Nga Evarist Beqiri*/

Kjo faqe është shkëputur nga “Ditari” i Sir Maurice de Bunsen (8 janar 1852 – 21 shkurt 1932) dhe mban datën 29 prill 1900. Ajo publikohet për të parën herë në Shqipëri. Sir Maurice De Bunsen, ishte një diplomat i njohur britanik, i cili shërbente atëherë si këshilltar në ambasadën britanike në Kostandinopojë. Pak vite më vonë, Sir Maurice De Bunsen shërbeu edhe si ambasador i Britanisë në Spanjë (1906-1913) dhe Austro-Hungari (1913-1914). Duke qenë një rrëfim i një dëshmitari të dorës së parë dhe protagonisti në zhvillimet diplomatike të kohës, kjo dëshmi merr akoma edhe më tepër vlera historike.

Në ditarin e tij De Bunsen përshkruan, ndër të tjera, zhvillimet politike në Perandorinë Osmane. Ai shkruan për guximin e rrallë të Ismail Qemalit për t’u përballur me sulltanin despotik Abdyl Hamidin II dhe arratisjen e tij të famshme nga Turqia, më 1 maj të vitit 1900:

“29 prill

Pyes veten nëse dokumentet do ta përmendin arratisjen e Ismail Qemal Beut. Ai është ndër të paktët Turq (shënim i E.B.: kupto shtetas), të cilët unë i njoh mirë, dhe një nga të rrallët që ka guxuar që t’i flas hapur Sulltanit, për t’i nxjerr në pah dëmet që ai është duke i shkaktuar vendit (Nga këta burra lulëzoi lëvizja e “Turqve të Rinj”).

Me dhënien e postit të Guvernatorit të Përgjithshëm të Tripolit, ai ishte duke u syrgjynosur dhe u bind që do të vritej nëse do të shkonte aty. Ai u rrëshkiti spiunëve që e ndiqnin dhe erdhi që të më takonte të premten, dhe më tha se asgjë nuk mund ta shpëtonte veçse strehimi në luftanijen angleze, të cilën kishte ndër mend që t’a bënte. Ai është tanimë në bordin e “Salamander” me tre djemtë e tij, dhe kemi dëgjuar se është shkaktuar një trazirë e madhe në “Pallatin Yildiz”, pasi ata nuk e kanë zbuluar akoma vendndodhjen e tij.

Ne po përpiqemi që t’a hipim atë në një anije tregtare britanike, të drejtuar për në Pire. Natyrisht që është e pamundur për ne që ta dorëzojmë atë tek Turqit dhe, ndonëse ambasadori është mërzitur nga ky incident, nuk ka çfarë të bëj tjetër veçse ta ndihmoj atë. Ismaili ka qenë një nga avokatët kryesor të aleancës së vjetër turko-angleze, dhe unë kam pasur biseda të gjata me të. Ai është një nga të paktët që guxon të vij në ambasadë.

Asnjë turk me pozita nuk lejohet të bëj vizita ose të vij për darkë në një ambasadë pa lejen e Sulltanit – e cila shpesh refuzohet. Shumë po internohen përditë, dhe një gjendje terrori mbretëron kudo, e shkaktuar nga tmerri që ka Sulltani nga çfarëdolloj lëvizje Liberale kundër tij. Turqit e dënuar, kryesisht i bëjnë apel Anglisë, dhe është tepër e vështirë që të trajtosh kaq shumë kërkesa për ndihmë që i adresohen ambasadës…”

Arratisja e Ismail Qemalit e shqetësoi Portën e Lartë për vetë pozicionin e rëndësishëm që ai kishte si udhëheqës në çështjen shqiptare. Sipas autorëve turk, edhe para arratisjes së tij, Ismail Qemali ndiqej me dyshim nga qeveria osmane, për shkak të aktivitetit të tij në lëvizjen kombëtare shqiptare. Referuar dokumenteve arkivore turke, Ismail Qemali kërkoi mbështetjen e Greqisë për një Shqipëri të pavarur.

Ndërsa gjendej në Greqi ai përmendi edhe “vëllazërinë shqiptaro-greke”. Madje përflitej se Ismail Qemali kishte mbledhur shqiptarët e krishterë të Janinës, për krijimin e konsensusit kristjano-mysliman për çështjen shqiptare. Ndërkohë, Veziri i Madh dhe kushëriri i tij Ferid Pashë Vlora, e siguroi sulltan Abdyl Hamitin II, se Ismail Qemali nuk kishte ndikim të madh tek shqiptarët.

Lideri ka kurajën që ta sfidoj dhe ai përpiqet që ta ndryshoj realitetin. Këto dëshmi autentike e ilustrojnë më së miri lidershipin vizionar të Ismail Qemalit dhe besimin e madh që populli ushqente tek udhëheqja e tij. Prandaj, shembulli i Ismail Qemalit vazhdon të jetë frymëzues e shpresëdhënës për të rinjtë e sotshëm njëlloj siç ishte frymëzues e shpresëdhënës për të rinjtë e atëhershëm.

Ismail Qemali ishte njeri me ide të qarta dhe të qëndrueshme. Ai ishte trim, i pavarur, serioz dhe sillej hijshëm. Ai ishte një politikan i zoti dhe e njihte thellësisht diplomacinë evropiane. Vargjet e poetit të ri vlonjat në atë kohë, Dush Strati (Duçe Jorgo Baba) të shkruara në vitin 1900, menjëherë pas arratisjes së bujshme të Ismail Qemalit nga Turqia, e përshkruajnë profetikisht thelbin e lidershipit të Ismail Qemalit dhe besimin e madh që populli ushqente tek udhëheqja e tij:

“Fryte dritë e Shqipërisë,

Jashtë nga qytet i errët,

T’i veç dërmën dhelpërisë,

E të gëzoç na të mjerët.

Ti që kurdole në jetë,

Që kur bëri nëna djalë,

Kokën e mbajte përpjetë,

Edhe shpirtin zjarr e valë.”

Ismail Qemali është themeluesi i shtratit ideor mbi të cilin u strukturua lëvizja politike kombëtare shqiptare. Në këtë 180-të vjetor të lindjes dhe 105 vjetor të kalimit të tij në amshim, modeli i lidershipit të tij mbetet standardi i artë me të cilin ne duhet të krenohemi dhe busulla ku ne duhet të orientohemi në këto kohë të trubullta…

*Autor i librit “Themeluesi-Lidershipi i Ismail Qemalit. Ky artikull botohet me rastin e 180 vjetorit të lindjes dhe 105 vjetorit të ndarjes nga jeta të Ismail Qemal Vlorës.

Pëgatititi: Elez Osmani

Fragment nga Monografia, në përgatitje për Vasil Germenjin

Tare Libohova – Stamboll, 24 11. 1953,x Letër dërguar z,Vasil Gërmenjit Marsej- Francë

I dashur Z.Vasil

Duke pritur letren t’uaj, kam vonuar t’ju shkruaj shpresoj të jini shëndoshë e mirë. Nuk di se çkini bërë? Lutem më lajmëroni se sa të holla kini marë këtej. Adresën Vinjahut, s’gjeta njeri që t’a dijë këtu. Më thanë se do t’a dijë vëllaji Vasil Avramit që ndodhet në Romë. Me këtë letër mundohen t’ju orientojë mbi gjëndjen e Kolonisë së këtushme. Me atë që do të vijojë, do t’a përshkruaj gjëndjen e Shoqatës.

Kolonija shqiptare në Turqi:

Kjo Koloni ka kaluar mjaft faza kritike pas Shpalljes t’indipendences Shqiptare. Në periudhen e shpalljes të luftës Ballkanike me 1912, sundimi Qeveritar në shtetin Otoman, ka qenë në duart të Partisë xhonturke që quhesh (Union Progré) e cila në politiken e saj të mbrendëshme çfaqesh anëtar fanatik për një sistem administrimi Qëndror (sistem centralisasion) Në kundërshtim me këtë Parti, një (Parti Liberale) qe ka patur në krye Prens Sabaheddin dhe Ismail Qemal Vlorën ka qenë anëtar për një sistem qeverimi decentralisasioni (si n’Amerikë).

Partija Unioniste në fuqi e akuzonte të dytën në tradhti duke pretenduar se me predikim për administratë decentralisasioni ushqente aspiratat nacionale të pakicave që do të shkaktonte shpartallimin e Shtetit Otoman.

Liberal ‘et, akuzonin Partinë Unioniste në fuqi me shovenizme Turke për dhe më keq -administrim që do të shkaktojë reaksionin e pakicavet dhe në përfundim demtimin e strukturës Shtetënore.

Në këto grindje të këtyre dy partive, elemneti Turk dhe Israil u radhit shumë pas Partisë Unioniste dhe pakicat (Arab, Shqiptar, Qurd, Ermen, Grek me pas Partisë Liberale.

Nga një anë ekstremizma dhe keq-administrimi i Partisë në fuqi, nga ana tjetër grindjet dhe antagonimat e partivet, provokuan dhe nxituan marëveshtjen e shpejtë të shtetevet Balkanik, shpalljen e luftës Ballkanike dhe disfatën e Turqisë.

Demarshet, përpjekjet politike për shpëtimin dhe sigurimin e Indipendences Shqiptare, u konkretizuan në këto kohë të disfates.

Por Partija Unioniste, për t’a lehtësuar përgjegjësinë e disfates që pësoj, bëri ç’qe e mundur (me Qarkorera t’administrates, me shtyp, me propaganda dhe me çdo mënyrë që shkakun dhe fajësinë e disfates, të i ngarkojë Partisë Liberale Pakicavet dhe posaçërisht Shqiptarevet pretendonin se:

a) Kryengritja e Kosovës (para luftes Balkanike) e krijuar nga Ismail Qemal Vlora, Hasan Prishtina, Isa Buletini, Bajram Curi, si dhe kërkimet e tyre me imponim nga Qeveria Turke, paskanë shkaktuar lirimin e fuqive ushtarake të rregullta që ishin grumbulluar në Ballkan dhe kështu Shtetet Ballkanike duke përfituar nga kjo gjëndje favorabl, paskan shpallur luftën befas dhe sheshin e kanë gjetur të lirë pa kundërshtim.

b) Në vazhdim të luftës Ballkanike gjoja Shqiptarët s’pas kanë luftuar, bile kanë qarmatosur fuqite armate Turke.

Këto pretendime të kësaj Partije nuk i përshtateshin së vërtetës.

Sepse: Qeveria Turke në fuqin (e Partisë Unioniste), aq ka qenë e okupuar me grindjet dhe mos kënaqësitë e mbrendeshme të shkaktuara nga shovenizma dhe keq administrimi i saj, sa s’ka mundur, të kuptojë lëvizjet, mareveshtjet politike që bëheshin midis Shtetevet Balkanike kundër saj. Dhe prandaj Pozitat Ushtarake në Ballkan i kish lënë pa fuqi, pa armë dhe pa organizim është aqë e vërtetë që: kur plasi lufta Ballkanike Shqiptarët të çarmatosur nga operacionet të Shevqet Durgut Pashes gjendeshin pa armë të kohës dhe pa municion.

Depot ushtarake ndodheshin të zbrazta. Pra, në këtë gjendje si mundesh që Shqiptarët të perballnin sulmet e katër Shtetevet fqinj (Bulgar, Serb, Grek, Malazez ) që e kishin rethuar ? Kurse Turqia vetë duke patur krahët të hapta (nga Asia me burime rezervash) nuk mundi të përballet me sulmet vetem t’ushterisë Bulgare që kish aritur ne prak të Stanbollit

Po të aresyetonin në llogjik, do të kuptonin se ç’dobi kishin dhe patën Shqiptarët që të mos kundërshtonin sulmonjësit t’atdheut të tyre. Ata sulmonjësit që refuzonin të drejtat Shqiptarisë dhe kanë kundërshtuar Indipendencen Shqipërisë

Por e vërteta është se: Partia Unioniste, po të kish ndjekur një politikë në prudence dhe Liberale, edhe po të krijonte të paktën një Administratë autonome në Ballkan me dy Guvernatori generale duke përmbledhur njëra (Traka dhe Makedonine) dhe tjetra Shqipërinë me katër Vilajete Kosovë, Manastir, Janina the Shkodër) nuk do të pesohesh ajo disfatë katastrofale si për Shtetin Otoman edhe për Shqipërinë, që sot krasitur nga të katër anët po mundohet të mbroje ekzistencën e saj me 1.350.000 frymësh..

UNIONISTE-t, përgjigjen të kësaj katastrofe, vetëm e vetëm për t’a mbuluar fajësinë e tyre, krijuan një atmosferë anti-Shqiptare që ka vazhduar një kohë të gjatë. Kjo, anti-shqiptarizma e ushqyer sistematikisht,ka dëmtuar shumë Shqiptarë që shërbenin si fonksionare n’aparatin Qeveritar Otoman po n’atë kohë edhe ata që jetonin me inisainjative private. Ne një shkalle sa shumë shqiptarë u shtrenguan të fshihnin kombësinë e tyre.

Kjo Propagandë dhe antipatia kundër Shqipëtarevet, pushoj për një kohë, kur filloj levizja Kryengritene e Mustafa Qemalit kundra Qeverisë Otomane. Sepse në këtë lëvizje Kemaliste kishin marë pjesë edhe Shqiptarët. Në gjithë këtë, disa UNIONISTA shoven që kishin marë pjesë në lëvizjen Mustafa Kemal’it me pozita të larta si ISMET INONU (ISH Kryetari Republikës), REXHEB PEJKER (ish Kryeminister), SHUKRU KAJA (Ish Minister i Mbrendëshme) dhe satelitat e këtyre, e kanë vazhduar dhe ushqyer antipatine kundër Shqiptarevet. Veçanërisht pas triumfit të M.Kemalit dhe formimit të Republikës Turke, dy ngjarje e kanë ringjallur antishqiptarizmen:

Ngjarja I:

Ne konferencën e Lozan-it kur bisedohesh çështja e det-publikut Turk, ISMET INONU (që kryesonte Delegasionin Turk të qeverisë Kemaliste) duke pretenduar se të hollat që kanë lidhje me këtë det-publik, mbasi jane harxhuar me shumë në Balkan, kërkoj që një pjesë e madhe e këtij borxhi duhet të pjesetohet midis Shtetevet Balkanike. MEHDI FRASHERI (që kryesonte delegasionin Shqiptar) ka kundërshtuar me një gjuhë t’ashpert duke deklaruar se Turqit, gjatë sundimit të tyre, s’kanë lënë dhe s’kanë bërë as një vepër civilizimi në Shqipëri , dhe pra, nuk është e drejtë që Shqipëria të ngarkohet me ndonjë borxh të kohës se shkuar. ISMET INONU kur është kthyer nga Lozani në Turqi, duke gjetur si pretekat këtë, është shprehur shumë ashpert kundra Shqipërisë dhe shqiptarëve. aqë sa edhe në kohën që u dërgua Eshref Frasheri në Turqi, për mareveshtjet Konsulare dhe nene-shtetesije Turko-Shqiptare, me gjithë langazhin ipokritik që përdori në favor të Turqise, nuk pati ndonjë sukses në plotësimin e misionit të tij.

Ngjarja II

Zogu, para se të shpallesh Mbret, si Ministër i Shqipërisë n’Ankara ndodhesh Rauf Fiço. Ky, ka qenë i shkollës Turke dhe shok shkolle me disa Ministra të qeverisë Turke në fuqi. Kish fituar simpatinë M.Kemalit dhe sado që ISMET INONU ka qenë Kryeministri i asaj kohe, por shpresohesh që duke përfituar nga simpatia e M. Kemalit, gradualisht të shdukesh anti-shqiptarizma. Bile, me kanë thënë se, Mustafa Kemali, (si pas pershkrimevet të Rauf Fiços) duke konsideruar Zogun si një Kryetar Republik Energjik, kish çfaqur dëshirën për një vizitë të Zogut në Turqi qe t’a vinte në korent me reformat sociale të tij.

Por pak kohë para shpalljes të Zogut si Mbret, dëgjohet lajmi n’Ankara. M. Kemali e pyet Rauf Fiçon nese është e vërtetë a jo. Ky përgenjeshtron kategorikisht duke shtuar se Zogu, është betuar të mbrojë Republikën dhe nuk mund të tradhtojë. Qeverija Turke po n’atë kohë me anë të Ministrit Turk në Tiranë bën skandal Zogun icili verbalisht përgënjeshtron. Por çuditërisht pas një jave, Zogu shpallet si Mbret. Rauf Fiço mbetet në një pozitë delikate, kërkon leje, shkon në Tiranë. Mbi këtë ngjarje, një gazetar i huaj bën një intervistë me Mustafa Kemalin dhe duke përmendur çështjen e Zogut, shton se është dëgjuar një leje si kur edhe M.Kemali ka për t’a shpallur vehtën Mbret. M.Kemali me një zemërim shprehet kundër lajmit dhe Zogut që ka tradhtuar betimin duke shtuar se nuk do t’a njohi. Dhe më të vërtet për një kohë të gjatë nuk e njohu dhe nuk pranoj ndo një Minister të Shqipërisë. Ismet Inonu,duke perfituar nga zemrimi I Kryetarit te Republikës u shfaq haptazi anti- shqiptar.

Pas vdekjes se Mustafa Kemalit, si kryetar I Republikës u zgjodhë Ismet Innonu.Ky filloj sundimin me fuqi Diktatoriale.Si partija popullore qëe kryesonte,ashtu e dhe çdo qeveri që formohesh me direktivat e tij vepronin pa a snje kundershti dhe pikërisht sipas urdherave të tij.Fuqia diktatoriale e tij,zgjati deri ne zgjedhjet e vitit 1950.Gjatë kesaj kohe Administarta ka qenë shovene Turke dhe kundra pakicavet,midis tyre e dhe kunder shqiptarëvet. Ne kohen e ketij diktatori janë dhene urdhera secrete qe si Administarta edhe ushtria te pastrohen nga Shqiptarët dhe Arabet.

Si u bë bujë e madhe edhe në botën e jashtme për te cdukur supremacinë Ekonomike të pakicave dhe te huajve,vetë Ismet Inonu me kryeministrin e tij shoven,ka perpiluar një ligj të çuditshem me dia nene qe mori emnin Taks Pasurimi , me te cilin gjithë pakicat janë taksuar me shumera aq fantastike,sa e tera pasuni e çdo personi nuk kapte 1/20 ten e shumës të taksuar.Midis këtyre, përfshiheshin edhe Shqiptarët,qofshin nenshtetas Shqiptar apo Turk.Shpëtuan vetëm ata Shqiptar muhamedan që nuk ishin çfaqur si Shqiptar por konsideroheshin Turk.Edhe pjesa e penalitetit të ligjit ka qenë barbare. Kjo Administratë diktatoriale që vazhdoi 14 vjetë,tërhoqi dhe shkaktoi vërejtjen e Amerikës,edhe sipas vendimit të Sanfranciskos,deridikume imponim e terthorazi,mori një drejtim si demokratik.U formula një Parti politike e dytë me emnin(Parti Demokrate) e cila gjeti përkrahjen e madhe n’opinion public dhe posaçerisht në pakicat.U hartua një ligj I zgjedhjeve me votim të fshehtë dhe kështu në zgjedhjete vitit 1950,fitoj Partija e riformuar me një shumicë ekrazante,sa nuk shpresohesh dhe kështu u rrexua Partija popullore nga fuqia, e cila përseri nën kryesinë e Ismet Inony merr pjesë në Parlament si parti kundershtare.

Partiaj Demokrate e sotshme që ndodhet në fuqi,konsiderohet më Liberale.Hë për hë ka përkrahjen e pakicavet.Tendencat nuk duken shovene. Natyrisht tash për tash me një desizion të premë nuk mund të jepet një mendim dhe vendim I prerë .Po të shofim.

Ja pra Shoqëria Turko -Shqiptare, u krijua Brenda kësaj atmosfere.Si filloj dhe si qendron do ta tregojmë në letren tjetër.

Numri i gazetës që bëni fjalë se kini një artikull Frengjisht s’ka ardhur akoma.Kam marë Nr. 8.

Te fala të përzemërta edhe Remziu. Tare Libohova (nenshkrimi)

Pëgatititi: Elez Osmani

Fragment nga Monografia, në përgatitje për Vasil Germenjin

Kryetari i “VATRËS” në Boston, z. Mentor Maksutaj, caktoi ekipin e vatranëve me të cilët do të drejtojë degën për katër vitet e ardhshme.

Pas votëbesimit të marë nga vatranët në zgjedhjet e 17 Dhjetorit 2023 dhe bazuar në Kanunoren e “VATRËS”, z. Maksutaj ka zgjedhur Kryesinë dhe Bordin Drejtues të Degës.

Detyrën e Zv/Kryetarit të Degës, z. Maksutaj, ja ka besuar Hirësisë së Tij, Peshkopit Theofan Koja. Në detyrën e Sekretarit të Degës së “VATRËS” në Boston, z. Maksutaj ka emëruar z. Flamur Vezaj. Ndërkaq financat, z. Maksutaj ja ka besuar z. Jorid Çelaj që do të mbajë detyrën e Arkëtarit.

Ndërsa si anëtarë të Bordit Drejtues të “VATRËS” në Boston, z. Maksutaj ka vendosur të ketë 7 vatranë.

Ai ka përzgjedhur vatranët; Andrea Pani, Petrit Alibeaj, Lindita Meçe, Subi Çako, Isa Bytyqi, Ervis Dhima dhe Edlira Cako.

z. Maksutaj, tha se çdo vatran i caktuar në ekipin e tij, do të ketë nga një detyrë përkatëse me të cilët do të punojë për të ngritur në lartësinë e duhur Degën e “VATRËS” në Boston.

Elez Osmani 

Po ta kem edhe një jetë, unë përsëri do të bëja luftën time për kombin dhe popullin shqiptar, për një Shqipëri Etnike në Ballkan.

Me rastin e një   vjetorit te vdekjess së Hafez Jusuf Azemit 

Në fillim të  vitit që lam pas,me 12 shkurt 2023, në moshën 103 vjeçare, ka ndërruar jetë veprimtari më i vjetëri diasporës shqiptare në Amerikë, Hafëz Jusuf Azemi. Hafëz Jusufi ka lindur në vitin 1920, në fshatin Dobrosht të komunës së Tetovës. Aty e kreu shkollën fillore, në gjuhën serbo-kroate, ndërsa në Tetovë e ka vijuar edhe shkollën e mesme, medresenë, të cilën për shkak të fillimit të Luftës së Dytë Botërore edhe nuk mundi ta përfundonte.

Aty e filloi hifzin (memorizimin e Kuranit), dhe e përfundoi në Damask.

H. Jusuf Azemi, si i ri ishte frymëzuar me ndjenja kombëtare, dhe e ka dhënë betimin publikisht për organizatën Balli Kombëtar, në lokalet e shkollës fillore në fshatin Dobrosht.

Jusuf Azemi, që në moshën e rinisë, thuhet në kronikat e kohës, i kishte vërejtur padrejtësitë historike ndaj popullit shqiptar, që në kohën e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene (1918), e pastaj në Jugosllavinë e Titos, dhe, në fund, deri në shpërbërjen e këtij shteti, në vitin 1999, në shtetin e Serbisë, të cilin shqiptarët asnjëherë nuk e kishin njohur për shtetin e tyre.

Për shkak të rrethanave të rënda shoqërore-politike, pas ardhjes së pushtetit komunist në hapësirën etnike të shqiptarëve, në ish Jugosllavi, hafëz Jusuf Azemi, me një grup të rinjsh shqiptarë, ishin detyruar të largohen nga vendlindja e tyre, për ta marrë udhën për në Greqi. Në dokumentet e Sigurimit Shtetëror Jugosllav thuhet se hfz. Jusufi dezertoi nga APJ. Sidoqoftë, hfz, Jusufi u detyrua të mërgojë. Megjithatë, në rrëfimin e tij ai e shpjegon tmerrin që kishin vuajtur shqiptarë në Tetovë, me rastin e hyrjes së komunistëve, gjatë operacionit dinak të organizuar prej sllavëve, me të cilin rast edhe u vranë një numër i konsiderueshëm i simpatizantëve të Ballit Kombëtar, kurse një numër prej 650 vetash u burgosën në Monopolin e Duhanit, në mesin e të cilëve sigurisht se kishte qenë edhe hfz. Jusuf Azemi, bashkë me 54 fshatarë nga Dobroshti. Nga ai burgim ai arriti të arratiset, dhe pas një kalvari të tmerrshëm, dikur kishte arritur në Greqi. Nga aty kishte shkuar në Bari të Italisë, për t’u bashkuar pastaj me nacionalistët shqiptarë.

Hafëz Jusuf Azemi në Itali

Pas qëndrimit njëjavor në Bari, i kanë dërguar në qytetin turistik të Santa Maria Di Laukas. Në këtë qytetet i kanë gjetur nacionalistët shqiptarë, mbi një mijë veta, të udhëhequr prej prijësve të Ballit Kombëtar, në krye me Mithat Frashërin, Vasil Andonin, Zef Palin, Hasan Dostin e të tjerë, të cilët e kishin preokupim fatin e popullit shqiptar. Në Itali, në Kampstrehimoren Regio Emilia, hafëz Jusuf Azemi e kishte takuar për herë të parë kryetarin e Ballit Kombëtar, Mithat Frashërin, idetë e të cilit me kohë i kishte për zemër.

Jusuf Azemi, si i ri, në kuadër të Ballit Kombëtar kishte zhvilluar aktivitet me shpirt kombëtar. Duke e parë angazhimin dhe vendosmërinë e tij, Kongresi i Ballit Kombëtar, i mbajtur në Regio Emilia të Italisë, Jusuf Azemin e kishte angazhuar për t’i njoftuar anëtarët e Ballit Kombëtar nga Kosova, për anëtarësim të sërishëm në Ballin Kombëtar. Këtë detyrë Jusuf Azemi, djalë i ri nga Tetova, e kishte kryer me kënaqësi dhe angazhim të madh.

Në kujtimet e Jusuf Azemit, tashti në dritën e historisë kombëtare, thuhet se takimet me burrin e madh të kombit shqiptar, Mithat Frashëri, kanë mbetur të paharruara deri në fund të jetës së tij.

Gjatë qëndrimit të Jusuf Azemit në Regjio Emilia ai kishte pasur fatin që një kohë të shkurtë të banonte në një dhomë të ndarë me batanije me Mithat Frashërin. Pastaj në një moment e kishte takuar edhe Shasivar Aliun, kryetar i Rinisë së Ballit Kombëtar të Prishtinës, i cili kishte jetuar jashtë strehimores R. Emilija, dhe i cili e kishte ftuar në darkë hfz. Jusuf Azenin, bashkë me Syrja Mexhitin nga Tetova dhe Mithat Frashërin. Ky takim i Jusufit me të lartpërmendurit për të kishte mbetur i paharruar.

Takimin me Mithat Frashërin hfz. Jusuf Azemi e përkujtonte gjithnjë, kurse porositë i thoshte me zemër, ngase ishin mendime që i kishte thënë burri i madh i atdheut M. Frashëri: “Fjalët e fundit të shqiptarizmit i kanë Prishtina dhe Tetova”. Këto fjalë i rikujtojnë edhe sot e kësaj dite bashkëkombësit e tij në Çikago.

Në këto vite, po ashtu, Jusuf Azemi ishte dalluar në veprimtarinë e Komitetit “Shqipëria e Lirë” , sidomos pas shpalljes së tij si përfaqësues, në Paris, më 26 gusht 1949. Angazhimi i tij ishte shtrirë edhe në bashkëpunimin me organizatat e tjera politike, veprimtaria e të cilave kishte frymë kombëtare.

Kur në gusht të vitit 1949, në Paris ishte shpallur formimi i Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, në krye me Mithat Frashërin, dhe kur ky e mbajti një konferencë për shtyp në Londër, u qortua nga disa autoritete britanike pro-jugosllave, të cilët kundërshtuan fjalët e Frashërit, ku përfshihej edhe “Kosova”, duke thënë se ai duhet të fliste vetëm për ato territore që ishin pjesë e shtetit aktual shqiptar. Frashëri e kishte ndërprerë konferencën. Kjo i indinjoi atdhetarët e shumtë, të cilët nuk e pëlqenin një politikë të tillë, e cila e anashkalonte Kosovën. 

Ata me aktivitetin tyre synuan formimin e organizata të tjera shqiptare, e të cilat kishin për qëllim të propagandonin dhe ta internacionalizonin çështjen shqiptare të pazgjedhur. Kështu, në kontekstin e aktivitetit të mërgatës shqiptare formohet edhe organizata politike “Lidhja Kosovare”, më 1949, për ta përfaqësuar Kosovën në “Botën e lirë”, që e kishte iniciuar Mithat Frashëri, në prill të vitit 1949. Mirëpo, pas vdekjes se tij të papritur, këtë ide e vazhdon, e strukturon dhe e realizon patrioti Rexhep Mitrovica. Fillimisht u quajt “Bashkimi i Kosovarëve”. Themelimi i kësaj organizate pati rëndësi të madhe, sepse më vonë u anëtarësua në Bashkimin Federal të Grupeve Etnike të Evropës, ku paraqiste problemet e shqiptarëve të Jugosllavisë. Ndërsa, më vonë do ta ndryshonte emrin, dhe do të pranohej si “Lidhja Kosovare”, në dhjetor të vitit 1956, në Bolzano të Italisë.

Hafëz Jusuf Azemi në Siri

Pas qëndrimit në kamp-strehimoret italiane, në mars të vitit 1948, autoritet italiane i dërgojnë rreth 200 refugjatë për në Damask-Siri, në mesin e të cilëve edhe hfz. Jusuf Azemin. 

Në Damask hfz. Jusufi u regjistrua në Medresenë e Lartë të Shamit.

Mirëpo edhe atje nuk e ndalon aktivitetin e tij kombëtar, duke i kontaktuar pa reshtur krerët e nacionalizmit shqiptar në mërgim. Kështu, ai bie në kontakt me Vasil Gërmenjin, i cili në Francë, në vitet 1950-1954, botonte të përkohshmen “I mërguemi”, e pastaj gazetën “Liri e Kombit”, në të cilat shkruante artikuj dhe analiza kundër sistemit komunist. Ata i akuzonte, përveç të tjerash, edhe për rrugën e gabuar që ndiqte brenda vendit, edhe për tradhti kombëtare, lidhur me fatin e Kosovës etj. Me këtë personalitet jopartiak, hfz. Jusuf Azemi do të mbante korrespodencë të rregullt nga Siria.

Në një letër që ia shkruan redaktorit të gazetës i “Merguemi”, Vasil Germenjit, e cila është gjetur në arkivin e Vasilit, (autori i këtyre rreshtave e ruan origjinalin e saj), ai e përgëzon për punën dhe synimet e tij të drejta, si dhe i jep edhe sugjerimet e tij politike. Letrën po e botojmë për herë të parë këtu.

Sh. Sh.

V. T

Redaksisë së gazetës “I mërguemi”

I ndershmi redaktor!

Dega e “Ballit Kombëtar” këtu në Siri e mori gazetën e dërguar në këtë nëntor. Ju falënderojmë shumë. Shqiptarë të ndershëm me mendime, zemra e shpirtra të lirë e demokratik, çmojnë punën tuaj të ndershme e patriotike dhe mendojnë se do ta bëjmë detyrën patriotike, që mos të shikojmë, përpara karrigen e pastaj atdheun.

Duhet t’i përvishemi punës me gjithë zemër, dhe t’i dallojmë patriotët nga duagjinjtë e të huajve, ta ndajmë thartinën nga ambëlsira, njëherë e përgjithmonë, kështu që, në të ardhmen, Populli shqiptar mos t’u laj këmbët e tyre.

Gazeta na ka pëlqyer shumë, si në parim, e ashtu edhe me stilin e shkrimit. Asht shumë e vërtet se Greqia, deri më tash, një shtet armik, por duhet të punojmë e ti bindim dhe shpresojmë se një ditë do të bëhen miq. Në radhët e popujve, miq në Ballkan i kemi Kroatët, Sllovenët, që nesër do të jenë shtete demokratike. Pastaj nuk duhet harruar Hungarezët. Por, kemi sot edhe shumë shtete mike si: Siria, Turqia, Transjordania, Iraku, Irani, Libani, Libia, Misiri, Pakistani, Kuvajti, Indonezia, Tunizia e Maroku. Këto që përmenda më sipër, 99% janë me kararin tonë . Ne nuk duhet t’i nënçmojmë, por të lidhim një miqësi më këto shtete.

Duhet ta çmojmë (dimë) armiqësinë e serbëve dhe malazezeve, që dje dhe sot kanë vra e pre fëmijë, pleq e burra shqiptar të Kosovës kreshnike, që ka qëndruar e po qëndron me pushkë në dorë për Shqipërinë Etnike të lirë. Sot serbijanët, nën maskën e demokracisë gënjeshtare të socializmit, mbajnë një million e dyqind mijë banorë, që përbajnë 34 qytete.

Thërrasim gazetën tuaj dhe bashkëpunëtorët tuaj, të punojnë për shlirimin e Shqipnisë Etnike, dhe të venë në dukje masakrat e serbëve dhe të malazezve në Kosovë, të bëjnë luftë të rreptë me këta gjakpirësa serb, si ata që janë jashtë, dhe ata brenda, njëjtë kanë një egërsi, kanë të njëjtin shovenizëm.

Duhet ta dimë se në Jugosllavi kena popuj miq që vuajnë si na. Kush janë këta? Këta janë Kroatet, Sllovenët dhe një pjesë e Maxharëve.

Organi juaj i bukur (“I mërguemi”), u nda me rregull por ishte i pakët. Nëse keni mundësi, radhët tjera të dërgoni më shumë.

Tanë shqiptarët e lirë ju falënderojnë me gjithë zemër për punën tuaj. Ne emën të kësaj dege, të Ballit Kombëtar, ju dërgova këtë letër të shkurtër e më pak fjalë.

Nderime, Hafëz Jusuf Azemi.

Duke e vlerësuar angazhimin, përpjekjen si dhe idetë e shfaqura të hfz. Jusuf Azemit për çështjen kombëtare, dhe përcaktimin e tij të dinjitetshëm, duke iu bashkuar figurave të njohura politike nacionaliste, të cilat ishin larguar nga vendet e tyre, duke i lënë familjet, të afërmit e tyre dhe popullin në përgjithësi në një gjendje të tmerrshme persekutimi, torturash, ekzekutimesh, internimesh dhe burgosjesh. Në anën tjetër, Vasil Gërmenji i përgjigjet nga Marseji i Francës:

Marsielle, më 15 prill 1952 

Zotit; Hafëz Jusuf Azemi

Poste Restante, ( DAMASK SYRIE) 

I nderçmi. Zotni Azemi me knaqësinë më të madhe muarrmë letrën tuaj për të cilën ju falënderojmë shumë, veçanërisht ju falenderojmë për urimet të sinqerta që na bëni.Është detyra e gjithë Shqiptarëve të nerçëm dhe të lirë të bëjnë ç’është e mundur për të mirën dhe çlirimin e Atdheut t’onë fatkeq. Kjo është arsyeja që na bëri që edhe ne të nxjerrim këtë fletë për t’i bërë të ditur Botës Perendimore se ç’ngjet në Vëndin t’onë dhe ai, populli, Shqiptar vuan për pak bukë dhe për shumë Liri.

Po marrim shënim që t’ju dërgojmë më shumë copë të gazetës t’onë në mënyrë që të kenë mundësi t’a lëçitin sa të jetë më shumë bashkatdhetarë. Po të kini mundësi, na jepni drejtimet e miqve t’uaj që i intereson fletorja e jonë dhe ne do të mundohemi t’ia u dërgojmë Darovisht. Kjo fletore botohet me sakrificat e një grupi patriotësh Shqiptarë pa parti dhe lëfton për lirimin e Atdheut dhe për Bashkimin e gjithë Shqiptarëve kudo qofshin për t’ia arritur këti qëllimi. Ata që mundin të na ndihmojnë me ç’do mënyrë (shkrime, informata, ndihma, materiale) na lehtësojnë punën.

Shumë të fala dhe mos na harroni, duke na shkruar sa herë që keni mundësi.

Vasil Gërmenji

Hafëz Jusuf Azemi tashmë kishte rënë në kontakt edhe me Abas Ermenjin, e idetë e tij konstruktive dhe patriotike kishin ndikuar dhe e kishin brumosur djaloshin e ri. Ky e kishte përjetuar tmerrin e Luftës së Dytë Botërore në trojet shqiptare, të cilat troje nga një sundim ranë në tjetrin. Kjo nuk e linte të qetë. Ai kërkonte rrugë dhe shtigje nga mund ta vazhdonte rrugën e tij. 

Hafëzin e karakterizonte lufta dhe përpjekjet e pareshtura për çështjen kombëtare, kudo që ishte. Me dëshirën më të madhe ai ishte bashkuar me idetë e Mithat Frashërit, për Shqipërinë Etnike, duke bashkëpunuar ngushtë më aktivistët e Ballit Kombëtar dhe ata të Lidhjes Kosovare, siç ishin: Abaz Ermenji, Vasil Andoni, Luan Gashi, Qazim Prodani, Sylejman Meko, Hysni Aliko, Ekrem Bardha, Nexhat Mitrovica, Ajet Rushiti, Osman Shabani, Ismail Kashtanjeva, Ismail Shabani e të tjerë.

Këta ishin të vetëdijshëm se aktivitetin e tyre politik e kombëtar e përcillte edhe UDB-ja jugosllave, sikurse edhe Sigurimi Shqiptar. Pikërisht për këtë ata nuk mund të shkonin në vendlindje, ku kishin shumë familjarë. Kurse hafëzi nuk kishte mundur të shkonte në Tetovën e tij të dashur më shumë se 50 vjet, aty ku i kishte mbetur shoqja dhe një vajzë. 

Në “Dosja sekrete e UDB-së, f. 571, shkruan: “Jusuf Azemi, i lindur në rrethin e Tetovës-Jugosllavi, rreth 30 vjeçar. Në vitin 1947 u arratis…, dhe ka dalë në Greqi, ndërsa në vitin 1948 ka emigruar në Itali, dhe po atë vit emigron në Siri. Në Tetovë ka gruan dhe babanë. Është anëtar i BK. Dyshohet se punon për policinë, dhe shkon në konsulta vendesh të ndryshme. Jeton në Teki, Damask.”.

Hafëz Jusuf Azemi, për zgjidhjen e çështjes kombëtare kishte synimet dhe idealet e tij, pavarësisht trajtimit që ia bënin kancelaritë e Evropës. Kështu, më në fund nga Siria ai kishte gjetur strehimin e duhur në Amerikë, duke e vazhduar edhe më ngjeshur aktivitetin e tij atdhetar. 

Organizata “Lidhja Kosovare”, selia e së cilës gjendej në Çikago, e cila nëpërmjet degëve të veta shtrihej edhe në Nju Jork, Detroit, Boston, Toronto, si dhe në shumë qendra të tjera të rëndësishme evropiane, sikurse në Paris, Bruksel, Kopenhagë, Munih, Romë etj., në ballë të saj i kishte atdhetarët dhe veprimtarët e shquar së kauzës shqiptare, sikurse ishin: Hafëz Jusuf Azemi, Prof. Luan Gashi, Ajet Rushiti, Bardhyl Shatku, Vasil Andoni, Ekrem Bardha etj. Ata në një mënyrë apo në një tjetër dëshironin që edhe çështja e shqiptarëve në Jugosllavi të aktualizohej në botën demokratike. Dhe janë të shumta shkresat, telegramet, letrat etj., që ata ua dërgojnë personaliteteve, organizatave dhe qendrave të ndryshme ndërkombëtare. Ja disa nga ato, të botuara në gazetën ”Besa”, e cila botohej në Stamboll.

BRAVO LIDHJES KOSOVARE

Nuk është vetëm Besa Shqiptare q’i drejton një bravo Lidhjes Kosovare, por mbarë Kombi i katër vilajeteve, ashtu siç thirrej në të shkuarën e afërt. Dihet se pas Luftës së Dytë Botërore, kudo kombet e veçantë kishin bindje se do t’u arrinte në vatrën e tyre Zonja Liria, kreaturë hyjnore për gjithë njerëzinë e 5 kontinenteve. Mjerisht jo. Jo vetëm Liria e pritur nuk u vajti shumëve në vatrën e tyre, por ajo u ndesh me forcën e egër, dhe një herë, i u grabit edhe një numri kombesh të lirë, sidomos në kontinentin e ndritur që thirret Evropë. Për para një deziluzioni të tillë, ishte punë e pritur që do të revoltonte popullsia Shqiptare e Kosovës. Ajo s’mund të mohojë trashëgimin a madh të racës vet duke u bërë shërbëtore e Serbomëdhenjve. Lidhja Kosovare kërkon liri jetë, nuk pranon të jetë shërbëtore në vatrën e saj. Ajo është Zonjë atje dhe Zoti në qiell. Për çdo vjet Lidhja Kosovare merr pjesë në kongrese pakicash evropiane për liri dhe bashkim me vëllezërit e saj. Një bravo të veçantë të na lejohet t’i a drejtojmë të Nderuarit Hafëz Jusuf Azemi, për gjithë ç’bën n’Amerikë për Kosovën Shqiptare, ashtu edhe në çdo kongres të përvitshëm pakicash evropiane, me djersën e punës së pastër të ballit tij. (Gazeta “Besa”, organ i grupit demokrat shqiptar në Turqi, mars 1973, nr.220

Një titull tjetër që të bie në sy në këtë gazetë është:

H. Jusuf Azemi në Uashington

“Komiteti i posaçëm për inaugurimin e periudhës së dytë presidenciale, të presidentit Nixon, nga rrethet shqiptare e pat ftuar edhe të ndershim Hafëz Jusuf Azemin, përgjegjësin e Lidhjes kosovare në Amerikë , për te marrë pjesë ne ceremoninë e zakonshme. Hafëz Jusuf Azemi shkoi në Uashington, dhe si gjithnjë , nuk mungoi në këtë rast të veçantë, të bisedonte me Senatorë e Kongrsmenë, për gjendjen e Shqipërisë dhe
gjithashtu edhe të Kosovës.”

Kongresi i Parë Botëror i “Lidhjes Kosovare”

Kongresi i Parë Botëror i “Lidhjes Kosovare”, mbajtur në hotelin “Conrad Hilton” të Çikagos, më 24 e 25 Nëntor 1973, ka qenë një sukses i jashtëzakonshëm. Pjesëmarrësit që u panë për dy ditë, dhe në darkën përmbyllëse, nuk ishin më pak se 500 veta. Kongresi u nderua prej personaliteteve politike, si me prezencën e tyre, ashtu edhe me një numër të madh telegrame urimesh. Mjerisht, gazetës i mungon vendi që të shtrihet në këtë lëmë. 

“LIDHJA KOSOVARE” nxori pikat që pati Kongresi nga bota e lirë, e që janë pesë pikat e parimeve të “Lidhjes Kosovare”:

I. “Lidhja Kosovare” është një lëvizje e gjerë, e cila kërkon t’i bashkojë kosovarët në mërgim, dhe t’i bashkërendojë përpjekjet e tyre për ta ndihmuar mbrojtjen e të drejtave kombëtare të Kosovës;

II. Qëllimi i “Lidhjes Kosovare” është t’i japë zëmër qëndresës së grupit etnik shqiptar në Jugosllavi, për t’i mbrojtur të drejtat e tij kundër shtypjeve të autoriteteve jugosllave;

III. “Lidhja Kosovare” do të kërkojë që të gjithë shqiptarët në Jugosllavi, do të thotë në krahinën autonome të Kosovës, krahinën shqiptare të Maqedonisë, me krahinat shqiptare të Malit të Zi, si dhe në krahinat shqiptare të ngjitura me Republikën e Serbisë, të mblidhen të gjithë bashkë, dhe atyre t’u njihet e drejta e formimit të një administrate autonome, në shkallë të barabartë me kombësitë e tjera dhe në pajtim me vetë kushtetutën e shtetit federalist jugosllav;

IV. “Lidhja Kosovare” do të kërkojë që pas një bashkimi të tillë, të gjithë shqiptarëve në Jugosllavi t’u njihet e drejta e vetëvendosjes së popujve, sipas parimeve të shpallura me Kartën e Atlantikut dhe të pranuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuar;

V. “Lidhja Kosovare” fton çdo kosovar shqiptar të Jugosllavisë që të marrë pjesë në përpjekjet e veta për arritjen e këtyre qëllimeve. 

Fjala e Hafëz Jusuf Azemit, kryesues në Kongresin e Lidhjes Kosovare

(Çikago, 25 dhe 25 Nëntor 1973)

“Me shumë përvuejtuni due të falënderoj Kongresistat për këtë nderë të madh që më bajnë tue më zgjedhë të kryesoj këtë mbledhje historike, Kongresin e Parë Botnuer të Lidhjes Kosovare. Nuk due të marr kohën e vlefshëme të Kongresit me historinat e ngjarjet të cilat folësit e shquem përpara meje i përshkruen ma së mirit. . . Nuk ka fjalë që të përshkruej njeriu të gjitha heroizmat, të përmendi të gjithë emnat e dëshmorëvet që kanë ra dhe po bijnë çdo ditë për mbrojtjen e të drejtave të shejta Kombëtare dhe njerzore. Le të përulemi para kujtimit të tyne dhe t’i lutemi Perendisë që të na bajë të denjë të ndjekim udhen e tyne për të çue në vend Amanetin e tyne të shenjtë. Ju faleminderit! 

Por përpara mbylljes së seksionit të parë të Kongresit me lejoni të përmendi , me nderimin më të madh, disa nga herojt që meritojnë, dhe luftërat e tyne për të cilat kam dijeni personale.

Hafëz Jusuf Azemi, çdoherë kur kishte mundësi, e ngiste zërin për kauzën kombëtare. Kështu, i revoltuar për gjendjen e shqiptarëve në ish-Jugosllavi, ai shpeshherë u shkruante edhe strukturave të larta shtetërore në Amerikë. Ja një rast:

Presidentit Nixon (Nikson) Ministrisë Jashtme, disa senatoreve e deputetëve, miq të shqiptarëve, Uashington

Shqiptarët në Shtetet e Bashkuar protestojnë çdo lloj ndihme ekonomike diktatorëve komunistë jugosllavë. Shtetet e Bashkuar duhet ta informojnë nënkryeministrin Jakov Sirtkoviç, se persekutimet e dy milion e gjysmë shqiptarëve në Serbi, Malin e Zi dhe Maqedoni, ndodhin çdo ditë.

Shëmbuilla I. më 23 tetor 1972 në Shkup Sadush Velija (Azemi) dhe Rexhep Nuredini u dënuan me tre vjet e gjysmë burg për arsye se, më 1971, kaluan dy ditë me kushërinjtë e tyre në Suedi. 

Shëmbulla 2. në Tetovë nxënësi Ekrem Kadria sepse shkroi në maqinë vjersha shqipe u dënua me 8 muaj punë të rëndë në kamp. Këto janë vetëm dy nga krimet e shumta kundër popullit tonë që nuk ka zë proteste.

N’emër të Zotit dhe të ‘njerëzimit kërkojmë që ju të mos ndihmoni me asnjë formë këta kasapë, por të ndërhyni duke ndihmuar t’ashtuquajturë të burgosurit politik të përmëndur më sipër, dhe të ndihmoni që Shqiptarët në Jugosllavi të gëzojnë të njëjtat të drejta civile, të cilat i kanë vetëm në kartë, sa për të treguar jashtë Jugosllavisë, e janë si nënshtetas të klasit tretë, pa të drejta njerëzore. 

Aktiviteti i begatshëm i organizatave politike, sikurse “Balli Kombëtar”, “Lëvizja Kosovare”, si dhe i të tjerëve, hafëz Jusufin e mbushte me shpresë se një ditë do të zgjidhej çështja shqiptare në Ballkan. Prandaj ai edhe nuk e kursente veten, duke qenë aktivisti kryesor në territorin e Çikagos dhe më gjerë, i cili jo vetëm që ka organizuar aktivitet me përfaqësues të administratës amerikane, por ka qenë edhe dora e djathtë e Abaz Ermenjit dhe Luan Gashit. 

Nëse u referohemi kronikave të kohës, del se hafëzi ishte në ballë të demonstratave që organizoheshin edhe në Uashington, në Çikago dhe në Nju Jork, si dhe në shumë vende të tjera. Xhelal Rushiti, që jeton dhe punon në Çikago, tregon se ky burrë nuk e kursente kohën, mundin e as pasurinë e tij për çështjen kombëtare. Ai mund të ushqehej shumë thjeshtë, i hante shujtat e tij me sandviçë, mirëpo i paguante shpenzimet e (aeroplanëve charter) për anëtarët e “Lëvizjes Kosovare” dhe të “Ballit Kombëtar”, si dhe për aktivitete të ndryshme gjithëkombëtare.

Edhe studiuesit e pangarkuar me premisa ideologjike e kanë të qartë se emigracioni politik shqiptar i vendosur në shtetet e Evropës Perëndimore, ShBA dhe në Turqi, pas Luftës së Dytë Botërore, pati një rol të rëndësishëm në ndërkombëtarizimin e çështjes së pazgjidhur shqiptare nën pushtimin e Jugosllavisë komuniste. Në mesin e të tij ishte edhe “Lidhja Kosovare”, me në krye hafëz Jusuf Azemin. Ja si e raporton një rast gazeta “Flamuri”:

Një demonstratë madhështore

Ditën e hënë, më 19 të tetorit, në Çikago, shqiptarët kanë bërë një tjetër demonstratë kundër shtypjes së shqiptarëve në Jugosllavi, kundër përzierës së njerëzve të konsullatës jugosllave në Çikago, në punët e brendshme të bashkësisë shqiptare, me anë kërcënimesh. Demonstrata është organizuar edhe këtë herë nga “Lidhja Kosovare”, ndërsa kanë marrë pjesë më shumë se 400 veta, me parulla antishoveniste, antikomuniste, dhe me flamuj shqiptarë që valëviteshin në ajër.”

Në fillim të vitit 1982 “Lidhja Kosovare” e ndërmori një aksion edhe më të gjerë, me qëllim të organizimit sa më të mirë të mërgatës shqiptare në ShBA dhe Kanada, si dhe për krijimin e një platforme të përbashkët të organizatave politike shqiptare në mërgim, pa marrë parasysh dallimeve të tyre politike e ideologjike. Kështu, më 28 mars 1982, nën organizimin e “Lidhjes Kosovare” e të “Legalitetit”, në hotelin “Ruzvelt”, në Nju Jork, në prani të mbi 500 pjesëmarrësve, u mbajt akademia përkujtimore kushtuar njëvjetorit të demonstratave shqiptare në Kosovë. Fjalë hyrëse pati Luan Gashi, ndërsa prijësit fetarë, imami Isa Hoxha dhe prifti Prenk Camaj kënduan lutje dhe mbajtën ligjërata, duke i “mallkuar të gjithë ata shqiptarë që në çfarëdolloj mënyre punojnë për RSFJ dhe janë kundër kombit të tyre, si dhe shkelin mbi gjakun shqiptar të derdhur në Kosovë.”. Në tubim folën edhe hfz. Jusuf Azemi, Nderim Kupi, Ali Klisura, Adem Çela etj., të cilët vunë në dukje se “ndaj shqiptarëve në Kosovë kryhet gjenocid; 3.000 të vrarë, 2.000 të plagosur, 1.800 të burgosur… etj.”, se ata janë të vendosur në “kërkesat e drejta për krijimin e Republikës së Kosovës, se opinioni publik botëror është me shqiptarët nga Kosova etj.”

Hafëzi ka bashkëpunuar edhe me personalitete të ndryshme të diasporës antikomuniste, të cilët jetonin në Perëndim, mirëpo edhe me zyrtarë të lartë të shtetit amerikan, administrata e të cilit i mbështesnin politikisht, materialisht dhe moralisht lëvizjet antikomuniste.

“Lidhja Kosovare” e ngre zanin nalt

Në universitetin Shtetnuer të Ohajos, në Columbus, Ohajo, më 7, 8 dhe 9 të prillit, asht bamë një mbledhje e gjanë, ku janë rrahë shumë çashtje që kanë, të bajnë me shumë anë të jetës kulturore, politike, ekonomike e shoqënore të Evropës Lindore. Aty kane marrë pjesë dhe kanë folë profesorë të përmendun.

“Lidhja Kosovare” ka dërguar aty njerëzit e saj, qëllimi i të cilëve ka qenë, pjesëmarrësit mos të dëgjojnë vetëm anën zyrtare proqeveritare jugosllave. Për këtë arsye ata banë një radhë takimesh me profesorë si edhe me shumë pjesëmarrës…Aty u shpërndanë libra te Lidhjes dhe Ballit fletore dhe harta gjeografike e Shqipërisë Ethnike. Ne mbledhje, merrte pjesë edhe kryekonsulli i Jugosllavisë Dimçev.”

Me të patën polemika të nxehta për sa i përket gjendjes së Kosovë.

“…Ne atë mbledhje me randësi “Lidhja Kosovare” ia doli t’i përgënjeshtrojë thaniet jugosllave, sikur gjoja Jugosllavia na qenka nji “shtet model”. Shqiptarët kudo i përgëzojnë njerëzit e Lidhjes, që ia dolën ta çojnë zanin nalt, tu e i mbrojtë të drejtat e shqiptarëvet të Kosovës.”

Aktivitetin e “Lidhjes Kosovare”, sidomos gjatë periudhës kohore të viteve 1981-1990, kur në ballë të saj qëndronin atdhetarët dhe veprimtarët e shquar të kauzës shqiptare, nuk kishte kaluar pa e vërejtur dhe vënë në shënjestër edhe diplomacia jugosllave.

Në këtë punim po e bëjmë publike një nga njoftimet e shumta te Shërbimit për Hulumtim e Dokumentim, pranë Sekretariatit për Punë të Jashtme të RSFJ, dërguar shërbimeve përkatëse republikane e krahinore, në të cilin këta të fundit informohen për aktivitetin, përkatësisht “manifestimet antijugosllave” të “Lidhjes Kosovare” në ShBA, gjatë periudhës kohore 21 mars-13 prill të vitit 1981.

BEOGRAD, 21 MARS 1981: “Nga punkti në Çikago morëm informatën se në mbledhjen e Lidhjes Kosovare, mbajtur më 21 km, në Aurorë, në të cilën kanë marrë pjesë: Jusuf Azemi, Azem Aliu, Ismail Kashtanjeva, Olloman Rushiti, Ajet Rushiti, Naci Korati, Ilmi Hasani, Sadri Shariu, Ismail Osmani, Hysen Ismaili, Shefaki Ismaili, Halil Felbehari, Mulla Nimeti, Nafez Jusufi, nuk u bë fjalë për ndonjë ftesë apo pjesëmarrje eventuale në demonstrata të emigracionit nacionalist ustash, të caktuar për 10 prill. Përkundrazi, u shqyrtua mundësia e mbajtjes së demonstratave të veta, për pjesën e parë të prillit (në Uashington apo në Nju Jork), me rastin e burgosjes së studentëve në Prishtinë dhe Prizren, lidhur me çrregullimet kohë më parë në Universitet. Motoja bazë e demonstratave është: shkelja e “të drejtave njerëzore” në KASK dhe “ajka” komuniste, ndaj inteligjencës së re shqiptare, nga ana e policisë brutale jugosllave. Në to, siç thuhet, do të marrin pjesë degët nga Çikago, Nju Jorku e Uashingtoni.

Paralelisht me organizimin e demonstratave, u bë fjalë edhe për zgjedhjen e një delegacioni të Lidhjes Kosovare, i cili me të njëjtin rast, do ta vizitonte senatorin Persi, eventualisht kryetarin e ShBA, ku do tu dorëzohej peticioni adekuat. 

Mbledhja mbaroi pa vendime konkrete”.

“Komunistët e Beogradit, Shkupit e Prishtinës, për ta përcjellë veprimtarinë e Jusuf Azemit dhe të Luan Gashit, i kishin angazhuar 88 bashkëpunëtorë, të cilët ishin shpërndarë nëpër disa qendra nga më të rëndësishmet botërore, sikurse në Çikago, Nju Jork, Detroit, Toronto, Kopenhagë, Bruksel, Paris, Stamboll, Ankara, Munih, Romë etj. Mirëpo, përkundër përpjekjeve të shumta të qeverisë jugosllave, që t’i njollosë figurat udhëheqëse të “Lidhjes Kosovare”, veprimtaria e saj nuk u shua asnjëherë, por falë punës së palodhshme të tyre, arriti që problemi shqiptar në Jugosllavi të marrë karakter ndërkombëtar. “Lidhja Kosovare”, në krye me Jusuf Azemin dhe Luan Gashin, për 40 vjet me radhë e mbajti gjallë çështjen e pazgjidhur shqiptare në ish RSFJ.” 

Hafëz Jusuf Azemi i mbylli sytë në Çikago, më 12 shkurt të vitit 2023, dhe është përcjellë me nderime prej familjarëve, shokëve dhe bashkëvendësve të tij. Me rastin e varrimit në Çikago, prof. Skënder Karaçica do të shprehej: 

“Mërgata shqiptare në Amerikë po ndahet sot nga veprimtari më i vjetër në mërgatë, hafëz Jusuf Azemi dhe, siç thuhet me gjuhën e De Radës, këndej detit, në Amerikën e largët, me kujtimet tona, se e patëm për nder të punojmë e të veprojmë afër me zemër dhe me shpirt për atdhe, siç hafëzi shpeshherë na thoshte: “Po ta kem edhe një jetë, unë përsëri do të bëja luftën time për kombin dhe popullin shqiptar, për një Shqipëri Etnike në Ballkan!”. 

Përfundim

Me besim të patundur në Zot dhe vetëmohim të pashoq, hoxha i Diasporës, Hafëz Jusuf Azemi, gjatë terë jetës së tij shekullore, në mërgim, asnjëherë nuk e ka pushuar aktivitetin kombëtar në ndërkombëtarizimin e çështjes së pazgjidhur shqiptare.

Ai ishte njëri prej themeluesve të “Lidhjes Kosovare”, nga viti 1949, pjesëmarrës i rregullt në Kongreset e Bashkimit Federal të Grupeve Etnike të Evropës, si dhe njëri prej themeluesve të degës së Lobbyt Shqiptaro-Amerikan në Çikago.

Gjithashtu ka pasur takime të shpeshta me përfaqësues të lartë të Administratës amerikane; senatorë, kongresmenë, sekretarë dhe kryetarë të ShBA-ve, lidhur më çështjen e Kosovës dhe shtypjen e shqiptarëve, që u është bërë nga regjimi komunist në Jugosllavi.

Hafëz Jusuf Azemi ishte edhe pjesëmarrës i të gjitha demonstratave që janë organizuar në Çikago dhe nëpër vende të tjera në ShBA, lidhur me sensibilizimin e çështjes shqiptare në opinionin amerikan; ai ishte organizator dhe pjesëmarrës i shënimit të Ditës së Flamurit në Çikago dhe qytete të tjera të ShBA-ve, dhe ishte drejtues i Kongresit Botëror të “Lidhjes Kosovare”, të mbajtur në Çikago, më 1973.

Pas rënies së sistemit monist-komunist në Shqipëri, ai ishte drejtues i Kongresit VIII të Ballit Kombëtar, të mbajtur në Tiranë, më 1993. Po në këtë vit e vizitoi edhe vendlindjen, pas afro një gjysmë shekulli. Ndërsa Kosovën, pas migrimit, e vizitoi më 1999. Pati fatin ta shohë Kosovën e lirë, për të cilën u mundua NJË JETË TË TËRË, PËR ZGJIDHJEN E ÇËSHTJES SHQIPTARE NË HAPËSIRËN ETNIKE DHE ÇLIRIMIN E KOSOVËS.

 U dekorua prej presidentit të Shqipërisë. Ndërroi jetë në Çikago, në moshën 103 vjeçare.

  HAFËZ JUSUF AZEMI (1920-2023)

Xhelal Rushiti, për vizitë te Hafëz Jusuf Azemi, në spital, viti 2023.

Në audiencën e Dr. Ibarhim Rugovës, me rastin e shënimit të 28 Nëntorit, pas luftës, në Kosovën e lirë.

Delegacioni i Lidhjes Kosovare me Kongresmenin Broomfeld. Ulur, nga e majta: Wiliams Broomfeld, Prof. Hysni Hoxha; në këmbë: Dr. Faton Gashi, Mr. Ekrem Bardha, Mr. Shaqir Salihu dhe Hafëz Jusuf Azemi

Astrit Lulushi/

Duket si klikë e kohês së sotme, kur udhêheqêsi behet diktator për të pasuruar rrethin e tij dhe veten. Fatmirësisht, ata nuk sundojnë gjatë; diskreditohen nga korrupsioni i tyre.

Perandori romak August urrehej nga nënshtetasit; prej tij kishin frikë të gjithë, pavarësisht se ishte një sundimtar dashamirës që solli paqen në Romë për më shumë se gjysmë shekulli.

Ky paradoks intrigues mund t’i atribuohet disa faktorëve që ndikuan në perceptimin publik gjatë mbretërimit të tij.

Së pari, ngritja e Augustit në pushtet erdhi pas një periudhe trazirash të forta politike në Romë. Republika Romake ishte copëtuar nga luftërat civile, duke e lënë popullsinë të rraskapitur dhe të etur për stabilitet. Augusti, i njohur atëherë si Oktaviani, doli fitimtar në këto konflikte dhe mori kontrollin e perandorisë. Megjithatë, ngjitja e tij në pushtet kërkoi që të miratonte masa autokratike, të cilat disa i shihnin si braktisje të idealeve republikane. Ky kalim nga republikë në perandori, me Augustin në krye të saj, nguliti një ndjenjë shqetësimi tek ata që vlerësonin lirinë dhe parimet demokratike.

Për më tepër, Augustus zbatoi reforma të ndryshme që synonin konsolidimin e autoritetit të tij dhe krijimin e një qeverie të fortë qendrore. Ndërsa këto reforma ishin kryesisht të suksesshme në ruajtjen e stabilitetit dhe prosperitetit, ato përfshinin gjithashtu ndryshime të rëndësishme në shoqërinë romake. Për shembull, Augustus miratoi ligje për të inkurajuar martesën dhe lindjen e fëmijëve, duke kërkuar të forcojë popullsinë në rënie. Këto masa, edhe pse me qëllime të mira, cënuan liritë personale, duke çuar në pakënaqësi në mesin e segmenteve të caktuara të popullsisë që ndjenin se autonomia e tyre po kufizohej.

Për më tepër, kontrolli i përpiktë i Augustit mbi imazhin publik dhe propagandën kontribuoi në frikën dhe armiqësinë e drejtuar ndaj tij. Ai punësoi shkrimtarë të aftë, si Virgjili dhe Horaci, për të krijuar rrëfime që e portretizonin atë si një udhëheqës të mençur dhe të virtytshëm. Ndërsa kjo ndihmoi në forcimin e reputacionit si një sundimtar i aftë, krijoi gjithashtu një atmosferë përkushtimi të ngjashëm me kultin, me Augustin që u hyjnizua dhe adhurohej së bashku me perënditë tradicionale. Kjo përzierje e pushtetit fetar dhe politik ngjalli shqetësime tek ata që kishin frikë nga ndikimi në rritje i perandorit dhe gërryerja e vlerave tradicionale romake.

Për më tepër, administrata efektive e Augustit dhe sukseset ushtarake krijuan zili në mesin e aristokracisë. Politikat e tij që synonin centralizimin e pushtetit dhe pasurisë në Romë çuan në një përqendrim të burimeve dhe ndikimit në duart e disa të zgjedhurve. Kjo krijoi pakënaqësi tek ata që ndiheshin të përjashtuar nga rrethi i brendshëm i perandorit, duke çuar në thashetheme dhe komplote kundër tij. Perceptimi se Augusti po grumbullonte pasuri të tepërt personale dhe po favorizonte anëtarët e familjes së tij nxiti më tej pakënaqësinë publike.