– Nga Visar Zhiti –

MESHA E SHENJTË E MINISTRIT TË JASHTËM TË VATIKANIT, PAUL RICHARD GALLAGHER, NË KATEDRALEN E RRËSHENIT…

Doja të isha dhe unë, patjetër, thashë dhe ashtu bëra…
Para Katedrales së Rëshenit, në sheshin me emrin e martires katolike, “Marie Tuci”, grumbulloheshin vazhdimisht njerëz si në festë, si në një ngjarje të madhe, qytetarë plot, mirditorë epikë, gra me veshje tradicionale, studente, fëmijë me lule ndër duar dhe një diell i ngrohtë marsi që përndriste mbi kambanoren e lartë po më dukej si të ishte një kambanë ari…
Dëgjoja bisedat përreth, lavdëronin Ipeshkëvin e tyre, Imzot Gjergj Meta, ka gjallëruar jetën e qytetit, thoshin, nëse jo të gjithë munden të venë në kishë, vjen kisha te ju, u thotë ai.
Ja, mbërritën veturat te sheshi, zbriti Shkëlqesia e tij, Imzot Paul Richard Gallagher, Sekretar i Shtetit të Vatikanit për Marrëdhëniet me Shtetet dhe Organizmat Ndërkombëtare ose Ministri i Jashtëm i Selisë së Shenjtë, po ngjiste shkallët e Katedrales. Ai do të kremtonte meshën e së dielës.
E si të mos merrja pjesë dhe unë. Pak më tutje ishte burgu i Spaçit, kisha qenë në burg dhe me klerikë dhe sikur ma kërkonin shpirtrat e tyre, të bashkëvuajtësve, që ishin vrarë apo vdekur brenda telave me gjëmba e varret andej-këndej humbnerave përreth s’u diheshin. Po unë dhe e njihja vetë Imzot Gallagher. Kur punoja në ambasadë në Vatikan, ishim takuar, po e adhuroja, po, po, u miqësuam.
Ipeshkëvi, Imzot Gjergj Meta i uroi mirëseardhjen në emër të gjithë bashkësisë dioqezane të Rrëshenit, duke thënë se vizitën e tij “e shihnim edhe si një përkujdesje të Atit tonë të Shenjtë, Papa Françeskut, për Kishën në Shqipëri” dhe falenderoi për praninë bashkëvëllezërit ipeshkvij, Kryetarin e Bashkisë së Rrëshenit, besimtarët aq të shumtë në numër, të ardhur nga fshatrat e ndryshëm të dioqezës, po edhe prej më larg, nga Kosova, nga Italia dhe deri nga SHBA.
Dhe nisi kori kishtar. Gjatë homelisë në Meshën e Shenjtë që po udhëhiqte Imzot Gallagher, tha se “Në një botë ku duket se mbizotërojnë dhuna, konflikti, rivaliteti dhe gënjeshtra, prania e të krishterëve vë përballë një forcë të shenjës së kundërt, e cila bëhet akuzë e këtyre veprave të vdekjes.”
…të mos shkurajohemi kurrë, – porositi, – t’iu përgjigjemi sfidave të kohës sonë me një qëndrim të përvuajtur dhe me një dialog që shoqërohet me gjeste mirësie dhe mirëkuptimi më të madh ndaj të gjithëve. Dhe shtoi:
“…ne e dimë mirë se të jetosh në këtë mënyrë ndonjëherë kushton, edhe me çmimin më të lartë, atë të jetës, siç e dëshmojnë ndër të tjera, 38 martirët e Shqipërisë, mes të cilëve gjendet vetëm një grua, e Lumja Marie Tuci, rishtare e re stigmatine dhe bijë e kësaj toke të Mirditës. Jeta e saj e shkurtër, por plot fe dhe guxim, është inkurajim dhe shenjë shprese për të gjithë ne e veçanërisht për të rinjtë. Amen.”
M’u nëpërmendën priftërinjtë në burgun e Spaçit, poezia që kisha shkruar fshehurazi, “Ikonat e arrestuara”, konferenca në Vatikan për persekutimin e klerit në Shqipëri, isha pranë Mons. Gallagher, kur po flisja, në një tryezë dhe prapë pas meshës në Rreshen, do të ishim pranë në drekën e shtruar në nderim të tij dhe Imzot Gjergj Meta më ftoi të jemi pranë.
Imzot Gallagher e dinte Spaçin, është mrekulli që ti je këtu tani, më tha, kujtuam takimet në Selinë e Shenjtë, në Washington, ftesat në shtëpi, librin e Edës time për Nënë Terezën, të botuar në Vatikan, më pyeti se si është dhe për romanin tim të ri. Duke shtrënguar duart, thamë se do të takoheshim sërish…
Si një lumë qiellor vazhdonte të rridhte dritë mbi Rrëshen, ndërsa Mati, si një lumë tokësor, i turbullt ikte duke këputur copa dherash si dhimbje, pemët që pasqyroheshin, bëheshin si kryqe… hije telash me gjëmba… gjurmë të burgosurish ribëheshin mbi baltë… mallkimi i tyre, jo, urimi i tyre më shumë, solli këto ditë kështu… ëndrra e popullit… bien martirë dhe ngrihen shenjtër… me rihapjen e tempujve të besimit… kambana dhe kjo meshë që s’do të harrohet… në Katedralen e Rrëshenit… ku duhej të vija patjetër.

Nga Alessia Selimi/

Sot, gjithçka njeh kompromis. Edhe dashuria, substanca më e qenësishme për njeriun. Duket se ajo përdhoset, blihet e zëvendësohet lehtësisht me një tjetër dashuri. Me një tjetër fytyrë e tipare, tjetër buzëshje e shikim. Sepse sot, të dashurosh është akt dobësie. E të qenit i dobët, askush nuk ta fal. Përjashtohet nga kjo gjyqësi forcash thuajse çdokush: gërnjari, lakmitari, madje edhe i pabesi, po kurrsesi i dashuruari. Nuk është aspak panoramikë e re apo surprizuese, por padyshim më e plotë, ku, në lëmin e së keqes, veçohet e mira se gjithçka vërvitet rreth individit e jo kolektivit.Në Tiranën nevrastenike, silueta e zëra të ’60-’70 bëhen bashkë për të na folur pikërisht për më të shtrenjtën gjë, që duket se mbijeton edhe mbi tokë e qiell të përbaltur. Mbi podiumin e Teatrit Eksperimental është Luba ajo që rrëfen e para, edhe pse si të ish e fundit. Por kush është Luba, përveçse një grua e damkosur vetëm sepse është e huaj? Ajo është gjithçka përpos asaj studenteje të re dhe të bukur që në vendlindje, Kiev, njeh bashkëudhëtarin e saj besnik. Atë që nuk zgjodhi ta linte pas krahëve, por ta merrte në Shqipëri dhe të krijonte një familje. Atë që nuk hoqi dorë prej saj edhe nën represionin komunist, kur u detyrua të mendonte për jetën e tij. Dragush Gjerko është emri rreth së cilit Lubës i rrotullohet jeta, kësaj gruaje të regjur e të mbytur në lot, që evokon mbi skenë sekuenca makabre të së shkuarës.Gjerko s’ishte veçse një bashkëshort e familjar i devotshëm, që punonte në fabrikë në një nga fshatrat e thella të Veriut, pa e ditur se një gjyq kolektiv e priste, paradoksalisht për ndikim dhe shfaqje të huaja borgjeze e revizioniste. Ai gjithashtu nuk e dinte se do të merrej në një mbrëmje të vonë, krah Lubës, për t’u dërguar në një nga qelitë e Hetuesisë dhe për t’u torturuar deri në pikën e një ulërime therëse. E si të ishte në dijeni, kur dashurinë e kishte parë të mëkuar nga dëlirësia e larg komplotit e paranojave së një shteti të tërë kriminal? Shpejt do të kthjellohej në burgun famëkeq të Spaçit – mes të vdekurish në botën e të gjallëve – se terrori i regjimit komunist është çka të shemb themelet. Jo dashuria. Se dashuria i jepte frymë edhe përmes letrash dhe se e ushqente si asnjë gjellë e gatuar. Në të njëjtat konkluzione do të dilte edhe Luba, ndërsa mundohej për të siguruar lejen e vizitës. Terrori i regjimit komunist të shemb themelet dhe PIKË. Të kruspullos gjymtyrët e të bën të njohësh edhe kafshërinë në trupa njerëzish mbi ty. Dragushi ndërroi jetë e la pas vetes Lubën, fare fillikat. Pa një atdhe për t’u rikthyer, duke u kacafytur me të sajin fat të zi, sepse do t’i lëshoheshin të njëjtat akuza, ato të agjentes së huaj. Por Dragushi ndërroi jetë dhe mbajti me të qeshura edhe një grusht njerëzish të panjerëzishëm. Ishte një prej tyre – gardian burgu – që do ta njihte autorin Ylljet Aliçka me këtë histori tragjike. Ai e ftoi për një shëtitje në qytetin e Matit, asokohe kur shkrimtari ishte mësues i zonës, me premtimin se do t’i tregonte një histori që do ta shkrinte së qeshuri; historinë e Lubës dhe Dragushës, dy të rinjve të shkërmoqur nga zemra kriminale e diktaturës. Ylljetit nuk i qeshi asnjë pore në lëkurë, megjithatë, një reagim pati. Ylljeti solli për publikun e gjerë shfaqjen teatrale “Luba”, si dhe nxiti një pyetje që ndoshta përgjigje konkrete nuk kanë. Për dritën, dashurinë, errësirën e komunizmin. *Shfaqja teatrore “Luba” vjen në skenën e Eksperimentalit nga autori Ylljet Aliçka, regjisori Armand Bora, koreografja Veroniki Chatzopoulou, kompozitori Enis Mullaj e aktorët Xhoana Karaj, Kristian Koroveshi, Igli Fusha, Livion Aliaj, Klaudio Gega dhe Eno Basha.

Punë me taban shkencor në fushë të hedhjes dritë për gjuhën dhe letërsinë shqipe të profesorëve Begzad dhe Myrvete Baliu Profesor Anton Çetta(Instituti Albanologjik në Prishtinë), thesarin e trashëgimisë popullore të gjeniut popullor në Drenicë dhe në viset tjera shqiptare,i mblodhi si kajzit nëpër arat e Kosovës dhe në odat e kësaj ane, që, dikur ishin “arkivi” shpirtëror i gjeniut popullor dhe krijues nëpër kohën shqiptare. Për i meselen si pjesë e tregimit popullor për kohën do të thosha, ishte oda shqiptare “teatëri” më i mirë ku tregoheshin në vendin e duhur dhe në kohën e duhur, këto vlera të krijuara nga bartësit krijues të gjeniut popullor e të ruajtura brez pas brezi për t`u bërë pronë e institucioneve shkencore në Kosovë dhe Tiranë. Tregimet e shkurtëra të meselës, ishin zëra të kohës ku përmes fjalës shpotitëse të hapura në “teatrin” e odës shqiptare në Drenicë,do të theksoja për fshatin Kazhicë të Skenderajt,kur e kur,para syve të pushtetit antishqiptar serb luanin lojën e fjalëve për të thumbuar e përqeshur pa fund pushtetin e padeshiruar në Kosovë. Profesor Anton Çetta në udhën e tij si mbledhës i krijimtarisë popullore dhe studiues i kësaj fushe dhe,në dritën shkencore që të mbesin trashëgimi për brezat dhe pjesë e tiparave kulturore si shenjë dalluese gjuhësore e shqiptarëve për participim vlerash me popujt evropianë dhe më gjërë. Për këto të dhëna po i referohem studimeve të nduarnduarta shkencore nga studiuesit e huaj, që ardhën në Kosovë gjatë shekullit të kaluar dhe i panë nga afër shpirtin krijues të gjeniut popullor në hapësirën shekullore të shqiptarëve.Çikago, fror të motit 2023Skënder Karaçica

Aleksandër Çipa/

Të enjten në Muzeun Historik Kombëtar, shoqata Vunoi organizoi një aktivitet aq zemërmbushës për regjisorin e madh, Nderin e Kombit dhe Artistin e Popullit Dhimitër Anagnosti, sa rrallëkush me aq dashuri. Është një organizim bijsh e bijash të këtij fshati të Bregdetit të Himarës, i cili nuk ka nevojë për t’u rrëfyer, pasi është i shumëshfaqur në krejt historinë e vendit. Por artisti, Mjeshtri Anagnosti, më i madhi i filmit shqiptar, i vetëmjaftueshëm për çdo krahasim me mjeshtra të filmit nëpër botë, u shfaq në atë sallë të mbushur me bashkëvendas të vet, si një bir i moshuar, por tepër bir.Ka aq shumë vepër sa harresa në të ardhmen nuk e cek dot.Ka aq shumë identifikim të identitetit dhe tipologjive, mendësisë dhe karaktereve shqiptare, sa dhe kur ndoshta të humbasë e prekshmja, mjafton e shfaqshmja në filmat e tij. Artist i madh dhe, për ne bashkëkohësit, qytetar i madh. Model si një i madh dhe i shquar i Bregut shqiptar.Falenderimi i tij aq njerëzor, pas dekorimit me një titull simbolik por aq kuptimplotë; ” Krenari e Vunoit” nga organizatorët dhe njësia Kryepleqërore e Vunoit, të sjell natyrshëm në mendje një lutje për Bashkinë e Himarës:Në buxhetin dhe fondet për kulturën, lutemi shënoni posaçërisht një mundësi për bronxin e shtatores që meriton Dhimitër Anagnosti! Artisti i madh që ka fituar nderimin e madh të popullit dhe brezave, artistëve dhe kulturës së madhe Mesdhetare, e meriton të ketë det dhe valë përballë, në përjetësi. Ju punën duhet të bëni, vendin e ka zënë vetë.Rrofsh e gëzofsh Mjeshtër i madh i vendit tim, Dhimitër Anagnosti! Faleminderit zonja e bukur dhe e vyer e artit dhe skenës shqiptare, Roza Anagnosti! Faleminderit familja Anagnosti!

Tashmë objekti i ri i shqiptarëve në Filadelfia, që do të destinohet për Qëndër komunitare e shkollë shqipe për fëmijtë tanë, është një realitet prej më shumë se 4 vitesh. Bijtë e Shqipes këtu janë të zotët e ketij vëndi, pasi e blenë atë, falë angazhimit e kontributit të disa qindra familjeve shqiptare. Në atë kohë për të gjithë që një gëzim i madh, dhe ishte e menjëhershme puna e shumë bashkatdhëtarëve, si përgjigje e këtyre emocioneve që u krijuan. Eshtë shkruar shumë për këtë vrull të jashtëzakonshem. Megjithatë gjërat nuk ecen sic qenë parashikuar. Pandemia dhe statusi historik i këtij objekti, krijuan vonesa disa vjecare për të realizuar punimet për restaurimin e tij. 

Por tani gjithcka nga ana ligjore është gati, për të filluar punën së bashku. Dhe për të mos humbur kohë, kryesia e shoqatës “Bijtë e Shqipes” nëpërmjet kryetarit të saj, z.Bujar Gjoka, përcolli një Mesazh drejtuar bisneseve që ushtrojnë aktivitetin e tyre në Filadelfia e rreth saj, për një takim ditën e Premte, me datë 3 Mars 2023 në oren 6 të mbrëmjes, që të përcaktohen hapat konkret që duhet të ndërmarrim për të përfunduar punën e nisur. Megjithë angazhimin që ka dita e premte për bisneset, disa prej tyre së bashku me një pjesë të kryesisë të shoqatës e veprimtar të saj, gjetën kohë për tu bërë pjesë e këtij takimi. 

Kryetari i shoqatës z. Bujar, hapi takimin duke falenderuar të gjithë pjesëmarrësit dhe duke informuar ata për nevojen që kemi të bëhemi bashkë përsëri e të realizojmë atë project që kemi nisur vitë me parë, por që pavaresisht perpjekjeve tona nuk u arrit të bënim atë që mund të bëhej që në vitin e parë pas blerjes. Sigurisht, për punë të mira asnjeherë s’është vonë. Vecanërisht kur fjala është për Qëndrën tonë që do të jetë shumë funksionale e në radhë të parë si shkollë shqipe. Ne do të vazhdojmë të vlerësojmë cdo dollar të dhuruar nga cdo pjestar i komunitetit dhe të ruajmë transparencën para tyre. Më tej z. Bujar sqaron: Në bisedë paraprake me z. Arti Ismailanji, që si shumë të tjerë zotëron një kompani ndërtimi si General Construction e që njeh ligjet e kësaj fushe, ja bëmë present shqetësimin e nevojën tonë për të marrë përsipër menaxhimin e punimeve deri në përfundim të projektit. Ai e mirëpriti këtë, prandaj e falenderojmë. 

Pas fjalës së z. Bujar, në takim filloi biseda ku fryma e dëshira e cdo njerit ishte që sa më parë të vetë organizohemi për të kryer atë cfarë kërkohet në një afat sa më të shkurtër. Arti, i cili ka dhënë një kontribut jo të vogël për demolimin e pastrimin e godinës që në fillim, u tha pjesëmarrësve se kjo punë na perket neve, bisneseve shqiptare këtu në Filadelfia, dhe unë mendoj se duhet të bëhemi të gjithë pjesë e kësaj fushate, me mundësitë që ka secili. Dikush mund të marrë përsipër kryesimin e grupeve të punës sipas specialiteteve, dikusht tjetër të jap ndihmesën me fuqi punëtore e ndonjë tjetër të kontribojë financiarisht. Të gjithë duhet të humbim nga pak kohë për ti dhënë emër komunitetit tonë, me një Qëndër model që do ndërtojmë e që afërsisht do të kërkojë rreth $ 250 – $300 mijë dollarë. Unë pranova të jem ligjërisht i ngarkuar në këtë punë, por në se dikush nga shokët nuk e shikon me vënd angazhimin tim këtu, unë tërhiqem. Por nuk kishte se si të mos mbështetej nga të gjithë shokët e miqtë tanë aty, duke ja njohur edhe aftësitë organizuese e patriotizmin që manifeston Arti. Ai kërkoj që të jemi konkret në angazhime. Dhe ashtu u procedua në vazhdim. Bisnesmenët Mexhit Koboci (i cili është i zgjedhur edhe anetar i kryesisë) e Roland Ismailanji, morën përsipër, që duke thithur edhe ndihmën e bisneseve të tjera të fushës elektrike, të përfundojnë totalisht këtë lloj servisi në object. Bedri Allaraj, premtoi të drejtojë punën për instalimin e sistemit të ngrohjes e të ftohjes, duke u bërë thirrje edhe  shokëve te tjerë që nuk ishin të pranishëm, por që menaxhojnë bisnesin e kësaj fushe, të bëhemi bashkë për ta përfunduar sa me shpejt. Ndërsa për punimet hidraulike (plumbing), do të bisedohet me bisnesmenin e suksesshëm Ferhat Ferko, i cili për aresye të forta nuk ishte i pranishëm, që të udhëheqë punimet e këtij lloj duke bashkëpunuar edhe me të tjerë.  Dëshirën për të ndihmuar në këtë process ka shprehur më parë edhe bisnesmeni Astrit Hoxha, i cili u kontaktua në telefon nga kryetari i shoqatës, dhe premtoi që me kompaninë e tij të përfundojë framing e objektit.  Me një ndjenjë të lartë përgjegjësie diskutoi edhe dibrani me banim në Nju Xhersi, z.Imer Dedja, duke bërë thirrje që të angazhohemi të gjithë në këtë aksion atdhetar. Ai dhuroi një check prej një mijë dollarësh, që hapi këtë fushatë. Shumë të tjerë si Agim Bajrami, Bastri Bajo, Dhimo Xhorxhi, Eldion Pajollari, Defrim e Ajet Pajollari, Besim Fana, Sokol Allaraj, Gezim Tafa, Ruzhdi Karaj, Vullnet Agolli etj.. i dhanë mbështetje të fuqishme fushatës me diskutimet e mendimet e tyre, që do të kthehen në kontribut konkret në object. 

Ky takim bashkëatdhetarësh, anëtar ose jo të shoqatës “Bijtë e Shqipes”, shprehu më së miri dëshirën e shqiptarëve për ti parë ato bashkë kudo, të lartësuar e të fuqishëm gjithmonë, e sidomos me një Qëndër dinjitoze që do të na bëjë të njihemi e të jemi të kërkuar.  

Pra është koha ta përgatisim këtë Qëndër. Dhe mundësinë e kemi. Janë mbi 350 subjekte bisnesi të shqiptarëve në Filadelfia, që po rriten nëpërmjet punës së tyre të ndershme e të lodhëshme, sigurisht. Ndoshta të gjithë duhet ta ndjëjnë veten si detyrues, për të vendosur një tullë me kontributin e tyre në këtë projekt, për të qënë krenar nesër me të. 

Kontributi është pjesë e brendshme e qënies tëe cdo shqiptari. Shumë prej tyre kanë dëshirë të madhe të shohin jo vetëm familjet, por edhe të gjithë komunitetin të jetë krenar me arritjet e tij. Kjo i shtyn një grup pensionistësh, anëtar e veprimtar të shoqatës, të jenë ndër kontribuesit e parë në cdo fushatë, qoftë për fatkeqësi, për tërmetin, për Godinën e re etj. Një pjesë e tyre ishin edhe në takimin me bisneset. Dukeshin plot deshirë për tu shprehur. Por nuk folën, për të mos ua prishur vrullin e bukur më të rinjve. Shtërnguan duart me to, ne shenjë urimi.  E megjithatë nuk harruan që në fund, nga kursimet e tyre, të dhuronin dicka. Dhuruan pra, Sami Zaimaj $100, Lutfi Brami $100, Niko Bani $ 100, Hys Hasa $100, Vangjel Haxhistasa $100 e Eqerem Murataj $100 (dy te fundit nuk ishin present, por i dërguan dollarët) si dhe Llazar Vero $200.

Eshtë pak për ti falenderuar këta njerëz të mirë, dhe kjo nuk mjafton. Ata duhen ndjekur. Dhe këtë, bashkatdhetaret tanë e kanë bërë sa herë që u është kërkuar ndihma e tyre. Do ta bëjnë edhe këtë herë, sigurisht. 

Ndërsa bisnesmenët do të mblidhen përsëri në mbrëmjen e dhurimit të fondeve që do të organizohet me dt 25 Mars 2023, e për të cilën do të këtë njoftim të vecantë. 

Deri atëhere, gjithkush mund të dhurojë për godinën e re të shoqatës duke bërë pagesa me check ose para cash tek godina e shoqatës, ose nëpermjet aplikacionit Venmo për Bijtë e Shqipes Philadelphia ose online në llogarinë e shoqatës “Bijte e Shqipes”, të cilën do ta gjeni lehtësisht në WEB-in e saj  www.bijtëeshqipes.org. 

Tajar DOMI

Filadelfia , 5 Mars 2023