Prof. Milazim Krasniqi/

Shtetet e Ballkanit janë shtete kliente (në faza të ndryshme në raste të ndryshme edhe shtete kukulla), që në krye të herës nuk janë formuar si shtet-kombe, po janë të vizatuara për interesat egoiste e militariste të Fuqive të Mëdha. Rolin si shtete kukulla a kliente, nuk ua kanë suspenduar as kur ndonjë fuqi ka rënë dhe është zëvendësuar nga ndonjë tjetër. Patroni është zëvendësuar, por varësia ka mbetur. Fjala vjen, shtete si Mali i Zi, Bullgaria e Serbia, janë formuar për t’u shërbyer interesave ruse në Ballkan. (Bllokimi i hapësirës ajrore për ministirn rus Llavrov nga Bullgaria e nga Mali i Zi në qershor 2022, paraqet një moment kur këto shtete kalojnë në sferën atlantike, si shtete partnere të SHBA.) Greqia është formuar si projekt britanik e rus, për ta përdorë si pykë për çmontimin e Shtetit Osman në Mesdhe, me Qipron si trofe britanik. Shqipëria është formuar si projekt austriak, për të mos lënë shtetet satelite të Rusisë të dilnin më Detin Adriatik. Në kohën më të vonë, në vitet nëntëdhjetë të shekullit XX, Maqedonia e Veriut dhe Kosova janë bërë shtete si projekte ameriko-atlantike. Përderi sa Kroacia e Sllovenia janë projekte gjermano-atlantike, Bosnja e Hercegovina dejtoniane duket si projekt ruso-amerikan. (Ka edhe variacione, por këtu po ndiqet “atësia” në vijat më të trasha.) Mbetet fakti që asnjëri nga shtetet e sotme ballkanike nuk është formuar pa sponsorizim, pa mbikëqyrje. Ky nuk është mallkim nga arsenali i mitologjive antike pellazge, helene a ilire. Ky realitet është si pasojë e ideologjive ekspansioniste e praktikave të kolonializmit.

Lumnohen në Shkodër Át Luigj Palaj e Dom Gjon Gazulli.

Nga Frank Shkreli

Lumnimi në Katedralën e Shkodrës i dy martirëve shqiptarë Dom Gjon Gazulli nga Shqipëria dhe At Luigj Palaj nga Kosova: një ditë historike për Kishën Katolike shqiptare, një ditë e madhe për Shqipërinë dhe Kombin shqiptar – dy martirë të lumë radhiten dhe ngrihen në altarin e lumnisë — jo vetëm në nivel të Kishës Katolike Shqiptare — por të mbarë Kishës universale. Këta pra janë dy martirët — që i shtohen 38-martirëve të Kishës Katolike Shqiptare të kohës së komunizmit gjakatar, të lumnuar me 2016: Dom Gjon Gazulli i varur nga regjimi i Ahmet Zogut dhe Luigj Palaj i vrarë nga ushtria serbo-malazeze.

Në katedralen e Shën Shtjefnit në Shkodër, u zhvillua me 16 nëntor, mesha dhe ceremonia për lumnimin e dy meshtarëve, njëri françeskan e tjetri dioqezan. Ceremonia e lumnimit u kryesua nga i dërguari i posaçëm i Papa Françeskut kardinali Marcello Semeraro, i ardhur enkas për këtë qëllim. Ai përshëndeti të pranishmit duke folur për dy të lumnuarit: At Luigj Palaj, meshtar i Urdhrit të Fretërve të Vegjël, lindur në Janjevë të Kosovës, tokë që dikur Shën Gjon Pali II e pati kujtuar si “të pasur me histori të lavdishme…” (Audienca e 15 nëntorit 1989); tjetri, Gjon Gazulli, meshtarin dioqezan i kësaj Kishe të shenjtë të Shkodrës. Për të dy u plotësua fjala e Jezusit: “…për shkak timin, do t’i thonë të gjitha të zezat kundër jush, por në rrenë…”, ka thenë, ndër të tjera, përfaqsuesi i Vatikanit në ceremoninë e lumnimit në Shkodër të dy martirëve të rinj të Kishës Katolike Shqiptare.

“Dy të Lumët tanë bënin të mira, por shpifën për ta dhe, me mashtrime, u dënuan”, than ë predikimin e tij, përfaqsuesi i Papa Françeskut dhe vazhdoi: “Kështu ndodhi për Át Palajn – historia e të cilit bën pjesë në Luftën e parë Ballkanike – kur në famullinë e Pejës, ku shërbente, pushtuesit nga Mali i Zi, aleat i Serbisë, ushtronin një politikë shtypëse kundër popullsisë me etni shqiptare, duke kryer qëllimisht dhunë e vrasje…Edhe vrasja e të Lumit Gazulli u motivua me gënjeshtra e në zanafillën e vdekjes së tij qe një proces-farsë: u dënua me akuza të rreme dhe u var në periferinë e Shkodrës, në zonën e quajtur “Fusha e druve”, tha, ndër të tjera, përfaqsuesi Vatikanit gjatë ceremonisë së lumnimit të dy martirëve në Shkodër.

“Sa e rëndësishme është bërë, sidomos në epokën tonë, kjo tema e gënjeshtrës, e falsitetit, e mashtrimit! Sigurisht, mund të themi se këto sjellje të trishta njerëzore kanë ekzistuar gjithmonë; por, sot, në atë që quhet epoka pas-së-vërtetës (post-truth), çështja është ndërlikuar më tej” ka theksuar kardinali Marcelo Semeraro. “Mjafton të mendojmë sa dezinformim e sa gënjeshtra, që ia shkatërrojnë jetën të afërmëve dhe popujve, kalojnë në internet, aq sa të bëhet jashtëzakonisht problematike ndarja e së vërtetës nga gënjeshtra. Po sot, a na intereson ende “e vërteta”? ka pyetur përfaqsuesi i Papa Françeskut në predikimin e tij në katedralën e Shkodrës. Një ditë pas lumnimit të dy martirëve të fesë e të Atdheut,të shtunën në Shkodër — nga Vatikani përshëndeti këtë akt edhe Papa Françesku gjatë Lutjes Engjulli i Zotit në Vatikan, për Lumnimin e Martirëve Dom Gjon Gazulli dhe Atë Luigj Paliq, ndërsa në turmën e madhe në Sheshin e Shën Pjetrit valvitej lartë dhe me kranri flamuri i Kombit shqiptar.

Në këtë ceremoni fetare morën pjesë gjithashtu ipeshkvijtë e Shqipërisë, (përfshir kardinalin shqiptar Ernest Troshani), ipeshkvijtë nga Kosova, Mali i Zi, Kroacia dhe Italia, si edhe autoritetet civile e fetare shqiptare, përveç mijëra besimtarëve brenda dhe jashtë katedralës, ose Kishës së madhe, siç njihet në Shkodër. Mediat njoftojnë se, pas ceremonisë së lumnimit, besimtarët shkuan drejtë Varrezave të Rrëmajit ku është përuruar monumenti në nder të Dom Gjon Gazullit, i varur në konop nga regjimi i Zogut në vitin 1927.

Ndërkaq, një ditë pas lumnimit të dy martirëve të fesë e të Atdheut të shtunën në Shkodër — nga Vatikaniditën e dielë përshëndeti këtë akt edhe Papa Françesku gjatë Lutjes Engjulli i Zotit në Vatikan, për Lumnimin e Martirëve Dom Gjon Gazulli dhe Atë Luigj Paliq, ndërsa në turmën e madhe në Sheshin e Shën Pjetrit valvitej lartë dhe me kranri flamuri i Kombit shqiptar.

Po, kush janë këta dy “martirë, dëshmitarë të fesë, mbrojtës të të drejtave themelore të njeriut e të popullit, shembuj dashurie, shërbimi e guximi”?

Át Luigj Palaj është personifikimi më i qartë i persekutimit të katolikëve shqiptarë të Kosovës. Në vitin 1913, ndërsa në Kosovë dhe më konkretisht në Gjakovë, vazhdonte fushata e egër e persekutimit dhe e asimilimit të katolikëve shqiptarë, Át Palaj i inkurajonte besimtarët e asaj treve të mos hiqnin dorë nga feja e të parëve dhe nga identititeti shqiptar. Për këtë arsye, për shkak të një urrejtjeje patologjike ndaj çdo gjëje katolike dhe shqiptare, pushtuesit malazezë e arrestuan dhe e torturuan në mënyrë çnjerëzore. Pas një periudhe të gjatë burgosjeje në Gjakovë, ku edhe pse nën tortura të tmerrshme nuk e pranoi ndërrimin dhe mohimin e fesë, ai u tërhoq zvarrë nëpër rrugë dhe u shporua me bajoneta në Pejë, duke ndërruar kështu jetë.

Martiri tjetër, Dom Gjon Gazulli, nga fisi i njohur i Gazullorëve, u ekzekutua nga mbreti Zog me varje, në Shkodër, më 5 mars të vitit 1927. Ai ishte kundërshtar i tij, për shkak të politikave shpeshherë diskriminuese për zonat katolike, sidomos për Dukagjinin. Gjithashtu, kundërshtoi ashpër dhe hapur të ashtuquajturin “bashkim personal të Shqipërisë me Jugosllavinë” më 2 janar 1927. (Radio Vatikani shqip)

Me vrasjen e tyre barbare dhe me luminimin e tyre të shtunën në Shkodër, këta të lumë shqiptarë, Dom Gjon Gazulli dhe At Luigj Palaj kanë kapërcyer tanimë kufijtë kombëtarë të trojeve shqiptare ndërkohë që tashti përfaqësojnë jo vetëm Kishën Katolike universale, por edhe vlerat universale të mbarë njerëzimit, si “mbrojtës të të drejtave themelore të njeriut e të popullit, shembuj dashurie, shërbimi e guximi”. Me sakrificën e tyre sublime ata janë shembull për të gjithë ne se si duhet të mbrohet nderi, liria, feja dhe identiteti kombëtar përballë barbarëve dhe diktatorëve. Shembulli i tyre do të mbetet përgjithmonë një frymëzim për breznitë e ardhshme të shqiptarëve dhe jehonë globale nga një vend I vogël si Shqipëria se si duhet luftuar duke dhënë edhe jetën për ideale, për vlerat, liritë dhe të drejtat njerëzore universale e kombëtare.

Artan Nati/

Nëse hartës së kontinentit Europian  do të mund t’i bënim një ndarje imagjinare, pjesa e poshtme e kontinentit të vjetër do të kishte shumë karakteristika të përbashkëta. Italia, Spanja dhe Portugalia kanë nivel më të ulët ekonomik si dhe me standartet demokratike. Janë edhe vende katolike. Fqinjët e tyre kryesisht protestantë në veri, duke përfshirë Gjermaninë dhe Skandinavinë, janë në gjendje relativisht të mirë financiare, ekonomi më të zhvilluar si edhe demokraci me nivel më të lartë. A është kjo thjesht një rastësi, .apo teoria e Max Weber-it për etikën protestante që është e ndërthurur me frymën e kapitalizmit është ende e vlefshme, edhe mbi 100 vjet më pas?  Ishte Martin Luteri ai që çliroi krishterimin nga dominimi i feudalizmit mesjetar dhe nga nënshtrimi i frikshëm ndaj Kishës katolike, duke e modernizuar atë. Ky mit vazhdon të mbetet i fuqishëm për ata që besojnë se termat kyç të modernitetit janë liria, vetëvendosja dhe të drejtat personale, gjithmonë nën hijen e Zotit. Ideja e individit, e cila është themelore për modernitetin, ishte aq e paimagjinueshme para Luterit sa mund të jetë si ngjyra në një botë bardh e zi. Idetë më të reja të pluralizmit, lirisë fetare, vetëqeverisjes dhe lirisë hynë në histori përmes derës që Luteri e hapi.

Ballkani gjithashtu është pjesë e pandarë e Europës, por kur flasim për kulturën, traditat dhe strukturat sociale dhe ekonomike, duket sikur kemi të bëjmë me një subkontinent. Ballkani, i parë shpesh si nën ndërgjegjia apo “i pavetëdijshmi” i Evropës, mishëron histori të ndrydhura, konflikte të lashta dhe kryqëzime kulturore komplekse që Evropa e zakonshme i anashkalon shpesh. Ky rajon pasqyron një psikikë më të thellë, të fshehur brenda kontinentit, duke zbuluar tensione të papërpunuara, identitete dhe plagë historike.

Shqipëria., mendoj unë, është vendi më unik në Ballkan, një enigmë, e mbështjellë në një mister, paraqet të gjitha realitetet ballkanike dhe zgjidhja e problemeve tona është një sfidë për vetë ne shqiptarët, por edhe krijimin e realiteteteve të reja perëndimore në Shqipëri, rajon si edhe në gjithë Europën. Harta e Shqipërisë ka gjithashtu një ngjashmëri me atë Europiane. Në veri kemi një shumicë katolike si edhe me tendenca të theksuara të ideve europiane si individualiteti, humanizmi si dhe një front solid antikomunist dhe proeuropian, sidomos në Shkodër dhe përreth saj. Jugu i Shqipërisë, kryesisht ortodoks, ishte një terren ku komunizmi dhe më vonë PS gjetën mbështetje dhe bashkëjetuan. Shqipëria qendrore, me një popullsi të përzierë, por sidoqoftë kryesisht myslimane, nuk i ka fshehur tendencat e saj pro Turqisë e më tej, sidomos me lëvizjen e Haxhi Qamilit, por edhe të Haxhiqamilistëve modernë, që e anëtarësuan vendin tonë në Konferncën Islamike, apo edhe të ndërtimit të xhamive kudo në vend, si edhe të festimit të inagurimit të Xhamisë së Namasgjasë.

Rrënjët e lashta dhe bazat fetare të një kulture mund të kenë vërtet një ndikim më të madh në rrugën që një vend ndjek sesa çdo konsideratë racionale, gjeopolitike ose ekonomike. Nëse është kështu, kombi ynë me prejardhje islamike, ortodokse dhe pjesërisht katolike, nuk mendoj se është vërtet rehat në një botë të dominuar nga perëndimi, një burim tensioni që mund të zbutet, por që kërkon ndërgjegjësim dhe aksion intelektual dhe politik për tu përshtatur me realitetet perëndimore.

Karakteri specifik i Islamizmit dhe i Ortodoksisë është se ato nuk e konsiderojnë thirrjen ose veprimtarinë profesionale si mjet shpëtimi, por bindjen dhe përulësinë në raport me një person (shpirtërisht) më me përvojë ose një person në një vend më të lartë në hierarki.

Unë mendoj se ka diçka në këtë, një gjë që perëndimorët shpesh e harrojnë, në radhë të parë, është se shumica e botës së krishterë ortodokse jetoi nën zgjedhën islamike për shekuj. Bizanti ra në vitin 1453. Shqipëria nuk ishte e lirë deri në shekullin e 20-të, pra në vitin 1912 dhe 1 shekull pas Greqisë. E njëjta gjë ndodhi me gjithë vendet e tjera të Ballkanit Ortodoks.Vendet ortodokse dhe islamike nuk e përjetuan Iluminizmin dhe përpjekjet e rilindasve tanë për të tërhequr Shqqërinë në Iluminizëm ishin të mëdha,por vetëm pjesërisht të suksesshme  dhe ne nuk e përjetuan Revolucionin Industrial. Moderniteti erdhi në Shqipëri vetëm me ardhjen në pushtet të mbretit Zog, por edhe kjo për një periudhë të shkurtër dhe u pasua me traumën e komunizmit. Islami, ashtu si edhe kristianizmi ortodoks, në vendin tonë, por edhe në gjithë Ballkanin, nuk ka pasur kurrë versionin e tij të Reformimit dhe Iluminizmit, dy ngjarjet që duket se simbolizojnë kalimin nga barbarizmi në qytetërim. Shqipëria ka probleme të përshtatet me demokracinë, sepse nuk është rikuperuar ende nga shkatërrimi moral i shkaktuar nga komunizmi, njerëzit e kanë pothuajse të pamundur t’i besojnë njëri-tjetrit, sepse në komunizëm, nuk mund të përballosh t’i besosh askujt.

Dhe ja ku ndodhemi 34 vjet pas shembjes së komunizmit, me të njëtët aktorë politikë, që i drejtohen herë ortodoksisë greke dhe sllave dhe herë islamizmit turk ashtu si edhe diktatori komunist, herë nga Rusia e herë nga Kina, sipas interesit, vetëm për të mbijetuar dhe kurrë në interes të vendit. 

Krishterimi ortodoks dhe islamizmi në Shqipëri, ka një marrëdhënie të dallueshme, por mund të jetë e pajtueshme me qytetërimin perëndimor. Shoqëria jonë i ka rrënjët në traditat bizantine dhe vlerat tona shpesh theksojnë komunalizmin, spiritualitetin dhe një strukturë fetare hierarkike, në kontrast me individualizmin dhe sekularizmin perëndimor. Megjithatë, ne kemi përqafuar idealet thelbësore perëndimore si demokracia, të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit, veçanërisht ne jemi integruar pjesërisht në institucionet perëndimore si Bashkimi Evropian dhe jemi anëtar në NATO. Politikanët tanë bëjnë atë që dinë të bëjnë më mirë: të shesin interesat e vendit në kurrizin tonë si edhe të mashtrojnë dhe vjedhin pasurinë kombëtare. Klasa intelektuale gjithashtu sipas traditës bizantino – komuniste serviloset dhe bëhet shërbëtore e klasës politike dhe e gjitha kjo në kurriz të popullit, i cili sipas të njëjtës traditë ose braktis vendin ose i serviloset pushtetarëve. Ka ardhur momenti që Shqipëria të gjejë derën e hapur nga Martin Luteri për individualitetin, shkatërrimin e hierarkisë dhe sekularizimin perëndimor. Ky diskutim i nisur midis Ismail Kadaresë dhe Rexhep Qosjes dikur, ka ardhur momenti që të diskutohet gjerësisht në ambientet intelektuale dhe studiot televizive. Shoqëria jonë të bëjë zgjedhjen e saj dhe të gjejë rrënjët e vërteta të kombit tonë. Shumë intelektualë, politikanë dhe njerëz të thjeshtë duhet të kuptojnë, se historia e popullit tonë, nuk fillon me pushtimin e vendit nga otomanët, por ndoshta ky është momenti më i errët në historinë tonë,dhe i rrëmbimit dhe i dhunimit të historisë , traditës dhe kulturës tonë europiane. Kombi ynë është shumë më i vjetër, më i kulturuar dhe ka kontribuar si në perandorinë romake, ashtu edhe në drejtimin e kishës katolike. Kombi ynë ka nxjerrë shumë perandor romak, papë të Romës etj. Duke ditur historinë e vërtetë të kombit tonë, të shprehur qartë e me fakte dhe nga kollosi i letrave shqipe, Ismail Kadare, ne do të njohim më mirë veten tonë, shoqërinë dhe kombin tonë dhe do të jetë një proçes natyral i transformimit të vendit në Shqipërinë natyrale europiane. Besnikëria jonë duhet të jetë vetëm ndaj vetes, shoqërisë dhe kombit dhe jo ndaj politikanëve dhe individëve të tjerë. 

Nga Hysen S.Dizdari

Studjues i Historisë e Filatelisë / Tiranë më, 12.11.2024

581- VJET – 28 NENTOR 1443 – 28 NENTOR 2024

Në vitin jubilarë të 581 Vjetorit të ngritjes, Flamurit Kombëtar në kalan e Krujës nga Heroi ynë Kombëtare Gjergj Kastriotit Skënderbeu, shtëpia botuese: “Faik Konica” në Prishtinë, boton vepren Madhore të sekertarit personal të Skënderbeut, Dhimitër Frangu të përkthyer me shkrimtari atdhetar, Lek PERVIZI.

Dhimitër Frangu (Demetrio Franco,L. (1443 -1525), lindi në vitin 1443 në qytetin mesjetare të Drishtit afër Shkodres, dhe vdiq në vitin 1525 në Trevi, Itali.

Dhimitër Frangu përkrahu që në moshë të re luftën e lavdishme të popullit shqiptarë të udhëhequr nga Skënderbeu dhe shpejt fitojë besimin e tij duke i sherbeu Skënderbeut me besnikëri, si sekertarë, si arkëtarë, si përkthyes dhe si luftëtar. Ai e shoqëroi Skënderbeun në udhtimin e tij në Romë e Napoli ,Itali në vitet, 1466-1467. Pas vdekjes Skënderbeut me 17 Janar 1468, Dhimitër Frangu u zhvendos në qytetin e Tivarit, dhe pastaj në Venedik ku shkroi në latinisht dhe biografinë e Skënderbeut me titullë: “Gli illustri e gloriosi gesti e vittoriose imprese fatte contro i Turchi dal Signor Don Georgio Castriotto detto Scanderbeg, principe d’ Epyrro.”

Kjo vepër u shkruar nga Dhimitër Frangu u botua me 2 prill të vitit 1480 në gjuhën latine, dhe u shtyp në shtypshkronjën gjermane “Erhard Ratdolf ”. Nuk dihet se si i humbi gjurmët për 59 vjet, por në vitin 1539 ky libër u gjet, u përkthye në Venecia nga Paolo Giovio.

Në vitin 1584 ky libër u ribotua i rishikuar dhe i korrigjuar nga prifti italian, G.M. Bonardo, me titull: “Gli illvstri e gloriosi, gesti, e vittoriose imprese fatte contro Tvrchi dal Signor D. Giorgio Castriotto, detto Scanderbeg, principe d’Epirro”. Titulli në gjuhën shqipe: “Bëmat e shklqyera e të lavdishme dhe ndrmarrjet fitimtare të bëra kundër turqve nga z. Gjergj Kastrioti i quajtur Sknderbeu, princ i Epirit”. Në përkushtimin e tij ,Giovanni Maria Bonardo ku i drejtohet nipit të Skënderbeut, G.A. Flavios, thuhet se origjinali i vepres është shkruar në gjuhën latine prej Dhimitër Frangut. Vepra është e pajisur me një portret të Skënderbeut në ksilografi.

G.M.Bonardo thekson se teksti ishte shtypur në vitin 1545, duke u bazuar në dorshkrimin e origjinalit të autorit të shkruar në latinisht në vitit 1480.

Nga viti 1539 deri në vitin 1679 kjo vepër është përkthyer e botuar 18 herë në gjuhët: italiane, gjermane, angleze, franceze, spanjolle etj.

Në gjuhën shqipe vepra e Dhimitër Frangut u përkthye dhe u botua në botimin e parë nga shkrimtari atdhetarë, Lek Pervizi në vitin 2005.

Sot në nëntor të vitit 2024, pas shumë kërkesave të atdhetarve shqiptarë në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedonin e Veriut, në Malin e Zi dhe në gjithë botën po ribotohet kjo vepër e rëndësishme e sekertarit (arkëtarit) të Heroit tonë Kombëtarë, Gjergj Kastriotit Skënderbeut i cili e shoqërojë dhe e njohu nga afër në betejat e tij fitimtare kundër pushtuesve osmanë. Kjo vepër do të ndihmojë shumë nxënsit e shkollave 9 vjeçare, të shkollave të mesme e studentve të shkollave të larta për të njohur historin e vërtete mbi jeten dhe veprat e lavdishme të Skënderbeut.

Me këtë rast i shprehim mirënjohjen dhe e falenderojë Shtëpin Botuese : “ Faik Konica”, Prishtinë, dhe veçanarisht pronarin e saj shkrimtarin e njohur , Nazmi RRAHMANI dhe përkthyesin, Lek PERVIZIN për përkthimin në shqip, e botimin e kësaj vepre të rëndësishme kushtuar, Skënderbeut, në vitin jubilarë të 581 vjetorit të ngritjes, Flamurit Kombëtar në kalanë e Krujës nga Heroi ynë Kombëtare Gjergj Kastriotit Skënderbeu.

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Paraprakisht, më duhet që të falënderoj përzemërsisht median brënda dhe jashtë vendit për publikimin (25 vitet e fundit) të dhjetra vlerësimeve strategjike në fushën e reformave të sistemit të mbrojtjes dhe zhvillimit të interesave (mbarë) Kombëtare, me fokus situatën e sigurisë të pas-çlirimit të Kosovës nga pushtimi Serb (06/1999); progresin dhe sfidat për ndërimin e paqës së qëndrueshme si dhe axhendën e integrimit Euroatlantik (NATO/BE) të vendeve të rajonit të Ballkanit.

Edhe mbas daljes në reservë, në kapacitetin (forumin) e Ekspertit të fushës së SK, Rajonit dhe NATO-s, jam përpjekur për të përfaqësuar dhe prezantuar me dinjitet interesat (mbarë) Kombëtare në: “10-ra konferenca të Këshillit të Atlantikut, Institutit të Luftës dhe panele të ekpertëve/kolegëve të sigurisë në Washington, USA; Bruksel, Qëndrën Marshall, Gjermani, Kolegjin e NATO-s Romë, si dhe 3 Samitet e fundit të Aleancës Euroatlantike, Madrid – 22, Vilnus – 23, Washington – 2024, etj”!   

1.  KONSIDERATA TË PËRGJITHSHME

Përtej profecisë “si mallkim” të Nolit mbi shtazërinë e luftës mes vedit (për kolltuqet e politikës dhe zullumqarët e pusht-etit), nuk mund të mohojmë, “përkundrazi përulemi” për të rënët, luftëtarët dhe sakrificat sublime të Shqiptarëve në shekuj por edhe për patriotët vizionare, penat e forta, si dhe përpjekjet konstante për kohezion, që veçmas apo së bashku mbeten të skalitur në memorien e nderit të historinë sonë (mbarë) Kombëtare. 

Gjithësesi nuk mund të krenohemi as me patriotizma folklorike; as me“histori legjendare”; as me paranojën se “fajin e kanë gjithmonë bota”, Anglo-Amerikanët, Francezët, etj. Kjo pasi megjithëse me histori, gjuhë, kulturë, rreziqe dhe interesa të përbashkëta, fatëkeqësisht Shqipëria dhe Kosova mbeten ende të ndara. Nuk kam thënë/them kurrë të “qurravitemi, as të dorezëhemi dhe as te nxjerim sytë e njëri-jatrit”. Në të kundërt, e përsëris që gjaku, sakrificat, përpjekjet, arritjet (qoftë edhe modeste) si dhe problematikat ose “mësimet e nxjerra” duhet të Na shërbejnë si bazë për jetësimin të një Koncepti, Projekteve si dhe një matrice të përbashkët mes 2 vendeve.   

Pa bërë kurrësesi gjykatësin e protagonisteve të historisë së (pa) lavdishme por as profetin e ardhmërisë së ndritur, në vijim gjeni një përmbledhje gjeopolitike, duke përsëritur edhe më fortë rekomandimin për të hartuar, nënëshkruar dhe jetësuar një strategji historike mes RSh dhe Kosovës: “dy vende sovrane, një Komb i vetem”. Për më qartë, aplikimin e parimit bazë (artikullit-5) të NATO-s: “çdo sulm ushtarak ndaj tërësisë teritoriale të Republikës së Kosovës, konsiderohet edhe si sulm ndaj sovranitetit të RSh dhe anasjelltas. Kështu edhe kundërpërgjigja do jetë e përbashkët, proporcionale dhe shkurajuese”!  

Kjo platformë/përqasje, që për disa mund të tingëllojë shumë e fortë, mbetet një e drejtë legjitime për të aplikuar një koncept të avancuar “smart” mbi mbrojtjen e sovranitetit si dhe zhvillimin e interesave kombëtare duke garantuar faktorët ndërkombëtarë se kjo qasje nuk mbart asnjë “kërcenim” ndaj vëndeve të rajonit. Në të kundërt, synon kontribute shtesë për zhvillimin e masave të mirëbesimit reciprok, bashkëjetesës paqësore mes popujve, stabilitetin demokratik dhe axhendën integrimit Euroatlantik.  Për më tepër, që kjo paketë, mbetet e hapura ndaj çdo vendi të rajonit (përfshi Serbinë) për t’u përballur dhe adresuar bashkërisht sfidat ndaj terrorizmit, krimi të organizuar, trafiqeve, emergjencave civile dhe politikën e sigurisë së BE-së (ESDP).  

Në shtesë të sa paranojave bollshevike të E.Hoxhës, ende nuk arrij të (mirë) kuptoj pse dhe kush (në fakt kërkush) i ka ndaluar Qeveritë (me kullaro demokratike) mbas 1991, që ende nuk ka një akademi shkencash, sistem shëndetësor, mbrojtje kibernetike, ambasada të përbashkëta, etj. Gjithësesi duhet mbajtur në konsideratë që partneriteti strategjik (2-Shtete 1-Komb i vetëm) mes RSh dhe Kosovës tejkalon mandatet e disa Qeverive si dhe paranojën turkoshake të përjetësisë së (mbi) Pusht-etit. 

II. PAKETË me 10 PROJEKTE TË PËRBASHKËTA

Projekti nr.1: Krijimin e një Instituti të përbashkët të Studimeve Strategjike për zhvillimin e SSK, SU, PAZh, standardizimin, doktrinave, rregullave të angazhimit, etj, experiencë që duhet të institucionalizohet me një MoU. 

Projekti nr 2. Projekt -Pilot, ose shembullor për modernizimin e sistemit të mbrojtjes civile me koncept, paketë ligjore, kapacitete, rregulla angazhimi, strukturë të përbashkët të Komandim-Kontrollit (C2) si dhe një matricë me masa të përshkallëzuara dhe përgjegjesi respektive. Ndërsa mbështetur edhe në ekperiencën e Italisë, Sllovenisë, Austrisë, etj, në vartësi të Qëndrës (mbarë) Kombëtare të Emergjencave Civile (QKEC) mund të këtë 3 njësi/Br logjistike (force provider), 6 Baza Teritoriale dhe 12 Degë të Mbrojtjes Civile të shtrira në të gjithë territorin e RSh dhe Kosovës. 

Projekti nr.3: Sistem të përbashkët për arsimimin, trajnimin/stërvitjen e personelit ushtarak dhe civil për FA të 2 vendeve. Synimi i këtij projekti: “një Kolegj/Kursi i Lartë i Sigurisë dhe Mbrojtjes (KLSM), një akademi oficerësh, një nënoficerësh, një shkollë trupe, një poligon stërvitje si dhe program të përbashkët Master dhe Doktoraturë.

Projekti nr.4: Njësi/Ekipe përbashkëta për operacione ndërkombëtare të drejtuara nga NATO, BE, OKB apo koalicione, përfshirë stërvitje të përbashkëta fillimisht në nivel toge e kompanie, stërvitje të shtabeve në qëndrën e perbashket të simulimit si dhe çertifikimin sipas standardeve të Aleancës.

Projekti nr.5: Task force e përbashkët, për mbështetjen Kosovës në 5 fushat e Planit të Veprimit për Anëtarësim në NATO (Politika, Ekonomia, Kuadri Ligjor, Financat dhe Informacioni); për pjesëmarrjen në iniciativat rajonale, si në SEDM/SEEBRIG, A5; në “Balkan Battle Group të BE”; Qëndrat e Ekselencës së NATO-s, etj.

Projekti nr.6: Inteligjencën ushtarake dhe sigurinë e informacionit të klasifikuar sipas standarteve të NATO-s, me qëllim zhvillimin e kapaciteteve, si dhe rregulla të përbashketa angazhimi të inteligjencës për parandalimin e akteve terroriste, krimit, de-stabilitetit të shoqërisë demokratike, etj.  

Projekti nr.7: Struktura, plane, masa dhe proçedura të përbashkëta/koordinuara prokurimesh për blerjen e armatimit, pajisjeve dhe sistemeve madhore, të bazohuara në strandartet e NATO-s në mënyrë që FA të dy vendeve të jenë të ndërveprueshme.  

Projekti nr.8: mirëmbajtjen e armatimit, pajisjeve dhe sistemeve ushtarake si dhe një infrastrukturë e përbashkët për të shkatërruar municionet dhe armatimet e dala/tepërta jashtë përdorimit të FA. 

Projekti nr.9: Vëzhgimit dhe policimit të hapësirës ajrore, mbetet një nga projektet/sfidat më të vështira, më të kushtueshme dhe kështu të pamundura për secilin nga 2 vendet tona. Prandaj Shqipëria dhe Kosova do duhet të angazhohen bashkarisht (MoU për tu bërë pjesë me MoU e programeve rajonale (p.sh me Kroacinë). Me mbarimin e misionit të KFOR, ende përgjëgjes për hapësirën ajrore të Kosovës, Shqipëria duhet të mbështesë përfshirjen e Kosovës në iniciativën BRAD apo iniciativa të tjera. 

Projekti nr.10: Ngritjen e një kapaciteti portualo-detar të Kosovës “në ujrat e thella të Adriatikut (RSh)”, të dedikuar për të mbështetur veprimtaritë ekonomike por edhe të dislokimit strategjik të forcave ushtarake në operacionet ndërkombëtare, etj. Për modalitetet, procedurat, bazën ligjore, vend-ndodhjen dhe aspekte të tjera do të duhet paraprakisht vullnet politik.

III. MESAZHE PËRMBLEDHËSE

Qëllim i Platformës historike (2-shtete 1-Komb) si dhe paketës me 10 projekte të përbashketa: “zhvillimin e kapaciteteve, strategjive, doktrinave, standardizimin, planifikimin, prokurimet; emergjencat civile, arsimimit, stërvitjeve, pjesëmarrjes në misione kombëtare dhe ndërkombëtare, mirëmbajtjen, rreziqeve kibernetike, policimin ajror, situatat renegate, etj”. Ndërtimi i kapaciteteve më vehte (nga RSh/Kosova), në optikën profesionale është thjesht mision i pamundur. Duke qënë kështu, do ishte njëherësh edhe vijimësi e gabimeve historike, strategjike dhe gjeopolitike njëherësh. 

As draft-Platfoma, as 10 projektet e përbashkëta nuk janë kurrësesi përpjekje për të “shpikur rrotën dhe as thirrur Eureka”, pasi suksesi në këtë fushë me sencitivitet të lartë kombëtar, kërkon mentalitet të ri, besim reciprok, lidership të fortë dhe kohezion të shoqërive të dy vendeve. Për më tepër, këto kjo platforme dhe 10 projektet do duhen të konsultohen dhe harmonizohen me përpjekjet dhe qëndrimin zyrtare të SHBA: “Kosova, mbetet modeli kur komuniteti ndërkombëtar drejtuar nga SHBA, angazhohet për ruajtjen e interesave dhe vlerave të përbashkëta! NATO, do të duhet të qëndrojë në Kosovë deri sa FSK të ketë legjitimitetin dhe aftësitë për të marrë përgjegjësitë për mbrojtjen e tërësisë territoriale dhe sigurisë së vendit”. 

Përsa “merakun e sforcuar diplomatik”, konfirmoj se kjo përqasje është aplikuar me sukses edhe nga shumë vende p.sh. nga vendet e Beneluks-it, (Belgjikë, Holandë, Luksemburg); vendet Baltike (Lituani, Estoni dhe Letoni, si Kolegji Mbrojtjes (BALDEFCOL), Grup-Batalioni Përbashkët (BALTBAT), Policimi i Përbashkët Ajror (Baltik Air Policing); vendet Nordike (Norvegji, Finlandë, Suedi); Sllovenia me Hungarinë, pa përmendur qasjen e dy vëndeve të NATO-s (Turqisë dhe Greqisë) në raport me sovranitetin e Qipros, pra ndaj një vendi anëtar të BE-se!

Përtej “armatosjen deri në dhëmbë” të Serbisë; (keq) shpërdorimin e Beogradit për axhendën e Rusisë-Putiniste si dhe zgjimit (apo blerjen) e aleancave historike; besoj edhe më fortë se paqja mbetet misioni i vetëm, në interes të bashkëjetesës paqësore, sigurisë së jetës, pronës, mirëqënies së qytetarëve si dhe ardhmërisë euroatlatike të 6 vendeve të 6 vendeve të ballkanit perëndimor, pra Shqipërisë, Kosovës, MV, Malit të Zi, Serbisë dhe Bonje-Hercegovinës.

Ndërsa, aktorët dhe strategët/kolegët në rajon, Washington, Bruksel, etj do t’i sugjeroja që perspektivën e paqes, statuskuosë dhe interesave gjeopolitike në Ballkan, do duhet ta para-kushtëzojnë jo me rikthimin e garës se armatimeve, por me “imponimin” e dy Masave të Mirëbesimit Reciprok, nëpërmjet të cilave Beogradi Zyrtar: “(1) do të ruajë balancat e fuqisë ushtarake (Tanke,  Mig -29, Rafale, raketa Ruso-Kineze, etj) deri në masën që të mos kërcënojë fqinjët (posacerisht Kosovën); (2) nuk do të vendosen as instalime as aktivitete ushtarake (20 km distancë ajrore dhe 5 tokësore), në kufijtë ndërshtetërorë, të monitoruara nga USA/NATO/BE, si faktor kritik për paqen në rajon.  

Po ashtu, do t’i këshilloja vëllazërisht faktorët politik të Tiranës dhe Prishtinës zyrtare që: “rrukullimën mbas humbjes së luftës së Rusisë-Putiniste, riciklimi i aleancave historike si dhe kërcënimet e Beogradit ndaj integritetit të Kosovës”, ti adresojnë me përgjegjësi të lartë shtetërore për të ndërtuar “Shqipërinë dhe Kosovën Demokratike”, përtej prezencës së NATO-s (që nuk mundet të jetë e përjetshme); ku mbi të gjitha, qytetarët pavarësisht përkatësive etnike, fetare dhe politike të ndihen të barabartë para ligjit, si dhe në faktorizimin të rolit të Shqipërisë dhe Kosovës, nga konsumatorë në “Komb leader” për paqen, stabilitetin demokratik dhe integrimin në NATO/BE. 

Së fundmi, shpresoj që edhe ky produkt, të kontribuojnë sadopak, për të përditësuar “opinionin strategjik, zyrtar dhe publik” në rrafshin mbarëkombëtar, rajonal dhe jo vetëm. Ndërsa përtej paragjykeve (nga cinik që përdredhin jo vetëm të ndenjurat), më duhet te ri-rikonfimoj se, mbetem i përkushtuar për të kontribuar me ekperiencë dhe përgjegjësi shtesë në mbrojtjen dhe zhvillimin e interesave kombëtare si dhe për forcimin e partneritetit strategjik me USA/NATO! 

Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut; si dhe ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit; Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Ushtarak i RSh në SHAPE/NATO.