Artan Nati/

Dy vjet pas atentatit, Gjon Pali II vizitoi qelinë e burgut të Ali Agca. Ai shkoi ta falte. Ata shtrënguan duart dhe u përqafuan me njëri-tjetrin. Agca puthi unazën e papës. Ndërsa Papa mbërriti në qelinë e Agca-s në burg në Itali, ai pa në sy vrasësin e tij të mundshëm, i shtrëngoi dorën dhe Agca puthi dorën e Gjon Palit II.

“Paqja e vërtetë nuk është vetëm një çështje strukturash dhe mekanizmash. Ajo mbështetet mbi të gjitha në adoptimin e një stili të bashkëjetesës njerëzore të karakterizuar nga pranimi i ndërsjellë dhe aftësia për të falur nga zemra. Ne të gjithë duhet të falemi nga të tjerët, kështu që ne të gjithë duhet të jenë gati për të falur. Kërkimi dhe dhënia e faljes është diçka thellësisht e denjë për secilin prej nesh,” tha Papa Gjon Pali II. Gjatë dimrit të vitit 2014, pasi u konvertua në të krishter, Ali Agca vizitoi varrin e Papës. Atje, ai la trëndafila të bardhë dhe u lut.

Të falësh nuk është të harrosh. Në shumë raste, është e pamundur të harrojmë ngjarje që ndikojnë thellë në jetën tonë. Ato i japin formë jetës sonë për mirë ose për keq.

Të falësh nuk do të thotë të falim veprat mizore të nazistëve ose të nacionalistëve serbë ose autorëve të tjerë. Por në disa raste, dhënia e amnistisë e pastron çështjen për viktimën. Çështja e drejtësisë është e ndarë nga çështja e faljes.

Ky koncept i faljes ka pak ose aspak të bëjë me dhunuesin. Ajo ka të bëjë gjithçka me nevojën e viktimave për t’u çliruar nga dhimbja që u është shkaktuar. Ky koncept i faljes nuk ka të bëjë me asnjë fe. Të gjithë njerëzit dëshirojnë të jetojnë pa dhimbjen dhe barrën e së kaluarës. Nëse është i kufizuar në një fe, atëherë disa njerëz nuk do të jenë në gjendje të falin.

Secili person mund të falë vetëm në emrin e tij. Nuk mund të falet në emër të të gjithë të mbijetuarve të Holokaustit ose spastrimeve etnike. Falja është një gjë shumë personale, por nëse ndihemi të shqetësuar dhe të lënduar duke mësuar për viktimizimin e të tjerëve, atëherë kemi të drejtë të ndërmarrim veprime.

Ish-senatori zviceran Dick Marty, i cili u bë i njohuri për raportin e tij në Këshillin e Evropës mbi krimet e supozuara të luftës, përfshirë trafikimin e organeve të kryera nga guerilët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, UÇK, vdiq të enjten në datën 28 dhjetor 2023 në Zvicër.

Marty, ishte një politikan i Partisë Demokratike të Lirë, autor i disa raporteve të rëndësishme ndërkombëtare për të drejtat e njeriut dhe anëtar i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës. E gjithë kjo parathënie kaq e gjatë është për faktin se në shumë shkrime e komente të komunitetit shqiptar kryesisht në diasporë u përdor një gjuhë urrejtje ekstreme dhe fare e padenjë kundrejt senatorit Marty, që nuk e mendoj se është e denjë të citoj se si u shprehën kundër zotit Marty. Në se hetimet e senatorit Marty ishin apo jo të drejta dhe të vërteta, është temë tjetër,por ajo që doja të thoja, është fakti se ne synojmë të aderojmë në Europë dhe ne nuk mund të marrim drejtsinë në duart tona dhe duhet të besojmë te drejtësia europiane dhe institucionet e saj. Gjithashtu gjuha e përdorur ishte më e pakta jo e denjë. Mënyra e jetesës së Mandelës me falje është një shembull për të gjithë racën njerëzore. Emri i tij është sinonim i faljes. Mandela tha se “Falja çliron shpirtin, largon frikën. Kjo është arsyeja pse është një armë kaq e fuqishme.”

Kur jetojmë në një vend ku jeta jonë është në rrezik të drejtpërdrejtë, mendësia e mbijetesës lind dhe mbijetesa dhe falja nuk shkojnë së bashku. Ne mund të falim vetëm pasi dhuna të ketë mbaruar dhe viktima të jetë në paqe me mjedisin rrethues dhe dëshiron ta shërojë atë kapitull të jetës. Falja është proaktive dhe jo pasive. Ne bëhemi viktima në mënyrë të pavullnetshme, Pa falje jeta drejtohet nga një cikël i pafund inati dhe hakmarrjeje.

Falja sheron mendjen dhe jetën tonë, duke na lejuar ta shikojmë botën përmes vizionit të papenguar, të shohim bukurinë përreth nesh, të jemi të hapur ndaj përvojave të reja pozitive dhe të përqafojmë njerëzit e mrekullueshëm në botën e mrekullueshme që takojmë. Nëse nuk do të falnim, nuk do të mund t’i përjetonim këto ndjenja.

Falja është si një recetë ose ilaç për shëndetin dhe mirëqenien fizike. Nëse qëndrojmë të zemëruar, ky zemërim helmon jetën dhe shëndetin tonë. Falja për mendimin tim sjell qetësi, shërim, respekt, liri, paqe dhe dashuri. Le të shohim se çfarë sjell e kundëta: dhimbje, zemërim, hakmarrje dhe luftë. Falja ofron zgjedhjen për të jetuar në paqe dhe për të qenë të lumtur.

Astrit Lulushi/

Perandoria Romake ishte një epokë magjepsëse në histori, e mbushur me personazhe më të mëdhenj se jeta dhe histori intriguese. Kur bëhet fjalë për perandorë të cilësuar si të tmerrshëm, bie në sy një emër: Perandori Commodus, siç përshkruhet edhe në filmin The Gladiator, me Joaquin Phoenix si Commodus, megjithëse me pak devijime, por me fund të njëjtë historik.

Commodus, i lindur në vitin 161, ishte djali i perandorit Marcus Aurelius. Megjithatë, ngjizja i tij erdhi në rrethana mjaft skandaloze. Thuhet se nëna e tij, Faustina, u angazhua në një lidhje me një gladiator të quajtur Eklektus. Kjo marrëdhënie e paligjshme besohet se ka rezultuar në lindjen e Commodus, duke e bërë atë trashëgimtar perandorak.

Pavarësisht nga ky fillim i diskutueshëm, Commodus do të vazhdonte të bëhej një nga perandorët më famëkeq në historinë romake. Mbretërimi i tij, i cili zgjati nga viti 180 deri në vitin 192, u shënua nga një sërë vendimesh të dyshimta dhe sjellje të çrregullta. Disa historianë spekulojnë se konceptimi i tij i trazuar mund të ketë kontribuar në veprimet e mëvonshme dhe në paqëndrueshmërinë e tij mendore.

Commodus kishte një magjepsje të thellë me luftimet gladiatoriale, shpesh duke marrë pjesë vetë në lojëra. Ky obsesion e bëri atë të vishte armaturën dhe të luftonte si gladiator, gjë që nuk i pëlqente elitës romake. Pikërisht gjatë këtyre spektakleve ai shfaqi një gjakmarrje dhe shpërfillje ndaj jetës njerëzore, duke fituar reputacionin si perandor mizor dhe tiranik.

Një ngjarje veçanërisht e tmerrshme e lidhur me Commodus ishte “Gjuetia e Romës”. Në këtë spektakël makabër, perandori lëshoi ​​qindra kafshë të egra në Koloseum dhe vazhdoi t’i gjuante, duke shfaqur aftësinë e tij si gjahtar. Ngjarja tronditi dhe tmerroi qytetarët e Romës, duke çimentuar më tej reputacionin e Commodus si një udhëheqës i çmendur.

Commodus gjithashtu e imagjinonte veten si rimishërimi i Herkulit, duke shkuar aq larg sa e riemërtoi Romën si “Kolonia e Herkulit” dhe duke adoptuar titullin “Hercules Romanus”. Ai madje porositi statuja të tij në maskën e heroit mitik, duke ushqyer më tej iluzionet e tij të madhështisë.

Nga fundi i mbretërimit, teprimet dhe sundimi tiranik i Commodus çuan në pakënaqësi të përhapur mes popullit romak. Në vitin 192, u krijua një komplot nga anëtarët e oborrit perandorak për ta vrarë atë. Komploti pati sukses dhe Commodus u vra, duke i dhënë fund mbretërimit të tij të trazuar.

Commodus sjell në mendje kohën e sotme, mund të thotë dikush:

Njëri, mjek i Bllokut; tjetri se me kë ngjan nga bijtë atje dhe i treti përflitet, edhe ky me të padrejtë, si nip i Mbretit. Pastaj, secili mund te shëmbëllehet si organizator i lojës Gjuetia e Romës.

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 27 Dhjetor 2023

“Eve” ka botuar, të dielën e 28 marsit 1926, në faqen n°2, një shkrim rreth legjendës së bletës te shqiptarët, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Legjenda e Bletës

Shqiptarët kanë një kult të vërtetë ndaj bletëve, një kult që shpesh shkon deri në idhujtari : një shqiptar nuk do të blasfemojë (mallkojë) kurrë në një shtëpi ku ka koshere. Ndër legjendat e vjetra të vendit, ka një, shumë kurioze, që ka të bëjë pikërisht me bletët : një grua shumë e moshuar dhe e sëmurë kishte tri vajza.

E para, Merimanga, ishte flirtuese dhe kujdesej vetëm për veten e saj; e dyta, Gjinkalla, edhe më e shkujdesur (mëndjelehtë), i kalonte ditët duke kënduar; e treta më në fund, Bleta ishte punëtore dhe nuk humbiste asnjë çast të ditës.

E gjora plakë, shumë e sëmurë dhe e paaftë për t’u kthyer në shtrat, thirri vajzën e saj të madhe : “Unë jam duke endur rrjetën time dhe nuk mund të shqetësohem,” u përgjigj ajo. Pastaj nëna tha : “Përgatite gjithmonë pa arritur kurrë ta mbarosh”. Dhe merimanga thur një rrjetë pa fund. E dyta u përgjigj : “Unë këndoj dhe nuk mund ta ndaloj këndimin tim”. “Këndo, këndo, derisa të vdesësh,” tha nëna plakë. Dhe gjinkalla ende këndon dhe vdes e tharë, me kurrizin e lidhur në një degëz bari. Vajza e tretë ndihmoi nënën e saj dhe i bëri një ëmbëlsirë që e ngushëlloi.

Atëherë nëna tha : “Qofsh e bekuar ! Ti do të jesh drita e paraardhësve dhe ushqimi i të gjallëve !”

Dhe bleta prodhoi dyllin për qirinjtë e të vdekurve dhe mjaltin e ëmbël për të gjallët…

Astrit Lulushi/

Parthenoni – tempulli i lashtë i ndërtuar në Athinë, mes viteve 447 dhe 432 pes – është një nga monumentet më të famshme në botë. Mendohet se është ngritur mbi themelet e një tempulli pellazg, të cilët kishin jetuar aty para ardhjes së fiseve greke rreth viteve 800 pes.

Pak njerëz e dinë se një kopje në shkallë të plotë e Parthenonit të ndërtua në mbarë botën ndodhet në Nashville, Tennessee, për të festuar Ekspozitën e 100 vjetorit të shtetit në 1897. Nashville kishte fituar pseudonimin “Athina e Jugut” për shkak të angazhimit të saj për kulturë dhe arsim të lartë, dhe zgjodhi të nderonte emërtimin duke rikrijuar një nga monumentet më të famshme të Greqisë së lashtë.

Në atë kohë, Parthenoni në Greqi kishte rënë në gjendje të keqe dhe organizatorët në Tenesi synonin ta riprodhonin ndërtesën ashtu siç dukej në kulmin e saj. Guri i parë u vendos në 1895 dhe u punua dy vjet për të ndërtuar shtyllat e shumta dhe veçoritë e tjera të tempullit 65 metra të gjatë. Ndërsa pjesa e jashtme e tempullit përfundimtar ishte një kopje e saktë, pjesa e brendshme e ndërtesës kishte një plan urbanistik të ndryshëm nga Panteoni grek dhe u përdor për të ekspozuar shumë piktura dhe skulptura që u blenë për ekspozitën.

Fillimisht, Parthenoni në Nashville u ndërtua duke përdorur materiale të përkohshme dhe plani ishte që ai të shkatërrohej pas ngjarjes. Megjithatë, ishte ndërtesë e dashur nga vendasit, kështu që qyteti vendosi të rindërtojë pikën referuese me materiale të përhershme. Struktura u rihap në vitin 1931, megjithëse i mungonte ende një veçori origjinale e rëndësishme: statuja 13 metra e lartë e perëndeshës Athena, që i ishte kushtuar Partenoni origjinal. Nashville porositi punën për statujën në vitin 1982 dhe ajo u përurua në vitin 1990. Në vitin 2002, shtatoria u praruar dhe u pikturua, duke i shtuar prekjet e fundit kopjes.

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Për të studiuar situatën politike, ekonomike dhe sociale në periferi, shteti osman herë pas here dërgonte inspektorë të ndryshëm. Kjo kishte si qëllim përftimin e informacioneve të pavarura nga administrata lokale, e cila për arsye subjektive mund ta pasqyronte atë sipas këndvështrimit dhe interesave të saj. Në fakt kjo nuk është një praktikë e panjohur edhe për perandoritë europiane, që për të monitoruar situatën krijonin mekanizma kontrolli. Rezultat i këtyre inspektimeve janë një sërë raportesh me interes për historianët dhe studiuesit.

Kështu, sipas një raporti që një inspektor i dërgonte Këshillit të Ministrave në vitin 1879 lidhur me gjendjen e arsimit në disa vilajete të Perandorisë Osmane, i propozonte ndër të tjera që në vilajetin e Bagdatit, Sirisë dhe Kosovës të themelohej nga një Fakultet Drejtësie dhe Arsimi. Kjo do t`i vinte në ndihmë administratës lokale, e cila kishte nevojë për nënpunës. Por, nga ana tjetër, në këto fakultete, do të arsimoheshin edhe juristë të kualifikuar, për të cilët sistemi gjyqësor osman kishte nevojë emergjente.

Një situatë e tillë vinte për shkak se në fund të shek. XIX-të në ato provinca të perandorisë ku kishte popullsi të konfensioneve të ndryshme, ishin krijuar gjykatat e përziera. Kështu, nëse trupi gjykues përbëhej nga tre veta, njëri prej tyre duhej patjetër të ishte i krishterë.

Ky propozim nuk u mor në konsideratë nga qeveria osmane. Megjithatë, ai përbën një hap të rëndësishëm në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Aq më tepër që ai është bërë dy vite para se të themelohej Fakulteti i Drejtësisë në Stamboll në vitin 1880.