• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJË GRUSHTDHÉ GJITHMONË ME VETE

November 22, 2021 by s p

ERINA ÇOKU

GRUSHTDHE


Atdhé, mëmëdhé, fëmijëdhé,bukëdhé, ujëdhé, ajërdhé,mirëdhé, keqdhé,ridhé, largdhé, afërdhé,ikjedhé, ardhjedhé, malldhé, asdhé,thjeshtdhé, mbidhé, nëndhé,dhé – dheu bré!
I varur, i pavarur, i ndërmjetëm,i përkohshëm, i jashtëkohshëm, i brendakohshëm,dhé në dhé,dhé, çka dheu të dha,dhé, çka dheut i dhe.

KANGË SHQIPTARËSH 1


Shqiptarët kanë mbetë në mshirë të Zotitsi gjâja e pastrehë dikur motit,mbi krye mbajnë nji gurë t’rândëu kputen degë e u shkulen rrânjë.
Shqiptarët ikin në mshirë të Zotitsi shpendë të egër vakut të motit,shpirtin e lidhun nji filli t’hollëdheun n’shpinë e kurrgjâ n’dorë.
Shqiptarët lindin n’mshirë të Zotitme dritë e ujë kaherë motit,por kryt e bukur ua shtijnë n’ dhèe dritën ua marrin korbat e vet.
Shqiptarët rrojnë në mshirë të Zotittu u përpjekë gjithherë motit,kryet plot mend e zemren plot gazt’parat ua zbrazin me i zanë lak.
Shqiptarët janë damë në mshirë të Zotitpse uni çakejtë i ka pasë marrë motit,e mbajtën shushuja, e mbajnë çakejt’damë a t’bashkumë kurr tu u marrë vesh.
Shqiptarët kanë vjelë dhunti prej Zotitmale, pyje, ujnue motit,po malet i hangrën e pyjet i prenëlumin e pinë e detin s’e gjejnë.
Shqiptarët kanë vend me pritë e përcjellëmshirën e Zotit e Zotin vetë,Zoti i ka bekue me dhè shumë të mârëpo s’ditën të mjerët me mbjellë asnji farë.
Shqiptarët kanë mbetë në mëshirë të Zotitqysh se kanë pjellë zezonat motit,mbjellin gramë nper fusha të vetatuj pritë me i korrë, me i ba çyreka.
Shqiptarëve Zoti asht pikllue tu u dhanë budallve e kta tu e lshue,pse kryet tyne mbjellë me gramëdashninë për vedin kurr s’e nxanë.
Shqiptarët kanë mbetë pa shteg e dritëe s’dinë kah shkojnë, kahdo kanë pritë,do hije t’zeza m’qafë u kanë hypëmakute t’shemtuta si s’dinë me zdrypë.
Shqiptarëve ua kanë marrë mshirën e Zotite i kanë haperdà si zogjtë e korbit,do bjerren larg e do shkëlqejnëdo ndrrojnë feste, do kurrë mâ s’kthejnë.
Shqiptarët e mbetun pa mshirë të Zotitn’dhè t’vet sikundër motit,kurrë krye s’munden me ngrejtëse kanë çakejtë si kanë pjellë vetë.
Shqiptarët kahdo kur Zoti i shef diçka t’hyjnis m’ta e njef,po kurr s’e panë rriskun e vete lamsh u shkon si jetë, si dekë.
E kshtu mor Zot i mshiruemsi shkon e vjen m’kyt vend t’bekuem,shqiptarët shifi e qaj për tàmje kur t’hupen e t’mos jenë mâ.

ME MUE VJEN PRANVERA NË PEJË


Shqipnue shpirtnat tanë mkojnë tokat e pranverësme rranjët e tyne t’ gjata kah m’kah ktij dheu,dhembja na i njeh ngastrat, bashkue e ndamëe andja e jetës shpesh na duket veçse nji andërr e largët.Un vij prej nji ane tu t’kërkue ksaj ane.Pash gjakun e tokës e t’qiellit, si njisoj e kena,ti ku je?
Asht pranver’, gjithçka ndihet me kraharor,fjalët e pemve për rranjët e tyne kuptohen mâ mirë,asht pranver, çka çeli ka m’u bâ frut,nuk do ‘desim uni, tashmâ.Pash kangt e pemve e t’barit, si gjallë ta mbajnë frymën,ti a je?
Pranveren jam tu mbledhë si nji fill t’gjatëprej pragut tim n’Pejë e prej Peje n’pragun tim,kadalë tu mendue, për mue e ty,për nâ si nji u bamë, por nji nuk mbetëm, kadalë tu ndie dashnin n’ rrema përqafue me shpirtin e gjanë e t’lartë përky uji,kadalë tu e bâ nji shtrojë të re për njeriunme u njoftë e me u plotnue brenda kresë.Pash, shpirtin si afrue e largue na nget,ti a je, sikundër jam?
Udha asht nji kurm me brinjë e degë,t’gjitha janë tu m’dhembë nan lekurëe t’gjitha jam tu i ndi’ si rrema t’kuq trupit tim.Pash kryet e maleve n’kryet tand, perngja me mue,ti si je?
N’Prizren kam me qenë dikur,kur t’shkoj, saora ke m’u shkru n’fytin tim nuk di pse, e nuk di qysh.Nesër, sot e dje m’janë bâ lamsh.Pash udhën, si drejt duhet me e marrë,ti pse je?
N’Gjakovë kam lanë do kodra t’blerueme,zaje t’bardha m’bien prej zemree uji i syve m’i merr e m’i çon larg,peng i kputun, i përjetshëm.Pash ujin, si durve t’mija me buzën tande e ke pi,ti qysh je?
Lumi shket n’Pejë tu u lmue gurve t’shpirtite zajet e mija t’bardha ngucen breguttu harrue plagët thellë në ujë.Pash çatinë mbi dritore, si zemren ta ndrit,ti çka je?
Pemët mbledhin shiun n’Pejë,era e dheut asht historia e rranjës tande,po mendimet bahen turrë mbi ura të voglatue zanë brigje e shtigje, për mue dhe ty.Pash zgjimin e ujit n’zemër, si gjallnimin ta jep,ti kah je?
Malet kanë bâ prag e janë afrue me lindë n’zemër edhe njëherë,e krye m’krye e kacarrojnë luminsi shket i lmueshëm diçka tu’ përkundësa ura e lidh prapë shpirtin e zgjidhun,pa lanë dert për penj të trishtë.Pash andrrat, si shenjë t’lanë n’ballë,ti je a s’je?
Pranvera asht e kadaltë në Pejë,nuk ngutet me ardhë, nuk ngutet me ikë,trandafila t’verdhë shpirtnohen n’hundëtu’ e ba dhembten ma t’durueshmee krahanorin t’shelbuem me eter.Pash dritën si t’puthet amel sysh,ti ji.
Pranveren e heq zhag kahdo shkoj,pranvera m’heq zhag kahdo vij,streha m’sheh nan vetull butë,pragu m’sheh drejt buzës urtë,Pash jetën, si asht thelbi ynë i pastërpash jetën, si e ruejmë n’trupat tanë t’përkohshëm,pash jetën, si ka me kenë edhe kur na t’mos jemi,kurrë mos thuaj se s’je, tash si unë jam.

VENDNUMËRO NË DHEUN E ATIT

Na kanë varur gurënë këmbë të mendimevee krahët na i kanë lidhurnë vitet që s’mbarojnë së qeni përbindsha të mrrolët e ngatharakëqë hanë muza të buta e të hajthmeme kotheren e mykur. Na kanë numëruar me turmën qepalla të ngjitura në padijee kujtojnë se tullat e xhamta nuk do na duken më murpo muri është mur çfarëdo që të veshëshpatullat ia ndjejnë burgunqë qenies i ka ardhur rrethaq i lartë e me qiell të hirtë përmbi. Brazda pikëllimi secili hap mbi krye të vetme gërryerjen e ecjes në kurrkund. Dyert i kanë çelësat të gurëzuarnë tatëpërpjetën e Sizifit.Kjo është e vërteta,teksa egërsirat na kanë ngrënë supete as udhën e dënimit s’e ndërrmarrim dot. Ha një kothere!

VENDI I UJIT


Qyteti shter në pikë të ditësme dialektikën e vet të mbledhur shukdielli e djeg,shiu e myk,era i kalon anash e fryn gjithmonë në orën e gabuar.
Qyteti shter e tërheq zvarrë në plasat e vetafigura të përçatura njerëzish,figura ngushtake që nuk nxënëveçse një gram shpirtnjë thërrime, një cifël,diçka që nuk mbrun asgjëveçse një hukatje të verdhë.
Qyteti shterti mos ki frikë,ti nuk je brenda tij,je një shpirt me gojën plot ujëe sy të kapsallitur,ngjyra e tyre më kujton aromën e dheuttë ngopur me shi.
Mos ki frikënë shpirtin tënd ka ujë.
Qyteti shterunë nuk kam frikë,shqisat ndiejnësi bërtet korja e dheutdhe plasat zgjerohen,marrin brendafigurat e njerëzve,fjalët, heshtjet, gurët.
Shter, shter,shteret qyteti,nuk kam frikësytë e mi janë plot me ujë.

KËNGË KOCKASH

pezull mbi qytetrri një ishull i blertëprej kraharorit tim dalë. numrin e brinjëveshtoma qielljanë pak, sa pak.asgjë nuk mbajnë. tejzat e zemrëszgjaten e zgjatenpa u ndalë,do më shpërthejnëprej trupie arratinë do të marringjer te ti. pezull mbi qytetujana ndien baticat e vrullit të platitur. gjatoji krahët e mimbi pemët e tua të gjelbramatanë brengave ishullore,gjatoji gjer në hënëtë kalamendeme mendimettë më bien të plota mbi dhefruta të ngrënshmepër krijesatë vogla ikanake. pezull mbi qytetrri unë si një re e vranëtme shiun mbështjellë në gjigati për vërshim. shtomi kockat qiellpilët’i bëjnë pritë lumit që mbledhzaje për brigjet e mia. palca më këndonbrenda eshtraveme një zë tjetërmishi i flet lëkurëse gjaku gulfe-gulfemblidhet,ndijim, ndijuar, ndijë. prej ndijoreveera fryne tingujt m’i mbart lart, lartlarg, larg. shtomi këngët qiellasht më ashttë lidhen nyjattë ruhet dashnianinëzave thellë. eja në asht qielltë lidhen nyjatnyjat të lidhentë lidhen, të lidhennyjë, nyjë,nyjat, nyjattë mbahet krijesakrijesa e gjithanë një.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Erina Coku

INDIVIDI I PËRGJEGJSHËM – THELBI I SHOQËRISË SË LIRË

November 21, 2021 by s p

(Vlerësime për romanin “Përjetësi pa kohë” të Robert Martikos)

Thanas L. Gjika

Në panairin e librit në Tiranë shkrimtari Robert Martiko u paraqit sivjet me romanin dinjitoz “PËRJETËSI PA KOHË” Botimet JOZEF Durrës, 2021, 473 faqe. 

Krijuesi Martiko karakterizohet nga trajtimi i temave shoqërore filozofike. Ai është bir i një komunisti idealist shqiptar që e pësoi prej diktaturës së Enver Hoxhës, sepse idealizmi dhe ndershmëria e tij pengonin ecurinë e kësaj diktature. Babai i tij, Dino Martikua, kishte qenë një pjesëmarrës i ndershëm i Luftës Antifashiste në krahun e partizanëve, por gjatë luftës dhe pas saj prania dhe veprimet e tij i zhvlerësonin komunistët servilë e karieristë, të cilët morën dhe mbanin poste të pamerituar. Prandaj ata u përpiqën me çdo kusht ta nënshtronin për ta bërë si veten, por meqënëse nuk ia arritën këtij qëllimi, luftuan për ta eleminuar fizikisht, krim të cilin e realizuan gjatë burgimit të tij të dytë. 

Për ta zbërthyer thelbin e vërtetë të së keqes që mbizotëroi në vendet e kampit komunist, Roberti e ndërton subjektin e romanit të ri duke vendosur në qendër fatin e një familjeje ruse në vitet 1925-1937. Në këto vite diktatura komuniste e shtetit të parë socialist nën sundimin e Stalinit e shpalosi karakterin e saj kriminal më hapur se më parë. Ky karakter çnjerëzore i sistemit socialist, i maskuar me propagandë për krijimin e “njeriut të ri dhe mirëqenie të popullit” u riprodhua mbas L2B në gjithë vendet që përqafuan sistemin komunist.

Zbërthimi i thelbit të vërtetë të gjendjes politike, ekonomike e morale të shoqërisë sovjetike realizohet përmes thurrjes së një subjekti të thjeshtë, ku rrëfehet jeta e një familjeje me tre persona. Artistikisht subjekti është ndërtuar në formën e shënimeve të një ditari, që mban djali i vetëm i familjes së Igor Gruzinskit dhe Natali Vilnëv. Në fillim ngjarjet renditen jo në rrjedhë lineare kronologjike, po me kapërcime, ashtu si zhvilloheshin bisedat e prindërve të cilat i përgjonte djali i tyre Sergej (Serzhi). Nga këto shënime mësohet se komunisti idealist rus Igor Gruzinski, kishte emigruar para Revolucionit të Tetorit në Marsejë të Francës, ku ishte martuar me vajzën e kulturuar franceze Natali Vilnëv. Rrethanat e sollën që kjo familje me djalin 2-vjeçar të kthehej në Moskë e gënjyer nga propaganda e partisë-shtet për sukseset e arritura në Bashkimin Sovjetik. Në fillim familjes iu dha një vilë shumë e mirë, komunistit idealist iu dha një post i lartë zyrtar. Mirëpo shumë shpejt, pasi u pa se ky komunist nuk ishte kalë karroce, por shprehte mendimet e veta jo konformiste, e arrestuan dhe e kaluan në proces hetuesie. Një funksionar, shok i tij, mundi t’ia ndërpriste procesin hetimor dhe ta lironte. Pas kësaj Igorin e emëruan në  një punë të thjeshtë si ekonomist, kurse familjen e strehuan në një dhomë të vetme me një banjë të përbashkët. Sergej (Serzhi), djali po rritej në një atmosferë familjare e shoqërore nën trusninë e vigjilencës së sigurimit. Tensioni shpirtëror i krijuar nga kjo atmosferë bashkë me leximet në frëngjisht të fjalorit enciklopedik “Larousse” të sjellë nga Franca, dhe bisedat e babait rreth heronjve motologjikë dhe të Antikitetit Greko-Romak, bashkë me karakterin kurioz të djaloshit, janë të dhënat që e bëjnë këtë fëmijë të piqet para kohe.

  Në mbrëmje Serzhi përgjonte bisedat e prindërve te dhomëza e vogël, që krijuan prindërit duke e ndarë dhomën në dy pjesë. Të nesërmen ai mbante shënimet e veta duke i shoqëruar me komente dhe meditime, që vijnë duke u pjekur gjithnjë e më shumë. Dëgjimi i bisedave të prindërve mbushur me arsyetime kritike ndaj politikës së udhëheqjes së partisë bollshevike dhe të shumë episodeve që u ndodhnin kuadrove të lartë të partisë e shtetit, e ndihmuan Serzhin të formohet si një gjimnazist disident. Pas dy vjetësh, Serzhi duke zhvilluar disa biseda me prindërit la të kuptohej se ishte pjekur dhe këta e pranuan si bashkëbisedues të tyre. 

Falë njohurive të thella të prindërve, ai arriti të bënte dallimin midis Rilindjes Evropiane dhe shoqërisë ruse. Duke hyrë në thelbin e thellë të gjërave, arriti të dallojë se Rusia, edhe pse me popullsi fshatare në masën 93%, përqafoi gabimisht e para teorinë marksiste. Kjo ishte një paradoks i madh pasi Marksi, krejt ndryshe, priste triumfin e revolucionit proletar në vendet me kapitalizëm të zhvilluar në trajtën superiore, më maksimale, si në SHBA, Gjermani, Francë, Itali, etj. Pikërisht në këtë pikë kapet autori për të shpjeguar shkaqet e një fenomeni të panjohur deri më sot në shoqërinë shqiptare, në mënyrë krahasuese të lidhur me Rilindjen Evropiane, kur u krijua njeriu i lirë, i përgjegjshëm si qenie shoqërore.

Shumë shpejt jeta e kësaj familjeje përfundoi tragjikisht. Babain e arrestuan për të dytën herë. Pas disa muajsh në hetuesi, meqënëse nuk pranonte të shkruante deponime të gënjeshtërt për shokë e kolegë të tij, Igorit i shpunë aty djalin e tij. E kërcënuan se po të mos pranonte të shkruante se kishte marrë pjesë me disa kolegë në një komplot për rrëzimin e pushtetit sovjetik, do ta torturonin djalin në sy të tij derisa t’i merrnin shpirtin. 

Për ta sqaruar djalin se pse po ndodhte arrestimi i tyre, dhe pse duhej rezistuar ndaj torturave, babai tha: 

“Nuk është në karakterin tonë Serzh të marrim në qafë njerëz të pafajshëm, me akuza jo të vërteta.” 

Sapo gjeti rastin, Igori rrëzoi dy policët për tokë dhe goditi me hekurat që i lidhnin duart torturuesin trupmadh, të cilit i çau kafkën. Ky ra mbi shpinën e Serzhit, por pesha e rëndë e tij i theu Serzhit shpinën kurizore. Para se të mbyllte sytë ky iu drejtua babait: 

“Kushedi, ndoshta dhe mund t’u rezistoja torturave, për të qenë deri në fund në harmoni me bindjet tona, për të mos ndërtuar lumtërinë tonë me fatkeqësinë e tjetrit.”  Pas disa javësh, Igorin e pushkatuan, kurse Natalia vdiq nga hidhërimi…

Njerëz që nuk pranonin të gënjenin, të spiunonin, të ndërtonin lumtërinë e tyre mbi fatkeqësinë  e të tjerëve, nuk i duheshin diktaturës staliniane…

Serzhi, Igor Gruzinski dhe Natali Vilnëv përbëjnë grupin e heronjve të veprës. Të tre janë personazhë të krijuar me sukses nga fantazia pjellore e autorit. Për ta plotësuar rrëfimin e jetës së tyre, autori ka krijuar, po prej fantazisë së vet, dhe disa personazhë të tjerë, si mësuesen Samoillova, nxënës e shokë shkolle të Serzhit, si Raisa bashkë me babain dhe nënën e saj, si dhe disa personazhë të tjerë episodikë. 

Të gjitha ngjarjet që lidhen me jetën e familjes Gruzinski janë krijuar prej autorit dhe janë vendosur drejt në rrethana historike e gjeografike të besueshme . 

Krahas tyre gjallojnë një mori personazhesh që përfaqësojnë kuadro të lartë të partisë e të pushtetit sovjetik, si Stalini, bashkëshortja Nadjezhda Alillujevna, fëmijët e tyre, vëllai i saj; funksionarët partiakë si Molotovi, Kirovi, Sergo, Kalinini, Mikojani, Kaganoviçi, Menzhinski, Jagoda, Jezhovi, Beria dhe shumë të tjerë. Kjo kategori personazhesh, paraqitet në roman me vërtetësinë e njohur historike si njerëz të nënshtruar, gjakësorë, vegla të verbra në duart e Stalinit, terroristë të terrorizuar, krejt ndryshe nga sa i paraqiste dikur propaganda komuniste në Bashkimin Sovjetik.

Ndonëse këta personazhësh historikë që veprojnë në rrethana historike e gjeografike të caktuara përbëjnë shumicën e personazhëve të veprës, përsëri romani “Përjetësi pa kohë” nuk është një roman historik, sepse kjo kategori personazhësh futet në vorbullën e romanit për të shtjelluar idetë e problemet që trajton autori përmes treshes së heronjve kryesorë. Idetë e shumta shoqërore, morale, filozofike, kompozicioni tepër origjinal, stili i shkathët letrar, gjuha e përpunuar artistike dhe karakteret e shumtë letrarë i kanë dhënë këtij romani tiparet e një vepre letrare filozofike të spikatur.

“Përjetësi pa kohë” është një roman ku gërshetohen narracioni, meditimi, rrëfimet për heronj të ndryshëm mitologjikë, legjendarë, historikë dhe heronj të krijuar nga fantazia e autorit, të përballur me jetën e nënshtruar, të përditshme nën tmerrin e diktaturës staliniste, ku çdo ditë e më tepër shkatërrohej karakteri i popullit rus. Aty rrënoheshin në mënyrë tragjike përpjekjet e shkrimtarëve të famshëm klasikë rusë, kultura ndriçuese e të cilëve nuk mundi të shmangte dot Revolucionin e Tetorit, siç ndodhi në Perëndim, për hir të Rilindjes Shpirtërore.

Sipas autorit, ideja bazë e romanit “Përjetësi pa kohë”, në gjuhën e filozofisë perëndimore, do të thotë se shoqëria fillon të jetë e lirë, vetëm kur lind dhe zhvillohet ndjenja e përgjegjësisë ndaj tjetrit. Prandaj Roberti fton lexuesin që më parë se të diskutojë apo shkruajë për diçka, të ketë në mendje një pikë referimi, që nuk është gjë tjetër përveçse Rilindja Evropiane, kultura ndriçuese dhe rilindëse e së cilës, ndan si me thikë dy botë.

Duke pasur parasysh këtë ide, lexuesit i jepet mundësia të qartësojë mendimin se disa shoqëri, si ato Perëndimoret, kanë aftësinë të shmangin luftën civile, të tjerat gjejnë te vëllavrasja ambientin më natyror ku shpërthejnë instinktet më të ulëta. Pikërisht në këtë terren stimulohen zilia, veset, prishja e karakterit dhe e moralit, keqdashja, spiunllëku, karrierizmi, narcizmi, armiqësia, përçarja, etj.

Idetë filozofike dhe morali që buron në faqet e romanit të Robert Martikos, mendoj se do të ndihmojnë tek ne shqiptarët, kudo ku jetojmë, të ecim drejt përmirësimit të karakterit. E them këtë sepse edhe ne shqiptarët që jetojmë në diasporë ku është e realizuar në praktikë shoqëria e lirë demokratike, ende nuk jemi çliruar prej ndjenjave si zilia e keqdashja, që na ishin brumosur gjatë edukimit familjar e shoqëror nën zgjedhat e huaja e sidomos nën diktaturën komuniste. Shpesh herë dëgjon midis nesh të thuhen: 

“E ç’ të vete tek dyqani i shqiptarit; e pse të marr ustallarë shqiptarë për të ndrequr një defekt të shtëpisë sime; u lodha me shqiptarët; shiko se ç’ bën filani, etj”. Të tilla shprehje helmojnë brezin tonë të ri, na përçajnë dhe nuk lejojnë krijimin e lobit shqiptar në diasporë, lob i cili duhet krijuar sa më parë për të ndikuar në ecurinë e shpejtë të mbarë shoqërisë shqiptare.

Mbi të gjitha, autori ka vlera të dukshme si intelektual i ndriçuar pasi fton vetë mendimin më të lartë shqiptar, të shikojë të kaluarën nën prizmin e mungesës së asaj çudie të madhe që ndodhi në Evropë duke filluar nga Rilindja Evropiane. Ndodhi për herë të parë në historinë e njerëzimit që mendjet më të ndritura të kohës, korrigjuan traditën Mesjetare duke bërë të mundur jo vetëm realizimin e suksesit të tyre kulturor, por njëkohësisht duke treguar edhe një rrugë të re për njerëzimin.

Pra, Robert Martiko, në romanin “Përjetësi pa Kohë”, na thotë: “le të organizojmë mendimin e kualifikuar, për të ndjekur atë rrugë të sprovuar evropiane, të vërtetuar plotësisht në praktikë, duke u përpjekur të braktisim përçarjen mishngrënëse historikisht pa rrugëdalje, që nuk na është ndarë në shekuj”.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Thanas L. Gjika

Shënime për librin ”Plumba në Ferr” të Bedri Blloshmit

November 20, 2021 by s p

Nga Lekë TASI

Sot një çerek shekulli nga viti 1991, kushdo që e ka për zemër çështjen thuajse të harruar të viktimave të komunizmit, e ndien veten të vetmuar. Ata që e bëjnë të tyren këtë kauzë duhet të luftojnë kundra mendimit që haptazi o heshtazi mbizotëron akoma se ata që u vranë nga partia paskan qënë me anën e gabuar, dhe jo se donin një Shqipëri normale; vazhdon pra të ketë fuqi teza se në1944 ka pasë çlirim, prandaj ata me ide tjetër duhej t‘i nënshtroheshin regjimit. Kjo nënkupton pasivitet ndaj dhunës, pra të mos luftosh për një shoqëri të lirë, sëpari për liri personale.Të shprehje mendim kundra padrejtësive gjat 45 viteve, të doje të largoheshe nga vendi, këto quheshin tradhti ndaj atdheut, quheshin organizim kundra-revolucionar, dhe dënoheshin me dhjetra vjet burgim. Si pasojë e mbetjes pa u prekur e kësaj teze (atë e shohim në tekste historie, në deklarata dhe në manifestime zyrtare ku nderohen ende figura drejtuese e brigada që ushtruan terror) zëri jonë si kategori sociale e politike mbetet i zbehtë, dhe fort pak i vihet veshi. Kështu shumë prej nesh detyrohen të rregullojnë gjendjen e tyre të sotme, pra t‘i vënë vizën vuajtjeve të kaluara, kujtimi i të cilave mbetet makth.Por lënia mënjanë e kësaj detyre do të thotë t‘i harrosh praktikisht mijërat e viktimave , të mos nderosh qëndresën antidiktaturë, dhe më e para e të gjithave, të pajtohesh me faktin që mijra burra e gra dergjen të groposur diku por nuk kanë ende një varr. Të merresh vetëm me të sotmen personale nënkupton që e kaluara e mbrapësht të jetë e vetmja histori zyrtare, përderisa trimat që i rezistuan me duar e thonj çelikut të organeve të diktaturës, nuk e kanë ende një përmendore ku të nderohen në rang kombëtar, dhe aq më pak konsideratën zyrtare si mbrojtësit e vetëm, të vërtetë, të demokracisë në atë periudhë errësire e tmerri.Kujtesa e shkurtër, grindjet e debatet për gjëra që u mungon kushti, themelor – dhënia e drejtësisë me zë të plotë atyre që u ësht mohuar për 70 vjet – e lënë vendin mbrapa, prandaj dhe zgjidhja e problemeve aktuale në një frymë të tillë, gjysmake, edhe në ardhtë, do të jetë me shumë difekte, pra në masë të madhe çimentim i padrejtësisë.Që një shoqëri të qeveriset me drejtësi, të ketë mirëqënie dhe dinjitet, duhet qytetari të angazhohet në vazhdimësi me atë që ndodh përreth tij, kjo ësht detyrë imperative veçanërisht për ish të përndjekurit. Mungesa e unitetit mes tyre, përjashtimi i tyre nga organet vendim-marrëse, mban në këmbë shumë nga padrejtësitë e kaluara. Historia e ka provuar në raste të panumurta që indiferenca të çon përsëri në rrugën e nënshtrimit dhe në një mbijetesë pa dinjitet.Në vitet e Luftës së Dytë, Blloshmët e Bërzeshtës si shtëpi me influencë në zonën nga do të kalonin komunistët në Veri, provuan të parët pabesinë e tyre.Brigadat me yll të kuq të lidhur me jugosllavët dhe të udhëzuar prej tyre, kur konsoliduan pozitat e tyre, prishën marrëveshjen për mos-vëllavrasje, dhe duke shtënë në dorë me dinakëri 17 pjesëtarë të çetës nacionaliste, ku përfshihej dhe Shefqet Blloshmi, i premtuan vëllait të tij, Hakiut, se nuk do t‘ a ekzekutonin nëse ai do të dorëzohej.Ata e shkelën fjalën, dhe në masakrën që bënë, ndër 17 të ekzekutuarit , 5 ishin Blloshmaj. Pastaj, brënda periudhës Mars 1944- Tetor 1945 u vranë edhe 6 antarë të tjerë të kësaj familjeje sëbashku me të afërt të tyre, pa gjyq e pa asnjë akuzë të bazuar. Partitë komuniste kudo në botë e kanë përdorur terrorin si hap të parë në çdo vend që shkelnin sëpari. Vrasjet masive ishin në strategjinë e tyre paraprake për të nënshtruar krahinat që zotëronin, le të mos ishin ato të rreshtuara me palën kundërshtare.Terrorin komunistët tanë e vazhduan si politikë të ditës më pas në tërë Veriun, me vrasje e dhunime, dhe e mbajtën si sistem pune edhe mbasi e nënshtruan vendin, në kushte paqeje dhe me kushtetutë të miratuar që “garantonte” liritë demokratike; ata pushkatuan e varën në litar deputetë të zgjedhur në listën e tyre, e bënë tradhtar brënda natës një figurë madhore që ishte zgjedhur kryetar i Lidhjes së shkrimtarëve – ky ishte morali politik i Frontit të tyre Demokratik e Nac. Çlirimtar…Ata kërkonin jo simpatinë e popullit , por nënshtrimin pa kushte të tij. Për çdo shenjë lirie, edhe elementare, që do të manifestonte dikush, ose për faktin që populli ushqente simpati për të, ndëshkimi do t`i jepej i skajshëm.Kësisoj edhe mbas luftës, shtëpi e parë e krahinës- familja e shquar Blloshmi, me origjinë nga heroi i famshëm kosovar Millosh Kopiliqi, trimi që në betejën e Fushë-Kosovës kishte vrarë sulltan Muratin I, pagoi një çmim të rëndë me ekzekutime të shumta, me burgime të gjata, vdekje në burg, internime të familjeve.Kjo barbari përfshiu siç dihet edhe dy djem të rinj, poetë të talentuar, kushërinjtë Vilson Blloshmin e Genc Lekën, që i ekzekutuan me akuza të shtirura tridhjet e ca vjet mbasi diktatori e kishte vendosur sundimin e tij absolut, dhe nuk e kishte të nevojshëm terrorin. Në një faqe të librit që i jepet sot lexuesit, Bedri Blloshmi, i mbijetuari i kësaj familjeje të madhe, përshkruan me një dhimbje që të sëmbon në zemër shkretimin e fisit tij, dhe e konkretizon atë tek dykatshja e madhe e banuar dikur nga njëzet frymë, sot e mbyllur dhe e rrënuar…Por rasti i Blloshmëve, siç del nga dokumentat që ka gjetur e botuar Bedriu në pesë librat e tij, ilustron edhe poshtrimin e skajshëm të krahinës nga klika e Tiranës, imponimin brutal të qendrës mbi organet lokale, hetues, operativë, prokurorë ,gjykatës, policë, dëshmitarë të emëruar, pra heqja e çdo pavarësie atyre që ligjërisht duhej t‘i shërbenin qytetarit por në fakt e tradhtuan me fund atë, disa bile me gatishmëri servile; vënien e inteligjencës në shërbim të falsitetit më trashaman, për tu dhënë gjyqeve të montuara një lustër legaliteti me anë ekspertizash tërësisht në shkelje të ligjit e të intelektit; u mobilizua pra kushdo që i binte në mend partisë, për të dëshmuar veç në dëm të të pafajshmëve të akuzuar.Në këtë ferr siç e quan me të drejtë autori, këta specialistë iu kërrusën me hir e me pahir diktatit të klikës kriminale së Tiranës dhe partiakëve të rrethit, dhe bashkëpunuan me paligjësinë dhe krimin shtetëror. Qëllimi ishte që krahina, dikur me anën e Blloshmëve, ta merrte edhe një sinjal tjetër, edhe pse të kotë, për të qëndruar urtë.U realizua pra ky komplot kundër dy të pafajshmëve me bashkëpunimin e dhjetra personave, që të mpiksej dëshmia se poezitë e tyre paraqisnin rrezikshmëri deri për dënim kapital. Ky fakt e jep qart dekadencën morale të asaj epoke, të cilën poeti Vilson Blloshmi e simbolizoi me finesë artisitke në poezinë e tij “Saharaja”, një metaforë e denjë të na përfaqësonte në një antologji evropiane, nëse do të krijohej, të rezistencës antikomuniste. Por nuk po shohim akoma asnjë shënjë të reformimit të dëshëruar në këtë drejtim, në mënyrë që t‘i njihet merita edhe krijimeve të poetëve disidentë, të vetmet që e japin fytyrën e vërtetë të vendit në ata 45 vjet, kur e vërtëta paguhej me gjak. ..Rekomandimi i KE për denoncimin e krimeve nuk po gjen ende zbatim. Ndaj Bedriu vazhdon i palodhur të merret në kohë të plotë me të kaluarën, ta gërmojë në arkiva e në popull, të intervistojë këdo që e përjetoi, si viktimë apo si persekutor, ai i gjurmon ata kudo , u del përpara dhe e gjen mënyrën për t‘i bërë të flasin.Qëllimi i tij i vetëm është t‘ia tregojë publikut me dokumenta provat e turpshme të asaj gjëme ; ai udhëton kudo ku mund të ketë shenja të ekzekutimeve të fshehta, u bën thirrje edhe atyre që zbrazën plumba mbi të dënuarit pa faj, që të tregojnë pak ndjenjë njerzore duke bashkëpunuar me të dhe me familjarët në gjetjen e eshtrave, normë elementare e shqiptarit, e përmbysur nga klika kriminale që mbushi territorin me varreza të maskuara.Ai vazhdon betejën e tij duke lënë mënjanë edhe hallet e veta, sepse gjëma që punoi sigurimi dhe veglat e tij mbi popullin e paarmatosur e të pafajshëm, në asnjë mënyrë nuk duhet lënë në harresë, sado të mprehta qofshin problemet aktuale. Detyra kryesore e shoqërisë është ndaj të rënëve, ndaj herojve që u ndeshën fizikisht me dhunën, po edhe ndaj atyre që u përpoqën të hiqnin qafe zgjedhën duke u arratisur, janë këto dëshmitë më të vlefshme që nderojnë Shqipërinë.Librat e mëparshëm të autorit, “Fabrikimi i Vdekjes”,”Rrëfime nga ferri komunist”,”Revolta e Qaf` Barit”, “Revolta e Spaçit”, vijon me librin që i jepet sot lexuesit, “Plumba në Ferr”, i cili ka si subjekt 16 raste të këtyre dy kampeve.Janë shembuj rezistence në kushte vështirësie të skajshme, dhe përmbysin versionin që e mban akoma si të vlefshëm shumkush, e që e paraqet të riun e burgosur si të dënuar për shkelje të ligjeve; këta libra e nxjerrin politikën e brendshme të regjimit në tërë egërsinë e tij: një taksë angarie e paprerë, mizore dhe tërësisht arbirtrare mbi popullin, përderisa shkelës i normave kushtetuese ishte organi që burgoste dhe jo qytetari që burgosej; dhe kjo taksë gjaku kishte nisur në pjesë të madhe qysh në luftën partizane, të paraqitur si popullore, por që ish një dhunë mbi popullin që kulminoi me të ashtuquajturin çlirim, të “festuar” qysh ditët e para krahas paradave, me qindra ekzekutime.E provojnë ngjashmëria e praktikës tyre vrasëse në të dy rastet: fshatarët e pushkatuar gjatë luftës, që po u zbulohen varrezat kohët e fundit, dhe mijrat e tjerë të vrarë më vonë gjatë sundimit- ndër dhjetra mijrat e dënuar, të ridënuar në një sfilitje pa fund, ose të eliminuar me plumb nëpër tela ose larg tyre.Por një tipar tjetër i ballafaqimit real diktaturë-popull ësht përqasja morale mes të dënuarve dhe rojeve. Epërsia e të parëve megjithë represionin e egër del sheshit në disa raste, raste që do mbeteshin të panjohura po të mos i regjistronin e botonin B.Blloshmi dhe të tjerë vuajtës-dëshmitarë okularë, me shkrimet e tyre për jetën në burgje e kampe. Kontrasti: trimëri e të paarmatosurve dhe vrapi i të armatosurve për të shpëtuar kokën.Kjo ka ndodhur në Qaf‘ Bar, (siç del në librin e Blloshmit “Revolta e Qaf Barit dhe Terrori Komunist 1943-1990”), ku në thirrjen për ndihmë të një të burgosuri që po e masakronin rojet, Sokol Sokoli e Tom Ndoja (të pushkatuar më vonë) dhe burrit të ndershëm që dha shpirt nën tortura Sandër Sokoli , me tetë të tjerë (të ridënuar) u sulën si vetëtima me grushta e shkelma në ndihmë të tij.Ky ështe rasti kulmor i një rezistence me episode të shumta nëpër hetuesi, gjyqe, burgje e kampe, dhe vlen për të shprehur se edhe nën kërcënimin e sigurt të plumbit, forca morale e malsorit reagoi në çast thirrjes “në dorën tuaj burra !”. Ajo sfidë vdekjes së sigurt ësht lënë në heshtje nga retorika burracake e filmave të shtirura dhe revistave të MPB që i shisnin publikut “heroizma” të sigurimsave gjoja në bashkëpunim me popullin, por që në fakt ka qënë terror i të armatosurve gjer në dhëmbë mbi një popullsi të terrorizuar por kurrë të nënshtruar.Kjo hap çështjen e publikimit të të vërtetave në çdo rrethanë të arqipelagut tonë, sepse nuk janë të vetme këto ndodhi kulminante të Qaf Barit, apo ajo e Hajri Pashajt dhe shokëve të tij Dervish Bejko, Pal Zefi dhe më të riut Skënder Daja në Spaç, ku u ngrit e u valvit flamuri pa yllin komunist e më parë revoltat e Postribës dhe e Malësis së Veriut, po edhe mbrojtja burrnore (shembull ajo e Muzafer Pipës) kundra dënimeve të “porositura” të të pandehurve në gjyqe, mes tyre edhe klerikë, të akuzuar për futje armësh në kishë (!) dhe i mijra kulakëve, për fajin e vetëm pse ishin të aftë të prodhonin për vete…Pra rezistenca ka qënë e përhapur, dhe një kapitull i panjohur e saj ësht ai i strehuesve e familjarëve që i kanë mbështetur të arratisurit duke rrezikuar veten përballë teknikave çnjerzore të Sigurimit. Teknika diabolike, që në aleancë me raskapitjen gjatë dhjetvjeçarëve, shpjegon edhe rastet pse i riu i mplakur brënda hekurave humbte sensin e realitetit, dhe hynte në dialog absurd me mundonjësin e vet gjoja shtet, me sharje o arsyetime e sugjerime tërësisht të pafrytshme, që pa tjetër do pasoheshin nga dënime të pamëshirshme prej pushtetit shtazarak. Autori i trajton këto raste me dhimbshuri ndaj këtyre kolegëve të vuajtjes, sepse e ka njohur vetë ndryrjen e gjatë në hekura, dhe i mirëkupton alienimet psiqike që vepronin mbi ata fatkeqë.Studimi dhe vlerësimi i rezistencës antikomuniste janë detyra të patjetërsueshme nëse duam të jemi shoqëri me një shkallë vlerash prej vendi të qytetëruar ; ato ndihmojn edhe të tjerat, detyrat praktike në zgjidhje të problemeve; përndryshe as ndërgjegja e shqiptarëve, as konsiderata e botës mbi shtetin e shoqërinë tonë, nuk do t‘i quajë zgjidhje ato që bëhen mbi një themel të padrejtë. Bedri Blloshmi në çdo libër që ka botuar, qëllim kryesor ka publikimin e çdo padrejtësie, dhe prandaj ai i përgjigjet me ndihmë konkrete familjeve që prej dekadash janë në kërkim të vendit ku dergjen të dashurit e tyre.Kohën, forcën fizike dhe tërë vëmendjen, ai ia përkushton pikërisht zhbërjes së asaj gjëme, sa të jetë e mundur, duke u kthyer njerëzve normalitetin e zakoneve dhe të respektit për të vdekurit. Ai nxjerr në dritën e diellit atë që komunizmi e fshihte në terrin e natës, ofron përpjekjen e tij, mundin, njohuritë, cilitdo që i ësht mohuar e drejta më e shenjtë, kontakti, i mbrami i të mbramëve, me familjarin e tij të zhdukur, edrejta për të derdhur lot mbi varrin e tij. Në krahun e kundërt, kemi ngurtësinë e shkaktarëve të kësaj tragjedie historike, të rehatuar si veteranë, por të pazbutur edhe sot mbas gjysëm shekulli.Por nuk do të fshihet kaq lehtë gjëma e tyre, duke detyruar njerzit të heqin dorë nga një e drejtë elementare, e drejta për të varrosur njerzit e tyre. Kjo nuk është çështje e së djeshmes, është e së sotmes, me reflekse në të ardhmen. Ata si funksionarë të shtetit, kishin për detyrë të zbatonin ligjin, dhe e shkelën me të dyja këmbët. Dhe jo vetëm e shkelën, por disa e praktikonin repersionin me egërsinë më të madhe, me kënaqësi sadike. Sot ata janë të padënuar ende, as moralisht, bile ndërkohë , duke i qëndruar porosis së vjetër u është shtuar titulli i “nderuar”.Në librin e ri që sheh dritën e botimit sot, Bedriu paraqet rastin e 16 të dënuarve, pjesa dërrmuese fare të rinj, që nisën pa asnjë faj jetën e burgut, të dënuar me akuza të rreme dhe të ridënuar gjatë vuajtjes me afate të gjata. Ata tentuan si të mundnin ta kundërshtonin atë jetë prej ferri ku i hodhën, tentuan të arratiseshin ose folën apo shkruan kundra regjimit, u ngritën në revoltë. Përfunduan të dënuar me plumb në kokë vetëm se kundërshtonin padrejtësinë flagrante, dhe se deshën të ishin të lirë.Natyrisht nuk mund të shtrohet se kishte një rend kushtetues, në të cilin ata mund të apeloheshin. Nuk njihet një rast i vetëm që të jetë digjuar rekursi i të dënuarit. Disa u vrarë me breshëri nga karakolli pa bërë asnjë orvatje ikjeje, brënda telave, ose u zunë nën shkëmb, dhe në vend tu jepej ndihma, u prenë me sopatë. Kjo është historia e vërtetë e Shqipërisë në ato katër dekada e gjysëm dhe e tillë siç ish do të zbulohet herët a von, me të gjitha hollësirat, falë kontributit të dëshmive, ndër të cilat një vend kryesor zë ajo e Bedri Blloshmit.Rrugë tjetër s‘ ka. Prandaj situata sot paraqitet si një ballafaqim kryesisht moral: nga njera anë qëndron detyra për tu dhënë drejtësi këtyre burrave të lirë në shpirt, qoftë mbas vdekjes, atje ku janë në Panteonin e vërtetë shqiptar, nga ana tjetër establishment akademik që e lë mënjanë këtë detyrë duke i mbajtur fajtorë ose shkelës të ligjit këta heronj e dëshmorë , dhe dënimet i quan të nevojshme “për kohën”,, po ashtu dhe cilsimet “i nderuar” që gëzojnë persekutorët e tyre, dhe hero kombëtar të parin e tyre.Detyra jonë përkundrazi, për ta përmbysur këtë pozicion tërësisht fals, detyrë sa morale dhe civile, ka filluar të zbatohet nga këshilla bashkiakë që u japin rrugëve emrat e atyre që rezistuan; ajo shprehet po ashtu nga njerës me kujtesë të pagjumë si Bedri Blloshmi e mjaft të tjerë, që kundra indiferencës –sëmundje e jonë kronike – botojnë libra-dëshmi, dokumenta të dhunës së pararendësve së konformistëve të sotëm.Këto dy manifestime, tabelat emërtuese të rrugëve dhe dokumentimi i paligjësise në libra, arrijnë të detyrojnë autoritetin shtetëror t‘i nderojë me diploma nderi viktimat më të shquara eminente të palës tonë, burra e gra që e donin Shqipërinë rezistuese ndaj fatit robërues që iu dha për kaq dekada. Të tre këto fakte mund të jenë fillimi i procesit që na bën të pranishëm me meritë në lëmin ndërkombëtar. Kundërshtimi i paligjësisë, kusht i domosdoshëm i këtij procesi mbetet detyrë e pazgjidhur, sepse paligjësia i ka rrenjët te pajtimi mendor i elitës akademike me rendin e kaluar, të konsideruar “çlirim” edhe zyrtarisht , ajo bezdiset kur preket sadopak ky term i pavërtetë.Pasojë indirekte, psikopatologjike, e kësaj mbeturine janë dhe krimet mes nesh ende sot, që e ndalojnë shoqërinë të gjejë rrugën e ligjëshmërisë dhe të rimëkëmbjes. Për të shëruar poshtërimin historik që pësuam, është e domosdoshme ndershmëria mendore me faktet dhe dhimbshuria njerzore për ata që u torturuan shnjerzisht dhe u mbaruan me sadizëm sistematik në ato kampe e burgje skëterre. Lufta me dhëmbë shtrënguar që bën autori i këtij libri për ta ndryshuar gjendjen, vjen nga forca e qëndresës të cilën shumë të tjerë e kanë zbutur; dhe nuk ësht vetëm nga dhimbja për familjarët e shokët bashkëvuajtës që ai i shkruan këto kujtime, ajo del jashtë kësaj sfere, dhe bëhet e vetmja politikë, e aftë dhe e denjë të ndërtojë një rend të ri, që t‘i shërbejë vërtet ligjit dhe dinjitetit shtetëror. Pa rivendosje të drejtësisë edhe për të kaluarat, nuk mund të ketë shoqëri dhe shtet të shëndetshëm sot e në të ardhmen.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Bedri Blloshmi

Mateo Mandala, mjeshtër i letërsisë dhe i filologjisë arbëreshe

November 18, 2021 by s p

Shkup, 18 nëntor 2021 – Sot në kuadër të manifestimit tradicional kulturor–shkencor “Ditët e Alfabetit” në ITShKSh, u mbajt sesioni shkencor kushtuar njërës nga figurat qendrore të letërsisë dhe i filologjisë arbëreshe, Matteo Mandala.

Në fjalën e hapjes, udhëheqësja e Departamentit të Gjuhës Shqipe në ITShKSh, Hidajete Azizi, tha se manifestimi tradicional “Ditët e Alfabetit” me temë qendrore për këtë vit “Gjuha, letërsia, kultura dhe tradita arbëreshe”, i organizuar me rastin e 113 vjetorit të Kongresit të Manastirit, ka për qëllim që të kontribuojë për njohjen, për pasurimin e prurjeve shkencore dhe krijimin e një komunikimi më të afërt me kulturën dhe traditën e krijuar ndër shekuj nga arbëreshët e Italisë.

“Sesioni i sotëm shkencor, i katërti me radhë në kuadër të këtij manifestimi, i kushtohet prof. dr. Mateo Mandala, profesor në universitetin e Palermos dhe për shumë vjet përgjegjës i seksionit të albanologjisë në këtë universitet. Meritat e tij për filologjinë arbëreshe në përgjithësi dhe për filologjinë moderne shqiptare, në veçanti, janë të shumta. Mbi bazën e këtyre meritave, do të vlerësohet si njëri ndër albanologët më të shquar të kohës dhe njëri ndër themeluesit e filologjisë moderne shqiptare. Prurjet origjinale të tij në këto fusha, do ta ngrenë në piramidat më të larta të mendimit shkencor shqiptar në qarqet akademike universitare”, tha Azizi.

Studiuesi nga Kosova, Anton Nikë Berisha, referoi në temën: “Matteo Mandalà studiues i mirëfilltë dhe gjurmues i përkushtuar i trashëgimisë arbëreshe”, duke shkoqitur disa sekuenca me interes për veprën e madhe shkencore të prof. Mandalasë. 

Përmes një video – prezantimit, prof. Françesko Altimari nga Universiteti i Kalabrisë në Kozencë, referoi në temën: “Prof. Matteo Mandalà filolog dhe studiues i letërsisë”, dhe Emin Azemi nga ITShKSh foli për “Disa vlerësime të prof. Matteo Mandalà rreth poemës Kënka e sprasme e Balës e Gavril Darës”.

Në fund, vetë prof. Matteo Mandalà nga Hora e Arbëreshëve të Italisë në Sicili, përmes një video-prezantimi falënderoi për respektin e bërë dhe interesimin e zgjuar të ITShKSh-së në Shkup për të trajtuar këto tema të gjuhës, letërsisë, kulturës dhe traditës arbëreshe.

Dita e nesërme në “Ditët e Alfabetit -2021” do t’i kushtohet Anton Nikë Berishës, studiues i letërsisë së arbëreshëve të Italisë. Aktiviteti fillon në ora 10 në ambientet e Ministrisë për Sistem Politik dhe Marrëdhënie ndërmjet Bashkësive, e cila është mbështetëse e këtij manifestimi. 

Filed Under: LETERSI

Ne gabuam …(Le të flasim më shumë për lirinë)

November 17, 2021 by s p

Marjana Bulku

Nju Jork

Ne gabuam sepse edhe në demokraci folëm shumë për komunizmin dhe diktaturën.
Ne gabuam sepse në demokraci nuk promovuam vlerat e shkuara , të harruara, të pashkruara të së kaluarës që historia e shkruar nën diktaturë i veniti.
Ne gabuam sepse e përmendëm kaq shumë Enverin deri në paharrim.
Ne gabuam sepse nuk i dëgjuam dhimbjet e së kaluarës.
Ne gabuam sepse nuk i ndjemë thirrjet e viktimave.
Ne gabuam sepse duartrokitëm verbërisht.
Ne gabuam sepse besuam se vetëm” fitimtarêt”kanë gjithmonë të drejtë .
Ne gabuam sepse nuk mësuam nga historitë e dinjitozëve që nuk ia shitën shpirtin diktatit dhe ligësive të kohës.
Ne gabuam sepse nuk ia lexuam mendimin kolosëve tanë të mohuar të pendës.
Ne gabuam sepse iu përulëm monumenteve, busteve, mermereve dhe jo vlerave.
Ne gabuam sepse iu dhamë liri kjoskave , kafeneve, restoraranteve, hoteleve dhe jo muzeumeve, librarive.
Ne gabuam kur kujtuam se liri fjale do të thotë sharja dhe përgojimi i tjetrit .
Ne gabuam sepse nuk njohëm plagët e vërteta tonat.
Ne gabuam se nuk i mjekuam ato.
Ne gabuam sepse nuk i izoluam shkaktarët e plagëve tona.
Ne nuk gabuam pse ishim të varfër e të paditur.
Ne gabuam se donim të pasuroheshim menjëherë , njësoj , si dikur të varfêr në komunizëm.
Ne gabuam se iu nënshtruam të keqes.
Ne gabuam sepse nuk dijmë ta kundërshtojmë të keqen .
Ne gabuam se nuk dijmë ta dallojmë të mirën , edhe pse pak të mira na kanë ndodhur si komb .
Ne do ta sfidonim të keqen po t’ja ndjekim fijet e jetës të mirës.
Ne gabuam sepse nuk debatuam por kryqëzuam tjetrin e ndryshëm.
Ne gabuam sepse ia kujtuam gjithkujt madje edhe atij që nuk e njihte të keqen që mbërtheu nga fyti jetët tona atëherë, përherë.
Ne gabuam sepse nuk përkrahëm liritë.
Ne gabuam pse nuk i studjuam thellë liritë.
Ne gabuam se folëm aq pak për liritë.
Ne gabuam…
….sa pak folëm për lirinë!

Filed Under: LETERSI Tagged With: Marjana Bulku

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 144
  • 145
  • 146
  • 147
  • 148
  • …
  • 291
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NDAA i SHBA-së dhe pozicioni i Kosovës në arkitekturën e sigurisë
  • Alis Kallaçi do të çojë zërin dhe dhimbjen e “Nân”-s shqiptare në Eurovision Song
  • Garë për pushtet…
  • Njëqind vjet vetmi!
  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT