Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NGA HISTORIKU I GJUHËS LETRARE – SHQIPJA GJUHË ZONJË NË 50 VJETORIN E SAJ

by

Dr. Bexhet Asani/

Shqiptarët para Kongresit të Manastirit në shkrimet e tyre përdornin disa alfabete. Pas Kongresit të Manastirit përdornin disa gjuhë letrare për gati gjashtëdhjetë e katër vjet. Intelektualët shqiptarë vazhdimisht bënin përpjekje që populli shqiptar të kishte një gjuhë të njësuar për përparimin e kombit. Nuk mund të shkonte më kush si të munde të shkruante?!

Preokupim i gjuhës letrare shqipe nuk ishte vetëm e intelektualëve shqiptarë por ishte edhe preokupim i Serbisë dhe i Federatës së Jugosllavisë. Të preokupuar ishin Komiteti Qendror i Federatës të Jugosllavisë, Komiteti Qendror i Republikës Popullore të Maqedonisë etj. Kohët e fundit u zbulua analiza e prof. Petro Janurës, Myrteza Pezës dhe Krume Jakovskit nga historiani Qerim Lita. Për këtë elaborat para shumë vitesh kisha dëgjuar nga profesor Zeqirja Neziri dhe ja tani analiza është botuar komplet dhe mund ta lexojë kushdo me qëllim të dijë më tepër për peripecitë e Gjuhës së Sotme Letrare Shqipe. Analiza e profesorëve të nderuar Petro Janura, Myrteza Peza dhe Krume Jakovski mban këtë titull: “ÇËSHTJA E GJUHËS SË VETME LETRARE TË PAKICËS SHQIPTARE NË JUGOSLLAVI”. Kjo analizë e thukët i ka 50 faqe.

Argumentet e profesorëve të nderuar të cilët kanë qenë në një presion të paparë, kanë një vështrim shkencor në diakroni dhe në sinkroni. Kështu argumentet e tyre gjuhësore i nisin që nga “Meshari” i Gjon Buzukut e shkrimtarët e tjerë të letërsisë së vjetër, shkrimtarët e Rilindjes, Shkrimtarët e Realizmit e gjer te shkrimtarët e viteve pesëdhjetë të shekullit të njëzetë. Ata kanë marrë në shqyertim edhe veprat e albanologëve të huaj.

Për përpjekjet e intelektualëve kosovarë të kohës për unifikimin e drejtshkrimit të gjuhës sonë shkruajnë:

“Këtu në Jugosllavi janë bërë dhe bëhen përpjekje për unifikimin e drejtshkrimit të gjuhës shqipe që përdoret në shkolla dhe në shkrime të ndryshme. Për atë duhet të lavdërohet dhe t’i jepet mirënjohje Komisionit për Arsim dhe Kulturë të Krahinës Autonome të Kosovës dhe Metohisë, që në mënyrë reale ka kuptuar këtë problem shumë të rëndësishëm, duke mos kursyer asgjë që ky problem të zgjidhet njëherë e përgjithmonë. Në këtë drejtim, janë mbajtur dy konferenca të gjera gjuhësore në Prishtinë dhe rezultatet e tyre premtojnë, por diversiteti nuk është mënjanuar tërësisht. Ende kemi mozaik në drejtshkrim dhe në gjuhë dhe, kjo gjendje nuk do të zhduket derisa të zgjidhet edhe këtu çështja e gjuhës së përbashkët letrare për të gjithë shqiptarët”.

Për gjuhën shqipe në Maqedoni midis tjerash vënë në dukje: “Gjuha shqipe, të cilën e përdorin shqiptarët e RP Maqedonisë, nuk është studiuar në mënyre thelbësore që të dihen mirë të gjitha karakteristikat e saj, por dihet se shqiptarët e kësaj republike flasin një nëndialekt gegë periferik, në pjesë më të madhe, ndërsa një pjesë e vogël flet dialektin toskë.

Dialektin gegë e flasin shqiptarët e Shkupit, Tetovës, Gostivarit, Dibrës, Kërçovës dhe Kumanovës me fshatrat përreth ku ka shqiptarë dhe disa fshatra të Strugës. Në qytetin e Strugës vërehet ndikimi i dialektit toskë, ndërsa në Manastir dhe Prespë, me fshatrat e tyre ku ka shqiptarë, flasin vetëm dialektin toskë, me përjashtim të dy fshatrave në Manastir. Dialekti gegë flitet edhe në disa fshatra të Prilepit, Velesit dhe Rekës së Epërme”.

Kur bëjnë fjalë për leksikun e pasur të të dy dialekteve të shqipes ata shkruajnë: “Kjo pasuri e fjalorit tregon fuqinë e gjuhës shqipe për të kundërshtuar rrezikun nga asimilimi prej gjuhëve të tjera. Ky fjalor i përbashkët, që është pronë e gjuhës shqipe “është pronë e gjallë që tregon se dialektet tona nuk kanë ndonjë dallim të madh mes vete, që dallimet e tanishme dialektore lejojnë që njëri dialekt, i pasuruar me veprimtarinë e përbashkët të dialektit tjetër, mund të shërbejë si bazë e gjuhës letrare “të përbashkët” .

Duke i ilustruar edhe me shembuj si: “Te ne në Jugosllavi, dialekti toskë nuk është i përdorur aq shumë, edhe pse në Prishtinë janë ribotuar disa vepra origjinale, si dhe disa vepra të përkthyera në dialektin toskë. Kjo është shenjë se nuk ka pengesë nga përdorimi i këtij dialekti edhe te lexuesit shqiptarë në vendin tonë. Veprat origjinale të shkrimtarëve tanë, gjuha e të cilëve është mjaft letrare, çdo ditë e më shumë e humbë koloritin lokal”.

Në përfundim të analizës ata janë tepër të matur:

“Pra, numri më i madh i veprave të shkrimtarëve, të cilat vepra mësohen në shkollat tona, janë të shkruar në dialektin toskë, përkatësisht në atë gjuhë letrare. Nisur nga kjo intelektualët e rinj shqiptarë në Jugosllavi, jo vetëm se e njohin gjuhën toskërishte letrare, por ata janë të formuar si të tillë. Intelektualët me të mund shumë lehtë t’i shkruajnë veprat e tyre si shkrimtarët, punëtorët e arsimit nëpër shkolla, gazetarët nëpër gazeta, radio, zyra dhe atje ku është e domosdoshme.

Duke propozuar që gjuha letrare shqipe të futet edhe për shqiptarët në Jugosllavi, e kemi parasysh faktin se drejtshkrimi i cili sot përdoret në librat dhe shkollat shqiptare, si dhe në radio-emisionet, bazohet në atë laramani që ekzistonte më herët. Nëse do të futej gjuha e përbashkët letrare, do të ishte e një dobie shumë të madhe në radhë të parë për zhvillimin e vetë gjuhës, e pastaj për nxënësit, sepse ajo që sot përdoret në shkollë nga ana e nxënësve dhe nga një pjesë e madhe e punëtorëve të arsimit e intelektualëve, nuk është as letrare e as nëndialekti kosovar, por nëndialekt me partikularizma lokale. Gjuha letrare nuk lejon të ketë lokalizma kur për to nuk ka nevojë.

Është koha që të gjithë shqiptarët në Jugosllavi të shfrytëzohen me gjuhën letrare – pa laramani. Në këtë kuptim përbëhet edhe ky propozim.”

Profesor Zeqirja Neziri sqaron se kur duhet të jetë shkruar përafërsisht ky raport:

“Analiza është nxjerrë nga Arkivi Shtetëror i Republikës së Maqedonisë, Fondi Lidhja Socialiste e Popullit Punues të Maqedonië (465), Ai është përgatitur nga grupi i ekspertëve gjuhësorë të Komisionit për pakica nacionale të LSPPM-së: dr. Petro Janura, Murteza Peza dhe Krume Jakovski. Për fat të keq, në të nuk ka ndonjë datë të saktë se kur është hartuar, mirëpo, terminologjia e përdorur nga grupi në fjalë, veçmas në Rezymenë, si për shembull, RP e Maqedonisë, RFP e Jugosllavisë etj., arrijmë deri te konstatimi se ajo është hartuar midis periudhës 1959-1962. Ky konstatim mbështetet edhe në procesverbalin e mbledhjes së Këshillit Ekzekutiv të KQ LKM-së, të mbajtur më 19 nëntor 1959, në të cilin, veç tjerash, është shqyrtuar edhe problemi i gjuhës letrare shqipe. Lidhur me këtë në procesverbal, shprehimisht thuhet: “U konkludua se çështja e gjuhës shqipe duhet të zgjidhet në mënyrë parimore. Këtu ka luhatje midis gjuhës letrare shqiptare dhe gjuhës së Kosmetit. Kjo çështje duhet të shtrohet edhe para KQ të LKJ-së dhe së bashku me shokët nga Kosmeti të zgjidhet. U shprehën mendime se nuk mund të shkohet në një gjuhë tjetër, përveçse gjuhës së shtetit amë“.

Është për t’ u habitur fakti se anëtarët e Komitetit Qendror të Lidhjes Komuniste të Maqedonisë, janë pajtuar se nuk mund të shkohet në një gjuhë tjetër, përveçse gjuhës së shtetit amë.

Përpiluesit e përfundojnë rapotin pothuaj me hare:

“Sot është arritur një pozitë relativisht e mirë në punën e drejtshkrimit, sepse ai po unifikohet edhe te ne, dhe prandaj jemi në pozitë të themi “A Habemus ortographiam” (Kemi ortografi), pse mos të merremi vesh edhe për çështjen e përbashkët letrare, kur afrohen të dyja dialektet, jo vetëm në fushën e morfologjisë, por edhe në pikëpamjen e fonetikës, sepse ato i kanë lënë anash dallimet që kanë ekzistuar mes dy dialekteve që i kanë sot vetëm në gjuhën popullore. Gjatë asaj kohe dhe pasi që mes vete, drejtshkrimi dhe gjuha letrare janë të ndërvarura, ato janë të lidhura edhe me gjuhën e përbashkët letrare, dhe, kështu atë që e themi për drejtshkrimin, themi edhe “Habemus communem linguam literarem” (Kemi gjuhë të unifikuar letrare)”.

Në rezymenë e raportit dalin me propozim konkret:

“Ne propozojmë që edhe shqiptarët në Jugosllavi ta përdorin një gjuhë letrare të përbashkët – atë e cila përdoret në Shqipëri. Për një propozim të tillë kemi sqarime të shumta në analizë, si dhe nga kjo shkëputje e asaj analize. Kryesisht për shkak të asaj se në Shqipëri disa shkrimtarë gegë, edhe pse shkruajnë në atë dialekt, sërish 90% kanë premisa toskërishte ose thënë më saktësisht, është gjuhë e përbashkët letrare, e cila sot përdoret në Shqipëri.

Propozojmë që gjuha letrare në Shqipëri të vendoset edhe në territorin tonë (në Jugosllavi-n[ Maqedoni, Kosovë, Mali i Zi, Lugina e Preshevës- shënimi im B.A.), për arsye se thuajse të gjithë intelektualët tanë ose thënë më drejtë do të duhej ta njohin, për arsye se janë shfrytëzuar me atë gjuhë”.

Akademik Rexhep Qosja ka plotësisht të drejtë kur thotë se:

“Me të, me këtë Drejtshkrim, në të vërtetë me këtë gjuhë letrare të njësuar, varroset përgjithmonë përpjekja e Serbisë për t’i ndarë shqiptarët në dy kombe: në kombin e, si e thotë ajo, albancave që përbëjnë Shqipërinë dhe në kombin e shqiptarëve, në të vërtetë shiftarëve, si na quante përbuzshëm, që përbëjnë kombin kosovar, Kosovën!”

Profesor Idriz Ajeti si njeri që mbante mbi supe peshën e rëndë të robërisë, ai e dinte sesa vlerë ka për një komb gjuha letrare, përveç rrojtjes së tij mbi një shekull e që gjithë jetën ia kushtoi gjuhës shqipe, veç asaj që ishte pjesëmarrës në Kongrsin e Drejtshkrimit dhe nënshkrues i rezolutës, ai do të mbahet mend edhe për thënien e tij, e me peshë kombëtare:

“Gjuha letrase s’ është vetëm thesari i kulturës sonë, por mjet i fortë për mbrojtjen e etnisë shqiptare!”

Profesor Rexhep Qosja me rastin e 50 vjetorit të themelimit të Gjuhës Letrare Shqipe deklaron;

“Kongresi i Drejtshkrimit i Gjuhës Shqipe, i mbajtur në vitin 1972, është ngjarja më e madhe në historinë e kulturës shqiptare.”

Në shekullin e njëzetë që lam pas, mund të shënohen vetëm dy ngjarje të mëdha historike: Kongresi i Manastirit dhe Kongresi i drejtshkrimit. Intelektualët e mëdhenj të Kongresit të Manastirit përveç halleve të mëdha që kishin me unifikimin e alfabetit ata ishin tepër largpamës që atëherë hodhën idenë për unifikimin e gjuhës shqipe. Për unifikimin e Gjuhës letrare shqipe kanë merita edhe shqiptarët e Maqedonisë. Ishte gazeta “ Flaka e vëllazërimit” e para që vuri në praktikë Gjuhën letrare shqipe, shumë vite më parë, në vitin 1960 pastaj vazhdoi në Kosovë me Konsultën e Prishtinës në vitin 1968 dhe përfundoi, pra, u kurorëzua me Kongresin e Drejtshkrimit në Tiranë në vitin 1972.

Prof. dr. Rami Memushaj ka të drejtë kur pohon se: “Edhe pas viteve ’90, kur ndër gjuhëtarët shqiptarë zunë të shfaqen mendësi të kohës së pashallëqeve – pashallëku i Veriut dhe pashallëku i Jugut, Republika e Dardanisë dhe Republika e Shqipërisë, që duan gjuhë të veçanta – faktori shqiptar i Maqedonisë ka luajtur një rol përbashkues. Këtë rol do të luajnë edhe në të ardhmen intelektualët shqiptarë të Maqedonisë së Veriut, të cilët janë të vetëdijshëm se vetëm nën ombrellën e gjuhës standarde është i sigurt jo vetëm zhvillimi i shqipes së kësaj dege të trungut kombëtar, po edhe ruajtja e identitetit të shqiptarëve të kësaj Republike”.

Për nder të gjashtëdhjetë vjetorit të Kongresit të Manastirit më 1968 u ngrit pllaka përkujtimore te restoranti i Themistokli Gërmenjit, aty ku u mbajtën mbledhjet plenare të Kongresit me këtë rast shkrimtari i njohur maqedonas Vlado Maleski, njëherit dhe njohës i mirë i çështjes shqiptare tha:

“….Jetojmë afër njëri tjetrit. Jetojmë rrëzë malit e buzë detit. Jetojmë me vizionin për një të ardhme më të bukur, me kujtime të bukura për të kaluarën. Një kujtim i tillë është edhe kjo pllakë e mermerit, të cilën po e inaugurojmë në emër të Këshillit republikan për kremtimin e këtij jubileu. E mermeri nuk thyhet lehtë “.

E ka thënë bukur. Ky mendim i artë i Vlado Maleskit vlen edhe për Kongresin e Drejtshkrimit të cilit i është vënë pllaka e granitit, e pllaka e granitit nuk thyhet lehtë!

Katër vjet pas Konsultës së Prishtinës (1968), pikërisht më 20-25 nëntor të vitit 1972 në Tiranë u mbajt Kongresi i drejtshkrimit, i cili nuk ishte asgjë tjetër përveçse vazhdimësi e Kongresit të Manastirit. Kongresi i Manastirit si dhe Kongresi i Tiranës janë Kongrese gjithëkombëtare. Që të dy Kongreset janë mbajtur në muajin nëntor, në muajin e festave, kështu që të dy Kongreset e kanë kryer me sukses misionin e madh historik e kombëtar.

Themelet e Gjuhës së sotme letrare u vunë në zemër të gegërishtes në Shkup e në Prishtinë nga studiues e gjuhëtarë të mirëfilltë të gjuhës shqipe. Në Kongresin e drejtshkrimit në Tiranë nga Kosova, Maqedonia dhe Mali i Zi morën pjesë këta delegatë: Idriz Ajeti, Rexhep Qosja, Remzi Nesimi, Ajet Bytyçi, Besim Bokshi, Isa Bajçinca, Ismail Bajra, Ismail Doda, Petro Janura, dhe Sefedin Sulejmani.

Muaji nëntor është muaji i dy Kongreseve, që të dy Kongreset kanë hyrë në historinë e gjuhës shqipe si ngjarjet më të mëdha të shekullit të njëzetë, të cilët janë mbështetur thellë në tabanin kombëtar.

SHQIPJA GJUHË ZONJË

Më 25 nëntor të vitit 1972, në Kongresin e drejtshkrimit në Tiranë, gjuha shqipe u kodifikua, u ngrit në një gjuhë standarde kombëtare shqiptare.

Gjuha letrare shqipe me përgjegjësinë më të madhe filloi të përdoret në institucionet e shtetit shqiptar, në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi dhe kudo në botë ku kishte shqiptarë.

Gjuha letrare shqipe u bë gjuhë e administratës shtetërore, e univerisiteteve, e shkollave fillore dhe të mesme. Gjuhë e ushtrisë, policisë dhe e gjithë popullit punonjës. Gjuhës letrare shqipe i kushtonin rëndësi tepër të madhe gazetat, radiot e televizionet.

Ka 50 vjet që botohen librat letrare, shkencore dhe fetare. Janë botuar gjer më sot me milionë ekzemplarë. Gjuha shqipe më 1972, tanimë si gjuhë e qytetëruar, u radhit me motrat e saja në të gjithë botën. Në gjuhën letrare shqipe u përkthyen dhe u botuan kryeveprat e letërsisë dhe shkencës botërore.

Letërsia artistike shqiptare me në krye veprat e të madhit dhe të papërsëritshmit Ismail Kadare u përkthyen në shumë gjuhë të botës si dhe veprat e autorëve të tjerë shqiptarë.

Gjuha letrare shqipe tani është një gjuhë zonjë në mesin e gjuhëve më të zhvilluara të botës.

Duhet ta kemi të qartë; Gjuha letrare nuk është gjuhë e nënës, Gjuha letrare mësohet.

Gjuha letrare jo, vetëm që shkruhet, por, edhe flitet nga njerëz intelektualë.

Visar Zhiti i përzgjedhur ndër poetët e shquar botërorë

by

Marius Chelaru, Kryeredaktor i revistës “Poezia”, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve të Rumanisë si dhe zv/kryredaktor i një nga revistave më prestigjoze në Rumani “Convorbiri literare”, botoi këto ditë librin me intervista të personaliteteve të shquara letrare bashkëkohore “Interviurile revistei poezia./ Intervistat e revistës poezia”. 

Mes personaliteteve të letërsisë botërore, studiuesi dhe shkrimtari Marius Chelaru, ka zgjedhur intervistën me poetin dhe prozatorin tonë të shquar, Visar Zhiti, intervistë e përkthyer në rumanisht nga Dr. Renata Topciu-Melonashi.  

Përmes mendimeve të poetit të mirënjohur shqiptar, i kushtohet një vend i posaçëm letërsisë shqipe në peisazhin e letërsisë botërore.

Visar Zhiti jep mendime interesante për procesin krijues, për letërsinë e shkruar në kohën e diktaturës së Enver Hoxhës, për cenzurën komuniste, letërsinë e burgjeve, letërsinë e pabotuar, për dukuritë e sotme letrare, për ecurinë dhe problemet  që janë të përgjithshme dhe të posaçme të letrave shqipe. Visar Zhiti flet për lirinë, shtypjen, cenzurën, rolin e letërsisë dhe shkrimtarëve sot.

Personaliteti i letrave shqipe, Visar Zhiti, ka katër vëllime të botuara në gjuhën rumune. Librat kanë pasur jehonë në shtypin e specializuar dhe janë vlerësuar së tejmi nga lexuesi rumun. Vëllimet poetike dhe romanet janë përkthyer në rumanisht nga Luan Topçiu dhe Renata Melonashi-Topçiu.

Mos harrojmë se pikërisht gjatë këtij viti, poeti ynë u nderua me Çmimin e Madh si Laureat i Festivalit Botëror të Poezisë “Mihai Eminescu”.

Marius Chelaru është një mik dhe njohës i shkëlqyer i letërsisë shqipe. Është autor i katër librave që ia ka kushtuar Shqipërisë, shqiptarëve dhe veçanërisht letërsisë shqiptare. Në shtypin letrar në Rumani, kritiku, poeti, përkthyesi dhe drejtues i revistave letrare, ka botuar mbi 200 artikuj për letërsinë shqiptare. 

Në fillim të këtij muaji, në qytetin e Iasi-it u promovua një libër imagologjik për Shqipërinë dhe shqiptarët, për imazhin e tyre në shtypin dhe librat e botuar në Rumani deri në momentin e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Promovimi i librit u zhvilla në mjediset e Lidhjes së Shkrimtarëve të Rumanisë, filiali Iasi, në praninë e Kryetarit të lidhjes, shkrimtarit Cassian Maria Spiridon, të deputetit Bogdan-Alin Stoica si dhe të Presidentit Dr. Radu Savulescu. Për librin posaçërisht foli Dr. Luan Topçiu, por dhe për ndihmesën që ofron Marius Chelaru në forcimin e marrëdhënieve midis kulturave tona, në njohjen e kulturës shqiptare në Rumani etj.

Zyra e Shtypit

ALAR

Rumani

AKADEMIA E SHKENCAVE E SHQIPËRISË, NË BASHKËPUNIM ME UNIVERSITETIN “FAN S. NOLI” DHE SHOQATËN KULTURORE “NAUM VEQILHARXHI” ORGANIZUAN: TRYEZË SHKENCORE (NË 225-VJETORIN E NAUM VEQILHARXHIT)

by

Në datën 12 dhjetor 2022, në Universitetin “Fan S. Noli” zhvilloi punimet Tryeza Shkencore e organizuar nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë, në bashkëpunim me Universitetin “Fan S. Noli” dhe Shoqatën Kulturore “Naum Veqilharxhi” me rastin e 225-vjetorit të Naum Veqilharxhit. Në fjalën e hapjes rektori i Universitetit “Fan S. Noli”, prof. dr. Dhimitri Bello përshëndeti të pranishmit dhe çmoi bashkëpunimin që Universiteti ynë ka me Akademinë e Shkencave në organizimin e veprimtarive të ndryshme, si dhe përgëzoi Shoqatën Kulturore “Naum Veqilharxhi” për angazhimin në këtë organizim. “Në këtë tryeze shkencore prezantohen kumtesa me mjaft vlerë nga profesorë e studiues të njohur, të cilët sjellin me punimet e tyre këndvështrime të reja e të panjohura për jetën dhe veprën e Naum Veqilharxhit”.

Fjalën përshëndetëse në emër të Kryesisë së Akademisë së Shkencave e mbajti akad. asoc. Gëzim Hoxha, i cili gjithashtu shpehu kënaqësinë për realizimin e disa bashkëpunimeve të suksesshme me Universitetin tonë. Ai shprehu besimin se kumtesat e këtij tubimi do të japin të dhëna e gjykime historike për figurën e ndritur të rilindasit Naum Veqilharxhi.

Prof. dr. Vjollca Ibro në emër të kryesisë së Shoqatës Kulturore “Naum Veqilharxhi” falënderoi Akademinë e Shkencave dhe Universitetin “Fan S. Noli”, të cilët u treguan mjaft entuziastë për të mbështetur këtë organizim. Më pas, ndër të tjera, ajo theksoi se synimi i Shoqatës ka qenë dhe mbetet njohja dhe përcjellja e vlerave të ngjarjeve historike, të personaliteteve, të traditave atdhetare e kulturore në nivel kombëtar, e në veçanti të vendlindjes, Vithkuqit e Korçës.

Më pas në kumtesën e tij, prof. dr. Emil Lafe u ndal në “Parimet gjuhësore të Naum Veqilharxhit” ndërsa prof. as. dr. Jonela Spaho, dekan i Fakultetit të Edukimit dhe Filologjisë referoi temën: “Abetaret e Veqilharxhit si fillim i letërsisë shqipe për fëmijë”.

Punimet e kësaj tryeze vijuan me kumtesën e dr. David Hosaflook, “Ëvetarët” e Naum Veqilharxhit dhe Shoqëria Biblike: një përgjigje e vonuar e pyetjes së Ilo Mitkë Qafëzezit më 1937”.

Prof. dr. Fedhon Meksi, prezantoi për pjesëmarrësit kumtesën: “Një vend nderi në altarin e nacionalizmit shqiptar për Naum Bredhi-Veqilharxhi”, ndërsa prof. as. dr. Teuta Toska referoi temën: “Abetaret në shqipe si shenja përtej gjuhës: nga Veqilharxhi e deri më sot”.

Dr. Adelina Nexhipi referoi temën: “Rruga drejt “Evëtarit” – një fanar i dijes”.

Pjesë e kësaj veprimtarie ishin edhe prezantimi nëpërmjet posterave i burimeve për vendlindjen, jetën dhe veprimtarinë e N. Veqilharxhit, disa videoklipe me këngë popullore kushtuar figurës së tij, si dhe leximi i disa pjesëve të zgjedhura nga letra për nipin, lexuar nga nxënësit e shkollës së mesme “Themistokli Gërmenj”.

XHYDOLLARI NË NJË LIBËR MEDITATIVO-FILOZOFIK

by

-Rreth librit “Komunizmi,masati i zjarrit të së keqes”, shkruar nga shqiptaro-amerikani nacionalist Muharrem Xhydollari-

Ishin vitet 70-të: Një djalë i ri, me trup   drejt-qiri, me hapa të shpejtë lëvizte rrugëve të sapo “vaditura”  me ujë gjoli nga makina e komunales në Pogradec. Asfalti ndriste nën një shkëlqim të nxirtë. Ai ecte nxitimthi duke ndjerë freskinë  avulluese nga  zifti mbi rrugë.Me hapa të shpejtë, me ritëm konstant shkonte diku. Sa herë vinte në Pogradec, ndalesën e parë do ta bënte tek shtëpia e Lasgush Poradecit. Linte aty një torbë me miell apo patate, mollë apo ç’të kishte dhe merrte 2-3 libra. Pastaj dilte nga  liqeni dhe harbonte mendimin. Ishte 20 vjeçar nga fshati buzë liqenit. Ajo bukuri e qetë e gjolit, ishte bërë pjesë e jetës dhe ëndrrës së tij. Hidhte sytë tutje ku ishte “kufiri armik” mes ujrave të qeta dhe turbullohej. Kishte kureshtje, por nuk deshte asgjë më shumë se vendlindja e vet. “Këtu, këtu do jem” i pëshpëriste vetes. Një zë i thoshte “Ikë të shpëtosh”. Nuk tundohej. Ai e deshte gjolin dhe Pogradecin, fshatin e vet dhe buzëliqenin dhe aty i dukej se “Dielli nuk mungonte asnjë mëngjez”, edhe pse në shtëpi i mungonte babai që ishtë në burg… Vetëm dielli kishte mbetur “i ngrohtë” me të…Çdo gjë ishte ftohur.Në fshat shumica nuk i flisnin. I largoheshin. Ndaj ai e kishte festë kur vinte në qytet, sepse askush nuk e njihte dhe ai harbohej rrugëve me vetveten dhe ndihej ndryshe  larg pëshpërimave në Udënisht. Kishte një frikë se të nesërmen nuk do ta shihte më liqenin dhe valët e tij, mjelmat mbi  retë e bardha do fshiheshin diku dhe ai nuk do t’i  sodiste më atë bukuri ujore mesmalesh…E dinte. Ai për fatin e hidhur të trashëgimisë,  kishte një “dosje plot”: Xhaxhain,  të pushkatuar  nga partizanët, babain në burg nga pushteti që ai kundërshtonte…Po vetë? Kur do t’i vinte radha?… “Ikë, ikë sa nuk je kallur brenda” i gjëmonte një zë. Ai: “Jo,Jo. Ky është vendi im…” ndeshej në heshtje. I rrodhën ca lotë, si për ta lagur edhe pakëz bulevardin pranë liqenit…Mos po lotonte rininë e vet?… Nuk vonoi dhe atë e arrestuan. Hetuesit nuk e morën në pyetje. “Dosja ishte gati”.Në gjyq ca nga fshati e lavdëruan si “djalë i mirë” dhe kjo i kushtoi disa vite ekstra…Bëri 10 vjet në burgun e Spaçit.Ishte Muharrem Xhydollarai(Udënishti)…

50 vjet më pas,nga Amerika  ai do shpenzonte ditë dhe netë duke menduar për komunizmin,  si filozofi dhe system, si “mortje njerëzore” që pllakosi gjysmën e globit dhe si “fat që nuk e pushkatoi”… Ai mund të mos ishte në vitin 2022. Por desh Zoti dhe ai është. Ndaj në netë pa gjumë, në ditët me borë apo në kohë shiu, në shtëpinë e vet në Amerikë, do shpotiste mendime për komunizmin, do shleftone libra, enciklopedi,gazeta të panumurta e  arkiva amerikane për të arritur tek libri i tij i tretë meditativo-filozofik “Komunizmi-masati i zjarrit të së keqes”… Muharrem Xhydollari e sjell këtë libër si “testament” të shpirtit të vet që për mëshirë të Zotit përballoi 10 vjet burg në Spaç dhe tashmë pensionon në perëndim të Atlantikut, me familjen e vet si baba, gjysh,intelektual dhe shkrimtar…

“Dua të shkruaj një libër të veçantë për komunizmin, do më thoshte në telefon. Do jetë shpirti im dhe i atyre që nuk janë, do jeni ju dhe të tjerë që “nuk u gërvishti” sistemi…” Xhydollari të bën ta dëgjosh atë që thotë, edhe pse nuk pajtohesh. Ai ka një forcë ballafaquese të jashtëzakonshme. Do t’i thosha se janë thënë të gjitha. “Çfarë do të thuash më shumë…?!” Dhe ai më përgjigjej: “Ju nuk e  njihni “forcën goditëse” të asaj kohe…Unë e kam provuar deri në palcë. Nuk dua të vdes pa e thënë atë që mendoj për brezat që të mos përsëritet kurrë…”

U  krye më 2022: Muharrem Xhydollari vjen me librin e tij prej 220 faqesh: “Komunizmi-Masati i zjarrit të së keqes”.Janë copëza reflektimi që të futin në mendime, të bëjnë “të ndezësh një cigare” dhe të vijosh leximin.Janë mendime  filozofike, compëza mençurie njerëzore dhe deduksione të vetë autorit .Libri i Xhydollarit të duket një  “enciklopedi” me gjithë  “të thënat” për këtë system shoqëror të dështuar. Të sjell ç’thanë ata që e shpikën, e ata që e zbatuan dhe ata që  e “shijuan” bashkë me “trashëgimtarët”  që tashmë janë bërë “Filozofë të lirisë”…

Është një punë e lodhshme e autorit, janë qindra emra, citate, deduksione, e plot “netë pa gjumë” të Xhydollarit, por është “testamenti” që e pat ëndërruar.Ai e shikon ende debatin për sistemin “rripshtrënguar” e “gojëkyçur”si një fushbetejë pa albitër, në një paqartësi shoqërore alarmante ku “Protagonistët…kanë zënë vend në të dyja anët e llogorveve, ta ndarë nga mjegulla e keqkuptimit dhe mosbesimit”, shkruan autori. Duke shfletuar faqet e këtij libri që fillojnë që me mendimet filozofike të Sokratit (Liria konsiston në dëshirën për të  zotëruar veten) dhe përfundojnë me “mbllaçitjet” e atyre që ishin “pjesë e nomenklaturës” autori të habit me “gjithëpërfshirjen” filozofike të mendimit dhe autorësisë. Në fillim ai sjell “mençurinë e botës” për të zbritur tek realiteti i mendimit shqiptar. Xhydollari shkruan: “…kam permbledhur përsiatje filozofike të mendjeve të shënuara botërore me ballancën mes eprësisë së shtetit dhe të drejtës për liri të individit, ballancë që, kur prishet në dëm të individit, prodhon sisteme gjakatare si komunizmi që përjetuam ne, shqiptarët…”  (Forca lind prej dhunës dhe vdes prej lirisë”- Da Vinçi. “Lerini njerëzit të dinë të vertetën dhe vendi është i sigurt”-Linkoln…  Këto e  shumë e shumë qëmtime të autorit, vijnë si “dritë nga larg” për të qartësuar sadopak kakofoninë politiko-shoqërore shqiptare.

 Në libër janë të gjithë.Është një punë e lavdëruar, jo se “sjell shpikje”, por rrëfen  në mënyrë të sistemuar bukur “ato që janë thënë” për një system që nuk ja doli të ishte “Ai që premtohej”,kur populli mori pushkët për të luftuar pushtuesit.“Pse më sjell këtu se ç’thotë Lisjen Bashkurti dhe Shpëtim Çaushi të dy sekretarë të KQ të BRPSH-së? e pyeta autorin. Ata kanë qënë në “majat e diktaturës” që më kanë dhënë direktiva edhe mua…A mund të ma tregojnë ata “systemin e tyre”?…Kështu e pyeta drejtsëdrejti. Muharrem Xhydollari që ka një aftësi të të tërheqë në bisedë dhe debat më tha: “Mendimi i tyre më duhet, sepse janë ata që  imponuan dhe janë po ata që e dinë më mirë “nga brenda” sistemin…”.

Në librin në fjalë janë “konspektuar” me durim dhe mençuri të gjitha të thënat për “Kohën që shkoi”. E kam të pamundur të përmbledh qoftë edhe si emra gjithë përmendjet e autorit , që në vetvete dëshmojnë më së miri jo vetëm punën e madhe të Xhydollarit, por edhe dëshirën e tij të madhë që secili në librin e vet “të ketë të thënën për komunizmin”. Janë qindra citate  dhe kuotime nga politikanë dhe  filozofë amerikanë, eurpianë, aziatikë dhe mesdhetarë. Në librin e tij ai citon Ramiz Alinë   që e sheh “Arkitekt” ta tranzicionit të pafat shqiptar. Autori e fillon me Hafiz Ali Korça që thotë se “Bolshevizma është çkatërrimi i njerëzimit” dhe  “epitaf” në fund të librit është thënia e Shën Agustinit “Na duhet më parë t’i dëshmojmë punët e këqija e atëherë mund të themi se kemi filluar punët e mira”. Muharrem Xhydollari jo pa qëllim e ka vënë këtë shprehje në fund të librit të vet, sepse realisht Shqipëria kurrë nuk mund të bëntë “radiogarfinë” e vërtetë të  realitetit që iku me shpresën e madhë  për të pasur “Një fillim të ri”. Me këtë neglizhencë të vetëdijshme të politikës shqiptare shpjegohet edhe tejzgjatja e tranzicionit gati sa “jetëzgjatja” socialiste.

Libri i Muharrem Xhydollarit të krijon një “stuhi” mendimi, të bën të kthesh kokën dhe të “gjesh veten” diku në thënie apo filozofime të atyre që jetuan atë kohë. Edhe unë jetova ato vite, por jo me dhimbjen dhe mundin-torturë të bashkëpatriotit tim Xhydollari.Kishim “Fate të ndara”, fate të “nënshkruara” nga prindërit tanë që “mendonin ndryshe”. Ndërsa  respektoj në solemnitet, jo thjesht një nacionalsit si Xhydollarët, por të gjithë të tjerët që “i griu” pushteti që ne e quanim “pushtet i popullit” një e vërtetë duhet thënë: Pushteti i komunistëve “erdhi nga gryka e pushkës”.Ato kohë, “dhuna ndaj armikut”  ofrohej verbazi si drejtësi, si “shpëtim i popullit dhe Shqipërisë” ndaj jo më kot lufta për të mbajtur pushtetin kishte në fillim në shënjestër “armiqtë e popullit” që vite më pas do quheshin “armiq të partisë dhe popullit”…Ishte një mospërballje që shumica e pohoi në heshtje dhe mundime, në përpjekje “për të jetuar”. A nuk është “dëshira për të jetuar” sublimitet i çdo qënie njerëzore. Me këtë unë e shpjegoj “nënshtrimin”  dhe “heshtjen” e shumicës shqiptare,përfshi edhe mua,duke u bërë instiktivisht “pjesë e kohës”.Ata që guxuan dhe vuajtën në burgje,në internime, që humbën të dashurit në pushkatime  dhe “pa varre për të qarë” ata meritojnë të nderohen dhe dëgjohen, të respektohen edhe kur “nuk jemi në një linjë”. Ka qënë një sakrificë që vetëm guximtarët mund ta përballonin. Është ky guxim, është kjo kurajo dhe shpresë e pashoqe, që  e bën edhe Muharrem Xhydollarin nga Udënishti i Pogradecit, të vijë për lexuesit me një “libër-testament”, që ka mundur ta nënshkruajë me punë dhe  vullnet të lirë. Autori meriton përgëzime për këtë kontribut, që ka vlerat e veta për vitet në vijim edhe pse nuk mund të jetë “e vërteta e vetme” siç e quan me pasion të justifikuar Muharrem Xhydollari. Me këtë libër ai mbetet një “sheit” i kohës që iku,madje një “sheit” ndryshe, që pushteti “diktaturë e proletariatit”  “i vodhi” edhe lotët, që nuk mundi t’i ndiente mbi faqe kur në qelinë e burgut në Spaç  kur shokët iu afruan tek krevati me një batanije për ta ngushëlluar. Ca prej tyre po qanin.Por jo Muharrem Xhydollari. “Nuk kisha lot…Të tjerët qanë babain tim që  e mbaj mend vetëm përtej “hekurave të kryqëzuar”…Komunizmi më kishte “burgosur” edhe lotin, bashkë me rininë time…” 

Xhydollari autorësinë e librit “Komunizmi-Masati i zjarrit të së keqes” e ka një “meritë të merituar” edhe si shembull i madh i “Njeriut që fal…” dhe “pi kafe me ish-gardianët e burgut”…

Shefqet Meko

23  Nëntor 2022

ROLI DHE KONTRIBUTI I KRISTO FLOQIT NË PAVARËSINË E SHQIPËRISË DHE NË NDËRTIMIN E INSTITUCIONEVE TË SHTETIT TË PAVARUR SHQIPTAR

by

BESIM MUHADRI
Universiteti “Fehmi Agani” Gjakovë

BEDRI MUHADRI
Instituti i Historisë “Ali Hadri”, Prishtinë

Juristi, politikani, publicisti, e para së gjthash dramaturgu e komediografi Kristo Floqi, është pa dyshim një nga figurat interesante të periudhës para dhe pas pavarësisë së Shqipërisë. Edhe pse ai ka lënë gjurmë të pashlyera në këto fusha, megjithatë pas Luftës së Dytë Botërore, përkatësisht pas instalimit të regjimit komunist dhe diktatorial në Shqipëri, ai jo vetëm që u harrua, por u eleminua tërësisht nga jeta publike, madje edhe u persekutua dhe vdiq në gjendje tepër të mjeruar, ashtu sikurse edhe shumë personalitete të rëndësishme të të tjerë të Shqipërisë.
Kjo figurë kaq komplekse e kaq e rëndësishme, por mjerisht e fatkeqësisht e harruar nga shteti komunist shqiptar dhe e përmendur apo e prezantur vetëm me ndonjë komedi në Kosovë, doli nga arkivii i harresës dhe mjaft e kompletuar, me anë të librit “Kristo Floqi, koha dhe vepra e tij letrare” të Prof. As. Dr. Jonela Spaho, pedagoge në Universitetin “Fan. S. Noli” të Korçës.

Kristo Floqi lindi në Korçë më 15 nëntor 1920. Mësimet e para i mori në shkollën qytetëse në Korçë, ndërsa studimet e mesme dhe të larta i kreu në Greqi. U diplomua për drejtësi në Athinë, ku punoi në profesionin e avokatit më 1899, ndërsa në Korçë hapi një zyre avokature, ku punoi gjatë viteve 1902-1908. Gjatë kësaj kohe ai punoi si avokat edhe nëManastir, por edhe në Dibër, si anëtar i gjyqit të shkallës së parë.
Siç dihet, në kohën kur studioi dhe filloi të punonte Kristo Floqi, Shqipëria ende ishte nën pushtimin turk, prandaj i duhej të mësonte turqishten. Dhe, për të mësuar turqishten, iu desh të kalonte një kohë në Stamboll. Atje, si shqiptar dhe atdhetar që ishte, nuk mundi të rrinte indiferenet ndaj zhvillimeve dhe aktiviteteve kombëtare që po bëheshin nga intelektualë dhe atdhetarë të shquar shqiptarë të saj kohe. Prandaj, pa humbur kohë, u aktivizua në lëvizjen Kombëtare, duke njohur personalitete të njohura të kohës, atdhetarë e shkrimtarë shqiptarë të asaj kohe. ky aktivitet atij do t’i shkaktone telashe me pushtetin turk, prandaj, me shumë vështiërsi, iu desh të ikte dhe, më pas të lëshonte edhe Shqipërinë dhe të shkonte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Qëndrimi në Amerikë -kontributi i tij në botimin e gazetës “Dielli” dhe në themlimin e Federatës Panshqiptare “Vatra”

Në Amerikë, shumë shpejt do të inkuadrohet në zhvillime të rëndësishme dhe aktivitete kombëtre të shqiptarëve, duke fituar një autoritet dhe përkrahje të jashtëzakonshme nga ana e mërgatës shqiptare. Për një kohë ai drejtoi gazetën më të vjetër të shqiptarëve, “Dielli”, e cila vazhdon të botohet edhe tani. Ai nuk është vetëm vetëm ndër themeltarët e Vatrës, por dhe iniciatori dhe drejtuesi i mbledhjes së parë për bashkimin e shoqërive shqiptare të Amerikës. Ndonëse Faik Konica dhe Fan Noli konsiderohen nga ata që hodhën farën e bashkimit, mirëpo thirrjen për takimin e parë bashkues e kishte bërë ai Floqi, më 11 dhjetor 1911, përmes gazetës Dielli,të cilën e drejtonte ai në atë kohë. Pra, si editor i “Diellit” Floqi i parapriu procesit të krijimit të Federatës, duke treguar dobitë e bashkimit dhe duke eleminuar apo luftuar përçarësit. Ajo qëështë edhe më e rëndësishme, edhe thirrja për takimin bashkues u hartua dhe u nënshkrua nga Kristo Floqi.
Të gjitha këto aktivitete e organizime në komunitetin shqiptaro-amerikanë, kishin një qëllim: Përgatitjen e shqiptarëve për punë të mëdha të zgjidhjes së çëshjes kombëtare, në këtë rast, të procesit të pavarësisë së Shqipërisë. Përveç Nolit, Konicës, Sotir Pecit e disa të tjerëve, ndër figurat kyçe të këtyre zhvillimeve shohim të ishte Kristo Floqi, i cili nuk kishte shumë kohë që kishte shkuar në Amerikë.
Akti i Pavarësisë dhe i formimit të shtetit shqiptar Kristo Floqin, ashtu sikurse edhe Konicën, Nolin dhe të tjerët i gjeti në Amerikë. Këtë akt ata e pritën me entuziazëm, ndonëse nuk ishte ajo që ata kishin punuar dhe ëndërruar. Tani duheshin punë të tjera, siç ishte çështja e ndërkombëtarizimit dhe të pranimit të shtetit të saposhpallur të pavarur shqiptar. Duheshin punë, angazhime në arenën ndërkombëtare. Takime me burrështetas të shteteve të mëdhe dhe kyçe të botës dhe të Evropës, për të bërë diçka për shqiptarët dhe shtetin e tyre. Gjendja ekonomike dhe shumë aspekte të jera të jetës dhe të rrugëtimit të shtetit të saposhpallur ishin si mos më keq, prandaj dueheshin angazhime nga të gjithë e veçamas nga ata që kishin bërë emër e miq nëpër botë. Ndër ta ishin edhe Noli, Konica, por pse jo edhe Floqi.

Në ndërkohë, njëKongres panshqiptaar u mblodh në Trieste. Kjo u bëme iniciativën e Austro-Hungarisë, e cila dëshironte që shqiptarët të kërkonin mbretin e tyre nga dinastia e Habsburgëve. Nga “Vatra” si përfaqësues në këtë kongres u zgjodh Konica, ndërsa ortodoksët dhe klerikët e Amerikës zgjodhën Nolin si përfaqësuesin e tyre, i cili do të bashkohej me Konicën në Trieste. Shumë shoqëri shqiptare në Amerikë i kërkuan edhe Floqit që të shkonte në Trieste, por për shkak se Konica me Nolin ishin larguar, i mbetej atij që të merrej me çështjet patriotike në Amerikë. Megjithatë, ai do të niesët për të marrë pjesë në këtë kongres, në kjohën kur ai veç kishte përfunduar punimet me rezuktate të suksesshme për çështjen e Shqipërisë, duke njohur qeverinë e përkohshme të Ismail Qemalit dhe duke shprehur mbështetjen e patundur për të. Po ashtu në Kongres u dikutua edhe puna e kufijve etnikë të shtetit të ri, prej nga edhe u dërguan rezoluta të fuqishme kryeqyteteve europiane dhe Konferencës së Ambasadorëve në Londër, që ishte në punimee sipër, ku u bëhej thirrje për njohjen e pavarësisë së Shqipërisë dhe heqjen e bllokadës greke”.
Aty Floqi u takua me Nolin dhe Konicën me të cilët diskutoi për rezultatet pozitive të kongresit, në dobi të çështjes shqiptare.Pas kësaj kohe, Floqi dëshironte të shkonte në Vlorë, mirëpo ishte i penguar nga forcat greke që e kishin bllokuar hyrjen për në Vlorë. Prandaj ai shkon edhe në Venecia, mirëpo prapë kthehet në Trieshë e së fundi, me propozim të Nolit, shkon në Napoli, që të takonte dukën e Napolit, Montespier, pretendentin e fronit të Kastriotëve, i cili kishte mundësi të çante kufirin me jahtin e tij dhe t’i çonte ata në Vlorë.

Në Napoli mësuan se qarqet qeveritare italiane ishin zemëruar për shkak se shqiptarët nuk e bënë kongresin në Itali, por në Austri, sepse sipas tyre, Italia e kishte ndihmuar shumë shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë. Për bisedime konkrete, ata dërguan agjentët e tyre, të cilët u takuan me Floqin dhe Nolin në Napoli. Italianët iu propozuan të qëndronin në Napoli, duke iu premtuar një zyrë shtypi, e cila të drejtohej prej tyre në favor të çështjesshqiptare. Kjo ishte e rëndësishme sepse duke pasur një zyrë dhe një organ shtypi, mund të ndihmonin propogandën shqiptare dhe mbrojtjen e qyteteve kryesore të Shqipërisë; Shkodër, Korçë dhe Gjitokastër, të cilat rrezikoheshin të aneksoheshin prej Serbisë dhe Greqisë. Ky propozim i italianëve iu ra në ves austriakëve, të cilët shqiptarëve zyra dhe një shtypshkronjë, me qëllim që shqiptarët tëqëndronin në Trieste. Në ndërkohëFloqi u thirr nga Drejtori i Sigurimit Publik të Triestes, i cili i premtoi krijimin e të gjitha lehtësive që gazeta të dilte brenda tre muajsh. Por ai nuk e pranoi këtë propozim, në emër dhe të shqiptarëve të tjerë, sepse prej kohësh ju kishin kërkuar autoriteteve austriake që të hapnin një gazetë shqip në Trieste por ata kishin refuzuar,ndërkohë që kur nuhatën qëllimet e Italisë u zgjuan dhe kërkonin të rivalizonin me ofertat e tyre.
Shqiptarët kërkuan prej italianëve vetëm agjensinë e lajmeve “Tefani” dhe akomodimin, për një periudhe prej 3 muajsh, të 6 shqiptarëve që do të punonin atje, me mendimin se këto shpenzime do t’i paguante një ditë qeveria shqiptare. Kështu Hil Mosi që ndodhej atë kohë në Milano, pasi hyri në bisedime me autoritetet qeveritare italiane, iDërgoi Floqit një shumë prej 150 koronash, me qëllim që ai të vinte në Milano. K.Floqi u nis për në Milano me shpresën që të tërhiqte me vete, së shpejti, e dhe shokët.
Në Milano e pritën Hil Mosi dhe Xhuzepe Skiroi, të cilët i propozuan të formonin një shoqëri shqiptare, bashkë më shqiptarët e tjerë që ndodheshin në Trieste, me shpenzimet e qeverisë italiane.Floqi kundërshtoi duke thënë se nuk pranonte as ai, as shokët e tij të holla nga qeveria italiane, sepse ata nuk ishin aventurierë por patriotë që do punonin për çështjen e Shqipërisë, por Skiroi e bindi se Italia do të ishte shumë e kënaqur të ndihmonte patriotët shqiptarë që të punonin për çështjen e Shqipërisë, sepse në fakt ekziston te dhe rivaliteti meAustrinë. Pas disa ditësh K.Floqi thirri në Milano shqiptarët e tjerë që ndodheshin në Trieste, rreth 16 veta, midis të cilëve, Nolin, Gramenon, Sotir Gjikën, Spiridhon Ilon dhe së bashku dhe me Skiroin dhe Kozmo Seremben, themeluan komitetin shqiptar “Shqipëria e re”.
Pas disa kohësh Fan Noli u largua për në Rusi dhe Rumani dhe më pas edhe Hil Mosi. Ata shqiptarë që mbetën filluan punën. Floqi tregon se rezultati i punës i solli dobi çështjes shqiptare. Telegramet dhe apelimet që ju dërgoi komiteti qarqeve qeveritarte europiane, por dhe Shteteve të Bashkuara, shpëtuan Shkodrën, Korçën dhe Gjirokastrën, nga thonjtë e Serbisë dhe Greqisë. Ndërkohë, Duka Montpensier kishte mundur të çante bllokun në Vlorë dhe të silltenë Napoli Ismail Qemalin dhe Luigj Gurakuqin. Ismail Qemali pasi mësoi për ekzistencën e komitetit shqiptar në Milano, bisedoi në telefon më Floqin i cili i raportoi për punën e komitetit dhe programin e veprimit. Ismail Qemali do të shkonte në Vjenë duke kaluar nga Venediku dhe Kristo Floqi i propozoi të ndalej në Milano, për t’u takuar e biseduar më konkretisht. Ai e pranoi propozimin. Ismail Qemali ndenji katër ditë në Milano dhe u nis prej andej në Vjenë, por duke e njoftuar se Vlora dhe rrethinat e saj po rrezikoheshin nga uria, për shkak të bllokimit të kufirit prej flotës greke, prandaj i porositi anëtarët e komitetit që të gjenin një mënyrë për zgjidhjen e krizës.
Pas ikjes së Ismail Qemalit, Floqi hyri direkt në bisedime me qeverinë italiane dhe me anë të Ministrit të Jashtëm të kësaj qeverie u arrit që të jepej urdhër për nisjen në Vlorë të një vapori me mallra ushqimore, madje u garkua dhe një ekip për shpërndarjen e tyre.
Qeveria italiane i propozoi Kristo Floqit që të nisej në Vlorë për të shoqëruar anijen. Floqi këtë propozim e priti me një entuziazëm të madh, jo vetëm se pas kaq kohësh do të shkelte prapë në atdheun e tij, por për më tepër që do të shkonte për të shpëtuar popullin e Vlorës nga uria. Në Vlorë shpërndarja e ndihmave u bë në mënyrë të rregullt, sipas listave të paraqitura nga Bashkia e Vlorës, dhe pas mbarimit të misionit ai u bë gati të nisej për në Milano.
Në këtë kohë, ministri i Drejtësisë i Qeverisë së Ismail Qemalit, Petro Poga, i nënshkroi menjëherë dekretin me anë të të cilit e ngarkonte me detyrën e Kryetarit të Gjykatës së Shkallës së Parë në Vlorë, si dhe me misionin për organizimin e sistemit gjyqësor në gjithë vendin, detyrë të cilën e pranoi.
“Unë u ndesha në një pozitë delikate, se si patriot s’mund të refuzonja një shërbim zyrtar me të cilin më ngarkoj e para Qeveri Shqiptare, sado e vogël që qe rroga. Po nga ana tjetër, si i ngarkuar me mision nga ana e qeverisë italjane, me një qëllim mirbërës për shqiptarët e Vlorës, s’munt edhe të mos kthehesha në Milano ku kisha dhe detyrat eKomitetit tonë përsipër, do të shprehet në mes tjerash Floqi në kujtimet e tij..

Pas kthimit në Atdhe, Kristo Floqi iu kushtua avokaturës, letërsisë dhe politikës. Më 1919 ai drejtonte të përmujshmen”Agimi” në Shkodër, ku kishte hapur dhe zyrën e vet avokatore. Më 19 shtator 1920, për pak muaj ai është Ministër i Arsimit në Kabinetin e Iliaz Vrionit. Në legjislaturën e parë, 21 prill 1921 ishte deputet në Parlament. Ushtroi edhe detyrën e gjyqtarit të Diktimit.
Floqi u shqua edhe në fushën e krijimtarisë letrare dhe publicistike. Floqi ishte ndër dramaturgët e zëshëm të kohës së vet dhe radhitet në historinë e lëvrimit të dramës shqiptare krahas Sami Frashërit, Mihal Gramenos, Nolit, Foqion Postolit etj.
Kristo Floqi është dalluar edhe në fushën e studimeve, ku ka ka botuar një sërë tekstesh me karakter politik dhe juridik, historik e etnografik.
Me gjithë këto kontribute në fusha të ndryshme, si në aspektin jurdik, ashtu edhe politik e letrar, Kristo Floqi pat një fund tragjik. Vdekja e tij ishte tepër tragjike dhe e dhimsbhme. Vdiq një vit pas daljes nga burgu (1951), në një gjendje plotësisht të mjeruar, i braktisuar e i harruar. Askund nuk u fol për vdekjen e tij, madje as në gazetën që kishte drejtuar vetë. Mendoj se libri i botuar i studiueses Jonela Spaho, është një ndër kontributet më të rëndësishme që hedh dritë mbi jetën dhe kontributet e Kristo Floqit, këtij eruditi e patrioti të madh shqiptar.