– mbresa nga takimi dhe emra

si mirēnjohje –

Nē shtēpinē e bukur, por dhe tẽ madhe, Qendēr kulturore Shqiptare Amerikane nē Lewisville, nē Dallas… valēviten dy flamujt mē tē dashur, krahas yjeve amerikane dhe shqiponja jonē dy krenore… dhe dyert janē hapur…Kētē do tẽ desha tē thosha qē nẽ fillim. Se kanē shkruar menjēherẽ pēr mbresat e mrekullueshme nga takimi ynē me shqiptarēt dhe unē i bashkohem atij ngazēllimi dhe entuziazmi. E kam parē shpesh tē ndezur te shqiptarẽt e Amerikēs, nē Çikago ku jam, me miqtē e mi, te klubi ynē i librit, po dhe ku kam shkruar, kaq bukur nē Miçigan, te qendra kulturore “Nēnẽ Tereza”, Edhe nẽ Filadelfia te “Bijtẽ e Shqipes”, por edhe dikur, mẽ herēt, kur vija nga Tirana, te “Shtēpia e Lirisē” nē Uashington, te “Vatra” nẽ Nju Jork.

Dhe tani nē Dallas.

1.

DYERT E HAPURA

janē dhe zemra tē hapura, edhe mendje tē hapura… Dhe ti ndjehesh misionar i sē mirēs.

Do tē doja tē flisja shumē dhe pēr takimin tonẽ mē tē fundit, njē pritje aq e pērzemērt, qē ba bēri tē ndjeheshim si nẽ shtēpi, si nē njē familje tē gjerē.

2.

MIQẼSIA,

e çmoj shumē… dhe ne vajtēm si miq nē Teksas, kētē radhē 4 shokē nga Çikago, Taip Beshiri, qē na pēlqen tē themi qē mbiemri i tij ēshtē Bes-Hiri, hiri/ hirshmẽria e besẽs, Dr. Xhabir Alili, pasionant i poezisē, Dr. Jani Gjoni, Strategu siç e thērrasim nē grup, dhe bashkē me ta dhe unē.

Na priti z. Adil Besiri, na çoi nē restorantin e tij, na njohu me miq tē tjerē, vizituam dhe “Cowboys”-at e famshēm, edhe atē lagjen “Adriatika” me shtēpi guri e kisha guri si nē Ballkan, me ujēra qē brigjet tē ndērmendnin sado pak Dalmacinē e Adriatikun tonē. Dhe nē mbrēme te

Qendra Kulturore Shqiptare Amerikane…

3.

LIBRI.

Ne na bashkon libri.

Do tē pērurohej romani “Kēpuca e Aktorit”. Shtëpia Botuese Onufri na e kishte dhēnē mundēsinē bujarisht tē kishte romane plot dhe aty, nē tryezēn e gjatē…

Nē sallē na duk vetja si nē shtēpi, si mes njē familje tē madhe dhe vērtet takuam familjarē, bashkēshortē, prindēr, gjyshēr, tē rinj, mama tē reja me foshnjat nē karrocẽ, etj. Teksa shtrēngonim duart, dēgjonim tē na paraqiteshin se ishin nga Shqipēria e Kosova jonẽ, nga Maqedonia e Veriut, e Jugut pēr ne, – mē pēlqen tē pērsēris, nga Çamēria e Mali i Zi, nga…. nga tē gjitha trojet shqiptare, sē bashku, do tē thoshte nē fjalēn e tij hyrēse konferencieri i takimit, Taip Bes Hiri dhe do tē vazhdonte se edhe romani, “Kēpuca e aktorit” e ka kētē frymē pẽrbashkuese, mē pas ai do tē bẽnte njē pẽrmbledhje tē jetēs dhe veprēs sē autorit dhe do tē theksonte se libra tē tij janē botuar jo vetēm nē Tiranē, por dhe nē Prishtinē dhe Shkup, edhe mē tej, nē Europē e Amerikē…

Zv/Presidenti i Qendrẽs Kulturore Shqiptaro-Amerikane, z. Bekim Ademi, u uroi edhe njē herē mirēseardhjen miqve nga Çikago, tē Klubit Shqiptar tē Librit, dhe suksese takimit, ēshtē me rēndēsi, do tē thoshte, na bashkon…

Njē letēr pērshēndetẽse, dērguar tē pranishmēve nga poeti i njohur, Profesori Universitar Gjeke Marinaj, i cili s’mundẽte tẽ vinte dot nē takim, ai nē Teksas jeton dhe punon, por ndodhej jashtē shtetit me punēt universitare dhe letrēn e tij e lexoi nē anglisht e reja Ekaterina Gjoni, ndērsa tē pērkthyer nē shqip njē nga tē rinjtē, Arber Kapllani.

Mẽ pēlqen tē kujtoj emra nga tē atyre qē njoha, qẽ kishin ardhur nē takim dhe i shikoja tē ulur nēpēr tryezat e rrumbullakta, tē shpērndara nē sallē… si valle. Ja, arkitekt Dardan Hoxha dhe mẽsuesja Artē… po edhe bashkēshortēt Krasniqi, Skēnderi… kērçovarēt e pērzemērt… Nebiu, Nexhati… shkodrani gazmor Hydajeti me zonjēn, Elvana… Ari nga Kosova s’ka ardhur? Sa shumē qē punojnē!…

Pastaj konferencieri i jep fjalēn Dr. Jani Gjonit, qẽ do tē thoshte se e shikonte romanin “Kēpuca e Aktorit, si njē metaforē e ecjes me skenē Shqipẽrinē, nē tre akte ose tre kohē, sintezẽ e tyre dhe perspektiva e shqetēsuar e ardhmērisē… ndẽrsa Dr. Xhabir Alili do tē thoshte nē fjalēn e tij se ky roman ēshtē dhe njē libēr psikologjie njerēzore, dramē dhe komedi e atdheut, historie kombētare, etj, etj.

Para se tē mẽ jepej fjala mua, do tē vinte nē krye tē sallẽs njẽ fēmijē i bukur nja 5-6 vjeç a mē shumē, mē quajnē Xherdan, do tē thoshte me zẽrin e ēmbēl dhe recitoi poezinē shqip, “Vendi im”. Nxora celularin dhe e fotografova. Ngjalli kaq shumẽ emocion dhe u duartrokit po ashtu si ata qē diskutuan, nẽ mos mē shumē.

4.

MREKULLIA

e sē ardhmes, e nisa fjalēn time unē, qē ēshtē bērē dhe mrekulli e tē tashmes, duke patur parasysh se si i rrisni fēmijēt ju, arritjet e pērbashkēta… shqiptarēt nē SHBA, tashmē tē pasuruar, i gjen nē shumē fusha tē biznesit, tē ndẽrtimeve e kompani pastrimesh, jo parash, jo, dhe siç janē kuzhinierē, shofera dhe hidraulikē, janē dhe nē shkencẽ dhe arte dhe politikē, mēsues e pedagogē, inxhiniera e mjekē, juristē, klerikē e shkencētarē, drejtojnē, janē shkrimtarē, muzikantē, piktorē, artistē… dhe nuk m’u durua pa treguar se ajo vajza qē lexoi kẽtu letrēn e poetit dhe mikut tonē Gjeke Marinaj, ēshtē oficere nē ushtrinē amerikane. Ju e dini ç’do tē thotē ushtri amerikane, – iu drejtova tē pranishmēve, tē mbrosh interesat e Amerikēs dhe tē jesh atje ku janē shqetēsimet mē tē mēdha tẽ botēs, nē luftē pēr tē mbrojtur demokracinē dhe tē drejtat e popujve dhe aty ēshtē oficere kjo vajzē shqiptare, jona, Ekaterina, qẽ e kemi kētu sonte, krenarē me atẽ, ẽshtē nē vijē tē parē dhe ndērkaq di tẽ vijē dhe atje ku ēshtē dhe libri shqip… duartrokitje tē fuqishme, ajo buzēqeshi modestisht dhe unē vazhdova tē flas pēr atē traditē kulture dhe bēmash qē na lanē pararendēsit, Imzot Noli dhe i pērndrituri Faik Konica, Profesor Arshi Pipa, qē erdhi nga burgjet e diktaturẽs shqiptare, etj, etj, e sot, me gjithē ato mundēsira pafund…

Nē fakt, unē do tẽ doja tē dēgjoja, jo tē flisja, ndērkaq do t’u pērgjigjesha pyetjeve nga salla, ishin nga mē interesantet, por dhe tē rēndēsishme si ato tē çẽshtjeve tē kujtesēs kolektive, si t’i shẽrbejẽ ajo tē ardhmes qẽ vjen, qē ēshtē dhe e tashme. E dēgjova me vēmendje Ilir Çamin. Mē mēso si ta pẽrballojmẽ jetēn, mẽ tha njẽ ri, mē hutoi. Unē jam aktor, tha njē tjetēr dhe u ngrit nē kēmbē, quhem Hysen Zeqaj, do të recitoj poezinē “Harta e kafshuar e atdheut”, e kam mẽsuar, qē kur konkuroja pēr aktor nē Prishtinē, – e kam shkruar nē burg, – do tē thosha unē, – dhe tjetrēn “Si shk-oh-t nē Kosovē”, – e kisha shkruar kur ende s’kisha shkuar atje… malli mē ka marrē, pa qenē kurrē… realitetet tona tē emocionit, tē ankthit qẽ ta merr frymēn… tē ndarē, po ēshtē Amerika, aleati ynē jetik… dhe jemi dy shtete shqiptare nē Ballkan… po ne duhet tē jemi sa mē tē bashkuar… eh, jo tē pẽrçarē, madje dhe kur futemi nē tē njējtēn shoqatē, kērkojmē ndarjen, pērgjysmimin… po thoshim. Prapē poezi, recitoi Dr. Xhabiri…

Dhe kur po firmosja librat, afroheshin miq, qē dhe po njiheshim aty, por sikur ishim njohur me vite… jam bashkēvuajtēs yti, i burgut tē Spaçit… Nokshiqi… jam i UÇK-sẽ… pashē Albanin… pẽrsẽri fēmijēt, ai me emrin Xherdan bashkē me tẽ vēllanẽ, Aldianin… donin njē autograf… flisnin shqip… prekem…

5.

GJUHA…

vizitojmē klasat e shkollēs sē tyre… ēshtē dashuria jonē… bibliotekēn, libra, libra, libra, janē pērvoja jonē… kujtesē dhe kulturē… gjuha nuk ēshtē vetēm mjet komunikimi, por dhe shpirti i njē populli, dhe histori e tij, frymē…

Anglishtja ēshtē gjuhē e madhe, botērore, e para sot, – po bisedonim, – siç ishte latinishtja nē mesjetē, që tē mos mbetesh i huaj, duhet patjetẽr, integrimi… shqiptarēt janē dhe qytetarē amerikanē… etj, etj, por dhe shqipja është njē pasuri, jo vetēm e shqiptarēve, gjuhẽtarẽt, studiues tē huaj dhe shkencētarē e shohin si njē gjuhē tē lashtē, indioeuropiane, e veçantē, degē mē vete, pranē rrēnjēs, madje dhe nē rrēnjē e mendojnē disa, duhet ruajtur dhe mbrojtur dhe tē parēve qē u takon kjo detyrē, janē shqiptarēt. Ta duam dhe ta mēsojmē gjuhēn amē, do ta kuptojmē mē mirē veten dhe nē Amerikē e do tē dijmē tē bējmē mē shumē…

Dhe erdhi ora tē iknim. Dhe po e mbyll siç e nisa, duke besuar se mendjet e hapura hapin dhe zemrat dhe kēshtu sē bashku bēhemi me mē shumē zemra dhe pastaj s’ka derē qē s’hapet. Dyert e sē ardhmes…

Visar Zhiti

Dr. Bexhet Asani/

Struga është një qytet relativisht i vogël por nga gjiri i këtij qyteti kanë dalë me dhjetëra shkrimtare e shkrimtarë si dhe një numër i konsiderueshëm studiuesish, të cilët kanë zënë një vend të rëndësishëm në kalanë e kulturës shqiptare. Disa shkrimtare e shkrimtarë kanë kapërcyer me sukses kufijtë lokalë dhe janë të njohur edhe ndërkombëtarisht qoftë me poezitë, prozën apo studimet e tyre.

Unë sistudiues kam evidentuar këta shkrimtare dhe shkrimtarë struganë: Murat Labënishti, Mehmed Ali Hoxha, Nuhi Vinca, Rahmi Tuda, Agim Vinca, Nexhat Mustafa, Xhevat Limani, Vahit Nasufi, Puntorie Muça Ziba, Bexhet Asani, Imri Demishai, Lebit Murtishi, Seli Murati, Halil Hyseini, Xhemi Hajredini, Xheladin Emini, Fatmire Doko Lumani, Xheladin Muça, Ibrahim Abedini, Avdi Lena, Nazmi Demishau, Islam Baftiari, Kaim Murtishi, Besnik Lena etj., në këtë plejadë shkrimtarësh nga copëza e parajsës strugane padyshim bën pjesë edhe shkrimtarja Sabije Veseli.

Shkrimtarja Sabije Veseli kultivon një zhanër të romanit “sui generis”, e që ky lloj i romanit është pëlqyer shumë nga lexuesi amerikan. Mund të them pa drojë se asnjë nga shkrimtarët e lartpërmendur nuk ka arritur të pushtojë tregun dhe panairet amerikane të librit si romancierja Sabije Veseli. Heronjtë e romaneve të Sabije Veselit janë personazhe “hyjnorë”, të cilët kanë një komunikim si me botën e përtejme ashtu edhe me botën tonë, pra, është një komunikim i vazhdueshëm dhe i pandërprerë. Proza e sabije Veselit pak ashumë gjason me “Komedinë hyjnore” të Dante Aligerit. Këto ide dhe tema që trajton Sabije Veseli, kanë ngjallur interesim te publiku i gjerë amerikan. Pa patur frikë se mund të them diçka të madhe për krijimtarinë e shkrimtares së Sabije Veselit, po e them publikisht këtu në mesin tuaj se shkrimtarja Sabije Veseli është radhitur në mesin e nëntë shkrimtarëve amerikanë më të lexuar. Kjo u bë publike para pak kohësh në shtetin e Kalifornisë. Në atë manifestim kulturor amerikan mori pjesë Sabija me bashkëshortin e saj Adi Veseli. Pas këtij suksesi të shkrimtares Sabije qëndron bashkëshorti i saj Adi Veseli, i cili e ka mbështetur, e mbështet dhe do ta mbështesë përgjithmonë.

Te libri më i ri i shkrimtares Sabije Veseli “Trupi hyjnor” , pavarësisht se autorja e quan studim-hulumtim, vepra ka elementet e një romani. Protagonistë të romanit janë: oficeri kroat i vrarë në Luftën e Parë Botërore dhe vajza shtatëmbëdhjetë vjeçare, e cila nëpërmjet ëndrrës “bashkëjeton” me oficerin. Trupi i oficerit kroat prehet larg vendlindjes po shpirti i trazuar i oficerit nuk prehet dot, larg vendlindjes!

Nëpërmjet “shpirtit hyjnor” të oficerit, vajza e re shtatëmbëdhjetë vjeçare arrin të “komunikojë” me jetën e botës së përtejme. Pikërisht me jetën pas vdekjes, me botën e amshuar autorja në imagjinatën e saj thur një ngjarje sa tërheqëse po aq interesante për lexuesin në përgjithësi dhe për lexuesin amerikan në veçanti. Saga e romanit pothuaj pak a shumë përputhet me librat e shenjtë. Protagonistja e romanit është midis jetës dhe përjetësisë, midis ëndrrës dhe zhgjëndrës. Ajo jeton midis dy botëve, jeton edhe midis dy feve. Aty gjen lumturinë sepse “pranon” mesazhe hyjnore dhe ato mesazhe ua përcjellë botës nëpërmjet shkrimeve dhe bisedave të ndryshme me njerëzit.

Për dallim nga fetë sesi e shikojnë botën pas vdekjes: parajsa, purgatori dhe ferri, te vepra “Trupi hyjnor” bota e përtejme na paraqitet me dy parajsa: Arshi që i vendosë dëshmorët e rënë në luftë, pra ata zënë vendin më të merituar sepse kanë flijuar jetën e tyre dhe pozicionohen në altarin e lirisë. Ndërsa në Firdeus, strehohen njrëzit normalë të cilët kanë bërë vepra të mira dhe njerëzqit e tjerë vendosen në Ferr – në xhehenem.

Në pjesën e dytë autorja bën fjalë për pamjen e njerëzve në botën e përtejme, ata në të shumtën e rasteve na shfaqen si shkurtabiqë. Pamjet e tyre ilustrohen nëpërmjet skicave të ndryshme. Autroja tregon sesa kohë merr transormimi i trupit të njeriut në trup hyjnor. Vështrimin tim do ta përfundoj me një “mesazh hyjnor” duke iu referuar mesazheve hyjnore të veprës “Trupi hyjnor”: “Të vdesësh për atdhe je dëshmor si në këtë botë po ashtu edhe në botën e përtejme, ke një vend të merituar në parajsë!”

Në aeroportin e Dallasit, jashtë na priste një diell plot dritë dhe ngrohtësi, që sikur e shtonte dhe pritja z. Adil Besiri, burrit nga Kërçova që na mori me makinën e tij të bardhë e të madhe për të na çuar në restorantin e tij dhe pastaj të na shëtiste nëpër qytet…

– Dua të shoh rrugën ku vranë Presidentin Kenedi, – thashë unë me një padurim të dhimbshëm, por i mbledhur kohë më parë.

Dhe aty shkuam. Pikërisht te vendi ku kishte ndodhur atentati i shekullit, i hatashëm, mu në rrugë kishin vënë

shenjat, 4 ikse të mëdha: XX XX, 2 ku nisi dhe 2 ku mbaroi ai tmerr dhe ende mister. Ndalëm t’i shihnim ashtu të verdha si dëshpërimi, si gjarpërinj, sikur të kishin shkruar Shekullin XX, si kryqe.

– Ja, dhe taraca nga u qëllua, – po na tregonte Adili. Një re aty sipër m’u duk si fantazma e atentatorit. Në katin sipër ishte dhe muzeu, s’e di a ishte hapur, po s’doja ta shikoja, mjaftonte ajo ndjesi e rëndë si me plumbat pezull në ajër si zogj të ngrirë… Njerëz nga trotuari, fotografonin ikset e çoroditura në rrugë: XX XX, pashë dhe fytyra të nemitura, por tashmë e gjitha kjo ishte histori. Po unë doja një kryq tjetër në muzg, një kishë, të bëja kryq, të lutesha… u lidha me Edēn time, fola nē celular edhe me video. Ajo s’mundi tē vinte, punẽt… por ēshtẽ gjithmonē me mua…

Rrota makinash i kalonin përsipêr atij kryqit në rrugë si gjithkund, zakonshëm, si harrimi, si pamëshirshmëria, asnjë makinë s’prishej befas aty, s’plaste asnjë gomë… mbase ndonjë zemër…si imja…

Edhe rrotat e makinës tonë kaluan aty me shpejtësi. Ura të mëdha dhe perëndim dielli si flakë… Qiellgërvishtëse të kaltra si qielli. Po kërkonim skulpturën e Syrit, t’i shpëtonim syrit të keq. Dritnajë. S’kishte më kryqe rrugëve. As president tẽ vrarẽ… Njerëz të lirë. Ishte mbrëmja e po kësaj date, kur unë u lirova… dikur… larg… nga burgu… 28 janar… kurrë nuk do të mund ta besoja atëhere, madje dhe mund të dukej çmenduri nēse do tē nē thoshin se në një datë të tillë do të ndodhte të vije në një qytet të madh në SHBA, në Dallas, do të shikoje vendin ku u vra Presidenti Xhon Kenedi, ngjarje që do të më trondiste në fëmijëri dhe mua, kurse të nesërmen e kësaj date, – e ç’rëndësi do të kishte viti, – do të përurohej romani im “Këpuca e aktorit”, këtu, te ky qytet, mes shqiptaro-amerikanēve. Kështu po bisedonim gjatë darkës me miqtë, me Taipin, me Xhabirin, Jani telefonoi se do të vinte më vonë, me vëllain e Taipit, Adilin e mirẽ, të zotin e restorantit, kaq të bukur, i tēri qelqnajē e me ndriçime të ëndërrta, me muzikë italiane. Do të vinin dhe Zonja e Adilit, edhe djali, Albani, të përplasnin gotat e verës me ne, “gëzuar!”, por do të largoheshin shpejt, ishin në krye të punëve dhe dihet sa shumë punë ka restoranti në mbrëmje.

Koha ikën, sidomos ajo e brendshmja, ngjan me atë shishen e verës mbi banak, të rrëzuar, që derdhte verë të kuq si gjak, po ajo ishte vepër arti dhe vera e derdhur ishte xham si kohë e ngrirë.

Çfarë hëne ishte jashtë, kur shkuam për në hotel, – i shkruajta prapē Edēs time, “Natēn e mirē” – një hënë aq e madhe nga ato që nuk harrohet, prani prej ari, hënë vërtet amerikane… jo, jo, je ti, ti…

Visar Zhiti

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “Vatra” fton shkrimtarët, artistët, median dhe komunitetin shqiptar në promovimin e veprës së shkrimtares Sabije Dervishi Veseli.

Promovimi zhvillohet nesër ditën e shtunë më 27 Janar 2024 në ora 11Am në Selinë Qendrore të Federatës Vatra me adresë: 2437 Southern Blvd, Bronx, NY 10458.

Ekspertë të letërsisë shqipe, gjuhësisë, letërsisë moderne e përkthimit do të nderojnë me kumtesa e tyre këtë ditë të rëndësishme kulturore për Vatrën dhe komunitetin tonë.

Ju mirëpresim të gjithëve.

FATMIR MAMO*/

Romani i ri i shkrimtarit Sh. S. Noé karakterizohet nga vazhdimësia për të sjellë tek lexuesit momentet e shpërbërjes së regjimeve komuniste, dhunës dhe persekutimeve të intelektualëve. Në këtë roman Noé, me stilin dhe talentin e tij, përshkruan momentet e para të rrëzimit të regjimit komunist në Bashkimin Sovjetik, kaosin por edhe dëshirën e një populli për ndryshim. Nën petkun e një shkencëtari, dhe me provokimin për të kryer një eksperiment klonimi, ai mjaft bukur tërheq lexuesin në këtë aventurë të mrekullueshme. Në brendësi të romanit lexojmë përshkrimin e një jete tashmë të integrimit midis dy kombësive, kulturave dhe mënyrave të jetesës, peripecitë dhe persekutimet për klonimin e atij lideri që hodhi hapat e para dhe krijoi komunizmin, që solli vetëm vuajtje dhe vdekje në pothuajse gjysmën e Evropës dhe e kushtëzoi për dekada. Në faqet e këtij romani shkrimtari përshkruan mjeshtërisht jetesën dhe integrimin, lindjen dhe vazhdimësinë e familjeve me dy kombësi, që tashmë eshtë një realitet. Ai nuk lë pa theksuar edhe paralelizmin midis regjimeve komuniste, sikur edhe ai në Shqipëri, ku persekuetuesit kishin ndërruar vetëm ngjyrat dhe emrin e partisë, vazhdonin të jetonin në të njëjtin ambient, me ato privilegje, duke përndjekur në një mënyrë të re ish-të përsekutuarit.

Leximi i romanit të Noé-së për mua ishte një eksperiencë emocionuese. Autori, në rreshtat e fundit te romanit, shkruan në mënyrë ngjethëse: Të pavetëdijshëm për transformimin që kishin pësuar, të gjithë shtynin vitet pa e kuptuar se nga një ditë në tjetrën ishin bërë alter ego-ja apo edhe kloni i vetvetes, ose më keq: kavie ekperimentesh në laboratorin e pamëshirshëm të kohës, të paaftë për të ndryshuar historinë e fatit së tyre. Murtaja e Kuqe e shekullit të njëzetë – më e keqe se ajo e vitit 1347 – ishte dobësuar, por nuk kishte vdekur. Ajo pandemi makabre vazhdonte ende të mbillte vdekje dhe shkatërrim, duke katandisur disidencën deri në atë pikë sa të dukej sikur nuk kish ekzituar kurrë.

Ashtu si banorët e tij, edhe Berati atje poshtë dukej si një hije e vetvetes, me natyrën e tij rebele të shndërruar në disfatizëm, në pritje të përhershme të një të Dërguari të Ri prej Qiellit që mund ta printe drejt ringjalljes jetën e tij mijëravjeçare”.

Incoscienti di quello che erano diventati, tutti tiravano a campare senza capire che da un giorno all’altro erano diventati forse l’alter ego, forse il clone di se stessi, passati come cavie nello spietato laboratorio del tempo, incapaci di cambiare il corso della loro storia.

La Peste Rossa del ventesimo secolo – peggiore di quella del 1347 – si era indebolita, ma non era morta. Quella macabra pandemia continuava ancora a seminare morte e distruzione, debellando la dissidenza fino a farlo sembrare inesistente.

Come i suoi abitanti, anche Berat laggiù sembrava l’ombra di se stessa, con la sua indole ribelle convertito in disfattismo, in attesa perenne di un nuovo Messia che potesse guidare verso il risorgimento la sua vita millenaria.

Të pavetëdijshëm për transformimin që kishin pësuar, të gjithë shtynin vitet pa e kuptuar se nga një ditë në tjetrën ishin bërë alter ego-ja apo edhe kloni i vetvetes, ose më keq: kavie ekperimentesh në laboratorin e pamëshirshëm të kohës, të paaftë për të ndryshuar historinë e fatit së tyre.

Murtaja e Kuqe e shekullit të njëzetë – më e keqe se ajo e vitit 1347 – ishte dobësuar, por nuk kishte vdekur. Ajo pandemi makabre vazhdonte ende të mbillte vdekje dhe shkatërrim, duke katandisur disidencën derinë atë pikë sa të dukej sikur nuk kish ekzituar kurrë.

Ashtu si banorët e tij, edhe Berati atje poshtë dukej si një hije e vetvetes, me natyrën e tij rebele të shndërruar në disfatizëm, në pritje të përhershme të një të Dërguari të Ri prej Qiellit që mund ta printe drejt ringjalljes jetën e tij mijëravjeçare.

*Rreth romanit te Shpend Sollaku Noé-së: “Lindja, fëmijëria dhe rinia e klonit Nikolaus Bonadei”. (“ Nascita, infanzia e gioventù del clone Nicolaus Bunadei”).