Interviste – Page 69 – Dielli

BETEJA E ITALIANËVE KUNDËR SARS-COV-2 NË LOMBARDI DHE ROLI I SHQIPTARËVE

April 28, 2020 by dgreca

Intervistë ekskluzive për gazetën Dielli e Albert Trocit, mjek kirurg në spitalin “Luigi Sacco” në Milano, Itali, dhënë gazetarit Sokol Paja. /

Kirurgu Albert Troci një mjek shqiptar që punon e jeton prej dy dekadash në Itali, rrëfen me detaje dhimbjen e vuajtjen në betejën që po zhvillon sot shteti Italian për të menaxhuar pasojat e tmerrshme nga Covid-19. Si drejtues i shëndetësisë në spitalin “Luigi Sacco” në Milano, Itali, doktor Alberti nuk lë pa përmendur edhe xhestin human të shqiptarëve që kanë ofruar shërbime restoranti e picerie për të gjithë punonjësit e shëndetësisë në Milano duke dhënë një kontribut human për ekipet e palodhura të shëndetësisë, në një betejë që goditi pa mëshirë sidomos Italinë. Lombardia krahinë e veriut të Italisë ishte i pari vend perëndimor liberal që u godit nga pandemia botërore.

SHPËRTHIMI I VIRUSIT NË LOMBARDI

Doktor Alberti tregon se në fillim shpërthimi i virusit i gjeti të papërgatitur italianët edhe pse nga Kina po arrinin informacione rreth këtij virusi vdekjeprurës. Numri i viktimave që në këtë pikë të pandemisë ka arritur shifrën e tmerrshme 26.644, është nga ndër më të lartët në botë pas SHBA-së. Për fat dhe si rrjedhojë e masave të marra, në momentin që po shkruaj, kemi një trend në ulje të pacientëve të ri që preken nga virusi sars-cov-2 dhe tensioni në spital është ulur shumë. Sipas Doktor Albertit, jemi akoma me masa shtrënguese të lëvizjes së qytetarëve dhe po përgatitemi për fazën e 2-të falë indikatorëve pozitivë që po vërejmë ditët e fundit.

MASAT E MARRA NGA QEVERIA

Nga data 8 mars e këtij viti, na shpjegon doktor Albert Troci, nga shteti italian u morën masa shtrënguese me mbylljen e të gjithë aktiviteve jo esenciale si bllokimi i lëvizjes së lirë të qytetarëve, pezullimi i aktiviteteve didaktike, të ceremonive, spektakleve dhe kompeticionet sportive. Ky lockdown është ndër më të zgjaturit në kohë pas 77 ditëve të Wuhan-it në Kinë. Këto masa, sipas doktor Trocit pas kaq shumë kohe po shtypin egër indin social dhe ekonomik të vendit, por ishin të domosdoshme për të evitur skenarë edhe më tragjikë. Në spitalin ku punoj, rrëfen doktor Alberti, që nga identifikimi i rastit të parë me Covid-19 nisi riorganizimi i shtretërve. U përcaktua korridori që ne i quajme ”biokontenimento” se si të trajtohen këta pacientë nga momenti i arritjes në spital e deri tek trasferimi sipas nevojës në reanimacion. Jeta jonë si specialistë rrëfen doktor Alberti ndryshoi totalisht si brenda dhe jashtë spitalit. Unë si shumë kolegë me specialitete të tjera, nga Kirurg, u shëndërrova në mjek që trajton pacientë me COVID-19.

SHQIPTARËT NË LOMBARDI

Ashtu sikurse dihet tashmë, Italia ka një ndër komunitetet shqiptare me numrin më të lartë jashtë atdheut. Të gjithë shqiptarët sipas doktor Trocit, ju janë përgjigjur në mënyrë ekselente masave dhe urdhrave ekzekutivë të shtetit italian. Në luftë me pandeminë botërore shqiptarët në Milano sipas doktor Albertit u treguan shumë fisnikë. Në shumë raste shumë shqiptarë që kanë aktivitete shërbimi si restorante dhe piceri u kanë ofruar ndihmë punonjësve të spitaleve në shenjë falenderimi për punën e bërë në betejën kundër Covid-19. Një xhest shumë human që është duartrokitur dhe ka lënë një shije të jashtëzakonshme te qytetarët italianë në Milano. Një tjetër problem sipas doktor Albertit janë pezullimi i fluturimeve dhe mbyllja e kufijve. Ka patur edhe plot shqiptare që në momentin që u ndaluan udhëtimet, të cilët ndodheshin në Itali për motive të tjera, kanë mbetur fatkeqësisht të bllokuar dhe po presin që të kthehen në Shqipëri.

KURBA E TË INFEKTUARVE NË LOMBARDI

Po të analizojmë kurbën e Italisë, sipas doktor Albert Trocit, tani jemi në ulje të bindshme të të prekurve të ri dhe R0 (R me zero) që është indeksi i infeksionit të coronavirusit është ulur nën shifrën <1 dhe ndodhet ndërmjet 0.2 dhe 0.5. Ky indikator bashkë me indikatorë të tjerë si numri i pacientëve të shtruar në spitale dhe atyre që kanë nevojë për terapi intensive (thembra e Akilit e shumë sistemeve shëndetësore në botë) po ulet gradualisht. Indikatori që do të ulte më vonë se të tjerët është numri i vdekjeve ditore i cili në ditët e fundit edhe pse me shifra të larta po jep një lloj frymëmarrjeje. Mbetet akoma e lartë përqindja e letalitetit (d.m.th. raporti ndërmjet vdekjeve dhe rasteve pozitive) që është akoma mbi 13%. Personat aktualisht pozitivë janë 106.103, të shëruarit 64.928. Nga personat e infektuar kemi 21.372 të shtruar në spital me simptoma dhe 82.722 ndodhen në vetëizolim në shtëpitë e tyre.

RIHAPJA DHE RIMËKËMBJA E EKONOMISË

Përgatitja për kthimin në jetë normale në Lombardi sipas doktor Albert Trocit ka hasur shumë vështirësi për të cilën qeveria ka krijuar task forcë “ad hoc”. Jeta jonë, sipas doktor Albertit, ka qenë në këtë periudhë e pezulluar si në limbon e famshme të Dante Alighierit. Këtë radhë në vend të Virgilios ndodhet Kryeministri Giuseppe Conte i cili po mundohet të nxjerrë vendin nga ky rreth. Plani i pasqyruar është ndarë në faza. Me datë 4 maj do të nisë faza e dytë ku është e detyrueshme mbajta e maskave sa herë që ndodheni në ambjente të mbyllura ose në prezencë të personave të tjerë. Mund të vizitosh të afërmit por nuk lejohet kryerja e festave publike dhe private. Lejohet aktiviteti fizik. Më e rëndësishmja është se do të rihapet shumica e industrisë së rëndë dhe të lehtë. Distancimi social do të mbetet pika kyce në të gjitha fazat. Mjetet publike do të kenë sinjale për distancimin dhe mënyrën e uljes duke e ulur kapacitetin për të ruajtur distancimin social. Më 18 maj, nqs, nuk do të ketë ringritje të kurbës do të ketë lehtësira të tjera masash. Do vërehet me shumë kujdes sjellja e kurbës dhe nëse në disa zona do të regjistrohet rritje të numrit do të krijohen mini zona të kuqe.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT

Në këtë luftë botërore që nuk e zgjodhëm ne, e cila na u prezantua në jetën tonë si një mik i padëshiruar, kundër këtij armiku të padukshëm dhe tinzar, sipas doktorit Albert Troci nuk duhet të ulim asnjëherë nivelin e kujdesit deri në fitoren përfundimtare. Është sëmundje reale dhe jo fantazi apo çmeduri kolektive. Kur shikon pacientë edhe në moshe jo të thyer që vdesin në vetmi pa praninë e të afërmeve dhe që përcillen në banesën e fundit në një qetësi shurdhuese të thyhet zemra. Shpresoj që ky hall botëror të nxjerrë njerëz më të mirë. Të kuptojmë se kush janë idealet e rëndësishme që duhet të ndjekim në jetë, deklaroi për gazetën Dielli, Albert Troci, mjek kirurg në spitalin “Luigi Sacco” në Milano, Itali.

DY MOTRAT SHKODRANE, DY INTELEKTUALE TE ZESHME

April 27, 2020 by dgreca

Dy motra shkodrane, dy lule të bukura gjithë aromë të Mëmëdheut tonë/

Lamtumirë prof. Lume Juka!/

Dritë ju pastë shpirti në Parajsë!/

Eshtë ndarë nga jeta Prof. Lume Musa Juka një intelektuale e devotshme e Diasporës, bashkëpunëtore e ngushtë e NënëTerezës.

Si homazh po risjellë intervistën e realizuar me këtë zonjë të nderuar sa të kulturuar po aq dhe paqësore dhe shpirtërore.

Ka qenë një komunikim si me dritëz perëndie që akoma endet shpirtit tim.

Dy motra shkodrane, dy lule të bukura gjithë aromë të Mëmëdheut tonë…

Bisedë me zonjën Lume Musa Juka, ose “sister” Lumen siç e thërrasin motrat e Nënë Terezës.

Bisedoi Keze Kozeta Zylo

Zonja Lume Juka është një intelektuale e Diasporës, ajo punoi si profesore e frëngjishtes një jetë të tërë, por dhe pse e detyruar të largohej qysh në moshën fëminore nga Mëmëdheu, ajo kurrë s’e harroi vendin e të parëve, vendlindjen e saj, Shkodërlocen e bukur.
Eshtë në nderin tonë si shqiptarë, që kemi midis nesh këto figura të ndritura dhe që kanë punuar kaq shumë për Kombin, është në nderin tonë që të mos heshtim…!

Nga biseda telefonike që pata me këtë zonjë, ajo rrezatonte mirësi, gati-gati hyjnore, thjeshtësi të pazakontë, ajo nuk donte të fliste kurrë për vehten, por vetëm për dashurinë e motrës së saj, profesore Safete Jukën, familjen e saj, si dhe për Mëmëdheun tonë të shumëvuajtur.
Kam mbështetur idenë që profesore Safete Juka të shpallet “Nderi i Kombit”, por deri tani në vesh të shurdhët.
Unë me këtë rast dua të falënderoj z.Eduard Dilo, mikun e afërt të familjes Juka, si dhe pinjollin e familjes mëmëdhetare dhe të persekutuar Dilo me dekada të tëra, që më mundësoi këtë bashkëbisedim kaq të ngrohtë dhe tepër njerëzor.

Ç’zë i bukur më tingëllon në telefon, sikur të jeni një vajzë e re?

Vajzë e re jam, (qesh), shpirti nuk më plaket kurrë!
Kur kam kenë e vogël, gjithmonë dëgjoja për të më moshuarit urimin:
“Pleqni të mbarë”!
Nga ana tjeter thoshja me vehte: “Pse ja kujtojnë kaq shumë pleqninë”?
Në fakt plaku respektohej shumë atëhere, e vijshin në qoshe, në krye të oxhakut dhe e dëgjonin për fjalët e mençme!

Kur u larguat nga Shqipëria?

Unë u largova në moshën 11 vjeç dhe u vendosëm në Egjypt së bashku me familjen time.
Egjypti ka kenë qendra e kundërshtarëve të politikës komuniste.
Atje u takuam me Ali Kërcyrën, Koco Mukën etj… ata u bashkuan së bashku.
Babai im ndërroi jetë në Aleksandri.

Ju jeni vajza e Musa Jukës, ish ministrit në kohën e Zogut, c’kujtoni për babanë tuaj?

Babai im ka udhëhequr tri Ministri, Ministrinë Botore, të Ekonomisë dhe Ministrinë e Brendshme.

Qenka një rast i rrallë që të mbikqyrësh tre ministri?

Po, kjo është një e vërtetë, ai i drejtoi ato me profesionalizëm dhe kulturë për atë kohë.
Ai ishte shkolluar në Stamboll. Prindërit e mi vinë nga familje të pasura, nga Shkodra, por i kam dëgjuar shpesh, që thoshnin se ju vinte turp që ishin të pasur në atë vend të varfër. Shtëpia ka kenë e hapur për të varfërit, nuk kemi pasur shërbyese.
Shtëpia jonë është djegur dy tri herë.
Mbaj mend njëherë, se vëllai i vogël kishte ardhur prej shkolle dhe po dridhej së ftohti. Nana e pyeti, se ku e kishte xhaketën që kishte veshur në mëngjes?
Ai iu pergjegj se ja kishte falur një shoku, që kishte më shumë ftohtë se ai.
Kur baba i jepte ndonjë pare, ai gjithmonë i ruante dhe shkonte me shokët në kinema.
Mirësia ka qenë tipari i dallueshëm tek prindërit e mi.
Babai im ka qenë një burrë i heshtun.
Babai im dhe në burg kur bisedonte me njerëz të ndryshëm, iu thoshte, se të gjithë përpiqemi për Kombin tonë, por në mënyra të ndryshme.
Prindërit e mi e kanë admiruar shumë Faik Konicën, ata e kane vlerësuar mençurinë dhe diplomacinë e tij.

Ju flisni një gjuhë të kulluar, si është e mundur që e keni ruajtur kaq të pastër si bora e bjeshkëve të bardha?

Gjuha e pastër imja, është merita e prindërve. Edhe kur nuk e gjejshim ndonjë fjalë, ata na thoshnin gjej fjalën shqipe, mos e zëvendëso kurrë me fjalë të huaj.
Ne në shtëpi flisnim vetëm shqip, ata nuk na lejonin të flisnim gjuhë tjetër.
Ishin shumë të merakosur që ne të mos e harronim kurrë gjuhën tonë.
Kur keni shkuar në Shqipëri për herë të parë?

Për herë të parë kam shkuar në Shqipëri në vitin 1995 dhe kam ndenjur pranë familjes Petrela në Tiranë.
Ata kishin katër djem të mirë, punonin shumë dhe të gjitha të hollat ja dorëzojshin babës së tyre.
Për këtë gjë i çmoja së tepërmi, familjen shqiptari e ka pasur të shenjtë dhe ne duhet ta ruajmë si sytë e ballit. Aty pashë nga afër këtë traditë të familjes shqiptare, respektin reicprok që duhet të kemi për prindërit dhe fëmijët.
Arsyeja që ngulmova disa herë për t’ju intervistuar ishte, se kohët e fundit lexova në disa gazeta amanetin e motrës suaj, profesore Safete Jukës. Ajo kishte dhuruar një shumë 40 mije dollare, për t’i vënë në shërbim të Bibliotekës Kombëtare. Ç’mund të na thoni më tepër për këtë gjest sa fisnik po aq dhe human?

Ndërkohë ju i dërguat letër drejtorit të Bibliotekës Kombëtare, z.Plasari, ku e sqaronit për më shumë.

Kam kenë tepër e emocionueme, nuk e prisja që ajo letër kaq e thjeshtë do të kishte kaq emocion, kaq lexues. Motra ime këtë veprim e ka bërë në heshtje.
Mua më lajmëroi Banka Amerikane, që ajo kishte depozituar 40 mijë dollarë, për Bibliotekën Kombëtare.

Kam lexuar shpesh për prof.S.Jukën, kam mbështetur idenë, që ajo të shpallet “Nderi i Kombit”…

Unë kam dashur me shpirt të të falënderojë, që ju e vlerësoni të bukurën, intelektualizmin e çdo gjë.
Une ju falënderoj si familje për shkollën shqipe dhe për hapjen e Televizionit.
Kur lexova shkrimin tuaj për Diloiadën, lotët më rridhnin papushim, qava.
E kam njohur nga afër atë familje të persekutuar.
Motra ime e kishte në shpirt Kosovën. Nuk ka lënë një demonstratë pa shkuar për Kosovën, në shi dhe në borë. Ajo nuk dilte nëpër podiume, po e dini se cfarë bënte? Rrinte midis popullit dhe kur kalojshin të huajtë, ajo gjithmonë ju fliste për Kosovën, për genocidin serb, për popullin e vuajtur të Kosovës.
Ka pasur një personalitet tepër të thjeshtë, por gjithmonë më mundonte ndërgjegja se a është dashur me e lënë në heshtje, apo duhet t’i shkruaja letër Bibliotekës për amanetin e saj?
Iu luta Zotit për këtë veprim.

Kadareja e ka vlerësuar prof.Safete Jukën si një Dora D’Istria të dytë, keni komunikuar direkt me shkrimtarin e madh?

Kadareja këtë gjë e ka vënë në dukje, nëpërmjet Dr.Moikom Zeqos.
Më 1994, në Bibliotekën e Durrësit, Dr.Zeqo ka gjetur librin e saj me titull “Kosova”, dhe është magjepsur kur ka parë dokumentacionin e saj. Ai ka shkruajtur një artikull në gazetën “Koha Jonë”, për të.
Ka kenë i pari që ka shkruajtur rreth saj. I jam mirënjohese dr.Zeqos.
Ajo mbrojti doktoratën në filozofi në Sorbornë të Frances, më 1969.
Ka organizuar konferencën shkencore për Kosovën, në New York, dhe më vonë botoi librin “Kosova”, ku jep mjaft të dhëna për shqiptarët me dokumente historike.
Motra ime ka shkruar shpesh dhe në gazetën “Dielli”.
Ajo e donte këtë gazetë dhe bashkëpunonte me këtë organ të Vatrës.
Ishte shumë e shkëlqyeshme kur dëgjova që do të ribotohet përsëri gazeta “Dielli”, njëherë në muaj dhe editor do të ketë Dalip Grecën. E kam njohur qysh në Shqipëri Dalipin, i lexojsha shkrimet tek Suplementi dhe ishin shumë interesante.
I jam shumë mirënjohëse që shkruajti artikullin për motrën time dhe e publikoi në gazetën e Diasporës, Illyria” me botues z.Vehbi Bajrami. Edhe Zenepe Luka ka shkruar dhe mbështet mendimin për ta shpallur prof.Jukën “Nderi i Kombit”. Për mua S’ka rëndësi fare në se nuk ja japin, ajo punoi me shumë zemër. Janë të hapura dorëshkrimet e saj.
Mua më është coptue zemra, Safetja dhe vëllai im i shtrenjtë shkuan herët në atë botë, në të njejtin vit.

Ju jeni bashkëpunëtore e motrave Nënë Tereza dhe e keni takuar Nënë Terezën disa herë, c’kujtoni nga takimet me të?

Une ju thashë që në fillim të bashkëbisedimit tonë zonja Kozeta, që nuk dua të flas për veten, dua të flas vetëm për disa kujtime me motrën time Safete Jukën.

Ju lutem znj.Lume, unë e kuptoj thjeshtësine tuaj, por duhet ta bëni këtë vetëm për lexuesit, pasi mesazhet tuaja janë tepër njerëzore, janë për Kombin tonë të përbashkët.

OK atëhere, në se unë nuk jua prishi qejfin dua të flas vetëm për experiencë shpirtërore.Une kam dhënë mësime të gjuhës frënge, por ka dhe një gjuhë më të bukur se të gjitha gjuhët e botës, ajo është gjuha e zemrës, gjuha që ta duam njeri tjetrin.
Kur jepja mësim, nxënësit rrinin në klasë edhe pas mësimit, sidomos ata që kishin dicka për të diskutuar ose ndonjë paqartësi. Unë pasi mbaroja korrigjimet ulesha dhe diskutoja me ta me kënaqësi.
Njerëzit shpesh gjykohen nga diplomat, por duhet të gjykohen se cfarë bëjnë për të tjerët. Unë gjithmonë i lutem Zotit së bashku me murgeshat, unë jam bashkëpunëtore e motrave “Nënë Tereza”.

Ka ndonjë shqiptare tjetër së bashku me ju kur luteni?

Vonë kanë ardhur dy shqiptare prej Kosove që janë bashkuar me ne.
Në vitin 69 kishja një dhembje dhëmbi, dhe po prisja të shkoja tek dentisti.
Në dhomën e pritjes tek zyra e dentistit, lexova revistën që nuk del më, “Look”, brenda saj kishte shkrimin “Imagjinoni një yll të bardhë”
Unë po kaloja në një krizë shpirtërore, ishja idealiste. Kur e lexova që shkrimi fliste për një shqiptare, u emocionova pa masë! Nënë Tereza ishte shumë pak e njohur nga Diaspora.
E mora revistën dhe me entuziazëm të madh, u fola te nesërmen studentëve për Nënë Terezën. Unë ju fola të gjithëve për Nënë Terezën, bamirësinë e saj dhe mbi të gjitha që ishte një shqiptare.
Revistën e ruaj dhe sot, e kam në shtëpi, në Tiranë.
Une pashë dhe filmin “Disa gjëra të bukura janë harruar”, që i kushtohet Nënë Terezës. Autori ka kenë shkrimtar anglez, gazetar dhe punonte në TV.
Ja si e përshkruan autori Nënë Terezën, kur ajo ishte e ftuar në studion e tij:
“Po shoh se po vjen një murgeshë, nuk dija gjë me saktësi për të. E pyeta ku i keni shënimet? Tereza m’u pergjigj, se fjalët që kam me thanë, i kam nga Zoti. Filloi me folë, dhe ajo që më bëri më shumë përshtypje nuk kërkoi ndihma, kurse të gjithë të tjerët kërkuan ndihma. Gjysmë ore ishte programi, intervista me të ishte në orën 3 e gjysmë të mëngjesit, dhe në këtë orë nuk e shikojnë shumë, por ajo që më habiti më vonë ishte, se nuk pushuan ndihmat për të”.
Nga frymëzimi që pati gazetari për të, ai donte të shkruante një libër.
Kështu qe ai realizoi filmin për Nënë Terezën.
Gjatë kohës së filmimit ai kujton, se kur kishte ardhur koha me filmue, me fotografue femijët që ishin në rruge gjysmë të vdekur, s’kishte pasur dritë aparati.
Ajo i kishte thënë, mos u mërzit, filmoi dhe kështu pa dritë, është drita e Zotit brenda.
Kur autori shkoi në Angli dhe e lau filmin, fotografitë ishin më të bukura se të gjitha ato me dritë. Ai ishte ateist, por pasi u takua me Nënë Terezën dhe motrat e saj, ai u bë i besimit katolik. Ai ndjeu forcën e Zotit i cili thotë:
“Njeri, kam nevoje për ty, kam nevoje për zemrën tënde, unë me zemrën tënde shpreh dashurinë time në këte botë”…
Ai na ka lënë të lire me zgjedh.
Ka qenë forca e Zotit, që e mori Nënë Terezën për ta çuar në Indi, dhe për t’i shërbyer të varfërve. Ajo ka bërë dicka që se ka bërë kushdo tjetër. Autori e ka vënë në dukje, se cfarë ka bërë ajo në Kalkuta, ku njerëzit hidheshin në rrugë gjysmë të vdekur, ndërsa nënë Tereza i merrte dhe i vendoste në shtratin e saj.
Ajo i ka marrë një nga një për t’i pastruar. Ajo thoshte se po ju afroj një vdekje të bukur. Era e tyre dhe krimbat që ishin brenda trupit, bënte që asnjera prej tyre nuk e kishte guximin për me i pasture, vetëm ajo i merrte dhe i pastronte.
Në momentet e fundit të jetës së tyre, ata thoshnin se kemi jetuar si shtazë, por tani po vdesim si ëngjëj.

Si jeni takuar me Nënë Terezën?

Une jam bashkëpunetore, shkoj shpesh me motrat Tereza, motër Lume më thonë.
Më 5 shtator të ketij viti ishte përvjetori i vdekjes së saj. Unë shkova në meshë, u luta dhe pasi mbaroi mesha, më thoshnin se jam pjesë e saj…
E kam njohur shumë afër, kam banuar në kuvend me të, më shumë se dy muaj këtu në New York.
Në vitin 1969 erdhi vëllai i Nënë Terezës dhe u njoha me të direkt.
Ishte njeri me kulturë. Më 1976 erdhi dhe Nënë Tereza dhe i thashë motrës të shkonim. Kur shkuam atje ajo, na mori për dore dhe na çoi në një dhomë të vogël.
Na i mori duart të dyjave në prehërin e saj dhe filluam të bisedonim për shumë gjëra.
E pashë që kishte shumë pak kohë, por ajo na ka mbajtur për tri orë.

Si e realizuat takimin me Nënë Terezën, mbretëreshën Gjeraldinë dhe Princin Leka?

Takimin me Nënë Terezën, mbretëreshën Gjeraldinë dhe Princin Leka e organizova unë së bashku me motrën Andrea.
Iu luta Zotit qe të takoheshin. Kur unë i telefonova Motër Andreas, se kishja dëshirë që Nënë Tereza të takohej me mbretëreshën Gjeraldinë dhe Princin Leka, ajo më tha se Nënë Tereza është shumë e zënë, dhe është në lutje natë e ditë.
Iu luta që të bënin diçka të pamundur. E telefonova prapë dhe i thashë: Po Nënë Tereza a ha bukë? Po, – m’u pergjigjën ato, ja çojmë ushqimin me tabaka.
Atëhere i them, – ju lutem vendosini një shënim, se mbretëresha Gjeraldinë donte ta takonte, jo si mbretëreshë, por si besimtare dhe vendosni emrin tim mbi të.
Ato e pranuan këtë variant që iu afrova.
Pasi Nënë Tereza e kishte lexuar shënimin kishte pranuar takimin me ne.
Motra Andrea më telefonoi në orën 11 e gjysmë të darkës dhe thotë se Nënë Tereza ju prêt ne orën 6 të mëngjesit. Motrat Tereza çohen çdo ditë në orën 3 e gjysmë të mëngjesit dhe bëjnë lutjet.
E gëzuar mora princin Leka për takimin. Unë shkova herët dhe prita në holl.
Aty gjej mbretëreshën Gjeraldinë dhe më tha që ishte dita më e lumtur e jetes së saj, që do takonte Nënë Terezën.
Nëna Terezë po na priste në kapele, aty na hapi derën një motër e bukur si pranverë. Shkuam në nje dhomë, ndenjëm të tria, ndërkohë i tha Mbretëreshës, se nuk merrem me politikë, por dhe mbretëresha iu përgjegjegj: – as unë. Nënë Tereza i tha se jam lutur gjithmone për ju dhe familjen tuaj. Mbretëresha iu pergjegj: -se e kam ndie gjithmonë se dikush i lutej Zotit për mua dhe për djalin tim. Në këtë kohë, ngadalë, ngadalë u tërhoqa, dhe i prita jashtë. Kur dolën të dyja ndritshin me një dritë hyjnore. Kishin pasë të dyja dëshirë të madhe me u takue me njëra tjetrën.
Nënë Tereza vazhdoi bisedën ne lidhje me gjuhën shqipe. Ajo pohoi se i kam shkruajtur nënës sime vetëm në shqip.
Nënës së saj i thirrte nënë Loke. Edhe me vëllain flisnin shqip.
Unë personalisht shpirtin e kam me Nënë Terezën. Nuk di me u ndal për të. Njëherë na kishin thënë me shkue në orën gjashtë në kuvend, se do të hapej dega e lutjeve shpirtërore, në New York, ngase ishte habitur me vetminë që jetojshin njerëzit.
Nëna Tereza kishte dhimbje të madhe për njerëzit, prandaj dhe e hapi këtë degë.
Ate e shoqëronte një shkrimtare irlandeze. Ajo tregonte se kishin shkuar bashkë në Ambasadën e Shqipërisë në Romë, për të marrë vizë, për me pa nënën e saj, por fatkeqësisht i ishte refuzuar viza.
Ishte hera e parë që e pashë duke qarë vazhdoi ajo. Kuptova që vuajtjet e saja e bën që të kuptonte vuajtjet e të tjerëve.

Faleminderit Zonja Lume për këtë bisedë kaq të ngrohtë, e admiroj shumë thjeshtësinë tuaj, kishja se ç’të mësoja nga ju.

Edhe unë e kishja dëshirue shumë komunikimin me ju, ishte një bisedë shpirtënore.

Staten Island, New York

10 Maj, 2009

Staten Island, New York

Italia drejt stabilizimit

April 11, 2020 by dgreca

Flet Dr.Evelina Sulaj Skënderi nga fronti i Luftës kunder COVID-19 në Itali/

Trageti i Barit me trupat e bashkatdhetarëve tanë që humbën jetën në këtë pandemi është një tragjedi më vehte që i shtohet dhimbjes për gjithë viktimat e kësaj katastrofe. Thuhet se vetëm në Bresha, qyteti simbol i katastrofës së Italisë së Veriut, kanë humbur jetën 300 shqiptarë. Sot nuk ka të dhëna të sakta zyrtare për shqiptarët që kanë humbur jetën në Itali.

Dr.Sulaj Skënderi po jetojmë në kohën e Luftës, një luftë e tmerrshme përballë një armiku të padukshëm, cila është detyra juaj si mjeke në këtë kohë dhe ku shërbeni konkretisht?

Jetojmë në një situatë të paparë prej 100 vjetësh, shumë pak njerëz të sotëm e kanë jetuar pandeminë spanjolle të 1918-es. Unë jam specializuar në Nefrologji, por punoj si angjolloge në spitale private dhe poliambulator privat në Rimini, Itali.

Si e shikoni gjendjen shëndetesore nga coronavirusi të popullit italian nëpër spitale dhe cilat janë disa nga sfidat që mjekët kanë përpara?

Sot në Itali situata është drejt stabilizimit. Mjekësia ka përpara një sfidë të veshtirë dhe urgjente : të zbulojnë mjekim specifik dhe vaksinën për coronavirusin; gjithashtu mjekesia duhet të përgatitet të përballojë mirë epidemi të tjera, që sigurisht mund të ketë në të ardhmen, pasojë e agresivitetit të njeriut ndaj nënës natyrë.

Në opinionin e gjerë publik duket se ky virus vdekjeprurës e ka gjetur administratën italiane komplet të papërgatitur cili është opinioni juaj?

Është e vërtetë që administrata italiane u gjend e papërgatitur per të përballuar këtê epidemi. Italia nënvleftësoi epideminë orientale dhe nuk kishte një plan të vërtetë emergjence. Kështu që qytetarët u gjendën jo të informuar në mënyrë korrekte, personeli mjekësor u gjend i painformuar profesionalisht për të përballuar situatën dhe spitalet u gjendën pa mjete mbrojtëse. Këto sollën pasojat që të gjithë i dini.

Si e keni pritur këtë pandemi globale në vehten tuaj si njeri, si mjeke dhe më konkretisht në familje?

Unë personalisht që në rastin e parë në Itali kam këshilluar familjarët e mi dhe të afërmit edhe në Shqipëri të reduktojnë kontaktet sociale. Kina sot ka raporte shumë te ngushta me gjithë boten, prandaj dihej që virusi do pushtonte botën. Në spitalet ku punoj unë sherbimi im është mbyllur për momentin. Unë vete në spital për të kryer vetëm konsultat dhe vizitat urgjente.

Italia u bë shtet i frikshëm, ngase pati numrin më të lartë të vdekjeve pas Wahan në Kinë pse ndodhi kjo në një vend aq të civilizuar si Italia?

Italia falë sistemit shëndetësor falas për të gjithë, falë kujdesit për moshën e tretë ka një popullsi me numur të madh të moshuarish. Mungesa e masave përgatitore për të përballuar epideminë transformoi spitalet në vatra infektimi. Mos te harrojmë se ishte vendi i parë europian që u godit nga epidemia dhe mungesa e eksperiencës në keto raste është fondamentale. Në Jugun e Italisë, ku epidemia filloi me vonë, vdekshmëria është shumë më e ulët se në Veri.

Cilat janë disa nga këshillat tuaja si mjeke dhe a mendoni se do të zhduket së shpejti kjo epidemi globale që po merr me shpejtësi jetë njerëzish?

Coronavirusi duke qënë virus i ri nuk është i njohur, nuk ka akoma një mjekim specifik, nuk ka një vaksinë, nuk ka mjete të mjaftueshme për diagnostikimin e personave të infektuar, por pa shënja ( mbi 50% e të infektuarve ) që jane burim infektimi per të gjithë njerëzit me të cilët janë në kontakt. Për këto arsye mjeti me i mirë per t’u mbrojtur, për momentin, është distancimi fizik dhe respektimi i normave të higjienës, kontakti me mjekun e familjes i personave të kontaminuar, solidarizimi me njerëzit që kanë më pak mundësi të përballojne izolimin. Përderisa nuk kemi nje vaksinë për virusin nuk mund të parashikohet fundi i saj, por vetëm reduktimi.

Konkretisht sot gjithë lajmet dhanë nisjen e tragetit nga Bari i Italisë me trupa të vdekur shqiptare, si e përjetuat këtë situatë dhe e dini numrin e saktë?

Si mendoni për gjendjen e Shqipërisë në kohën pandemike parë me syrin tuaj si shqiptare, por dhe si mjeke?

Shteti shqiptar mori masa kurajoze dhe në kohën e duhur dhe për këtë arsye pati një kurbë infektimi jo shumë të lartë, sidomos duke marrë parasysh raportet familjare dhe sociale shumë të ngushta që karakterizojnë popullin tonë. Shpresoj që njerëzit të kenë akoma durim për të evituar një krizë të dytë infektimesh.

Cila është fëmijëria juaj, origjina dhe çfarë do të kujtoni me shumë prej saj?

Unë kam lindur në Tepelenë, një qytet i vogël në Jug, ku të gjithë njiheshim. Babai im Myftar Skënderi dhe nëna ime Kajaçja kanë lindur e janë rritur në Salari. Mendoj se kam patur prindër te jashtëzakonshem që mundën në ato vite të dërgojnë në universitet 5 nga 6 fëmijet e tyre, dhe ju jam shumë mirenjohëse për sakrificën e tyre të pashembullt. Jam e lidhur fort shpirtërisht jo vetëm me Tepelenën ku jetova derisa vajta në universitet, por edhe me Salarinë, vendlindjen e prindërve të mi. Në kohën tonë, në qytetin tonë shoqeria ishte i vetmi argëtim i vërtetë, prandaj ruaj kujtime shumë te bukura por dhe jam në kontakt gati me të gjithë shoqërinë time të femijërise. Nuk harroj të djelat në Ujin e Ftohtë ku mblidhej gjithe qyteti me gatimet nga shtëpia, afersinë e njerëzve në raste vështirësie, nuk harroj shijet dhe aromën e Salarisë kur vija në verë. Ka ardhur koha e nostalgjisë së thellë, sidomos mbas humbjes së babait tim.

Mendoni se një ditë do të ktheheni në Shqipëri për të ofruar përvojën tuaj si mjeke e specializuar e ardhur nga shteti italian me një mjekësi të zhvilluar?

Unë u riktheva në Itali, ku kisha vazhduar një pjesë të specializimit 1995-96, në 1997 me idenë për të ndenjur pak kohë, sa të qetësohej situata në Shqipëri. E mbajta opsionin e kthimit të vlefshëm për shumë vjet. Sot Shqiperia po ecën përpara dhe shërbimi shëndetësor po modernizohet pa harruar që vendi ynë ka patur historikisht mjekë të aftë. Për momentin nuk medoj që mund të kthehem. Në familje flasim shqip në shtëpi dhe çdo verë i kam çuar fëmijet me pushime në Shqipëri për të shijuar natyrën e vendit tonë e gjithë të afërmit. Shqipëria do eci përpara sepse i ka të gjitha kapacitetet.

Ju faleminderit Dr.Sulaj për bisedën dhe paçi shëndet!

Bisedoi Keze Kozeta Zylo, gazetare, shkrimtare

10 Prill, 2020, New York

DO T’IA DALIM!

March 31, 2020 by dgreca

Bisedë me znj.Bora Qehaja nga Fronti i Luftes kundër COVID-19 në Itali/

Zonja Bora Qehaja shërben në Istitutin Clinico Beato Matteo Vigevano, regjoni i Lombardisë.Ajo është në vijën e parë të Frontit të Luftës në një nga vendet më të prekura në botë nga Covid 19. Ajo shprehet se “unë jam rritur në një vend që e ka bazë humanizmin dhe kjo forcohet më shumë kur punon pranë të sëmurëve që kërkojnë ndihmë për t’u shëruar sa më shpejt. “

Në këtë kohë pandemike që po kalon gjithë bota, Italia është në vendin e parë që është goditur shumë keq cila është detyra juaj në spital për t’i shërbyer popullit italian?

Unë punoj asistente në sallën e ndërhyrjeve të kirurgjisë ortopedike urologjike në Istitutin Clinico Beato Matteo Vigevano, regjoni Lombardia. Italia zë vendin e parë për nga humbjet njerëzore në botë, ngase shkaku kryesor është numri i lartë i të moshuarve që vuajnë edhe nga sëmundje të tjera, por që i bëjnë pacientët shumë të rrezikuar nga virusi. Spitali ku punoj për hir të situatës së krijuar në Lombardi ka ndryshuar drejtimin se nuk kishim repart të sëmundjeve infektive, prandaj u detyruan të përshtatnin spitalin.

Cili është shqetësimi juaj kryesor si punonjëse e shëndetësisë kur ndodheni pranë pacientëve tuaj?

Shqetesimi është i gjithanshëm, por në radhë të parë vjen jeta e pacientëve për t’i shëruar e shpëtuar jetën e tyre sa më parë. Unë jam rritur në një vend që e ka bazë humanizmin dhe kjo forcohet më shumë kur punon pranë të sëmurëve që kërkojnë ndihmë për t’u shëruar sa më shpejt. Të gjithe të sëmurët me virus nuk kanë pranë familjarët e tyre ngase nuk lejohet asnjë vizitë në spital për shkak të infektimit. Shumë nga pacientët humbin jetën e tyre pa u dhënë as lamtumirën e fundit familjarëve. Kjo është e dhimbshme por duhet t’i nënshtrohemi rregullave të rrepta të shëndetsise botërore. Të vdekurve nuk u bëhet asnjë funeral, familjarët marrin njoftime për gjendjen e të sëmurit dhe vdekjen e tyre nga administrata e lartë e spitalit.

Sa kohë keni që punoni në shendetësi në Itali?

Kam 12 vjet që punoj pranë këtij spitali me përkushtim dhe ndershmëri.

Si u ndjeve kur ju dhanë detyrën se ju do të jeni në vijën e parë të Frontit të Luftës kundër COVID-19?

Nuk është e lehtë, por detyra ime është e tillë të jem në dispozicion të sëmurëve duke rrezikuar jetën time për të shpëtuar të tyren. Pse ta fsheh, frika të shoqëron përditë. Po situata e krijuar nuk na lejon të mendojmë gjatë, humbjet e tyre para syve tanë janë dramatike dhe shumë të dhimbshme…

A mendoni se do të zhduket së shpejti kjo epidemi globale?

Këtu në Itali me gjithë numrin e madh të vdekjeve patjetër që kemi shpresë. Shpresa na bën të ndihemi të fortë dhe më të bashkuar se kurrë. Po merren masa më të rrepta për izolimin nga qeveria. Shpresoj t’ja dalim.

Si mendoni për gjendjen e Shqipërisë parë me syrin tuaj si shqiptare dhe punonjese në spitalet e Italisë?

Shqipëria po përpiqet të eci përpara, por 30 vite tranzicion janë shumë. është për të ardhur keq që vendi ynë akoma nuk është në trupin e Bashkimit Europian.

Sistemi shëndetsor në Shqipëri lë shumë per të dëshiruar, por besoj se ata mund të jene më me fat se këtu në Itali kesaj radhe për shkak të rasteve të shumta tragjike që kanë ndodhur.

E kishit endërr të punonit në shëndetësi?

Deshira ime ka qenë gjithmonë të punoj në shendetësi dhe këtu pata mundësi të punoj dhe të jetoj me dinjitet. Këtë ëndërr ma realizoi Italia ku punoj dhe jetoj, vendi që për shumë emigrantë si unë është bërë Atdheu i dytë.

Sa është e shqetësuar familja juaj në Shqipëri apo kudo ku ata jetojnë pasi ju jeni direkt në front të Luftës?

Njerëzit e mi të dashur janë shumë të shqetësuar që nga nëna ime në Tropojë e deri tek vëllai im Mark Qehaja në Nju Jork i cili më merr vazhdimisht dhe më inkurajon. E ndjej shumë mungesën e tyre. Unë nuk kam shumë kohë të flas për hir të turneve të gjata, por i lexoj mesazhet e thirrjet në ato pak orë pushimi që mund të kem dhe më sjellin pozitivitet dhe më shumë forcë.

Shpresoj dhe lutem të dalim sa më shpejt nga kjo situatë e krijuar në gjithë botën.

Ju faleminderit zonja Qehaja për bisedën dhe paci shëndet!

Bisedoi Keze Kozeta Zylo, gazetare, shkrimtare

30 Mars, 2020

VALBONA TOLVE, NJË NGA USHTARET E BETEJËS KUNDËR COVID-19 NË NEW YORK, QENDRA E PANDEMISE

March 25, 2020 by dgreca

Bisedë me znj.Valbona Tolve e cila eshtë në vijën e parë të Frontit të Luftës kundër koronavirust në Amerikë

Bisedoi Keze Kozeta ZYLO*/ Dielli

Shqetësimi më i madh imi është që ne nuk kemi “personal protective equipment” për tu ruajtur nga infektimi me këtë virus. Nuk kemi as maska. Shqetisimi tjetër është se spitalet nuk janë në gjendje t’i ndihmojnë dhe të kujdesen pë të gjithë këta pacientë të infektuar.

Znj.Tolve punon në dy qendra të mëdha spitalore në New York të cilat kujdesen për pacientë që janë testuar me COVID-19.

Në këtë kohë pandemike që po kalojmë cila është detyra juaj në spital për t’i shërbyer popullit amerikan?

Unë jam infermiere. Unë punoj në departamentin e Kardiologjise, Montefiore Medical Center në Bronx si dhe në Good Samaritan Hospital në Suffern, NY në Telemetry Unit dhe tani kujdesemi për pacientë që janë testuar për COVID-19.

Në MMC unë punoj në një klinikë. Aty ne shikojmë pacientë që kanë probleme me zemrën.

Unë assistoj me nuclear stress tests dhe echo stress test. Mbledhje ka përditë, dhe nuk e dimë se çfarë e nesërmja do të sjellë. Ka shumë të ngjarë që të na lëvizin në spital ku ka më shumë nevojë për infermierë e doktorë, sepse numri i pacientëve të infektuar rritet çdo ditë.

Cili është shqetësimi juaj kryesor si infermiere kur ndodheni pranë pacientëve tuaj?

Si u ndjetë kur ju dhanë detyrën se ju do të jeni në vijën e parë të Frontit të Luftës?

Manaxherja ime më dërgoi një tekst mesazh për të më njoftuar. Të them të drejtën u trondita, po pastaj mendova, rreziku është gjithandej tashmë i përhapur dhe njerëzit kanë nevojë më shumë se kurrë për ne.

Si nënë dhe si bashkëshorte keni frikë se mos e merrni nga të sëmurët këtë virus vdekjeprurës?

Frika është, po kur je në vrullin e punës e harron dhe frikën. Të gjithë që punojnë në fushën e mjekësisë në këtë kohë apo në një tjetër ekspozohen me viruse e bakterie të rrezikshme. Infermieret që janë shtatzanë, ose kane probleme të tjera shendëtsore nuk kujdesen për pacientë të infektuar me COVID-19. Në fund gjërat janë në dorën e Zotit, po kujdesi për të ruajtur veten është për të pasur të gjitha pajisjet e nevojshme që tani për tani nuk i kemi në dispozicion. Mua më është dhënë vetëm një maskë N 95 që e kam mbajtur të veshur për 13 orë rresht pa e hequr nga fytyra.

Ju keni 3 fëmijë kush kujdeset për ata në këtë kohë lufte?

Për fëmijët kujdeset burri, ai punon nga shtëpia gjatë kësaj kohe.

Si mendoni për gjendjen e Shqipërisë parë me syrin tuaj si shqiptare, por dhe si infermiere?

Më vjen shumë keq për shqiptarët që janë në Shqipëri. Fati i mire i shqiptaëve është se janë popull i ri relativisht me moshë, dhe uroj që si popull ta kalojë më kollaj, me më pak fatalitete se Italia qe e ka popullsinë më të vjetër në botë. Nuk ka ilaç për ta kuruar pacientin për këtë virus, dhe nuk mund te them se ne kemi ilace e ata s’kane, po këtu në Amerikë njerëzit kanë mundësi nga ana mjekësore të marrin ndihmë qe ta kapërcejnë këtë virus. Nuk e kam të qartë se çfarë mjekimi po marrin njerëzit e infektuar në Shqipëri kur kanë probleme me frymëmarrjen.

Mendoni se ky virus do të zhduket së shpejti?

Unë personalisht mendoj se ky virus mund të zgjasë dhe një vit. Njerëzit nuk mund t’i mbash të izoluar tërësisht për muaj me radhë. Është e pamudur po ashtu dhe perspektiva e anës së ekonomisë. Nëse do ketë lëvizje të njerëzve do të ketë infektime. Ideja është që të ketë sa më pak humbje jete nga ky virus. Prandaj New Yorku është mobilizuar nën drejtimin e Governor Cuomo të ndërtojë spitale dhe qendra testimi, që kush ka nevojë për ndihmë mjekësore ta ketë atë mundësi.

Cilat janë disa nga këshillat tuaja rreth kësaj epidemie si punonjëse e shëndetsisë?

Duket qesharake, por sapuni është armiku numër një i këtij virusi. Lani duartë me sapun për 20 sekonda. Mos tështini në duar, përdorni një facoletë. Hani ushqime të freskta të pasura me vitamin C. Hapni dritaret dhe ajrosni shtëpitë. Praktikoni distancim social për të mbrojtur njerëzit që janë më të dobët nga shendeti. Shpresoj se kjo marrëzi do të marri fund së shpejti, dhe nëse prapë do të ketë raste në të ardhmen, mbasi kaosi do të kalojë, nuk do të mbulohen nga media si tani…

Si i ngjitët shkallët e karrierës për të arritur këtë sukses në Amerikë?

Gjërat e mira nuk vijnë kollaj në jetë. Çelësi ka qenë të mos heq dorë nga ëndrrat e mia dhe të punoja me gjitë forcën e shpirtit për t’i realizuar. Fati im ka qenë se kam nje mama të mrekullueshme, që më ka mbështetur në çdo hap timim, që ka sakrifikuar cdo gjë për të më parë jo vetëm mua por dhe motrën time të dilnim në dritë.

Unë këtu në Amerikë kam diplomën BA në Literaturë Angleze, BSN në infermieri dhe MSN në Nursing Administration. Ka qenë dashuria për shkollen dhe librin që ka filluar që kur kemi qenë fëmijë nga babai im, që unë të kem këtë vullnet për edukim dhe shkollim.

E kishit ëndërr të punonit në shëndëtësi?

Faktikisht kjo ka qenë ëndrra e mamit tim. Gjithashtu dhe specialiteti i kardiologjisë ka qenë rekomandim i saj. Që të vogël ajo më ka shtyrë të studioj biologji dhe më thoshte te bëhesha veterinere që të kujdesesha për qenin tim se përherë kam pasur dashuri për kafshët. Po ajo ka qenë në gjendje të ma kuptoj personalitetin dhe karakterin, sepse fusha në të cilën unë punoj me jep shumë kënaqësi dhe sadisfaksion nga ana profesionale. Jam përherë e lumtur kur jam në gjendje t’i njihmoj njerëzit që kanë nevojë, dhe e bëj këtë me gjithë zemër.

Ju jeni e bija e dy intelektualëve të nderuar, profesores në universitet në Shqipëri dhe Amerikë Afërdita Ishmaku si dhe e mësuesit të matematikës dhe drejtorit të gjimnazit “50 Vjetori” në Tiranë Myfit Ishmaku. Si do ta kujtoni të ndjerin babain tuaj të cilin e vranë në kohën e demokracisë, post diktaturë duke u lënë ju në moshë të vogël?

Babin e kam dashur shumë, dhe megjithëse kanë kaluar kaq shumë vjet, prapë më mbushen sytë me lot kur e kujtoj. Kanë qenë kohë shumë të vështira për familjen time.

Babai im ishte njeri i përsosur, i dashur, i dhimbsur, zemërgjerë, intelektual që e donte shumë kulturën dhe Shqipërinë.

Çdo hap që kam bërë në jetë përherë e kam pasur babain tim në mendje si udhërrëfyes.

Babai im do ishte krenar për mua, siç jam unë krenare që jam vajza e Tij, për jetën time, për çfarë kam realizuar në jetë, Ai na shikon nga lart si Ëngjëll mbrojtës.

Mbasi babai im u vra, më 24 Janar të vitit 1994, ka qenë mamaja jonë ajo që me një forcë të jashtëzakonshme na rriti dhe na edukoi me të gjitha parimet e babait tonë.

Kur ishim të vogla babi na thoshte: “Nëse bëheni të zonjat sa gjysma e mamit, do t’ia dilni në jetë”. Dhe vërtetë ajo është nje grua shumë e zonja, megjithëse fati e la të ve me dy fëmjë të vegjël në atë Shqipëri të rrëmujës dhe të luftës.

Faleminderit znj.Tolve dhe ju urojmë shëndet në këtë kohë pandemike!

Bisedoi Keze Kozeta Zylo, gazetare, shkrimtare

25 Mars, 2020

New York