëve të ndryshëm të organizuar nga klubi letrar ,,Faik Konica“, ku organizator ishte miku im poet Naim Kelmendi i cili tani jeton dhe vepron në Kosovë.

Përmes Klubit ,,Faik Konica,, kam xhiruar shumë shkrimtar dhe poet sepse isha kameramani i vetëm i këtij klubi letrar prej vitit 1993-1997. Azem Shkreli (ka qenë kryetar i shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i Teatrit në Prishtinë dhe themelues e drejtor i Kosova Filmit) tanimë i ndjerë, Fatos Arapi shkrimtarë nga Shqipëria, po ashtu tani i ndjerë, Naim Kelmendi poet dhe veprimtarë, Flutura Açka nga Shqipëria, shkrimtarë, e shumë artist, kontribues të çështjes kombëtare, etj.,

Andaj, edhe unë mendoj që kam goxha një arkivë të pasur të kombit tonë e cila mund të jetë një sfond i studimit të historiografisë për gjeneratat e ardhshme, në mënyrë që të ruhet një ‘Memorie Kolektive’.

Kamerën e kemi kuptuar se nuk e ke për të fituar pasuri, por ti nderuar ata që e meritojnë. I ke thënë vetes, se mjaft, është mjaft?

Kamerën e kam hobi dhe pasion, që kërkon durim dhe saktësi dhe jam shumë i privilegjuar ti xhirojë njerëzit që kanë merita, vlera dhe njerëzit që në një ose tjetrën mënyrë kanë dhënë kontribut për fuqizimin dhe ngritjen e kombit dhe të shtetit, sidomos të Kosovës. Por, në anën tjetër, edhe nëse i thua vetës mjaft nuk mundesh të pauzosh, sepse dëshira, motivi psikologjik është shumë më e madhe për të dhënë kontributin tim.

Keni respekt nga shumë veprimtarë. Ditë më parë ju takova edhe në një takim të madh me plot art, tek shkolla e aktrimit IFTP e drejtuar nga aktori, regjisori e skenografisti, Adem Kicaj. Keni bashkëpunuar dhe bashkëpunoni edhe në projekte me z.Kicaj. Na thoni disa prej tyre ju lutem?

Po, vërtet kam respekt të veçantë për mikun tim, aktorin regjisorin dhe pedagogun Adem Kicaj. Kisha nderin të jem prezent në 20 vjetorin e themelimit të IFTP Produksionin dhe në premierën e filmit ,,OFSHAMA“, ku mora edhe një mirënjohje nga Adem Kicaj. Kam punuar me Ademin edhe në televizionin shqiptar Arti TV këtu në Zvicër, si dhe tani besoj që do të bashkëpunojmë edhe në Televizionin Ari TV, që do të hapet së shpejti këtu në Zvicër.

Adem Kicaj më njeh më së miri sepse njihemi tre dekada dhe pjesërisht e kam përcjellë kontributin e tij këtu në Zvicër. Me Ademin të punosh është nder dhe privilegj sepse është një aktor dhe regjisor shumë dimensional. Është njëri prej themeluesve të skenës teatrore këtu në Zvicër dhe ai tërë jetën ia kushtoj Artit kurrë pa u ndalur, është aktor dhe regjisor i disa filmave Zviceran, kuptohet edhe filmave Shqip si dhe drejtor shkollën akademike IFTP, këtu në Cyrih.

Z. Luboja, ju njihni shumë mirë alfabetin e kamerës, ashtu ju njohim. Cili inçizim apo regjistrim për ju ka qenë ndër më të mirët është fjala për nga rëndësia apo pesha?

Nuk them që e njohë shumë mirë alfabetin e kamerës, jam modest, megjithëse mendoj, se ka edhe më të mirë se unë, por gjithsesi ju falënderoj për respektin dhe për vlerësimin e juaj! Sa i përket pyetjes tjetër, mendoj se ndonjëherë është vështirë ti veçoj inçizimet se cili ka qenë ndër më të mirët, të gjitha kanë qenë të mira, por do të thoja peshë kanë disa xhirime sepse tani ata njerëz nuk gjinden më në mesin tonë. Përshembull, ishte privilegj ta xhiroja Azem Shkrelin, por i ndjeri ishte tepër i mërzitur për popullin në Kosovë, që ju bëheshin padrejtësitë nga regjimi serb, ishte shumë i tensionuar sepse kërkonte lirinë e popullit dhe më kujtohet në xhirimin e fundit që e pata xhiruar këtu në Zvicër, pas disa dite duke shkuar në shtëpi në Kosovë pati sulm në zemër dhe për fat të keq ndërroi jetë në vitin 1997. Kjo kurrë nuk më hiqet nga mendja, u mërzita shumë, sepse isha shoqëruar shumë me të, ishte njeri shumë i butë dhe Inteligjent, ku pastaj u organizua edhe tubimi komemorativ kushtuar të ndjerit Azem Shkreli, po në të njëjtën sallë dhe me të njëjtit shokë që ishim para ca ditëve në atë takim letrarë, pra kjo ishte një emocion i veçantë kujtimesh! E kisha veçuar edhe takimin letrarë me shkrimtarin Fatos Arapi i cili erdh nga Shqipëria për herë të parë, dhe ishte në moshë diku 60 vjeç, mbasi iu recituan vargjet nga libri i tij nga Azem Gashi dhe Adem Kicaj, i ndjeri e mori fjalën dhe pastaj ai më falënderoi që po e inçizoi dhe tha është hera e parë këtu tani që jam para një kameramani, pavarësisht që jam autor i shumë librave që 40 vite, dhe nuk po them që librat e mia nuk lexohen por fjalën e kam tek kamera, kurrë asnjë televizion deri më tani apo dikush privat nuk më ka inçizuar! Kjo më emocionoi shumë dhe më japi kurajo që të vazhdoj kontributin tim më tutje!

E di se keni investuar shumë në teknikë. Pasuria jote e madhe është arkivi. Mburresh me punën që e ke bërë?

Po kam investuar shumë dhe investoj ende në teknikë, po ashtu mburrem me punë që e kam bërë deri më tani dhe e vërtet mendoj se pasuria ime më e madhe është arkiva. Ajo është një botë e mbushur me shumë xhirime, narracione, tekste, foto, video, poezi, fjalime, e të tjera, të cilat ju japin emocione të veçanta, ju kthejnë në nostaligji, ju japin forcë për të ecur tutje, dhe mbi të gjitha janë dokumentacion i dorës së parë për të përshkruar jetën, vlerat që kemi pasur, bashkëpunimin, dashurinë dhe solidaritetin ndaj njëri – tjetrit, fuqizimin e nacionales, dhënien e kontributit, si dhe shumë gjëra për të cilat mendoj se nuk mund të përmbledhen me pak rreshta.

Keni edhe mirënjohje të shumta që ju kanë ndarë nga bashkatdhetarët tanë. Bashkëpunoni edhe me ndonjë kameraman tjetër, qoftë në diasporë apo në atdhe?

Po kam disa mirënjohje që i kam marrë dhe sa i përket bashkëpunimit me kameraman nuk mund të veçoj ndonjë me emër këtu në Zvicër, por ndodh nganjëherë në televizione private që duhet të punoj me çdonjërin që e gjej aty. Viteve të fundit kam pas disa bashkëpunime vetëm me RTK-në, për ti transmetuar xhirime të firmave private kurse me media të tjera jo. Sot çdo kameraman qoftë në diasporë apo Kosovë, e ka ekipin e vet të kompletuar dhe kështu nuk ka nevojë për bashkëpunime me të tjerë, megjithëse unë jam i gatshëm dhe i hapur për të gjithë!

Padyshim, se edhe teknikat në kamerë kanë ecur në përparim. A ishte më e lehtë para dhjetë vjetëve të punohet apo sot, kur dihet se teknologjia ka ecur shumë?

Sigurisht është më lehtë të punohet sot në mënyrë të digjitalizuar se sa para dhjetë apo njëzet viteve në mënyrë analoge. Rast konkret: Para ca viteve xhirimet kanë qenë në shirit të videokasetave dhe kur u duke të bëhet kopje, humbte kualiteti, kurse sot në kartela të ndryshme në mënyrë digjitale kualiteti mbetet i njëjtë, pastaj koha për ta përpunuar xhirimin ishte shumë e madhe, humbja shumë kohë dhe nganjëherë për një gabim të vogël, më duhej ta kthej xhirimin nga fillimi të cilin e kisha punuar 20 orë gjatë, kurse sot pa kurrfarë problemi punohet dhe ruhet në hardisk në kompjuter me kualitet të lartë, andaj sot është më lehtë të punohet. Teknologjitë e reja kanë avancuar punën, kanë krijuar lehtësira, kanë shkurtuar kohën dhe kanë bërë që brenda pak minutave të ketë multimedia të cilat dikur kanë qenë të pa imagjinuara.

Keni regjistruar edhe nëpër dasma shqiptare, kokteje e ngjarje të shumta festive. Ju ka ndodhur, që të ftoheni edhe për raste të kronikave të zeza, kur dihet se është e dhimbshme?

Po kam regjistruar mbi 400 solemnitete të ndryshme festive. Më ka ndodhur të më thërrasin edhe për raste të kronikave të zeza por nuk kam pranuar të shkoj të xhiroj dhe nuk besoj që do të shkoj ndonjëherë sepse është një çështje sentimentale të cilën nuk mundem të përballoj.

Ora e di, se ju kalon shumë shpejt kur regjistroni, por Ju edhe bëni montazhën. I thua vetes, sikur të ishte dita 30 orë?

Sigurisht, që edhe ju gazetarët e dini se montazha të merr kohë shumë e sidomos nëse aty për aty të lindin ide të reja dhe pastaj mundohesh ti realizosh me efekte vizuale të përshtatshme atëherë pajtohem me ju, i them vetes sikur kam punuar 30 orë në ditë, por kjo varet edhe nga pasioni, unë e dua punën e videomontazhës andaj edhe nuk mërzitëm shumë.

Të gjithë e dijnë, se Daut Luboja e do profesionin me shpirt dhe ajo është parë. Ia ke trashëgua fëmijëve tuaj apo ata duke e parë babain e tyre, se mbi 90 përqind e punës së tij ishte pa të mira materiale, nuk duan të merren?

Unë i kam katër djem dhe secili prej tyre e di këtë profesion, sepse e kanë ushtruar disa herë duke më përcjellë mua për të më ndihmuar në xhirime dhe ne kemi punuar familjarisht. Të kuptohemi: xhirimet kushtuar kulturës dhe çdo aktiviteti të kombit tonë nuk kam pranuar që të më paguajnë, kurse fejesat, martesat apo ahengjet familjare po. Pra, gjithsesi, se ka qenë edhe një kontribut i imi modest. Siç e ceka edhe më lartë, i kam xhiruar mbi 400 ahengje familjare. Secili në familje i ka pas punët e ndara, njëri i ka punuar fotografit, kopertinën, dikush fillimin intro të enivimentit dhe unë montazhën. Por, tani mbasi janë rritur nuk kanë dëshirë të merren me ketë profesion dhe unë nuk dua t`ju imponoj dhe mendoj, se secili duhet zgjedhur profesionin mbi bazën e asaj që ju flen në shpirt.

Si e sheh brezin e ri që po rritet në diasporë?

Mendoj, se brezi i ri është mjaftë entuziast, kanë arritur dukshëm më shumë se ne atëbotë kur ishim në vitet 90-ta, kanë mundësi më të mira, flasin gjuhën mirë, janë të integruar dhe kanë ndikuar që shumë stereotipa të cilat ishin dikur të mos jenë në shoqërinë helvetike. Sot brezin e ri e sheh kudo në pjesëmarrje të vendimeve shtetërore por gjithsesi si rol me rëndësi e shoh familjen e cila çdo herë duhet t’i edukoj dhe rikujtoj, se gjirin e vërtetë e kanë Kosovën, në mënyrë që mos të vie deri tek asimilimi.

Sipas jush, çfarë organizimi i duhet tash e tutje diasporës, sepse ka kaluar koha, kur mërgata jonë, ka punuar shumë për fitimin e luftës dhe pavarësisë së Kosovës?

Kujtoj, se tani janë pjekur kushtet shumë, kanë mundësi të mira, Shqipëria dhe Kosova kanë hapur ambasadat e tyre, pastaj djemtë dhe vajzat shqiptare përmes kulturës, sportit, aktiviteteve tjera kanë treguar se kush me të vërtet janë shqiptarët. Megjithëse, mendoj se shqiptarët këtu në diasporë duhet të fuqizohen edhe më shumë, të vazhdojnë të japin kontributin e tyre dhe të ndihmojnë shtetin amë.

Jeni i kënaqur me të arriturat e mërgatës sonë në Zvicër?

Po dhe kjo vërehet shumë qartë, qoftë përmes zhvillimit të biznesit, politikës, sportit, kulturës, aktiviteteve sociale, etj. Mërgata ka treguar se është indikatorë i rëndësishëm i zhvillimit të këtij shteti, por edhe shteteve si Shqipëria dhe Kosova. Madje, raportet nga Banka Qendrore në Kosovë nënvizojnë se një pjesë goxha e madhe e të hyrave kryesisht vie nga remitencat e diasporës, gjë që tregon për rolin dhe rëndësinë që ka mërgata sot.

Nëse do të fillosh edhe njëherë nga fillimi punën me kamerë, cila do të ishte puna jote e parë?

Nuk e di nuk kam ndonjë koment. Më duhet shumë të kujtohem në këtë pyetje. Është kthim prapa me kujtes. Dua të shoh vetëm përpara edhe pse jam tej mase i kënaqur me ato që kam bërë deri më sot dhe që jam pritur shumë mirë në Zvicër.

Keni ndonjë program që gjithë arkivin që e keni ta regjistroni dhe të ja dhuroni institucioneve tona apo ndonjë studiuesi që merret me temën e diasporës?

Kam ca xhirime shumë të rëndësishme, disa i përmenda edhe më parë por enden nuk jam i gatshëm që ti ju dhuroj ndonjë institucioni, ndoshta ndonjë studiuesi që merret me temën e diasporës ja kisha dhuruar, por ende nuk kam vendosur! Është një copë shpirti që e kam shkri për ate punë, është e vështirë. Besoj, se do të vije koha dhe do ti dorëzoj në duar të sigurta, që të përfitoj gjenerata e re dhe jo ndoj individi. Sepse vetë nuk kam punuar për të fituar të mira materiale, por të mbetet një pasuri e madhe arkivore dhe e di se është vlëresuar e do të vlerësohet.

Z.Luboja, padyshim, se kemi edhe shumë për të bashkëbiseduar, por ia lejmë kohës, në ndonjë intervistë tjetër, sepse ne besojmë shumë, se nuk do të ndalesh edhe në të ardhmen, sepse shpirti juaj është si diell dhe rrezaton mirësi gjithandej. Të falënderoj shumë, shëndet dhe u takofshim herave të tjera.

Ju falënderoj për kohën dhe angazhimin, respekt dhe jeni çdo herë i mirë se ardhur! Pata nderin që të flas apo të bashkëbisedoj me Ju, duke të respektuar shumë, por vërtet e pata të vështirë të flas për veten time, por ju e gjykoni më mirë, sepse jeni të profesionit edhe ate me vite e vite. Respekte dhe përshëndes gjithë lexuesit tuaj kudo që ndodhen dhe të punojmë të gjithë sa mundemi për të mirën tonë të përgjithshme. Nuk duhet harruar kontributi i mërgatës sonë, se vërtet ka dhënë shumë për të mirën e çështjes kombëtare dhe është kjo diasporë, që gëzon autoritet edhe në shtetet pritëse. Besoj shumë, se edhe Shqipëria, por edhe Kosova, do të jenë edhe më afër me diasporën dhe ti jepet hapësirë veprimi për aty ku duhet në atdheun tonë, sepse gjeneratat e reja po arrijnë suksese të mëdha në evropë dhe duhet shpërnda ate njohuri edhe në vendin e të parëve. / Intervistoi: Dashnim HEBIBI, Cyrih

Rafaela Prifti/

Mbrëmja për 45 vjetorin e restorantit të familjes Selimaj ju dha mundësinë miqve, dashamirëve e klientëve të ftuar nga nikoqirët jo vetëm të shprehnin vlerësimet e mirënjohjen e tyre për bashkatdhetarin Bruno (Shuqri) Selimaj, dhe të reflektojnë më thellë për veten. Për sa i takon anës së biznesit, Bruno ka hyrë në listat e restoranteve më të mira me menu italiane që nga koha e hapjes në vitin 1978, një jetëgjatësi që është e rrallë për vetë standardet e industrisë ushqimore në Nju Jork. Klasifikimi Zagat, anketimi më i njohur i restoranteve, shkruante se nëse shkon aty për herë të dytë, Bruno ta mban mend emrin.” Parametrat e matjes së suksesit në biznes mund të jenë fama, paratë etj., por përsa i takon bashkësisë shqiptare restoranti luksoz në lagjen verilindore të ishullit Manhattan ka qenë “vend takimesh dhe vendimesh të shumta për aktivitetet e komunitetit shqiptar për kombin në përgjithësi e për Kosovën në veçanti,” siç tha Xhevat Kukaj, gazetar dhe veprimtar nga treva Plavë-Guci. Folësit u përqendruan në disa momente kyçe të jetës së Brunos dhe veprimtarive te Bruno – restoranti që dekadë pas dekade ishte sinonim me përpjekjet e diasporës për çështjen kombëtare. Christopher Hyland, ish-Drejtori Kombëtar Politik i Fushatës së Presidentit Clinton, përcolli urimet e tij dhe vlerësoi përkrahjen e vazhdueshme të Brunos në të mirë të njohjes sa më të mirë të situatës të shqiptarëve në Kosovë.

Z. Kukaj e quajti Brunon –zemra e shqiptarit- ndërsa cilësitë humaniste të Selimajve i vendosi në kontekstin e bujarisë, mikpritjes dhe dashurisë për atdheun, si “traditë e trashëguar nga të parët e tyre Nokshiqan, të cilët u shkrinë e dogjën për atdheun sa herë që ishte nevoja.” Mikpritja te Bruno manifestohej në shumë forma që nga dhënia e mundësive të punësimit dhe aftësimit të shumë shqiptarëve te mbështetja materiale e shumë botimeve, projekteve e radio programeve në gjuhën shqipe. “Nuk ka demonstratë e protestë, aktivitet e manifestim kombëtar që nuk ishte Bruno prezent,” tha Kukaj në fjalën e tij përshëndetëse. Për veprimtarinë humanitare e patriotike dhe kontributin e tij, midis të tjerave, Bruno është vlerësuar me tituj e dekorata nga Presidenca e Shqipërisë dhe e Kosovës, çertifikatë mirënjohje nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës.

Agron Selimaj, bashkëpronar dhe manaxher i Club A Steakhouse, biznes që u hap në 2018, prej restorantit Bruno, bëri një përshkrim të prekshëm me episode ku ilustrohej jeta e familjarëve në të cilën përçapjet për biznesin zënë vend qendror por përparësia, siç tha ai, “u vendos se ishte familja.” Ai lexonte me emocion nga telefoni i tij para mikrofonit të vendosur në krah të barit me dru ekzotik, rrethuar nga anëtarët e familjes, bashkëshortja, vëllezërit Arben dhe Alban, të cilët punojnë bashkë me të. Bruno e kishte përjetuar skamjen në vendlindje dhe erdhi në Amerikë nga dëshira për jetë më të mirë. “Pasioni dhe vullneti – Pasion and will – janë çelësi i suksesit të tij,” tha Agroni.

Të mbash një restorant për 45 vjet është një arritje e rrallë, siç pohuan shumë nga të pranishmit një pjesë e të cilëve janë vetë në këtë biznes. Suksesi si restorantor duke pasur në krahë familjen e tij dhe njëherësh duke qenë një aktivist i përkushtuar në bashkësinë shqiptare amerikane e vendos Brunon në një kategori të rrallë mes bashkatdhetarëve.

Mbaj mend se Bruno na priste me shprehjen ‘jeni n’ shpin’ tuj” kur shkoja me babin dhe anëtarët e familjes qysh në mesin e viteve 90-ta. Atëherë disa nga ne ishim të sapoardhur në Amerikë. Bruno dhe Kumrija (Kathy) – nikoqirë fisnikë dhe bujarë prisnin e përcillnin sipas traditës shqiptare pa orar e pa ditë pushimi. “Te Bruno” ishte “oda” për takime të komunitetit, për pritje të personaliteteve por edhe festimet e ditëlindjeve. Si në atë kohë, edhe sot e quajnë “Shtëpia e Shqiptarëve”. Kur kaloje pragun dhe hyje brenda, Bruno kishte përgjatë perimetrit të sallës një mural me ngjyra të ndezura nga piktori i lindur në Romë Giancarlo Impiglia. Dekorimet, mermeri dhe menyja janë të stilit italian, por brendia është fryma shqiptare. Prej pragut të restorantit e matanë është rruga 58 midis avenysë 2 dhe 3 në Nju Jork. Nga pragu e këndej është pjesë shqiptare. Ashtu si ndodh përgjatë autostradave apo në kalime kufitare, në hyrje duhet të vëmë një pllakë a një tabelë me mbishkrimin: You are now entering Albanian heartland.

Motra ime Julika kujton se xhaxhai Peter Prifti dhe pastaj edhe babai ynë Naum Prifti e quanin Brunon Patrioti Numër 1. Në restorantin e tij mbaheshin mbrëmje patriotike për mbledhje ndihmash, takime me diplomatë e personalitete shqiptare, me kongresistë e senatorë amerikanë, bëheshin provime të shumë librave të autorëve shqiptarë, kosovarë e nga trevat e tjera shqiptare. Babai thoshte se Bruno e jepte një të tretën e fitimeve të tij për luftën në Kosovë. Ai qe i pari që e punësoi Naum Priftin në Amerikë, duke i dhënë mundësinë të bënte punë intelektuale të përditshme – që është fat i rrallë për emigrantët e sapoardhur. Bruno Selimaj dhe Dino Hasanaj ishin nismëtarët dhe sponsorët e librit Kombi, për hartimin e një vizioni mbarëkombëtar me mendimet e specialistëve shqiptarë. Babai ishte bashkë koordinator dhe redaktor i vëllimit. Ne e kemi dëgjuar babanë të thoshte se Bruno nuk i ra kurrë gjoksit dhe nuk u mburr kurrë për punët e mëdha që ka kryer nga hera për të mirën e shqiptarizmit. Ai nuk ka kërkuar asgjë për shërbimet dhe kontributin e tij, por është i mirënjohur anë e mbanë për bujarinë e tij.

Në mbrëmjen e 45 vjetorit në emër të familjes Prifti i dhuruam Brunos foton e festimit të 65 vjetorit të babit, më 7 mars 1997, bashkë me mirënjohjen tonë. Dëshmia më elokuente e influencës së Brunos për bashkësinë shqiptare janë pasardhësit e brezit të babait – ardhja e vajzave në këmbë të babait, dhe fëmijët tanë në gjurmët e prindërve të tyre.

Nga Robert Elsie/

Për banorët e lashtë të Ballkanit dhe për gjuhët që flisnin kemi relativisht pak të dhëna. Përveç një numri shumë të vogël mbishkrimesh të shkurtra, si dokumente gjuhësore për ilirishten, trakishten dhe dakishten mbeten vetëm emra njerëzish dhe vendesh të përmendur sidomos nga autorë të lashtë grekë e latinë, që zakonisht nuk qenë fort të interesuar për popujt e tjerë. Megjithatë, nga ç’mbetet prej këtyre gjuhëve, kemi mundësi të arrijmë në përfundimin se ato qenë indoevropiane, pra edhe të lidhura, ndonëse larg e larg, me gjuhët latine, greke, gjermanike, sllave, baltike, kelte e kështu me radhë.

Atdheu fillestar i shqiptarëve pranohet përgjithësisht të kenë qenë malet e Shqipërisë, dhe në mënyrë të veçantë të Shqipërisë veriore. Dijetari gjerman Georg Shtatmyler (Georg Stadtmüller 1901-1985) ve aq larg sa t’i vendosë ata në fillim në rrethin e Matit1. Se deri ku kishin vajtur ata në vijën bregdetare, mbetet ende një çështje e diskutueshme.

Por ç’duam të nënkuptojmë këtu me atdhe fillestar e madje, me shqiptar? Gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit janë bërë mjaft studime për të ashtuquajturën etnogjenezë të shqiptarëve, një obsesion i kuptueshëm ky, sidomos ndër vetë shqiptarët, për të hetuar rrënjët dhe prejardhjen. Me gjithë ekzistencën e disa dëshmive gjuhësore e arkeologjike, shumëçka mbetet për t’u hamendësuar. Ajo çka dimë pak a shumë me siguri është se në lashtësi Shqipëria ishte atdheu i ilirëve, një konglomerat fisesh indo-evropiane që në fillim migruan drejt Ballkanit nga Evropa qendrore në fund të epokës së bronzit (rreth shekujve të dymbëdhjetë dhe trembëdhjetë para erës sonë) dhe zunë bregdetin e Adriatikut. Vitet e fundit, në përpjekjet e tyre për identitet e njohje, për shqiptarët është bërë njëfarë doktrine e dogmë ta quajnë veten pasardhës të drejtpërdrejtë të ilirëve të lashtë. Si shenjë e kësaj vazhdimësie, fëmijëve shqiptarë, kur lindin, u vihen emra ilirë. Ndonëse pa dyshim kemi një element subjektivizmi, nuk ka kurrfarë dëshmish që shqiptarët të jenë të ardhur në atdheun e tyre të sotëm nga gjetiu. Prandaj mund të supozojmë se trungu ilir përbën një element bazë të qenies së tyre.

Në trojet që janë sot Shqipëria nuk kanë qenë vetëm ilirët. Kolonitë e para greke u shfaqën në gjysmën jugore të vendit në fund të shekullit të shtatë para erës sonë. Durrësi (greqisht: Dyrrhakhion ose Epidamnos) u themelua prej kolonësh nga Korfuzi dhe Korinti më 627 para erës sonë, kurse Apolonia, tani Pojan pranë Fierit në skajin jugor të fushës së Myzeqesë, u themelua në vitin 588 para erës sonë. Këto koloni greke, ndonëse vetëm brenda territorit të bregdetit, patën një ndikim të fortë kulturor në vend. Gjatë periudhës nga shekulli i pestë deri në të tretin para erës sonë, ilirët ngritën shtetet e tyre përgjatë Adriatikut, derisa ranë pre e pushtimit romak. Ndër udhëheqësit ilirë përmenden: Agroni (sundoi në vitet 250-231 para erës sonë), mbret i Shkodrës, dhe mbretëresha Teuta (sundoi në vitet 230-228 para Krishtit), që mbretëroi në Lezhë (lat. Lissus).

Romakët, që përherë e më tepër po shqetësoheshin nga piratëria e ilirëve, e pushtuan krejt mbretërinë e Ilirisë nga viti 230 deri 168 para erës sonë, dhe kështu siguruan rrugët e tyre tregtare për në lindje. Në vitin 168 para erës sonë, me humbjen e Gentit, mbreti i fundit ilir i Shkodrës i cili sundoi në vitet 181-168 para erës sonë, krejt Iliria ra nën sundimin romak dhe u përfshi në provincën e Maqedonisë, të themeluar në vitin 148 para erës sonë. Via Egnatia2, rruga tokësore midis Romës dhe Bizantit, kalonte në zemër të Shqipërisë, nga Durrësi (lat. Dyrrachium) në bregdet përgjatë lumit Shkumbin pranë Elbasanit (lat. Scampa) deri në liqenin e Ohrit.

Në kohën e Perandorisë Romake i gjithë Ballkani iu nënshtrua ndikimit të fortë kulturor e gjuhësor të latinishtes, e cila gjatë pesë shekujve zëvendësoi gjuhët vendëse të gadishullit. Nën Jul dhe August Cezarin, ngulimet e Scodra-s, Dyrrachium-it, Byllis-it dhe Buthrotum-it fituan statusin coloniae, kurse Lissus-i u bë municipium sipas ligjit romak. Me imigrimin e vazhdueshëm të legjionarëve, tregtarëve dhe kolonëve romakë drejt provincave të Ballkanit, qendra qytetare si këto qenë të parat që përqafuan latinishten si mjeti më i volitshëm i komunikimit, në fillim përgjatë bregdetit të Adriatikut e më pas në brendësi. Me kalimin e kohës, edhe vendbanimet fshatare u romanizuan deri aty sa edhe nomadët dhe fiset më të thella malësore e ndien ndikimin e kulturës dhe gjuhës së re. Deri në rënien e Perandorisë Romake, shumica e banorëve të Ballkanit në të vërtetë flisnin dialekte krahinore të latinishtes vulgare, të ashtuquajturën latinishte ballkanike, ndonëse mendohet se trakishtja, për shembull, flitej ende në disa zona deri në shekullin e gjashtë të erës së re. Rajonet e fundit që iu nënshtruan këtij procesi romanizimi ishin pa dyshim luginat malore të thella e të paarritshme të Shqipërisë veriore. Edhe pse latinishtja po e shpërbënte thelbin e gjuhës apo gjuhëve vendëse në këtë rajon, dhe tashmë kishte çarë e hyrë në fjalorin dhe strukturën e tyre, ajo nuk kishte mundur të shpërbënte shqipen e vjetër (do të përdorim këtë term pasi na mungon një më i mirë) në mënyrë aq të plotë sa ç’kishte mundur ta bënte me gjuhën paralatine të protorumunëve.

Kur Perandoria Romake u riorganizua nën perandorin Dioklecian (sundoi në vitet 284¬305 të erës sonë) më 297 të erës sonë, Ilirisë i takoi të shkojë me lindjen dhe, me ndarjen përfundimtare në Perandori Lindore e në Perandori Perëndimore në vitin 395 të erës së re, vendi hyri përfundimisht në sferën politike e kulturore të Perandorisë Bizantine Lindore. Në shekujt e mëvonëshëm, Shqipëria u pushtua e u plaçkit nga një radhë fisesh shetitëse: Hunët në shekullin e katërt, Visigotët në vitet 380 dhe 395-401 të erës së re, Ostrogotët në vitin 459, Vandalët në vitin 467, si dhe nga Avarët, Bullgarët dhe Sllavët.

Ishte pushtimi sllav i Ballkanit nga veriu në fillim të shekullit të gjashtë që do të ndryshonte rrugën e historisë shqiptare. Depërtimet e para sllave ndodhën në vitet 548 dhe 587 të erës së re, dhe aty nga fillimi i shekullit të shtatë, kultura grekobizantine në Shqipëri pothuaj kishte pushuar së qeni për një farë kohe. Një nga efektet e ngulimeve sllave në Ballkanin jugperëndimor ishte shpëtimi i gjuhës vendëse nga romanizimi i plotë, cilado të ishte ajo. Me që gjuha sllave e folur nga pushtuesit i zuri vendin mbisundimit gjuhësor të latinishtes dhe e ndërpreu menjëherë procesin e romanizimit, shqipja e vjetër u ngurtësua në atë gjendje që nga shumë gjuhëtarë quhet si gjendje gjysmëromanizimi.

Ndërsa fiset sllave populluan tokat bujqësore të fushave dhe luginave të Ballkanit qendror, banorët vendës të pjesës më të madhe të gadishullit, d.m.th. folës të latinishtes ballkanike apo të gjuhës protorumune, u shtynë brenda rajoneve malore jugore ngjitur me territorin shqiptar. Pikërisht me pesë shekuj pasues të kontaktit midis shqipes së vjetër dhe fiseve proto-rumune shpjegohen shumë tipare gjuhësore të përbashkëta sidomos në leksik e në morfologji, që kanë shqipja dhe rumanishtja. Kolonizimi sllav i Shqipërisë, që përfundoi deri në shekullin e tetë, shpuri gjithashtu në kontakte të forta gjuhësore sllavo-shqiptare.

Në fund të shekullit të dhjetë, perandoria e madhe bullgare ra në dorë të grekëve bizantinë, duke u dhënë mundësi barinjve rumunë e shqiptarë për hapësira të reja. Fiset rumune migruan si nga veriu në drejtim të verilindjes dhe veriperëndimit të Ballkanit ashtu dhe nga jugu për në malet e Pindit, ku shumë folës arumunë hasen edhe sot. Shqiptarët nga ana e tyre, filluan të zbresin nga tokat malore e të zgjerohen në shekujt e njëmbëdhjetë e të dymbëdhjetë, së pari duke marrë plotësisht në zotërim bregdetin verior e qendror të Shqipërisë, dhe më tej në shekullin e trembëdhjetë duke u shtrirë në jug drejt asaj që tani quhet Shqipëri jugore dhe Maqedoni perëndimore. Në mesin e shekullit të katërmbëdhjetë ata migruan madje edhe më në jug brenda Greqisë, në fillim në Epir, Thesali (1320), Akarnani dhe Etoli. Së andejmi ata vazhduan në drejtim të lindjes në Beoti (1350) dhe Atikë, ku më 1382 sundimtarët katalonjas të rajonit u dhanë leje për t’u ngulitur aty e për të punuar tokat, si dhe në drejtim të jugut nëpër gjirin e Korintit brenda në More (Peloponez). Manuel Kantakuzeni i Mistrës (sundoi më 1348¬1380) i ftoi kolonët shqiptarë të nguleshin në krahinat pak të populluara të Arkadisë dhe Lakonisë e të shërbenin si mercenarë kundër principatave franke në jug. Më 1402 dhe 1425, edhe venedikasit, sundimtarë të Negropontit të Eubesë (Evisë) i nxitën kolonët shqiptarë të nguleshin në Eubenë e jugut3. Deri aty nga mesi i shekullit të pesëmbëdhjetë, që shënon mbarimin e këtij procesi kolonizimi, shqiptarët ishin ngulur në mbi gjysmën e Greqisë4 dhe në numër aq të madh saqë, në shumë zona, ata përbënin vërtet shumicën e popullsisë. Vetëm nga mesi i shekullit të nëntëmbëdhjetë gjuha shqipe nisi t’i lëshojë udhë greqishtes. Konsulli austriak Johan Georg fon Han (Johann Georg von Hahn, 1811-1869) raportonte më 1854 se “në ishujt Hidhra, Spece, Poros dhe Salaminë, shqiptarët kanë ngulime aq kompakte etnikisht, saqë gjatë luftës greke për çlirim nuk kishte fare gra që ta kuptonin greqishten”5. Megjithatë kjo gjuhë në këta ishuj tani është zhdukur, ajo ende mund të dëgjohet në shumë fshatra të Beotisë, Eubesë së jugut, Atikës dhe gjetkë.

Nga mesi i shekullit të njëmbëdhjetë Perandoria Bizantine, së cilës i përkiste Shqipëria, sa vinte e po rrezikohej më tepër. Normanët, nën Rober Giskar dë Otvil-in (Robert Guiscard de Hauteville, 1016-1085), vunë në zotërim territoret e fundit bizantine në Italinë jugore dhe më 1081 kapërcyen Adriatikun për të pushtuar Durrësin dhe Shqipërinë qendrore. Ndonëse një vit më pas forcat bizantine ia dolën të rimarrin Durrësin, Lindja dhe Perëndimi do të vazhdonin të haheshin për Shqipërinë në shekujt e mëvonëshëm. Pas plaçkitjes së Konstantinopojës gjatë Kryqëzatës së Katërt më 1204, venedikasit vunë nën zotërim Durrësin (1205). Në lindje dhe verilindje të territoreve venedikase në Shqipëri lindi shteti i parë autonom shqiptar nën princin Progon, shteti Arbanon, i cili jetoi nga viti 1190 deri më 1216. Më 1269, Karli Anzhuin (Charles d’Anjou, 1226-1285) zbarkoi në Vlorë dhe tre vjet më vonë e shpalli veten rex Albaniae (mbret i Shqipërisë). Në fillim të shekullit të katërmbëdhjetë, pjesa më e madhe e Shqipërisë u pushtua nga serbët, nën sundimin e të cilëve ajo mbeti deri në vdekjen e Stefan Dushanit të Madh më 1355. Më pas vendi u coptua në një numër të madh dinastish feudale: Topiajt, Balshajt dhe Dukagjinët në veri të vendit, kurse Muzakajt dhe Shpatajt në jug.

Nga mbërritja e sllavëve në Shqipëri e deri në pushtimin turk në shekullin e pesëmbëdhjetë shqiptarët jetuan, siç u tha më sipër, në kontakt të ngushtë me fqinjët e tyre sllavë, popuj këta që vinin të dy nën ndikimin në rritje të kulturës bizantine. Mund të flitet vërtet për një simbiozë sllavo-shqiptare anembanë pjesës më të madhe të vendit, në të cilin shqiptarët malësorë e, padyshim, në një masë të madhe nomadë, ndodheshin nën kërcënimin e përhershëm të asimilimit etnik. Gjatë Mesjetës, në qytetet e bregdetit shqiptar nuk ka pasur bashkësi shqiptare për t’u përmendur. Durrësi banohej nga venedikas, grekë, çifutë dhe sllavë; Shkodra nga venedikas dhe sllavë, kurse Vlora nga grekë bizantinë. Emrat e lumenjve në këtë vend, një tregues ky kurdoherë i mirë i strukturës së ngulimeve, janë në një masë befasuese sllave6. Kisha kristiane, mbrojtësja e qytetërimit mesjetar në Ballkan ashtu si gjetiu, ishte ajo që sillte kulturën e huaj, qoftë latine, greke apo sllave. Vlerësohet se një pjesë e konsiderueshme e shqiptarëve ishin asimiluar tashmë në prag të pushtimit turk. Ashtu si indianët e Amerikës së Veriut pas kolonizimit evropian, shqiptarët kishin mbetur mjaft anash në vendin e vet.

Mehmet Prishtina/

NË VEND TË URIMIT

PËR DITLINDJE

HASAN PRISHTINA

GJURMËVE TË HASAN PRISHTINËS

SI DO TË DUKEJ HASANIZMI NË PROJEKSIONET E PËRBASHKËTA TË RAMËS DHE KURTIT?

Shtresa jonë hasaniste, për të cilën fliste para disa viteve Demaçi, tani mund të fillojë të fuqizohet, sepse në Tiranë dhe Prishtinë janë dy qeveri legjitime të cilat kanë shanse që të ribëjnë unitetin kombëtar jo me fjalë boshe por me punë konkrete. Edi Rama dhe Albin Kurti kanë nevojë të jenë bashkë në projeksionet e tyre qeverisëse, jo pse me këtë do të fitojnë më shumë vota në kampet e tyre politike, por pse me këtë do t’iu japin shqiptarëve më shumë kredi morale e shpirtërore për një frymëmarrje që do t’ua pastronte mushkëritë nga pluhuri i keqkuptimeve e ngatërresave të kaluara.

Nëse ëndrra e dikurshme e shqiptarëve për të pasur një front të përbashkët që nuk do të ndaheshin sipas ideologjive dhe krahinave, është pikërisht tani momenti që kjo të bëhet realitet. Është pikërisht tani çasti që mbi llogoret e ndasive politike të ndërtohen ura për të kapërcyer në bregun tjetër të qëllimit sublim për një ardhmëri ndryshe ku fëmijët tanë më shumë do të jetojnë në kënaqësinë e punëve të bëra, se sa në iluzionet ëndrrave e parealizuara.

SHQIPËRIA DHE KOSOVA MUND TË ARTIKULOJNË HASANIZMIN ME KODE TË REJA

Nëse dikur Hasan Prishtina në kancelaritë e Evropës artikulonte fuqishëm idetë e një aspirate të përbashkët kombëtare të shqiptarëve të cilën po atakonin shtetet shoviniste fqinje dhe aleatët e tyre evropianë, sot Shqipëria dhe Kosova mund të artikulojnë hasanizmin me kode të reja që i përshtaten rrethanave e konteksteve rajonale e ndërkombëtare. Një ndër ato kode do të ishte aspekti civilizues i bashkëpunimit rajonal ku Shqipëria dhe Kosova pa pasur nevojë të bëhen peng të politikave retrograde të shteteve fqinje, do të nxirrnin në sipërfaqe të gjitha ato energji kreative të cilat mund do të mund të institucionalizoheshin në Tiranë dhe në Prishtinë.

SI MUND TË NDIQET MODELI I HASAN PRISHTINËS NË FOLTOREN E PARLAMENTIT?

Shqiptarët kishin përfaqësuesit e tyre në parlamentin osman dhe njëri nga deputetët që angazhohej më së shumti për çështjen shqiptare ishte Hasan Prishtina. Ai në fjalimet e tija në parlamentin osman gjithnjë fliste për mohimin e të drejtave të shqiptarëve nga qeveria osmane. Madje në njërën nga seancat në parlament në fjalimin e tij, Hasan Prishtina kërcënoi se në rast të vazhdimit të politikës rrënuese në viset shqiptare, ai do të jetë njëri nga organizatorët dhe udhëheqësit e kryengritjes. Sepse siç tregonte edhe porosia e urtë filozofike që kishte dhënë Sami Frashëri, dy dhjetëvjeçarë më parë, se “fjalëve bajate u jep fund shpata”.

Kjo qasje e Hasan Prishtinës ndaj situatave të vështira në terren, sa mund të shërbejë si frymëzim për deputetët e tanishëm të Kosovës dhe Shqipërisë, duke zhveshur për një moment këmishën e pëkatësisë partiake e ideologjike dhe duke veshur atë të unitetit e veprimit të koordinuar.

HASAN PRISHTINA

RIGJENERUES I ARSIMIT SHQIP, KURSE SOT EMRI I TIJ DKUJT I PENGON?!

Hasan Prishtina në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare veproi si atdhetar e ideolog i shquar. Roli dhe kontributi i tij u theksua edhe në fushën e zhvillimit të arsimit kombëtar gjatë periudhës sa ishte deputet në parlamentin osman (1908-1912). Ai bëri vazhdimisht përpjekje që të hapeshin shkolla në Shqipëri dhe në to të zhvillohej mësimi në gjuhën shqipe në mënyrë që nxënësit të edukoheshin e arsimoheshin në frymën kombëtare. Ai preferonte ndarjen e arsimit profesional, laik dhe fetar. Në tërë këto përpjekje të tij, Hasan Prishtina vendosi të ndante 5% të të ardhurave vjetore, të cilat do t`i shpenzonte në dobi të edukimit dhe arsimimit të fëmijëve në Shqipëri. Dha kontribut të theksuar në hapjen e shkollave në Vilajetin e Kosovës, ndërsa në shkollën Normale të Elbasanit dërgoi djem nga vise të këtij Vilajeti, shkollimin e të cilëve e financoi me mjete të tij. Kontributi i Hasan Prishtinës në këtë aspekt është një tablo realiste e ngritjes së vetëdijes kombëtare të shqiptarëve për liri dhe pavarësi nga Perandoria Osmane.

Dikur Hasan Prishtina ishte rigjenerues i arsimit shqip, kurse sot emri i tij vëhet në pikëpyetje?!

SHTETËSIA E KËRCËNUAR E KOSOVËS DHE KUJTIMI PËR HASAN PRISHTINËN

Sa herë që të evokojmë jubiletë që ndërlidhen me veprimtarinë atdhetare të Hasan Prishtinës, do të duhej që këto evokime t’I shohim në foksuin e zhvillimeve aktuale. Sot kur Kosova është vend i lirë dhe i pavarur, por edhe , kërcënuar nga jashtë, kujtimi për veprën patriotike të Hasan Prishtinës, nuk është kundërshtim i ndonjë figure tjetër historike,por ky kujtim na shërben si inspirim për të vazhduar rrugën e patriotëve të mëdhenj për ta mbrojtur Kosovën, nga kundërshtarët e brendshëm dhe nga armiqtë e jashtëm. Prandaj Forcimi i shtetësisë së Kosovës, ndërtimi i një shteti të drejtë e të barabartë nënkupton realizimin e idealeve të patriotëve e atdhetarëve që dhanë jetën për lirinë e popullit tonë, në mesin e të cilëve ishte edhe Hasan Prishtina.

DIPLOMACIA E HASAN PRISHTINËS

Fuqia diplomatike e Hasan Prishtinës ka qenë e veçantë. Ai ka jetuar në shumë vende të cilat anë atë kohë janë konsideruar si kryeqendrat më të zhvilluara ekonomike dhe kulturore. Është shkolluar në liceun francez në Selanik, ka mbaruar studimet për drejtësi në universitetin e Stambollit, dhe aty është edukuar për të administruar shtetin, por edhe si diplomat. Para se të kthehet në Kosovë, sidomos pas fjalimit të famshëm në Parlametnin Osman, dhe ta organizojë kryengritjen, Hasan Prishtina, ndalon në Selanik, Manastir në Sofje, në Shkup dhe komunikon me të gjitha përfaqësitë diplomatike të cilëve ju shpalos idenë e organizimit të një kryengritje. Ai ka komunikuar me të gjithë përfaqësitë diplomatike dhe e ka informuar opinionin e fuqive të mëdha se kryengritja është në prag dhe ai kërkonte mbështetje . Pra, lëvizja jonë kombëtare nuk do të mund të ketë jehonë në qarqet dhe kancelaritë diplomatike të Europës, nëse nuk ishte një tru, si Hasan Prishtina, që do të vinte në lëvizje gjithë mekanizmin e komunikimit dhe artikulimit diplomatik me shtetet që atëbotë kishin fuqi vendimarrëse edhe për vendet e vogla të Ballkanit.

ROLI I HASAN PRISHTINËS NË VENDIMARRJEN E PRESIDENTIT WOODROW WILSON MBI SHQIPTARËT

Presidenti Amerikan Wilson në vitin 1919, me ç’rast ai e mbrojti me shumë dinjitet parimin e vetëvendosjes së popujve, elaboruar në planin e tij 14 pikësh.

Po në atë vit, Hasan Prishtina u emërua në krye të delegacionit të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” për të përfaqësuar interesat e shqiptarëve në Konferencën e Paqes në Paris, në fokus të së cilit ishte kërkesa për bashkimin e viseve shqiptare të ish-Vilajetit të Kosovës me shtetin shqiptar. Siç dihet Hasan Prishtinës dhe delegacionit që kryesonte ai, nuk iu lejua e drejta e fjalës në këtë Konferencë, por i dërgon letër prsidenti Wilson dhe atë që nuk mundi ta shpaloste Hasan Prishtina, e bëri politikani i madh amerikan Woodrow Wilson. Ai do të mbetet në histori si një zë i gjallë që i dha jehonë ideve të pashpaluara politike kombëtare të Hasan Prishtinës në një forum ndërkombëtar, siç ishte Konferenca e paqës në Paris.

Historia një ditë do ta dëshmojë me argumente se në këto vendime largapamëse të Presidentit Wilson sigurisht që kishte ndikuar edhe letra që atij i drejtohej nga Hasan Prishtina.

HASAN PRISHTINA – NJË KOLOS ME DY JUBILE!

Sivjet shënohen dy jubile për një personalitet të rëndësishëm – 150 vjetori i lindjes dhe 90 vjetori i vdekjes së Hasan Prishtinës.

Për të qenë sa më dinjitozë këta jubile, Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve nga Shkupi dhe Fondacioni “Hasan Prishtina”, kanë paraparë një sërë aktivitetesh tematike që lidhen me jetën dhe veprën e kolosit tonë kombëtar, Hasan Prishtina.

Me këtë rast do të organizohen tribuna, konferenca, ekspozita në Prishtinë, Shkup, Tiranë dhe në disa qendra të hapësirës shqiptare, ku studiues dhe krijues të ndryshëm, do të shpalosin dimensione të reja nga jeta dhe vepra e Hasan Prishtinës.

HASAN PRISHTINA NË SHTYPIN E KOHËS

Veprimtaria patriotike e Hasan Prishtinës, ishte objekt shkrimesh të shumta të shkrimtarëve publiciustëve të Rilindjes sonë Kombëtare. Kështu, bie fjala, sipas poetit e gazetarit nga Reka, Josif Bageri, Hasan Prishtina, konsiderohej shpëtimtari i çështjes shqiptare. Kurse, Hil Mosi, i cili ishte përfaqësues i qendrës kulturore shqiptare “Dija” në Vjenë, i fton bashkatdhetarët të merrnin “për shembull ndershmërinë e deputet të Hasan Prishtina, i cili pasurinë e tij e përdor për lulëzimin e kombit, e kështu pasi që do vdesim një herë, emri i juaj do të rrojë i pa vdekur, gjersa të rroj Shqipëria”.

Gazeta e kohës “Ora e Shqipnisë” në Vjenë me 23 prill 1928 shkruan artikullin me titull: Kuburja e tiranvet e gjoksi i patriotvet!

“… kur Presidenti i soçem i Shqipërisë pinte salep ndër hallvaxhitë e Stambolles e turqit e ri nën maskën e reformave filluen me martirizuar popullin shqiptar me tepër se sulltani i vjetër, Hasan Prishtina, ishte i pari shqiptar që në parlamentin e Turqisë çoj zanin e tha: “Mekenëse terorizma vazhdon e se nuk u epen të drejtat politike shqiptarvet, unë kam me kenë i pari që kam me marrë në dorë flamurin e revoluconit kundër qeverisë së turqvet të rin”, shkruante gazeta “Ora e Shqipnisë”.

EDHE 145 VJET PAS LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZRENIT, SHQIPTARËT ENDE JANË NË KËRKIM TË NJË HASAN PRISHTINE TË DYTË

Karakteri dhe programi politik i Lidhjes së Prizrenit do të shërbejë për shumë dekada si udhërrëfyes i atdhetarëve shqiptarë, të organizuar në grupime e orientime të ndryshme politike e ideologjike. E përbashkëta e këtij udhërrëfimi ishte vendosja e interesave kombëtare mbi ato partiake e ideologjike. Vendosja e Atdheut mbi çfarëdo lloj interesi personal, siç veproi edhe kolosi kombëtar Hasan Prishtina, i cili mbetet shembull unik në historinë politike shqiptare, me vetëflijimin e tij për interesin e përgjithshëm kombëtar, duke hequr dorë nga të mirat materiale e financiare që pati. Prandaj edhe 145 vjet pas Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, shqiptarët ende janë në kërkim të një Hasan Prishtine të dytë

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka pritur sot në takim të dërguarin e posaçëm të Republikës Federale të Gjermanisë për Ballkanin Perëndimor, Manuel Sarrazin dhe ambasadorin gjerman në Kosovë, Jorn Rohde.

Në takim është biseduar për zhvillimet e fundit në veri të Republikës së Kosovës pas sulmit terrorist të grupeve kriminale serbe që rezultoi me vdekjen e një polici dhe lëndimin e disa tjerëve.

Presidentja ka theksuar se veprimet terroriste dhe akti i agresionit në veri janë të orkestruara dhe zbatuara nga struktura të mbështetura nga Beogradi. Veprimet e tilla përbëjnë cenim të sovranitetit dhe integritetit territorial të Republikës së Kosovës dhe për këto veprime duhet sanksionuar Serbinë.

Pavarësisht këtyre përpjekjeve, Kosova ka ndërmarrë veprime muajt e fundit për ta shtensionuar situatën në veri të vendit dhe se Policia e Kosovës ka treguar profesionalizëm të lartë në përballje me grupet kriminale serbe.

Presidentja Osmani ka theksuar rëndësinë e mbështetjes së aleatëve ndërkombëtarë dhe koordinimit të vazhdueshëm me ta në përpjekje për paqe, siguri dhe stabilitet të qëndrueshëm.

Presidentja Osmani ka përsëritur se veprimet e Policisë së Kosovës kundër strukturave ilegale e grupeve kriminale të Vuçiqit janë legjitime, në realizim të detyrave të tyre kushtetuese dhe në mbrojtje të të gjithë qytetarëve, pa dallim.

Në takim u diskutua po ashtu për rezultatet që priten nga Samiti i Procesit të Berlinit që do të mbahet në Tiranë gjatë muajit tetor.