Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

HAJDAR BLLOSHMI, DELEGATI I KUVENDIT KOMBËTAR TË VLORËS, QË SHPALLI PAVARËSINË E SHQIPËRISË  

by

– Hajdar Blloshmi, përfaqësuesi i trevave të Librazhdit në Kuvendin e Vlorës të vitit 1912-

Shkruar nga Avni ALCANI

      Në tetor të vitit 1912 filloi Lufta e Parë Ballkanike. Shtetet e reja ballkanike, të cilat e kishin fituar pavarësinë e tyre nga Turqia gjatë shek. të 19-të, si Bullgaria, Greqia, Serbia dhe Mali i Zi, ndërmorën një ofensivë ushtarake kundër Perandorisë Osmane, me qëllim largimin e Turqisë nga Ballkani. Shtetet ballkanike kishin planifikuar që të ndanin dhe copëtonin Maqedoninë dhe Shqipërinë. Ushtria serbe përparoi shumë shpejt në drejtim të veriut të Shqipërisë, pasi synonte të arrinte daljen e saj në detin Adriatik. Në të njëjtën kohë edhe ushtria greke kishte pushtuar disa territore të Shqipërisë së Jugut dhe synonte që ta vendoste kufirin deri në lumin Shkumbin. Në këto kushte fuqitë e mëdha, siç ishin Rusia, Franca, Austro-Hungaria, Italia etj., vunë në lëvizje diplomacitë e tyre për të vendosur hegjemoninë në Ballkan. Rusia mbështeste shtetet sllave dhe Greqinë, të cilat i nxiste që të pushtonin territoret shqiptare, por ato i kundërshtonte Itali, e cila synonte të zbarkonte në brigjet e Adriatikut dhe të pushtonte një pjesë të Shqipërisë së Jugut, si Vlorën, Tepelenën dhe Gjirokastrën me rrethinat. Në këtë kohë ndërhyri edhe diplomacia austro-hungareze, e cila u vu përballë dy rrymave të mëdha politike: pansllavizmit dhe imperializmit italian. Perandoria Austro-Hungareze kishte interesa strategjike ndaj Shqipërisë, për shkak të pozicionit gjeografik, pasi brigjet e saj ndodheshin rreth 70 km larg brigjeve italiane, rivalit të saj kryesor në Ballkan. Por edhe Italia fqinje gjithashtu nuk dëshironte një ndikim rus në ballkan. 

      Krijimi i një shteti të ri shqiptar do të vendoste një kordon dhe një pengesë të influencës ruse në Ballkan, ndaj Monarkia Austro-Hungareze ishte e interesuar për pavarësinë e Shqipërisë. Kancelaria austro-hungareze kërkoi bashkëpunim me Italinë, lidhur me problemin shqiptar. Ministri i jashtëm austriak, konti Berchtold, i dërgoi një telegram homologut italian, markezit San Giuliano, për krijimin e një Shqipërie autonome. Roma zyrtare, pas një hezitimi, e mbështeti propozimin e austro-hungarezëve dhe më 26 nëntor 1912 Giuliano e njoftoi Berchtold-in për miratimin e propozimit të një autonomie për Shqipërinë. Në këto kushte autoritetet shtetërore austro-hungareze vendosën menjëherë kontaktet me elitën e patriotëve shqiptarë dhe e shtuan ndikimin e tyre mbi ta.

      Patriotët shqiptarë ishin të alarmuar nga rrezikun e shpërbërjes dhe i coptimit të trojeve shqiptare nga shovinistët fqinjë, ndaj lajmet e përhapura se fuqitë e Adriatikut kishin vendosur për t’i dhënë një autonomi Shqipërisë ishin inkurajuese dhe shpresëdhënëse për shqiptarët. Ata i mirëpritën kontaktet me autoritetet e qeverisë austro-hungareze. Iniciativën për çuarjen më tej të çështjes së pavarësisë së Shqipërisë e morën në dorë Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi, të cilët u larguan nga Stambolli dhe shkuan në Rumani (Konstancë). Në mbrëmjen e 5 nëntorit 1912, ata u takuan me ambasadorin e Austro-Hungarisë në Rumani, Karl Emil Pirnz zu Furstenberg, i cili u dha zemër për “hapat e mëtejshëm në aksionin politik të shqiptarëve”. Më 9 nëntor Ismail Qemali u takua me shefin e Shtabit të Forcave të Armatosura të Austro-Hungarisë, gjeneralin Bllasius Schemua dhe pas atij takimi I. Qemali dërgoi në Shqipëri telegramin e shumënjohur: “Arrij me anijen e parë. E ardhmja e Shqipërisë është siguruar” (L. Dushku: Lufta e parë ballkanike…, Shkup-Prishtinë 2017, faqe 120).

      Ende pa mbërritur në Shqipëri, Ismail Qemali u bëri thirrje parisë shqiptare dhe i ftoi ata me atë të telegrameve për t’u mbledhur në një Kuvend në qytetin e Vlorës, me qëllim për të shpallur pavarësinë e Shqipërisë. Patriotët librazhdas dhe ata të kazasë së Starovës zgjodhën Hajdar Blloshmin si delegat dhe përfaqësuesin e tyre në Kuvendin e Vlorës. Hajdar Blloshmi në vitin 1912 punonte mësues në qytetin e Durrësit dhe ishte drejtor i gjimnazit të atij qyteti. Përfaqësuesit e fshatrave të Kazasë së Starovës (Pogradec), Bërzeshtës, Qukësit, Stranikut, Kotodeshit, Dardhës, Vehçanit etj. i dërguan një telegram Hajdar Blloshmit në Durrës, të cilët e njoftonin se e kishin zgjedhur përfaqësuesin e tyre dhe delegat në Kuvendin e Vlorës, që do të shpallte Shqipërinë shtet të pavarur. Në telegram shkruhej: “Elbasan, Vjeshta e Tretë 1328-1912. Hajdar bej Blloshmit drejtorit të gjymnazit të Durrësit. Durrës. Meqenëse kazaja e Starovës asht Shqipnië edhe në këtë kaza nuk ka element tjetër veç shqiptarit, ju zgjodhëm përfaqësues me vota të përbashkëta të gjithë popullit të kazasë së Starovës për me u ndodhë vetë, – ose me vumë zavendës ata zotënij qi ti shofin me udhë atje-në Kongrest, qi do të bahet, për me çfaqun qenjen tonë kombëtare, për me sigurue kufijtë tonë politik dhe për me shpëtue Shqipniën. Të merrni pjesë në bisedimet, ashtu dhe në veprimet që do të bahen përanë Shtetesh Mbëdha. Merruni vesht me të shpejtë me Ismail Qemal Benë dhe pa humbë asnji minutë shkoni në Vlonë. Lutemi na lajmoni nisjen tuaj. Kryetari Bashkiës Arsllan Bej Minarolli, Hysrev Bej Starova, Qerim Bej Starova, Hasan Bej Starova, Jashar Bej Starova. Nga kat. Bërzeshtë: Selim Blloshmi, Hysein Leka, Hasan Blloshmi, Ismail Leka, Shaban Blloshmi. Nga Veliçani i Mokrës: Hysein Ago, Hasan Bej. Nga kat. Qukës: Salih Kopaçe, Salih Kushta. Nga kat. Debrovë: Ibrahim Ago. Nga kat. Stranik: Jashar Ago. Nga kat. Kotodesh: Adem Ago. Nga kat. Dardhë: Elmaz Duka. Nga kat. Vehçan: Qazim Polisi (Lef Nosi: Dokumente historike (1912-1918), Tiranë 2007, faqe 79). 

      Por Hajdar Blloshmi nuk mbërriti në qytetin e Vlorës më 28 nëntor 1912, për shkak se ushtria serbe kishte pushtuar gati të gjitha qytetet e Shqipërisë së Mesme, duke përfshirë dhe Durrësin, duke bërë që bërzeshtanaku të humbiste shansin e tij historik, për të qenë firmëtar i Deklaratës së Pavarësisë. Ai mbërriti në Vlorë pas disa ditësh dhe pikërisht më datën 2 dhjetor 1912. Mbërritja e tij në Vlorë u dha me anë të një lajmërimi. Më tej ai i vijoi normalisht punimet, deri në përfundimin e Kuvendit.

      Pas këtij momenti historik kariera dhe rrjedha e jetës së Hajdar Blloshmit dhe e familjes së tij do të ndryshonin përgjithmonë. Hajdari dhe djemtë e tij do t’i kushtoheshin politikës dhe çështjes kombëtare, e cila do t’u jepte atyre për disa vite shkëlqimin dhe, më pas, me ardhjen e komunizmit në pushtet, rënien e tyre fatale.

      Hajar Blloshmi ka lindur në fshatin Bërzeshtë të Librazhdit. Shkollën elementare e kreu në qytetin e Ohrit, ku mësonin të gjithë fëmijët e krahinave të Starovës dhe të Qukës-Bërzeshtës. Më tej vijoi Gjimnazin Perandorak franko-turk të Gallata Sarajit dhe studimet e larta në Fakultetin e Drejtësisë të Universitetit të Stambollit. Sipas studiuesit Astrit Bishqemi, Hajdari “Mori arsim e kulturë të gjërë, përvetësoi disa gjuhë të tuaja, si turqisht, persisht, greqisht, frëngjisht e spanjisht“ (A. Bishqemi: Hajdar Blloshmi, patrioti që iu mohua gjithçka dhe iu gropos emri dhe vepra. Gazeta “Metropol“, datë 28 qershor 2010). Pas përfundimit të shkollës ai emërohet Sekretar në Ministrinë e Drejtësisë. Ka shërbyer si këshilltar dhe përkthyes. Në Stamboll krijoi lidhje me patriotët më me emër shqiptarë, si me vëllezërit Frashëri, Ismail Qemalin, Halit Bërzeshtën etj. U emërua profesor i gjuhës frënge në Robert College të Stambollit. Faik Konica, shkrimtari dhe mendimtari i shquar i Rilindjes Kombëtare, ka shkruar se “Z. Hajdar Blloshmi është një Shqiptar mjaft i ditur dhe atdhetar i njohur; ka shërbyer si profesor i gjuhës frëngjishte në Rober Kollege të Stambollit. Këshillat e tij, pra, s‘janë të një njeriu të zakonëshme, po të një atdhetari plak me edukatë të mirë dhe të pjekur” (Gazeta “Dielli“  (SHBA), datë 04 Mars 1922).

      Për shkak të pikpanjeve të tij atdhetare, të cilat i shprehte hapur kudo e me këdo, Porta e Lartë e largoi nga puna dhe nga Stambolli. Kthehet në Shqipëri dhe fillimisht shërben si mësues në fshatin e tij të lindjes, në Bërzeshtë, por dhe në qytetet Pogradec, Elbasan, Durrës dhe Tiranë. Poeti Lasgush Poradeci shkruan se: “Hajdar Blloshmi (më 1913, më Mars) mbante konferenca, i mësonte edhe shqip edhe frëngjisht njerëzinë, sepse nuk kishte shkollë ashtu, që i-u bënte publikisht” (L. Poradeci: “Shkolla shqipe e Poradecit”, Tiranë 2002, faqe 65). 

      Me hapjen e Shkollës Normale të Elbasanit emërohet mësues i kësaj shkolle së bashku me Luigj Gurakuqin, Aleksandër Xhuvanin, Simon Shuteriqin etj. Hajdari jepte gjuhën frënge dhe hodhi bazat metotologjike për mësimin e kësaj gjuhe në Normale. Hajdar Blloshmi ka qenë mësuesi i parë i gjuhës frënge në Shqipëri (K. Dervishi 2002: H. Blloshmi figurë e nacionalizmit shqiptar, gazeta “Elbasani“, nëntor 2002;).

      Nga viti 1924 e deri në vitin 1934 Hajdar Blloshmi ka qenë antar i Dhomës së Deputetëve (deputet në Parlament) i disa legjistaturave. 

      Hajdari kishte katër djem: Selaudinin, Hakiun, Shefqetin dhe Xhevdetin. Në vitin 1919 Selaudin Blloshmi mori pjesë në Konferencën e Paqes në Paris, si delegat i Korçës, për të mbrojtur interesat kombëtare shqiptare dhe intergritetin e kufijve shtetërorë të Shqipërisë, të cilën donin ta coptonin shtetet fshqinjë (“Gazeta e Korçës”, Nr. 11, datë 17 dhjetor 1929). Gjatë qëndrimit të tij në Paris Selaudin Blloshmi rastësisht zbuloi një telegram që Nën-drejtori i policisë së Korçës, Oliver, i dërgonte Klubit Ushtarak të Parisit se kishte marrë urdhër për të ikur nga Korça dhe do t’i bënte dorëzimin e qytetit të Korçës qeverisë greke. Selaudini i alarmuar e denoncoi telegramin pranë komandës së policisë dhe njoftoi menjëherë Kryeministrin e Qeverisë shqiptare në Tiranë, z. Pandeli Evangjeli. “Selaudin Blloshmi, – shkruan Sejfi Vllamasi në kujtimet e tij, – i alarmuar lajmëron Pandeli Evangjelin dhe shokët e tij. Këta pa humbur kohë kërkojnë një audiencë te presidenti Uillson” (S. Vllamasi: Ballafaqime politike në Shqipëri (Botim i dytë), Tiranë 2000, faqe 38). Presidenti Uillson, shkruan Vllamasi, ndërhyri energjikisht pranë qeverisë së Venizellosit që të hiqte dorë nga veprimi djallëzor i grekëve për të pushtuar Korçën. “Ishte një nga kohët më kritike për Korçën. – shkruante për këtë ngjarje patrioti Mihal Grameno. – Me të ikur ushtëria Franceze Korça u bashkua me Tiranën: edhe qetësia e plotë mbretërojti nënë mprojtjen e trimit Selahudin” (M. Grameno: “Gazeta e Korçës”, Nr. 11 (941), datë 17 dhjetor 1929). Djali i dytë i Hajdarit, Haki Blloshmi (1904-1944), ka qenë një ndër studentët e parë shqiptarë të Universitetit të njohur të Havardit në Boston (Sh.B.A.). Në vitin 1922 Hajdar Blloshmi i dërgoi një letër djalit të tij, e cila u bë publike në gazetën “Dielli” me titullin: “Ati të birt” nga Faik Konica,  i cili në atë kohë ishte drejtori i gazetës “Dielli” të Bostonit. 

      Gjatë Luftës së Dytë Botërore, tre djemtë e Hajdarit, Hakiu, Shefqeti dhe Xhevdeti, u aktivizuan me forcat nacionaliste të Ballit Kombëtar. Hakiu ishte komandanti i çetës, kurse Shefqeti antar i saj. Më 4 mars të vitit 1944 forcat partizane të Brigadës I S. i sulmuan në befasi forcat e komanduara nga Haki Blloshmi, të cilat ishin vendosur në fshatin Dunicë të Mokrës. Pas një beteje të ashpër e të përgjakshme u vranë disa nga ballistët. Partizanët u bënë thirrje kundërshtarëve që të dorëzoheshin, duke iu premtuar se do të liheshin të lirë për të shkuar në shtëpitë e tyre. Rreth  13  ballistë u dorëzuan, por partizanët i lidhën menjëherë me litarë. Ata i bënë presion Haki Blloshmit që të dorëzohej vullnetarisht, ndryshe do t’i pushkatonin bashkëluftëtarët e tij. Ndërmjet robërve ishte edhe vëllai i Hakiut, Shefqet Blloshmi. Hakiu pranoi, por me kusht që luftëtarët e tij të liroheshin. Pas kapjes së Hakiut, partizanët i pushkatuan të gjithë ballistët e zënë robër. Xhevdet Blloshmi, vëllai i Hakiut dhe Shefqetit, në shenjë hakmarrje për vrasjen e dy vëllezërve të tij, kreu një masakër të tmerrshme, duke vrarë me dhjetra fshatarë të pafajshëm të Dunicës (S. Bejko: Vilson Blloshmi, Vepra I, 2008, faqe 19).

      Në mars të vitit 1944 komunistët i shkatërrojnë Hajdar Blloshmit varrin, si dhe shtëpinë që nga themeli, për të mos lënë asnjë kujtim dhe asnjë shenjë të ekzistencës së tij. 

C:\Users\Guest\Desktop\Gj Araniti ne letersi dhe arte\1. A Alcani e02af5d8-2013-4cd1-82de-885efb814e04 (6).jpg

                          Avni Alcani                                                           Hajdar Blloshmi

Shkolla Normale Elbasan 1909. Në foto: Hajdar Blloshmi (në rreth) ulur mes Aleksandër Xhuvanit, Luigj Gurakuqit dhe Ibrahim Dalliut.

“Luleborë”, festivali i vlerave krijuese, kurorëzoi suksesshëm mbylljen e edicionit të 8-të me triumfin e këngës “Shko dallëndyshe”

by

Nga Albert Vataj/

“Luleborë” nuk është vetëm kënga ikonike e muzikës shkodrane, kënga himn që këndohet në çdo tubim artistik, gazmim familjar e aheng miqsh, “Luleborë” është edhe pagëzimi i Festivalit të Këngës, i cili sivjet solli në një kushtrim vlerash artistike, edicionin e 8-të. “Luleborë” është festivali i dytë shtetëror dhe konceptohet si një festë e muzikës, që organizohet nga Bashkia Shkodër dhe institucionet artistike të qytetit.

Me drejtor artistik, një nga personalitetet e muzikës shkodrane dhe asaj shqiptare, Markelian Kapedani, mbi të cilin padyshim rëndoi pesha e përgjegjësisë së këtij eventi kaq të rëndësishëm, “Luleborë” përmbushi pritshmëritë me pjesëmarrjen gjithëkombëtare të saj dhe prurjet me një nivel të lart artistik dhe mesazh për dashurinë, paqen dhe mallin. Për drejtorin artistik, Markelian Kapedani, në këtë sprovë “Asht ngrit aja steka e pretendimeve tona muzikore”. Për mjeshtrin synimi i këtij festivali është ta bëjmë “Luleborë” kartvizitën e qytetit tonë, qytetit të kulturës, Shkodrës së etërve të muzikës dhe këngës.

Për dy net radhazi, më 10 dhe 11 nëntor salla e teatrit “Migjeni”, u shndërrua në epiqendrën e një prej ngjarjeve artistike kulmore shqiptare. Publiku shkodran dhe jo vetëm, e përcolli me interesim dhe emocion këtë spektakël krijimi të vlerave përfaqësuese, ku 18 këngë, krijime dhe virtuozitete interpretuese, ishin yje në qiellin e mramjes shkodrane.

Nën një atmosferë festive të këngës, duartrokitjesh dhe emocionesh të natës finale, do të ishte Bashkim Alibali, ai që do t’i dorëzonte trofeun e këtij festivali këngëtarit, Gjergj Kaçinari, me këngën “Shko dallëndyshe”, poezi nga liriku dhe veprimtari i Rilindjes Kombëtare, Filip Shiroka dhe kompozim të Alfred Kaçinarit. Çmimin “Simon Gjonit”, në nderim të kompozitorit të këngës “Lulebore” që ka pagëzuar festivalin, e morën këngëtarët e rinj, Ea Zogaj dhe Aseld Muca, të cilët me këngën dhe interpretimin e tyre, nuk sollën në këtë festival vetëm mesazhin e paqes, por shpresë dhe besim, së vlerat krijuese po pasohet nga brezi në brez si një testament.

Siç paraprakisht ishte bërë prezent në media në edicionin e 8-të të Festivalit të Këngës, “Luleborë”, këngët e përzgjedhura për t’u ndeshur në këtë ballafaqim të festës së këngës ishin: “Në ditën e dasmës“,“Me ty“,“M’don“,“Si mundem“,“Shiu i kujtesës“,“Nostalgjik“,“Në klubin tonë“,“Gjithë diellin ta fal“,“Ndjenja e dëshpërimit“,“Dallëndyshe eja“,“Rapsodi e vëndit tim“,“Zgjuar“,“N’dashni“,“Të ndjej“,“Gjithë jetën dashuri kërkojmë“,“Ti vetëm ti“,“Nesër“,“Qyteti i fshehtë“.

Mbyllja e siparit të këtij festivali bëhet dëshmi i një klime dinamike zhvillimesh artistike në qytetin e Shkodrës. Teatri “Migjeni” është tashmë tempulli ku bashkon shqiptarët nga gjitha viset, sofra ku shtrohet festat e mëdha të vlerave krijuese, shtëpia me zemër të bardh e begatim shpirteror.

Festivali i Këngës, “Luleborë” i kthyer tashmë në traditë, ka qenë, është dhe do të jetë një mundësi e artë e promovimit të krijimeve artistike, prezantimit të virtuoziteteve interpretuese dhe vullnetit të mirë të institucioneve për të bashkëpunuar në shërbim të një kauze që përfaqëson Shkodrën dhe aspiratat e saj për ta merituar statusin “Djepi i kulturës”.

36 vite nga vdekja e Lasgush Poradecit, fikja e yllit që shkëlqeu në lirikën shqiptare

by

Ai, Lasgush Poradeci, nuk është prej 36 vitesh në të jetshmit e kësobote. Por poezia e tij, shpirti i dlirë e këndimtar i një zemre andshmërie, vijon të ledhatojë valët e liqenit të mallshëm të Pogradecit, atij mëtimi të urtë që flinte në ëndjen e poetit dhe zgjohej në tamëltimin e vargjeve e epjen joshëse të syve të tij të ujtë e zemrën trazimtare.

Dhe erdhi ajo ditë nëntori, për të kumtuar një mort dhe për të nënshtruar një zëshmëri zjarrmëtare, duke e mëtuar vdekshmërinë si një cytje përnga një tjetër dimension, si një hop për nga një tjetër gjëmimshmëri përjetimi. Behu te pragu fjala që u ngri në buzë, plazmoi në caqe përjetësie, atje tej në yjësi, atje ku shpirti i tij e mbrujti me fjalë dhe vargëzim gjithmonshmërinë e një zemre që e mat gjithësinë me hapa ndjenjash, me çapitje drithëruese trupash që frymojnë në ajrin e kujtimeve si zogj.

Më 12 nëntor të vitit 1987, ajo ditë e cergët e prushit të valëve, gatitej për një cak të mbarimtë fluturimi shpirti që shtegtoi me zjarret dhe këndoi me dëshirimet, e shtrinte pikëllimin e vet me rrëke lotësh dhe zjarmim dhimbjeje. Lajmësit vinin me erën dhe ngrinin me ecjen e mbetur në eter.

Kish vdekur Lasgushi, ishte dhënë dorzan trishitmit ajo prehje e prehërt e mallit dhe kujtimeve.

U bë lajmës kjo gjam që pikoi me retë dhe rrugëtoi me ajrin e ftohtë e kërciti në hapin prej bryme të atij zgjimi terratues, atij mëtimi që ligështon e pikëllon, atij kumtimi që me ndalimin e frymimit të gjoksit, që u ngop me hyjni poezie dhe ndijimi.

Ishte shuar kështu poeti 35 vite të shkuara, si dje moti ish zemëruar e qielli ish ngrysur në gërmushjet gri, kishte reshtur së pluskuari në trokth ai kraharor zjarresh në moshën 88-vjeçare. Shuar kish kënga, këputur ish cicërimi kishte liriku i valëve të liqenit, dashnori i përjetshëm i aventurave zjarrmëtare.

Vdekja e Lasgush Poradecit ishte ndalimi i kohës. Vdekja e Poradecit, ishte vdekja e poetit, fikja e një ylli, ishte ngjarje e galaktikës së shpirtit të botës, i cili jepej në çdo frymim e çdo mëtim.

Vdekja e poetit, nuk përngjason me asnjë tjetër vdekje. Ajo është vetanake sepse gjithçka përkundrull këtij ndalimi ka reshtur së frymuari. Ka ngrirë rrëkaja e strehëve, ka ndalur zogu këndimin, gjethet dhe degët, trishtueshëm kalërojnë kortezhit të stinës dhe thyerjes së një drite.

Gjithçka më pas rrugëton pa të, pa kreshtën jehuese të atij kumbimi shpirti që gjemoi hovshëm në atë gjoks që e shterroi mosha por jo zjarri.

Hapat e hedhur drojshëm dhe pëshpërima e i një zemre që gatitej për trokun e fundit, i viheshin nga pas asaj hijeje që ndiqte trupin e tij të shndërruar në ajër. Ai do të thyhej siç zgjedh një valë të thërmohet në gjurmën që la në rërën e grishur nga etja. Ai do t’i mungonte valëve të liqenit, aq sa do ta pikëllojë zemrën flakatare të dëshirimit. Ai do t’i kthente shpinën gjithçkasë që nuk donte të pranonte asnjë ndarje zemërthyese, siç ishte ajo e poetit.

Të gjithë zgjedhin të ikin, por ai kërkoi dhe la më shumë se aq, la një shtjellë të errët mungimi. Qyteti, njerëzit, liqeni, valët, qielli, retë, era, gjethet, çapitja e hapave, krejt do të mbeten të nderura në kujtesën e kohës si qiej të zbrazur nga fluturimet.

Ai, poeti, Lasgush Poradeci, u këput bashkë me gjethen e fundit dhe iku me valën e liqenit, tej, atje kur asnjë ikje nuk mbërrin dot. Iku për të mbetur tek ne, fjalë gatuara me përjetim dhe prush, poezi e mbrujtur me andje e andërrim, dëshirim e dehje. Poeti i ajrit dhe ledhatimeve i ishte dorëzuar dritës së hyjshme të amshimit, duke mbetur shkëndi në kujtesë që sot ndez mall dhe qiri. Përjetësia i qoftë prehër atij shpirti, poezia i’u bëftë prehër çdo zemre që u prush e çdo andje që ju blatua asaj që ai mëkoi.

Albert Vataj

ALBANICA qē na vjen nga Rumania…

by

Visar Zhiti/

– Poezi nga Xhevdet Bajraj si medalion –

– Ngjyrat pikturike nga Gjelosh Gjokaj –

Ka ardhur revista “Albanica”, numri 19, priste te dera si njē urim nga larg, nga Rumania dhe sa e afērt na ēshtẽ bērẽ… e nxjerr nga zarfi me njē padurim tē bukur, e shfletoj… estetikē dhe rubrika tērheqēse, emra tē njohur, shkrimtarē, poetē, piktorē, kritikē arti, albanalogē, traditē, aktualitet, modernia, pērkthime, skica, etj, i qēmton me shije dhe i bẽn bashkē me kulturē pērgatitēsi i revistēs, shefi i redaksisẽ Dr. Luan Topciu. Ja, kryeartikulli i tij i vyer “Pse lēçisim ende letērsi”, nē rumanisht, qē e gjejmē dhe nē shqip nē fund te revistēs bashkē me pērmbledhjen e gjithē lēndēs, ku nuk mund tē mungojnē emblematikēt Mitrush Kuteli dhe Lasgush Poradeci, mērgimtarē nē Rumani dhe revista ēshtē e shqiptarēve tē Rumanisē, e Ligēs ALAR, Asociația Liga Albanezilor din România dhe ja, dhe shkrimtarēt rumunē Liviu Lungu, me origjinē shqiptare nga nēna, Marius Chelaru, Brancush, Matteo Mandalà – arbēreshi ynē, Mira Meksi nga Tirana, etj, ndaloj te i pērndjekuri i madh nga diktatura e dikurshme, Ernest Koliqi, themeluesi i Katedrēs sē Albanalogjisē nē Romē, pasqyrat magjike tē Narcisit tē tij i paska pērkthyer Luani, dhe te bashkēvuajtēsi i burgjeve, Prof. Arshi Pipa, filozof dhe poet dhe kritik, qē tani pērvijon njē profil ndryshe tē Kadaresē, vazhdoj, Dhimitēr Polena, Dorian Koçi, njē fragment nga romani “Perēndia mbrapsht dhe e dashura” i porsa botuar nē Rumani, pērkthyer nga poliglotia Catalina Franco,

ja, dhe eseja e Qemal Agajt pēr poezinē vizuale, kaligramat tek Apollinaire dhe nē burgjet shqiptare. Rilexoj poezitē e poetit tē veçantē, Xhevdet Bajraj, postmodernist, atë metaforē befasuese tē tij plot limfē Kosove, urbane ndērkohē, po kēshtu mē duken dhe pikturat e Gjelosh Gjokajt, qē ilustrojnē kētē numur tē revistēs. Njē Shqipēri e pērmbledhur, nē sa mē shumē copa tē saj, diaspora magjepsēse, e treguar kēshtu nē Rumani, Europēs dhe botēs.

“Faksmile”, Mjeshtrit i Madh” Helidon Haliti rikthen për artëdashësit poetin Faslli Haliti

by

Nga Dash Frashëri dhe Albano Kolonjari/

“Mjeshtrit i Madh” Helidon Haliti, hapi në Galerinë FAB, ekspozitën “Faksmile” kushtuar poetit të njohur lushnjar Faslli Haliti, i cili ka qënë edhe një nga bashkëpuntorët e ngushtë te Gazetës Dielli. Artistë, piktorë, skulptorë, shkrimtarë, drejtues institucionesh artistike, titullarë të lartë të bashkive të ndryshme, deputetë dhe diplomatë vendas dhe të huaj, morën pjesë dhe shijuan një nga ekspozitat më guximtare me tematikë, stilin e pikturimit të bashkuar me vargjet lirike në mesazhe.

“Faksimile” është një koncept që ka zënë fill nga bisedat e mia me Poetin Faslli Haliti, i cili është edhe babai im, njeriu që më ka krijuar fizikisht, por edhe më ka mbrujtur shpirtërisht dhe artistikisht. Ne kemi pasur një ëndërr të përbashkët: Që babai të kuronte një ekspozitë timen, me një koncept fare të thjeshtë, për të vënë në dukje faktin se në të gjitha pikturat e mia gjen pjesë nga lirikat e poezisë së tij, nga shqetësimet e tij sociale dhe altruizmi i padiskutueshëm i tij si njeri”, thotë piktori Haliti.

Ekspozita përmban rreth 40 punime në pikturë, kryesisht kompozim, por të shoqëruara me një peizazh onirik.

Vizitorja më e rëndësishme e ekspozitës ishte nëna e Helidonit, Nirvana, një zonjë fisnike, të cilën e pame të përlotur nga gëzimi i madh për suksesin e të birit.

Piktor Helidonin e riktheu babain e vet. Që kur ka qenë i vogël fare kishte bërë një vizatim, siç bëjnë gjithë fëmijët, dhe më tha mua Faslliu: ‘Kush e ka bërë këtë?’ I thashë: ‘Doni’. ‘Ky do të bëhet piktor’, më tha. Ai ka ndjekur në vazhdimësi. Unë sot nuk e di si jam, Jam shumë shumë e lumtur, se ai që është atje, është ngritur nga varri dhe ka ardhur këtu, në ekspozitë”, më thotë e përlotur nënë Nirvana.

Niçja – Antikrisht / Krishtërimi = shpikje e të dobëtit, apologji e frikës, disfatës, vuajtjes, vdekjes. Niçja = shkatërrn Krishtin e kryqëzuar që simbolizon: dobësinë, nënështrimin, pritshmërinë. Formula: u bëftë vullneti i tij, kuptohet: abdikimi i vullnetit të njeriut”, thuhet në një prej shënimeve të Faslli Halitit, autor i mbi 20 librave.Në tre sallat e ekspozitës publiku shikon një mini muze, ku dimensioni është i larmishëm, shqetësimet do të shfaqen lakuriq, siç janë, përpara tij, por pa u konkretizuar në një portret të caktuar.

“Ekspozita është konceptuar si një lloj instalacioni, i cili e ka nisur rrugëtimin e tij para 4 vitesh, dhe sot është i gatshëm për t’u përballur dhe bashkëbiseduar me publikun, për të kuptuar se shpirti vijon”, thotë Helidon Haliti. Ambasadori gjerman në Shqipëri, Karl Bergner, erdhi së bashku edhe me bashkëshorten e tij, i shoqëruar nga drejtuesja e “Gallery 70”, Lauresha Basha. Kam dëgjuar fjalët më të mira për piktorin Haliti. Kjo është me të vërtetë një ekspozitë e mrekullueshme”, tha ambasadori Bergner.

Faslli Haliti u nda nga jeta tre vjet më parë dhe ky koncept po bëhet realitet vetëm tani. Ekspozita është e përbërë prej copëzash kujtimesh, të cilat unë i quaj “Faksimile”. Janë copëza poezish, figurash – edhe figura të plota, pse jo – copëza shqetësimesh sociale dhe zhvillimesh që kanë ndodhur pas ndarjes nga jeta të babait tim për shkak të Covid19.

Kjo ekspozitë vjen si një plotësim i filozofisë se arti shtegton edhe pa krijuesin, për të thënë se shpirti nuk humbet asnjëherë dhe se komunikimi ynë vijon ende përmes ëndërrash e vargjesh poetike, në një bisedë, e cila zhvillohet prej më shumë se 55 vitesh, edhe pas vdekjes së tij. Poezitë e tij janë si tituj të pikturave të mia, kurse ekspozita është e thurur me përrallat që më ka treguar kur isha fëmijë.

Kush eshte poeti dhe bashkepuntori i gazetes Dielli Faslli Haliti.

Faslli Haliti

U lind në Lushnjë më 5 dhjetor 1935. Ka mbaruar Liceun Artistik për pikturë. Është diplomuar për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës. Ka punuar mësues vizatimi dhe letërsie në Lushnjë 1961-1973. Nga viti 1973 – 1983, për gabime ideore në krijimtari dhe veçanërisht në poemën Dielli dhe rrëkerat, ka punuar si kooperativist i thjeshtë në një kooperativë bujqësore të rrethit Lushnjë e në Komunale. Gjatë gjithë kësaj periudhe konvaleshence ideologjike iu hoq e drejta e botimit. Gjatë viteve 1998-2001 ka qenë deputet në Kuvendin e Shqipërisë. Që nga viti 1969 ishte anëtar i LSHASH. Është autor i mbi 20 librave, kryesisht me poezi. U nda nga jeta më 16 tetor 2020.Është nderuar me çmime kombëtare e ndëkombëtare. Është përfshirë në disa antologji në gjuhë të huaja si italisht, anglisht, gjermanisht, greqisht. Është dekoruar me Urdhërin Naim Frashëri të klasit III, të klasit I si dhe me Urdhërin “Naim Frashëri” i Artë. Është Qytetar Nderi i qytetit të Lushnjës. Është Nderi i Qarkut Fier. Ka fituar çmimin e madh “Poeti më i mirë i vitit” – 2017, dhënë nga Fondacioni Kulturor “Harpa”.