Enver Hoxha, megjithëse nuk ishte njoftuar se do të merrte pjesë, erdhi befas në një takim me inteligjencien e Tiranës, ku u diskutuan edhe probleme shqetësuese që kishin lindur në krijimtarinë poetike shqiptare. Jo vetëm kaq, por, nga dëgjues i vëmendshëm i diskutimeve të poetëve të afirmuar komunistë që kritikonin ashpër poetët e rinj, të cilët kërkonin shtigje dhe mjete të reja shprehëse në krijimtarinë poetike, si dhe dëgjues po kaq i vëmendshëm i përgjigjeve të këtyre të fundit, çuditërisht u bë “gjyqtar” për të vendosur paqe midis tyre. Dhe kjo për arsye që do të dalin në pah në këtë shkrim dossier në disa numra.

Prolog

Të njëjtin qëndrim mban ai edhe ndaj poezisë së Dritëro Agollit dhe Fatos Arapit. Duke e vlerësuar Agollin si “ndër poetët ma të talentuara”, qysh në vëllimin e tij të parë “Në rrugë dola”, Gurakuqi, papritur vëren se “edhe ai ka fillue të kapet pas kërkimit të figurës”. Dhe si shembull për këtë merr vargjet:

“Çitjanet mjegulla i ngriti e bredh/

ashtu si plakë/

kur lumin hedh”.

Dhe më poshtë:

“Dhe fletët e trishta i hodhi zabeli/

si fjalë idili/

si fjalë gazeli…”.

Të gjitha këto gjetje edhe sot të goditura, Mark Gurakuqi i quan si figura “të kërkueme të paperceptueshme e alogjike, sepse “ç’punë ka mjegulla me çitjanet e plakës”, (po aty).

Më poshtë në artikullin e tij, ai nuk kursen as Fatos Arapin, i cili duhet thënë se deri në atë kohë ende nuk kishte botuar vëllimin e e tij të parë poetik, por kishte tërhequr vëmendjen e kritikës dhe lexuesit me poezitë e goditura në shtypin letrar.

Mark Gurakuqi e cilëson Arapin poet “që nuk parakuptohet e nuk shijohet shumë”, për shkak se në të hasen “gjurmë të një perceptimi të mjegullt poetik, ku figura nuk asht në funksion të idesë”. (Po aty).

Është për të ardhur keq, por duhet thënë se në këtë artikull të gjatë studimor shprehej një farë zilie, siç më thoshte më pas një miku im që u bë edhe përgjegjës i redaksisë së poezisë ne Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri” në Tiranë. Gurakuqi, sipas tij, dhe të tjerë poetë të vjetër, i kishin zili poetët e rinj, jo sepse përdornin figura, që shpinin në “shfaqje manierizmi”, por sepse ata vetë nuk ishin më gjendje të krijonin poezi me të tilla figura.

Natyrisht, siç thekson Agim Vinca – “audatur et altera pars”, (shprehje latine: “Të dëgjohet edhe pala tjetër.”)

Pjesa e fundit

Dhe pala tjetër nuk vonon të përgjigjet!

Agolli kundër Gurakuqit

Ishte Dritëro Agolli ai që iu përgjigj Mark Gurakuqit në një artikull me titull shumë kuptimplotë: ”Traditë, natyrisht, por jo shtampë”, botuar në gazetën “Drita”, më 27 gusht 1961.

Ky ishte i pari artikull serioz kritik që botonte poeti ynë i ri, aso kohe gazetar i “Zërit të Popullit”. Dhe, ç’është më interesante, në këtë artikull ai më shumë se sa mbron poetët e rinj, duke përfshirë edhe veten, kritikon krijimtarinë e poetëve të vjetër, duke shpallur kështu hapur luftën kundër konservatorizmit dhe dogmatizmit që kishte mbërthyer deri atëherë poezinë shqipe.

Në këtë artikull Agolli nënvizon se poezia e deriatëhershme e poetëve të vjetër, vuante nga skematizmi, nga varfëria e mjeteve shprehëse, përsëritja, trajtimi i zbehtë i dukurive  jetësore, imitimi i verbër i traditës që përmblidhej në atë që ai e përcaktonte si shtampa poetike, të cilat qarkullonin “si monedha nga një poet tek tjetri e jo rrallë përsëriteshin edhe tek e njëjta vepër”, (po aty).

Këto gjykime ai i përcillte me shembuj nga poezitë e vetë Mark Gurakuqit dhe poetëve të tjerë konservatorë, Luan Qafëzezit, Kolë Jakovës, Aleksandër Banushit, Llazar Siliqit, të cilët, veç të tjerash, kishin një konceptim jorealist të jetës, ndërtuar me personazhe të stolisur me epitete stereotipe që i kemi përmendur dhe në pjesën e parë të këtij cikli, si kreshnikë, syshqiponjë, trima me fletë, zemërshkëmb, etj., kurse sjelljet dhe reagimet e tyre ideo emocionale, të kujtojnë heronjtë e baladave të shekullit XV”. (“Traditë , natyrisht, por jo shtampë’, “Drita”, 27 gusht 1961).

Dritëro Agolli theksonte më tej se, të kënaqur me krijime të nivelit mesatar, nën pretekstin e ruajtjes së traditës, që s’është veçse një iluzion i bukur, e frenojnë procesin e rinovimit  të poezisë ,  ngushtojnë përmbajtjen e tematikës…varfërojnë teknikën e mjetet shprehëse dhe, për pasojë, e ftohin lexuesin prej poezisë.” (po aty).

Ky artikull shkruar me profesionalizëm dhe zgjuarsi, ishte vazhdimi jo vetëm i diskutimeve të Ismail Kadaresë dhe Fatos Arapit në takimi e 11 korrikut, ku ai kishte munguar, por dhe vazhdimi një artikulli tjetër të rëndësishëm të poetit dhe kritikut, Drago Siliqi, i cili do të humbiste jetën tragjikisht në një katastrofë ajrore më 1963, me titull “Në kërkim të së resë”, që ishte botuar po në gazetën “Drita’, më 18, 25 qershor dhe 2 korrik, te vitit 1961, artikull cituar në pjesën e parë të këtij cikli.

Siç thekson Agim Vinca, Drago Siliqi në këtë artikull “…merret  me shpjegimin dhe interpretimin e e këtij fenomeni, duke e shikuar atë në lidhje të ngushtë me procesin letrar të kohës, në kohën kur, kërkimi i së resë, ishte bërë “çështje dite”. (“Alternativa letrare…”faqe 68).

Epilog

Ngadhënjimi i së resë dhe haraçi i saj

Në këtë betejë të gjatë poetët e rinj fituan. Natyrisht, në radhë të parë nga mbështetja që u dha vetë Enver Hoxha për arsyet që kemi përmendur më lart. Si çdo diktator, ai do t’i shfrytëzonte poetët e rinj, që t’i thurnin himne partisë dhe, doemos, dhe udhëheqësit të saj “gjenial”, pra, vetë atij, detyrë prej skllavi që poetët e rinj, siç e kemi vënë në dukje, ishin të detyruar ta zbatonin. Ja sepse redaktorët, “për të qenë brenda”, ishin, edhe ata, të detyruar t’u kërkonin poetëve që vëllimet e tyre të nisnin pa tjetër me poezi kushtuar Partisë dhe shokut Enver.

Po jap një shembull tipik që ma ka treguar miku im, kritiku i njohur letrar, Adriatik Kallulli:

“Kur Bilal Xhaferi, – kujton ai,- më solli vëllimin e tij poetik, “Lirishtja e kuqe”, vura re se nuk kishte përfshirë në të as edhe një poezi për Partinë. E këshillova që të shkruante një të tillë. Dhe pas disa ditësh ai më solli një poezi që fillonte me këto vargje:

“Parti,

emrin tënd të gdhendur e kam/

në pëllëmbën e dorës sime”.

Thikë me dy presa. Pra: “E dua kaq shumë Partinë, sa e kam me vete kudo në dorë”, por edhe: ”Dua, s’dua, partia nuk më ndahet, përderisa shkronjat e saj më janë ngulur në dorë”.

Megjithatë, poetët tanë më të mirë vazhduan rrugën e tyre drejt  krijimit të një poezie që shtronte kërkesa të reja duke kapërcyer madje edhe kufijtë që kishte shpallur  vetë diktatori.

Dhe e paguan rëndë. Më 1965-ën në gazetën “Drita”, botohej poema “Baballarët” e Dritëro Agollit. “Pati pëshpëritje dhe pakënaqësi për një farë “patriarkalizmi” në poemë,- vë në dukje Fatos Arapi në librin e tij “Kur kujtohem që jam”, (faqe 150). Dhe vazhdon: “Para një gote konjaku, Agolli pinte i vetëm. Ishte i dëshpëruar. Shkova drejt tij…! Në çast Dritëroi tha: Kështu i duan këta? Unë i bëj më të mira”. (po aty).

Më pas, me sa dihet, ai e ripunoi poemën, që më 1969-ën fitoi madje edhe çmimin e parë në konkursin letrar me rastin e 25-vjetorit të Çlirimit.

Vëllimi poetik “Më jepni një emër”, i Fatos Arapit, jo vetëm nuk do të qarkullonte për gabime të rënda ideore, por ai vetë, nga pedagog i Letërsisë në Universitetin e Tiranës, do të përfundonte mësues në një shkolle mbrëmjeje. Kjo ndodhte pas Plenumit të 4-t të vitit 1973.

Ismail Kadareja, pasi ishte kritikuar rëndë më 1969-ën për botimin në faqet e “Nëntorit “ të novelës “Përbindëshi”, që do të hiqej edhe ajo nga qarkullimi, më 1973-in, për gabime ideologjike në romanin “Dimri i vetmisë së madhe”, që u detyrua ta ripunonte dhe ta ribotonte disa vjet më vonë, më 1975-ën, siç e pamë dhe më lart, do të kritikohej ashpër nga vetë tirani në ditarin e tij vetjak të datës 20 tetor 1975, për poemën “Në mesditë Byroja Politike u mblodh”, të cilësuar prej tij si vepër armiqësore dhe vetë Kadareja si ‘poet korbash”.

Siç shprehet në faqet e këtij ditari, veç të tjerash,  atë e tmerruan vargje të tilla të kësaj poeme si:

“Burokratët janë tjetër gjë/

Jo me bojë pelikan përjargur/

Si tuafë të këndshëm, ho, ho, ho/

Por të kobshëm/

Me duar të përgjakura/

Gjer në bërryle unë i shoh”.

Ndaj në ditarin e tij për këto vargje diktatori shkruante tërë mllef: “Për këtë poet reaksionar, rendi ynë socialist është rend burokratik dhe burokratët i kanë “duart të lyera deri në bërryl me gjak”. Të gjithë këta përbindësh të veshur “si pashallarë të kuq me dekorata…etj.,”, kanë zyrat, ministritë, Komitetin Qendror dhe e çojnë trupin e revolucionit në varr”. (Ditari vetjak 20 tetor 1975).

Dhe më poshtë ky i ashtuquajtur vazhdues i veprës së Markit, Engelsit, Leninit dhe Stalinit, duke përdorur një fjalor banal dhe të pështirë të denjë për një rrugaç, e urdhëron kështu lakeun e tij, Ramiz Alia: “…Përgatitu dhe thirr Ismail Kadarenë  e vëre përpara “mutrave” të tij dhe bëje t’i lëpijë”.

Nuk mjaftohet me kaq, por pastaj i sulet dhe Ramiz Alisë, që e kishte dhe ideologun e tij dhe e asgjëson me fjalët përçmuese:

“Nuk të lejohet të japësh mendime të tilla të sipërfaqshme dhe të mos shikosh brendinë, filozofinë dhe të kapesh nga figurat dhe pseudo mburrjet që i bën Enver Hoxhës. Kjo, i them, Ramizit, tregon një simpati të sëmurë nga ana jote për këta njerëz të sëmurë…! Duhet të kesh forca të luftosh pikëpamjet liberale që spikatin herë pas here tek ti”. (Ditar vetjak, 20 tetor 1975).

(Sigurisht me fjalët “pikëpamje liberale”, diktatori e ka pasur fjalën për Festivalin e 11-të të Këngës në RTSH, (22-26 dhjetor 1972) dhe dukuri të tjera në fushën e letërsisë dhe arteve, që janë trajtuar në pjesët e para të këtij dossieri, për të cilat i pari kishte pasur përgjegjësi Ramiz Alia, ndaj të cilave kishte marrë masa, deri në burgime dhe internime, kurse ndaj tij vetëm disa kritika, pikërisht për këto pikëpamje liberale që po nxirrnin kokë përsëri tek ai).

Sikur këtë poemë ta kishte shkruar ndonjë poet tjetër, pa më të voglin dyshim do të kishte përfunduar prapa hekurave. Por, siç dukej, me gjithë urrejtjen, por edhe zilinë ndaj Kadaresë që po përkthehej jashtë vendit nga “shtëpi botuese borgjeze”, siç i quan ai në ditarin e tij, kurse të ashtuquajtura vepra të tij, përfundonin në bodrumet e ambasadave, ose në koshat e plehrave, të hedhura nga ata të cilëve u ishin dhuruar, Enver Hoxha nuk e mori këtë masë të skajshme kundër Kadaresë.

Dhe kjo, sepse e merrte me mend se personalitete të mëdha të kulturës dhe letërsisë botërore, do të ngriheshin dhe do të kërkonin lirimin e menjëhershëm të të këtij shkrimtari që kishte tashmë popullaritet në shumë vende të botës dhe do ta demaskonin atë si diktator fanatik stalinist. Dhe nuk do të gabonin as edhe një grimë.

Po të kthehemi të problemet që po trajtojmë.

Vini re: Janë pikërisht ata poetë që u kritikuan më 1961 nga poetët e vjetër për “izmat” e tyre dhe u morën në mbrojtja nga Enver Hoxha…! Por tani e kishin kapërcyer kufirin e caktuar nga ai…!

Do ta pësonin edhe shumë poetë të rinj për të cilët Kadareja, Agolli e Arapi, ishin shembujt më të mirë se si mund të shkruhej poezi me frymë bashkëkohore. Të tillë ishin Bilal Xhaferri, vëllimi poetik i të cilit, “Lirishtja e kuqe” dhe romani “Krasta Kraus”, u ndaluan dhe ai u detyrua të arratisej në Greqi e që andej në SHBA, ku u gjend i vdekur në një spital të Çikagos në rrethana misterioze. (Hamendësohet të ketë pasur dorë Sigurimi i Shtetit).

Halil Qendro, redaktori i vëllimit me tregime “Zhurma e erërave të dikurshme” të Agollit dhe poet me talent, u internua për vite e vite në fshatrat e Progonatit, Faslli Haliti, u degdis në humbëtirat e Lushnjës, Xhevahir Spahiu, dy herë i kritikuar nga vetë Enver Hoxha, për “poezi surrealiste”, shpëtoi çuditërisht pa u dënuar. Hamdi Meçe u dërgua me dënim në Vlorë, Moikom Zeqo u hoq nga gazeta “Drita”. Të dy “për dukuri hermetike” në poezitë e tyre, kurse një tjetër, Frederik Reshpja, poet i talentuar,  përfundoi madje në burg dhe pas tij edhe poetët: Jorgo Bllaci, Zydi Morava. Pano Taçi…!

Në përpjekje për t’u arratisur më 1963-in, fat tragjik pësoi poeti ushtarak, Trifon Xhagjika, i cili u dënua me pushkatim. Këtë fat pësuan edhe poetët e rinj Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, që u pushkatuan mizorisht më 1978-ën nga diktatura.

”Afirmohuni me vargun tuaj dhe, në rast se ju do populli, ai varg është i mirë,” u bënte thirrje Enver Hoxha poetëve të rinj në takimin e 11 korrikut të vitit 1961.

Mashtronte. Populli i kishte afirmuar poetët e rinj. Por jo ky diktator. Ja sepse, herë pas here, siç e pamë, kur shihte edhe shkarjen më të vogël nga “kanunet e tij”, vringëllonte pa mëshirë, kosoren mbi kokat e tyre.

Sidoqoftë, poetët, atëherë të rinj, Kadare, Arapi, Agolli, e pas tyre të tjerë që u frymëzuan nga krijimtaria e tyre, ngadhënjyen. Këtë e dëshmon edhe veprat që krijuan në atë periudhë të plumbtë, e cila, me gjithë censurën e fortë, tingëllon  e freskët, e gjallë, kumbuese edhe në ditët tona. Memorie.al dhe Panorama.com.al

Poezi nga Ismail Gashi Slovia-

Në fytyren time

Lexoje mallin tim

Të shkruar me lot.

Lotët shkronja

Flasin mallin tim

Lexoni ju

Rreth meje

Lexoje edhe ti

Mos u largo

Mos ikë në harresë.

Gjyshi!

Nuk të harron

Që aq shume të don!

DO FLASISH DIKUR…!

Tash sa ditë

Ti fëmijë

Unë i plakur

Kur të rritesh

Fëmijëve tuaj

Dhe të tjerëve

Do ju rrëfesh

Do t’ju flasish.

-Jemi izoluar natyrshëm

Nga Pademia Virusi-Korona

Covid-19.

Por…!

Nuk di

Sa do zgjas

Përmallimi ynë

Deri në përqafim.

                        DISTANCA

Jo Virusi Korona, COVID 19

As nami i Zanës se malit

As largësia mes Konstantinit

E Dorontinës

Nëndë kodra e fusha

Nëndë lumej e lugina

Përjetimi

I Tanushës e Halilit

Malli në afërsi

Kërcnim inati

Ditë e orë

Deri te mallkimi.

   LAMTUMIRE

Malli

Na ngriu mendjen

Per t’u pa!

Nese vdekja

Natyrshëm vije

Dua natyrshëm

Ta shuaj mallin

Natyrshëm

Të ndahemi

Vetëm me

Lamtumire!

Jo obligim

M’i mbyll sytë

Ndahemi pa mall.

Në dy botëra.

Pellumb Lamaj/

Pak nga pak,ashtu pa u kuptuar,ditet ndjekin njera tjetren dhe muaji Majit i le vendin Qershorit….. Qershori eshte muaji ku te burgosurit ,sidomos moshat e vjetra fillojne e ndjejne ngrohtesine e motit. Diellin e shikojme me shume dhe rrezet e tij qe perplasen ne shkembinjte e zhveshur e te gervishur nga grykat e galerive ku rrekete e acidit dhe squfurit kane krijuar gropa ne forme honesh Danteske,kane filluar te arrijne edhe ndertesen prej betoni te kampit e te burgosurit,pasi kane hequr zhelet e Dimrit,mundohen te marrin ngadonje rreze Dielli ashtu ulur neper shkallet dhe qoshezat e nderteses qe i shembellen nje vendi ku jane mbledhur leprozet per t’u izoluar e denuar perjetesisht nga bota qe i rrethon… Por Qershori ka te fshehur dicka magjike per keta fatkeq…dhe kete te fshehte e mesova dhe une kur shkova ne burgune e Spacit nga nje bashkevuajtesi im….. Shiko- me tha nje dite ai Kane dale siper per te pare vajzen me gersheta… dhe duke qeshur ,me beri me shenje t’a ndiqja… Kur shkuam ne katin e dyte te nderteses,pasi vetem prej andej mund te dalloje boten e lire qe na ndante, me beri me shenje me nje levizje te kokes drejte faqes se malit perball kampit… Kurioz hodha veshtrimin ne horizont dhe ne cast dallova silueten e nje femre me floket gersheta qe i ngjitej faqes se malit si nje Sorkadhe e here here, ndalej te shplodhej e me veshtrimin drejte kampit ,ulej ne ndonje gur … Eshte Beatricja – me tha duke qeshur bashkevuajtesi,nje dhurate e Zotit …. Eshte viti i dyte qe kalon ketej ne kohe Vere…ndoshta eshte ndonje studente qe vjene me pushime ne fshatin e saj…. Gjate veres ne ate rruge te ngushte ecnin vetem dhite dhe bariu qe i shoqeronte, dhe prania e Beatrices ne ate faqe mali ishte nje dhurate nga Zoti per te burgosurit, nje Beatrice,nje shtojzovall…..atje tej telave me gjemba dhe ushtareve qe na mbanin ne shenje me automatiket dhe mitralozet e tyre ku lirine e shikonim, por nuk mund t’a preknim , dhe prania e saj, ishte padyshim nje mesazh magjik per ne ne ate Lugine Vdekjeje…. Jeta vazhdon….. Vajza ishte shdruar ne nje magji per te gjithe,vajze,moter,shoqe a mikeshe dhe per disa qe ishin me te rinje, te cilet i kishin rrembyer nga bangot e shkolles, duke ju vrare barbarisht enderren e moshes, ishte nje zjarr dashurie qe edhe pse pertej telave me gjemba, digjej e digjej pambarim…. Dhe kur Ajo zhdukej ne horizont midis shkembinjeve, fytyrat e te burgosurve papritur ngryseshin e ne heshtje, futeshin neper dhomat e tyre,shtriheshin ne dysheket e kashtes,mbulonin fytyren me ndonje zhele dhe vetem nje Zot e di se c’monolog mermeritej ne ato caste sublime nga ku muza e plagosur kerkonte vetem arratine…. Eh , nisa te psheretij…….ku ka arritur urrejtja njerezore, ky eshte ferr i i vertete, ferri komunist e jo ai imagjinar i Dantes.. Dhe s’ka si te ndodh ndryshe me kete bande bolshevike qe i ka gllaberuar te gjitha, por qe eshte e denuar te vuaje ,te perpelitet e te haje dhe pjellen e vet ngaqe nuk dashuron dot ….. Dhe u nisa drejte dhomes time per te perfunduar shqiperimin e nje poezie te CARDUCCIT Pema ku ju zgjatni Te dliren dore E blerta Shege Ngjyre gjak lulezon E vetme large botes E gjitha bleron Qershori e ringjall I jep drite , e ngroh Ti lule jetes time E rrahur , e pathare Ti lule pa lulezuar E fundmja dashuri mall. Jeton ne token e ftohte Jeton ne dheun skllav As Dielli s’te gezon S’ta fal dashurine zjarr… Dhimbjet, vuajtjet, shpresat, gezimet , zhgenjimet jane pjese e jetes se njeriut, por urrejtja njerezore qe ka pllakosur popullin tim, i ka kaluar kufijte e imagjinates….. Mbulova koken me batanie e u luta per te gjithe bashkevuajtesit e mi….. Zot, ruajua deshiren, shpresen dhe zjarrin per jeten se vete i ke prure ne kete bote – dhe ashtu ne perhumbje, mbulova koken me batanie dhe fluturova ne krahet e vargjeve rebele per tu ndier sado pak i lire , larg atij realiteti ku hija e vdekjes na rrinte permbi koke… I gjithe ne rrjete U katandis globi Detet,oqeanet Qielli vet Vall si duron Zoti E sheh nga siper Si kryqezohen E perpeliten Bijte e vet .@ Spac 1983 Ditari i Burgut

Dr. Faton Krasniqi

Instituti Albanologjik – Prishtinë                                                         

Përmbajtje e shkurtër: Profesor Mehmet Ahmetaj  shquhet kryesisht për studimet e dialektologjisë shqiptare  dhe gjithashtu ka një bibliografi të pasur me disa monografi, shkrime, përmbledhje, kumtesa, punime shkencore. Gjuha e veprave të tij shquhet për qartësinë, profesionalizmin dhe informacionin e saktë shkencor. Ai ia kushtoi një jetë të tërë gjuhësisë shqiptare dhe me një elan të pashoq arriti që të grumbulloj shumë fjalë  e shprehje të rralla kryesisht nga të folmet shqiptare në Mal të Zi. Veprat  e tij janë një thesar i çmuar i kulturës dhe i gjuhësisë shqiptare. Teksti shkencor dallon nga tekstet tjera dhe lirisht mund të themi se tekstet e autorit janë tekste tipike shkencore  të gjuhësisë sonë moderne. Begatia  e tij janë prurjet dhe studimet në fushë të dialektologjisë si një nga fushat më të rëndësishme të gjuhësisë. Idetë dhe studimet e tij janë vlera jo vetëm të albanologjisë, por të mbarë kulturës shqiptare, sepse ato pasqyrojnë më së mirë metodologjinë e një linguisti të përkushtuar, profesional dhe të përgatitur për të arritur rezultate në fushën e tij studimore. 

Hyrje

   Prof. dr. Mehmet Ahmetaj lindi në Vuthaj të Plavës dhe të Gucisë më 1946. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, kurse të mesmen në Pejë. Fakultetin Filozofik, Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe, e mbaroi në Prishtinë më 1974. Gjithashtu në Universitetin e Prishtinës u magjistrua më 1986 dhe u doktorua më 2000 në shkencat filologjike (në fushën e dialektologjisë shqiptare). Ka punuar këshilltar shkencor në Institutin Albanologjik të Prishtinës.  Ai që në krye të herës punoi në arsimin e mesëm si profesor i gjuhës shqipe, në Podujevë, në Prizren dhe Lipjan si dhe referent profesional në Fakultetin Juridik të Universitetit të Prishtinës. Deri më sot ka botuar këto vepra: Studime gjuhësore II (Dialektologji) bashkautor (1999).  Fjalor i të folmeve shqiptare në Mal të Zi (1996). E folmja e Plavës dhe e Gucisë (2002). E folmja e Anës së Malit (2006). Gjurmime onomastike (2009). Fjalor onomastik i territoreve shqiptare në Mal të Zi (2017). Gjithashtu profesor Mehmet Ahmetaj ka botuar edhe një varg punimesh shkencore, kumtesa, recensione kronikash që i ka botuar në revista shkencore dhe në periodikun shkencor dhe në shtypin ditor. Nga ana tjetër, ka marrë pjesë në shumë tubime, konferenca, sesione simpoziume shkencore, në Prishtinë, në Tiranë në Shkup dhe në Ulqin. Disa nga punimet shkencore të prof. Dr. Mehmet Ahmetajt të publikuara në revista dhe simpoziume shkencore, si: Simpoziumi shkencor i mbajtur në Prishtinë, më 15-16 dhe 17 dhjetor 1980. Probleme aktuale të kulturës së gjuhë shqipe,  Instituti Albanologjik i Prishtinës. Revista “Jehona”, Shkup, 1988, Revistë për art, letërsi, shkencë dhe kulturë, Gjuha jonë, studime historike, lemba, koha. Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, Konferenca Shkencore “Gjuha letrare kombëtare dhe bota shqiptare sot”, Tiranë, 20-21 nëntor 2002.  Instituti Albanologjik i Prishtinës, Simpoziumi Shkencor “50 Vjet Studime Albanologjike”, mbajtur më 18-19 dhjetor 2003.    Revista “Dija”, Ulqin, 7/2009, revistë për shkencë, kulturë, art. 

      Vepra e parë e profesor Mehmet Ahmetajt: Fjalor i të folmeve shqiptare në Mal të Zi, mbërthen në vete një gamë të gjerë të materialit lëndor e shpirtëror, të vjelë skaj më skaj të krahinave shqiptare gjithandej. Duke pasur si pikëqendresë kryekëput arealin traullsor etnik të ligjërimeve shqiptare të Ulqinit, të Anës së Malit, të Shtojit, të Bregut të Bunës, të Tivarit të Shestanit, të Krajës, të Tuzit, të Hotit (Traboinit të Moçëm), të Grudës, të Trijepshit, të Kojës. Të Plavës e Gucisë dhe të Rozhajës. Në këtë vepër të rëndësishme profesor Mehmet Ahmetaj është marrë me një numër të theksuar të grupeve të fjalëve, si me: frazeologjizamsh, togfjalëshash frazeologjikë, sinonimesh, antonimesh, onomatopesh, metaforash, antrotoponimesh, patronimesh, toponimesh, eufemizmash, paganizmash dhe një radhë fjalësh e shprehjesh nga leksiku i pasivizuar, deri tash fare pakëz i hetuar dhe i studiuar nga gjuhëtarët tanë. Në këtë Fjalor dialektor, kanë gjetur vend të thekshëm, edhe një grup i të tërë njësish leksikore, toponimike, togfjalëshash e shprehjesh të bukura popullore, nga fusha e mitologjisë shqiptare, që veçohen në këtë drejtim, nga krahinat shqiptare, si gurrë e pashtershme riprodhimesh gjuhësore të pasura dhe autoktone, si p.sh.: ora  e ligë, ora  e keqe, ora e mirë, ora e zezë, ora e bardhë, ora a malit e shumë e shumë të tjera. Hartimi i këtij Fjalori dialektor ka ardhur si rezultat i një pune të palodhshme kërkimore, shkencore dhe hulumtuese për disa vite me radhë. Sipas profesor Mehmet Ahmetajt ky Fjalor ka rreth 6000 njësi të mirëfillta leksikore, frazeologjike, toponimike, antroponimike, etnografike, etj., e që është një pasqyrim i mirëfilltë i të folmeve shqiptare në Mal të Zi. Më të drejt profesor Mehmet Halimi në pasthënie të këtij Fjalori thekson se: “Puna në hartimin e fjalorit nuk është as e lehtë, as e thjeshtë. Fjalori kërkon vullnet, mund e punë të madhe dhe kohë të vazhdueshme. I vetëdijshëm për këtë, punonjësi shkencore profesor Mehmet Ahmetaj, duke udhëtuar fshat më fshat, lagje më lagje e shtëpi më shtëpi në dyzet vendbanime shqiptare, voli nokël më nokël fjalë e shprehje të rralla nga shqipfolësit  e këtij krahu, fjalë e shprehje këto, që përfaqësojnë margaritarë të leksikut të shqipes. Ai punoi më se dhjetë vjet pa u lodhur, por leksikografisë e dialektologjisë shqiptare i ofroi një vepër të rrallë e me vlera të shumëfishta shkencore”. 

Në këtë fjalor gjejmë shumë fjalë  e shprehje të rralla që ndoshta nuk mund t`i gjejmë në të folmet tjera, si:

Áme, f. zool. (Ul). Peshk i madh deti, formën e ka shputake, ngjyrën si të përgjakur. 

Ánepán, ndajf. (Pl. – Gu.). Tejpërtej, anembanë.

Atâne, përem. (Lj). Për ata. 

Bakarrot, ndajf. (Am.). Mundje e kundërshtarit me një lojë me një epërsi të lartë, bindshëm.

Ballhút/ë, (Pl.- Gu). Pushkë e moçme, e cila dikur moti mbushej për grykë. 

Bishtáj, – m. (Am.). Që ka bisht të bardhë. 

Bzhís, fol. (Dl). Tiganis, fërgoj vezë. Bzhís vé. 

Caklan! (Pasth.) (Am.). Nuk jam në lojë. 

Calîn/ë,. Lloj pushke e moçme dhe  e gjatë.

Cáp/ë, A f. Kazmë, vegël bujqësore për rrëmihje të thellë. 

Crjepúj/ë, (Pl. – Gu.). Në mënyrë pezhorative, për një vajzë a grua servile, sahanlëpirëse. 

Çargzîn/ë, (She.). Lloj pushke e vjetër.

Çfillim, Fishkëllimë. (Plavë – Guci). 

Çilmyll, m. (AM.). Errësirë e plotë, terr i madh, ku nuk shihet asgjë.

Çysa, përem. (Ft.). Për disa çysa. Çysa kur e prekën me duor po z’di gjâ aj. 

Derdimen,  Trimëri, familje, trimash.

Dhéç/e, (Pl. – Gu.). Një lloje pushke e vjetër me dhjetë fishekë.

Egërshtíjet, (v.sh.). Përgjithësisht kafshët e egra. Emër kolektiv për egërsirat.

Fȇnafú, ndaj. (Vth.). Fëmijë që është frikacak i madh. 

Gucás, fol. (Pl. – Gu.). Nguc dikë.

Gjidilér/e, Vajzë e dalluar si valltare lozonjare. 

Halí,  (Am.). Tokë e askujt.

Inajet, mb. (Am.). që mban inat, që zemërohet shpejt, që humb durimin. 

Jel/i, m. mjek. (Am.). Sëmundje që zakonisht paraqitet te më të moshuarit me dhimbje të ashtit. 

Kalival, ndajf. (Ul.). Rrotull. 

Láp, mb. (Pl. – Gu.) Njeri vetjak dhe i zhdërvjellët. 

Llúçkë/, (Pl.- Gu.). Grua a vjazë shumë e trashë.

Mríje, ndajf. (Pl. – Gu.)Mënyrë shikimi përvjedhtas, për nën sy, apo me bisht të syrit.

Najnik, (M.M.). Erë e lehtë nga juglindja.

Njâra, përem. Për njëra.

Oraník/u, – (Pl. – Gu.). Burrë me orë, i vendit e i kuvendit. 

Palúk, (Am.). Palë e sanës. 

Qyqúj/ë, (Pl. – Gu.). Grua a vajzë e ngathme e lënë. 

Rub/i, (Pl. – Gu.). Plaçkë e vjetër nga pëlhura. 

Rroshi/i, m. (Pl. – Gu.). Gur në madhësi të grushtit. 

Stoxher/i, m. (Nm.).  Për mullar sane.

Shamát/ë. (Mi.).  Zhurmë, përleshje e madhe. 

Telef, ndajf. (Pl. – Gu.). Asht e lëkurë. 

Thngill/i, (Lj.). Thëngjill. 

Udokt, (i,e). I shëmtuar. 

Vakth/i, (Stj.). Koha. Vakthi i Turkís. 

Xunkth/i,  m. (Ul.). Bot..  Një lloj druri. 

Xhák/u, m. (Pl. – Gu.). Një lloj thesi i madh. 

Yst, ndajf. (Am.).  Mënyrë e lëvrimit me kafshë apo me traktor.

Zabún, ndajf. Shpirtërisht i mërzitur, i pikëlluar. 

Zhargit, fol. Djegur, përcëlluar.

       Profesor Mehmet Ahmetaj në vitin 2002 e botoi në Prishtinë monografinë e tij: “E folmja e Plavës dhe Gucisë“.  Sipas autori për të folmen e kësaj tërthore shqiptare, nuk është bërë asnjë studim deri më sot. Kjo e folme për herë të parë u bë objekt shqyrtimi e studimi monografik, ku është bërë përshkrimi sinkronik i saj, e rrallëherë diakronik, duke e parë si strukturë unike në fushën fonetike, morfologjike, sintaktike, leksikore, e aty – këtu edhe topononimike, antrotoponimike dhe patronimike. Ky studim serioz e shumë profesional i dialektologut Mehmet Ahmetaj ka vë në spikamë në mënyrë të thelluar gjendjen e së folmes së Plavës e Gucisë, përkatësisht tërë strukturën e brendshme të saj. Materialin për këtë monografi autori e ka mbledhur kryesisht nga  pleqtë dhe plakat e Plavë Gucisë. Nga studimi dhe shqyrtimi i kësaj monografie mund të theksojmë se në këtë të folme janë ruajtur një varg veçorish specifike, fenomenesh të ndryshme gjuhësore që dalin në të, si ruajtja sot e kësaj dite e një mori trajtash arkaike të periudhës hershme të shqipes, të cilat janë në interes të dialektologjisë, fonetikës, fonologjisë dhe të leksikologjisë shqiptare. Kjo monografi përbëhet prej katër krerësh: Kreu I, Veçoritë fonetike; II, Veçoritë morfologjike; III, Sintaksa, IV, Leksiku. Kjo monografi përpos që përmban shumë të dhëna të rëndësishme për gjuhësinë shqiptare jepen edhe disa të dhëna me interes edhe për demografinë e Plavës dhe Gucisë, pra kemi të bëjmë me të dhëna të sakta të numrit të përgjithshëm të banorëve të asaj ane të cilat autori i paraqet statistikisht dhe gjithnjë sipas kërkimeve të mirëfillta shkencore duke e paraqitur demografinë e territorit të Plavës, si pjesë e Sanxhakut të Shkodrës. 

      Në vitin 2006 profesor Mehmet Ahmetaj e botoi në Prishtinë monografinë e tij të tretë: “E folmja e Anës së Malit“. Kjo e folme në aspektin dialektor, gjeografik, historik, shkon me grupin e madh të të folmeve truallsore veriperëndimore të shqipes. Me këtë monografi gjuhësia shqiptare e në veçanti dialektologjia është pasuruar me një thesar të çmuar, ku paraqiten vlerat fonetike, morfologjike, sintaksore, leksikore, fjalëformuese, frazeologjike,  toponimike të kësaj të folme të rëndësishme shqiptare. Më këto monografi është bërë studimi, sistemimi, mbledhja e leksikut, mbledhja e materialeve dialektore, fonetike e frazeologjike të asaj ane duke e përmbyllur me sukses studimin e nisur që në rininë e tij. Duke e pasur parasysh terrenin e vështirë të asaj ane mbledhja e materialeve nuk ka qenë aspak e lehtë, sepse një gjë e tillë kërkon dije, mund, angazhim, përkushtim, vullnet, sakrificë dhe dashuri për profesionin e shenjtë, por profesor Mehmet Ahmetaj këtë punë me karakter shkencor, kulturor e kombëtar  e ka filluar dhe mbaruar me shumë përkushtim dhe me rezultate të kënaqshme shkencore.  Një punë e mirë për këtë monografi është se janë skicuar në harta të gjitha fshatrat dhe qytetet ku janë bërë studimet dialektologjike dhe kjo është një dëshmi tepër me rëndësi për dialektologjinë shqiptare, sepse gjithçka është evidentuar, skicuar, vlerësuar e studiuar në hollësi. Kjo punë dhe ky dokumentim shkencor do të jetë përgjithmonë i arkivuar në bibliotekat  e institucioneve tona shkencore si një dëshmi e një pune me karakter shkencor e  që është realizuar në një nga territoret shqiptare në Mal të Zi. Për këtë monografi do të veçoja edhe materialet, tekstet dialektore që profesor Mehmet Ahmetaj i ka mbledhur në atë anë. Gjithnjë sipas autorit për subjekt vështrimi i ka marrë pleqtë dhe plakat, e sidomos femrat e lindura dhe të martuara përbrenda trevës, përkatësisht bajrakut të Anës së Malit, sepse, sipas tij, ato ishin më konservative se burrat, meqë nuk kanë lëvizur jashtë krahinës së atjeshme dhe e kanë ruajtur me besnikëri gjendjen e moçme të gjuhës së gjallë e të folur, me të gjitha tiparet, specifikat e veçantitë të saj të gurrave dialektore autoktone. Me studime të tilla lexuesit dhe studiuesit e gjuhësisë  njohin zhvillimin e të folmeve tona në periudha të ndryshme kohore, ku mund të vërehen dallimet, afritë që kanë dialektet e nëndialektet e gjuhës shqipe. 

 Autori gjatë punës kërkimore ka mbledhur një numër të madh njësish frazeologjike, por unë do t’i veçoja disa prej tyre, si: 

As në punë, as në Bunë – askund.

E ka vjerr punën n’tra – thuhet për dikë që nuk punon.

Ka shku: me ba veksha kaher –  ka vdekur prej shumë kohësh.

Mas i ba via qullit – i thuhet zakonisht një njeriu që është buzëhollë, që zgjedh ushqimin.

Me trina në mal – thuhet për një njeri që hyn në rrugë pa krye.

Mih n’det e hith n’Bunë – thuhet për dikë që bën punë në tokë.

Na e lshoj nji terthorce – i iki kuvendimit të drejtëpërdrejtë. 

Punë për njiqin toskë – shumë punë. 

Ta nep venë pa skuq – është i zgjuar, ta kthen përgjigjen me saktësi të shpejt.

         Në vitin 2009 profesor Mehmet Ahmetaj e botoi në Prishtinë veprën: “Gjurmime onomastike”. Kjo vepër përmban një seri përmbledhjes onomastike, si: Emrat shqip në traditën kombëtare; Vështrime gjuhësore rreth onomastikës së Anamalit; Mbi procesin e sllavizimit të shqiptarëve në Malin e Zi të sotëm në dritën e të dhënave historike dhe gjuhësore; Kontributi i Çabejt në formimin e toponimeve me prapashtesa diminutive – th dhe – zh; Rreth disa antroponimeve dhe patronimeve të krahinës së Plavës dhe Gucisë; Patronimia shqiptare në Mal të Zi në fund të shekullit XX; Mbi disa çështje të onomastikës shqiptare në Mal të Zi; Gjurmët e toponimeve, antrotoponimeve dhe patronimeve në këngët e mërgimit; Mbi përcaktimin e drejtë etnoterminologjik të krahinës së Malësisë së Madhe; Si u bë emri syni-savino oko?!; Topiku Shullã: ni i parë në ditën e studimeve dialektologjike; Nga onomastika e Plavës, e Gucisë dhe Rozhajës; Vështrime gjuhësore rreth disa toponimeve të Plavës dhe Gucisë; Alija Džogovič, “Onomastika severoistočnih organaka prokletija”, botoi Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd, 1986. Profesor Mehmet Ahmetaj ka qenë aktiv në studimin dhe trajtimin e temave me karakter shkencor, ato i ka shkruar për disa vite me radhë, duke i grumbulluar, arkivuar dhe më pas duke i botuar në revistat dhe shtypin periodik të kohës, si në: revistën “Gjurmime albanologjike“, në revistën “Gjuha shqipe” të Institutit Albanologjik, në gazetat ditore si në: “Koha“, “Bota sot“, “Rilindja“. Në këto trajtesa shkencore autori ka trajtuar një varg problemesh nga onomastika,  toponimia, antrotoponimia, ojkonimia, hidronimia etj., Toponimia e krahinës së Plavës dhe Gucisë gjithmonë kanë zgjuar kureshtjen dhe interesim të veçantë për gjuhësinë shqiptare, onomastikën shqiptare, për shkencat e albanologjisë dhe këtë detyrë studimore e shkencore arriti ta nisë dhe ta përfundojë me shumë suksese profesor Mehmet Ahmetaj. Në kuadër të toponimisë autori i trajton toponimet: togfjalësha emër +emër (si, p.sh: Gropa e Ujaknit, Gropa e Vocit, Gropa e Dolit etj.), togfjalësha emër + mbiemër (si, p.sh: Gropa e Sirme, Gropa e Poshtër) duke mos lënë pa i analizuar dhe trajtuar të gjitha toponimet e tilla në rajonin e Plavës dhe Gucisë. Vlen për t’u theksuar se profesor Mehmet Ahmetaj është një argumentues i zellshëm shkencor, i cili me shumë fakte dhe argumente i demanton të gjitha pretendimet e qëllimshme dhe tendencioze të autorit diletant boshnjak Alija Xhogoviq (Džogovič), i cili në veprën e tij: Alija  Xhogoviq (Džogovič), “Onomastika severoistočnih organaka prokletija”, (punimi studimor: “Onomastika e Alpeve Shqiptare”, ku ndër të tjera ai jep disa konstatime joshkencore dhe të paargumentuara shkencërisht. Dhe gjithnjë sipas profesor Mehmet Ahmetajt, autori Alija Xhogoviq  (Džogovič) materialin onomastikë e ka përkthyer dhe përshtatur në gjuhën serbe dhe  ai në një pjesë të pseudostudimit të tij shqiptarët në trojet e Sanxhakut i konsideronte si barinj endacakë, të ardhur në këto anë dhe gjithnjë duke e mohuar autoktoninë e tyre pa kurrfarë argumentesh. Por i pari i cili e heton këtë propagandë antishqiptare është profesor Mehmet Ahmetaj, i cili i kundërvihet me gjuhën e fakteve dhe argumenteve shkencore, gjuhësore e historike. Argumentimi i profesor Mehmet Ahmetaj është tepër shkencor, pasi ky mbështetet në një mori emrash vetjakë autoktonë, si: Suka (= Sykë), Gala (= Galë), Ujkan, Ukshin, Ulkija (= Ulkie), Mulka (= Mulkë), Alta (=Altë) etj, si dhe duke u mbështetur patronimet shqipe, si: Kurtbardhaj, Dacaj, Camaj, Kujaj, Gjekaj, Bibaj, Shala etj. Në shkrimet e profesor Mehmet Ahmetaj vërehet shpirti atdhetar i një shkencëtari shqiptar, i cili vuan dhe shqetësohet shpirtërisht për gjendjen e shqiptarëve në Mal të Zi, në shkrimet e tij ai i vë theks të veçantë edhe asimilimit të shqiptarëve dhe këtë problem e trajton në mënyrë shkencore në veprën e tij Gjurmime onomastike, Prishtinë, (2009), f. 57. Në punimin e titulluar: “Mbi procesin e sllavizimit të shqiptarëve në Malin e Zi të sotëm dhe në dritën e të dhënave historike dhe gjuhësore“, profesor Mehmet Ahmetaj  në këtë punim na jep të dhëna të rëndësishme për onomastikën e trojeve shqiptare në Mal të Zi, ku një pjesë e onomastikës së atij territori shqiptar iu nënshtrua ndërhyrjeve administrative dhe kalkimit, si: Malësia e Madhe (Brda), Alpet Shqiptare (Prokletije Planina), Arra (Orahovo), Palabardh (Bjellopavliq), dhe një pjesë tjetër u sllavizua në formën, si: Cem – Cijevna, Drekal – Drekalloviq, Bukëmirë – Bukmiroviq, Vogë – Vogliq, Lekaj – Lekiq. Në këtë vepër profesor Mehmet Ahmetaj e trajton edhe problemin e ndryshimit të mbiemrave tipik shqiptar nga malazezët duke iu prapavendosur prapashatesat sllave viq  e iq, si p.sh.: Dedushaj – Dedushoviq, Ulaj – Uleviq, Gjonbalaj – Gjonbaliq, Pepaj – Pepiq, Dacaj – Daciq, Palushaj – Palusheviq. Studimi i tij dhe shqetësimi i tij duhet të jetë shqetësim për të gjithë shqiptarët kudo ku janë, kurse shkrimet e  tij zbardhin një pjesë të dhunës, trysnisë dhe mohimit të etnitetit autokton shqiptar në Mal të Zi. 

Vepra e profesor Mehmet Ahmetajt: “Fjalor onomastik i territoreve shqiptare në Mal të Zi” është një nga fjalorët më të realizuar në fushë të onomastikës, ky fjalor është me interes të gjuhësisë shqiptare pasi përfshin një territor të gjerë të territoreve etnike shqiptare të Plavës, të Gucisë, të Rozhajës, të Trieshit, të Grudës, të Traboinit, të Kojës, të Fundnave, të Ledinës, të Loparit, të Luharit, të Tuzit, të Krajës e Malësive të saj, të Shestanit, të Anës së Malit, të Ulqinit dhe Tivarit me rrethinë. 

Fjalori onomastik është fryt i një pune vetëmohuese shumëvjeçare, të cilën autori e ka realizuar  me shumë mund dhe sakrificë profesionale. Materiali i vjelë për këtë fjalor onomastik të territoreve shqiptare në Mal të Zi është një vlerë e veçantë për albanologjinë dhe si i tillë përfshin të gjithë arealin gjeografik të gegërishtes veriperëndimore të territoreve shqiptare në Mal të Zi. Në kë fjalor kanë zënë vend një numër i konsiderueshëm makrotponimesh, mikrotopnimesh, ojkonimesh, hidronimesh, monumentesh natyrore, qytezash, rrënojash murishtash, ledhesh, kështjellash, tumash, emrash vetjakë, të traditës shqiptare, të lagjeve, barqesh, vëllazërish, fisesh, krahinash, si dhe patronimikash, emrash topikë të qenieve mitike, si dhe një varg gjurmësh dhe monumentesh të kultit të krishterë të ritit roman q ende ruhen atje në trajtë të shtangur të toponomastikës truallsore shqiptare. Nga gjithë kjo gamë e gjerë hulumtimesh, kërkimesh profesor Mehmet Ahmetajt  ka arritur t`i grumbullojë dhe t`i sjellë të gjitha rezultatet onomastike në këtë fjalor onomastik që është i veçantë si për nga rëndësia dhe vlera gjuhësore. Territoret shqiptare në Mal të Zi i përkasin arealit gjeografik të gegërishtes veriperëndimore dhe ky fjalor onomastik është një mundësi e mirë që  fjalësi i asaj ane, onomastika e saj të njihen dhe të studiohen nga disa këndvështrime, si: onomastike, dialektore, fonetike, fonologjike, leksikore, semantike, stilistike, fjalëformuese, etj. Duke e analizuar me kujdes fjalorin onomastik të territoreve shqiptare në Mal të Zi pashmangshëm vërehet brenga e profesor Mehmet Ahmetaj  për trysninë që është bërë dhe po bëhet në ato territore për të tjetërsuar etninë shqiptare, gjuhën, toponiminë dhe të kaluarën e lavdishme iliro – arbërore – shqiptare. 

Përfundim

      Veprimtaria shkencore e profesor Mehmet Ahmetajt është fryt i një punë shkencore dhe të begatë dhe gjithnjë duke iu përmbajtur metodologjisë së mirëfilltë shkencore e studimore në fushë të albanologjisë.  Krijimtaria e tij shkencore është e bazuar në shumë fakte, argumente, kërkime, e studime të mirëfillta. Veprat  e tij, punimet e tij i kanë përmbushur kriteret e studimeve me rëndësi për gjuhësinë shqiptare e në veçanti për dialektologjinë dhe onomastikën si një nga dy fushat më të rëndësishme të gjuhësisë. Veprat e tij kanë marrë vlerësime pozitive nga bota akademike dhe të gjitha monografitë e tij janë me vlera të veçanta për studimet albanologjike. Duhet theksuar se autori që në fillesat e tij studimore dhe kërkimore është marrë në mënyrë aktive më çështjet e dialektologjisë, onomastikës dhe toponomastikës shqiptare. Pra një jetë tërë ia kushtoi albanologjisë me shumë vullnet, punë, e përkushtim profesional. Veprat e profesor Mehmet Ahmetajt janë frymëzim për albanologët  e rinj, sepse vetë profesori u frymëza nga dashuria për gjuhën shqipe dhe nga tradita e studimeve linguistike shqiptare. E veçanta e Fjalorit të të folmeve shqiptare në Mal të Zi, është se të gjitha fjalët  janë vjelur në terren dhe të gjitha njësitë leksikore  i ka shpjeguar  në mënyrë të saktë dhe tepër shkencore, kjo  punë me të vërtetë do angazhim dhe përkushtim, sepse nuk janë pak  6000 njësi leksikore të përgatitura për botim, por këtë gjë profesor Ahmetaj e arriti duke bërë punë terreni e kërkime teorike të pandërprera me të vetmin qëllim që rezultatet  e arrira të jenë rezultate jo vetëm të tij, por të albanologjisë në veçanti.  Gjuha e  pastër shqipe në shkrimet e tij, pa fjalës oriental e sllav na bënë të kuptojmë për dashurinë, kujdesin e veçantë për gjuhën shqipe që e kultivoi me shumë xhelozi. Malësori ynë, ashtu siç e quajmë ne, përmes shkrimeve të tij, veprave të tij na mësoi, na edukoi e na ndërgjegjësoi që ne ta duam e ta ruajmë me shumë përkushtim e dashuri gjuhën e shenjtë shqipe ashtu siç deshi vetë ai.

Literatura

Eqrem Çabej, Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, Tiranë, 1960.

Idriz Ajeti, Historia e gjuhës shqipe, Prishtinë, 1969. 

Idriz Ajeti, Studime gjuhësore III, Prishtinë, 1985.

Jorgji Gjinari, Dialektet e gjuhës shqipe, Tiranë, 1989.

Mehmet Ahmetaj, E folmja shqipe e Plavës dhe e Gucisë, Le parler albanais de Plava et Gucia, f. 223-238,  Sudime Gjuhësore II (Dialektologji), IAP, Prishtinë, 1989. 

Mehmet Ahmetaj, Fjalor i të folmeve shqiptare në Mal të Zi, Prishtinë,  (1996). 

Mehmet Ahmetaj,  E folmja e Plavës dhe e Gucisë, Prishtinë (2002).

Mehmet Ahmetaj,  E folmja e Anës së Malit (2006).

Mehmet Ahmetaj,  Gjurmime onomastike, Prishtinë,  (2009).

Dr. Mehmet Ahmetaj, Fjalor onomastik i territoreve shqiptare në Mal të Zi, IAP, Prishtinë, 2017.

CONTRIBUTION OF DR. MEHMET AHMETAJ ON ALBANIAN DIALECTOLOGY

Summary

        Professor Mehmet Ahmetaj is mainly known for his studies of Albanian dialectology and also has a rich bibliography with several monographs, writings, summaries, papers, scientific papers. The language of his works is distinguished for its clarity, professionalism and accurate scientific information. He devoted a whole life to the Albanian language and with an unparalleled enthusiasm managed to collect many rare words and expressions mainly from the Albanian dialects in Montenegro. His works are a precious treasure of Albanian culture and linguistics. The scientific text differs from other texts and we can freely say that the author’s texts are typical scientific texts of our modern linguistics. Its prosperity is the contributions and studies in the field of dialectology as one of the most important fields of linguistics. His ideas and studies are values ​​not only of albanology, but of the entire Albanian culture, because they best reflect the methodology of a dedicated, professional linguist and prepared to achieve results in his field of study

Visar Zhiti

E njoh poetin e këtij qyteti, 

jemi takuar 3 herë, 

ndërkaq qyteti tani është bërë i poetit, 

mund ta gjesh gjithandej… 

Herën e parë e pashë, kur unë do të vdisja, 

herën e dytë: po vdiste një kohë 

           e unë po dilja nga ferri, 

herën e tretë: unë isha pakëz i gjallë 

dhe ai pakëz i vdekur, 

ishte libër më shumë, ishte dhe kujtim, 

jo, në fakt ishte kujtesë dhe frymë, 

na jepte frymë, dua të them. 

E dua qytetin e poetit 

që përkujton, ashtu si luftën dhe qëndresën, 

dhe poezinë e tij, 

që nëpër pemë shikon shtatin e jetës së poetit, 

që nëpër rrugë ndjek ecjen e vegimeve të poetit, 

që nëpër drita merr dritën e syve të poetit, 

që nëpër fjalë risjell zërin e poetit, 

se ikja e tij është ardhje,

se kthimi i tij është frymëzim, 

se vepra e tij është liri, 

se vdekja e tij është mosvdekje… 

E dinte ai një fjalë prej guri, 

po cila është? – pyesja unë. 

Ai heshtte dhe buzëqeshte. 

Shkoi në qiej dhe kur zbriti prapë në tokë, 

             i plasi zemra si një zog, që bie i goditur. 

Befas e mësova dhe unë atë fjalë, 

po e them shpejt e shpejt se do të iki, 

                                            është emri i tij tani. 

Po Pejë ç’do të thotë? – mund të më pyesin, 

                                            kur të mbërrij. 

Pe, eja… Pe-ej… Shikove? Të shikosh do të thotë 

                                           të nxësh. Të vish, 

do të thotë se duhesh… Janë fjalë prej guri, 

      kanë lidhje me kohët që ikin e vijnë, 

                                            punë perëndish, 

                            ose poetësh, desha të thosha… 

Durrës-Pejë, 21. 05. 2011

_______________________________________

(nga libri me poezi “Si është Kosova” Visar Zhiti, 

botimet “Buzuku”, Prishtinë 2014.