Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, është pritur sot në takim nga Sekretari i Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg, në selinë qendrore të NATO-s. Takimi trajtoi zhvillimet e sigurisë ne vend dhe çështje të ndryshme të interesit të përbashkët, si dhe nevojën për vazhdim dhe thellim të bashkëpunimit.

Në takim, Presidentja Osmani shprehu mirënjohjen e thellë për kontributin e jashtëzakonshëm të NATO-s, për lirinë dhe sigurinë e popullit të Kosovës, si dhe ruajtjes së paqes në rajon. Në këtë frymë, Presidentja Osmani ritheksoi përkushtimin e palëkundur të institucioneve të Kosovës për ta vazhduar bashkëpunimin me aleatët tanë në NATO dhe misionin e KFOR-it në përpjekjet e përbashkëta për paqe dhe siguri afatgjate.

Në takim u diskutua edhe për sfidat e sigurisë me të cilat po përballet rajoni dhe kontinenti ynë si rezultat i agresionit së Rusisë kundër Ukrainës dhe popullit të saj, përfshirë këtu edhe përpjekjet destabilizuese përmes satelitëve të saj në rajonin tonë. Në këtë drejtim, Presidentja Osmani theksoi se Kosova vazhdon të qëndrojë në anën e drejtë të historisë, duke bashkërenduar politikën e saj të jashtme dhe të sigurisë me aleatët e saj, dhe duke mbështetur popullin e Ukrainës.

Në lidhje me zhvillimet e fundit të sigurisë në rajon, përfshirë edhe sulmet e dhunshme në veri të vendit nga grupet kriminale të mbështetura nga Beogradi kundër forcave të NATO-s, Policisë së Kosovës, qytetarëve e gazetarëve, Presidentja theksoi nevojën për përgjegjësi për këto sulme për ta parandaluar përsëritjen e tyre, ndërsa theksoi se Serbia përmes përpjekjeve të saj destabilizuese vazhdon edhe frikësimin dhe kërcënimin kundër qytetarëve serb të Kosovës, përfshirë edhe zyrtarët policor serbë të Policisë së Kosovës dhe institucioneve tjera.

Për sa i përket anëtarësimit të Kosovës në NATO dhe përfshirjen në Programin e Partneritetit për Paqen, Presidentja Osmani nënvizoi rëndësinë strategjike në këtë drejtim. Ajo bëri thirrje për kreativitet dhe fleksibilitet për ta lehtësuar integrimin e Kosovës në Programin e Partneritetit për Paqen, si vlerë e shtuar drejt anëtarësimit të plotë në NATO.

Në përfundim, Presidentja Osmani rikonfirmoi përkushtimin e Kosovës ndaj paqes, stabilitetit dhe bashkëpunimit me NATO-n dhe aleatët e saj. Ajo theksoi nevojën për përpjekjet e përbashkëta për t’i adresuar sfidat e sigurisë në rajon dhe për ta siguruar një të ardhme të sigurtë për Kosovën dhe rajonin në përgjithësi.

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani në 33 vjetorin e Kushtetutës së Kaçanikut ka thënë se Kushtetuta e Kaçanikut, simbolizon përkushtimin tonë dhe guximin e delegatëve të atëhershëm të Kuvendit të Kosovës për t`i dhënë drejtimin përpjekjes për liri, demokraci e shtet të pavarur demokratik.

“Kushtetuta e Kaçanikut, simbolizon përkushtimin tonë dhe guximin e delegatëve të atëhershëm të Kuvendit të Kosovës për t`i dhënë drejtimin përpjekjes për liri, demokraci e shtet të pavarur demokratik. Kjo Kushtetutë, mishëron parimet e barazisë, lirisë dhe demokracisë dhe mbetet guri themeltar i plotësimit të idealit të brezave për Kosovën Republikë, duke ngërthyer në vete vlerat perëndimore, aspiratë e përhershme e qytetarëve të Kosovës”, ka thënë Presidentja Osmani.

Presidentja Osmani ka thënë se delegatet dhe delegatët e atëhershëm meritojnë respektin më të lartë.

“Delegatet dhe delegatët e atëhershëm meritojnë respektin më të lartë, sepse me guximin e tyre, aktin më të lartë juridik e shndërruan në njërin nga hapat më të rëndësishëm të konsolidimit të identitetit të shtetit të ardhshëm të Kosovës”, ka theksuar Presidentja.

Sipas Presidentes Osmani Dita e Kushtetutës së Kaçanikut , duhet të shërbejë si një moment reflektimi dhe nxitje për t`i përmbushur parimet e Kushtetutës sonë.

“Dita e Kushtetutës së Kaçanikut , duhet të shërbejë si një moment reflektimi dhe nxitje për t`i përmbushur parimet e Kushtetutës sonë, sikurse edhe mbrojtjes e afirmimit të vlerave për të cilat është përcaktuar shoqëria kosovare”, ka thënë Presidentja Osmani.

Përgatiti dhe përktheu: Rafael Floqi/

Kjo është një nga intervistat e fundit të shqiptarit fituesi i çmimit Nobel Ferid Murad flet për kërkimin, motivimin, larjen e enëve, ndërtimin e pishinave dhe objektivat e reja terapeutike. Raporton Mark Nicholls. Laureati i Çmimit Nobel në Mjekësi, shqiptaro-amerikani Ferid Murad i cili më 14 shtator do t’i mbushte 87 vjeç, vdiq dje.

Mjeku dhe farmakologu arriti kulmin në karrierën e tij në vitin 1998, kur e fitoi Çmimin Nobel në Fiziologji dhe Mjekësi. Për të është thënë disa herë se “e ka zbuluar viagran”, medikamentin që përdoret për ta kuruar çrregullimin erektiv mashkullor dhe hipertensionin arterial pulmonal.

Por s’është ashtu. Më 1977, Murad kishte zbuluar se nitroglicerina dhe disa ilaçe të lidhura me zemrën nxisin formimin e oksidit nitrik dhe se gazi pa ngjyrë dhe pa erë vepron për ta rritur diametrin e enëve të gjakut në trup. Ky zbulim përfaqësonte një parim të ri në transferimin e sinjaleve ndërmjet qelizave. Ky dhe disa zbulime tjera, thuhet se çuan në zhvillimin e ilaçit kundër impotencës (Viagra), por Murad nuk mund të cilësohet si “zbuluesi i Viagras”. Siç shkruante CNN, është Dr. Nicholas Terrett që në vitin 1991 mori “patentën” për sildenafil citrate, ose Viagra, si një ilaç për zemrën.

Murad lindi më 14 shtator 1936 në Whiting në Indiana të SHBA-së. Prindërit e tij ishin Henrietta Josephine Bowman nga Alton, Illinois dhe Xhabir Murat Ejupi, një emigrant shqiptar nga Gostivari.

Nga Mark Nicholls

Qysh para se të ishte adoleshent, Ferid Muradi e dinte se çfarë donte të bënte. Në moshën 11-vjeçare, ai u tha mësuesve të tij se do të ishte mjek, mësues dhe shkencëtar kërkimor.

Rreth shtatë dekada më vonë, ai reflektoi: ‘Unë u stërvita në mjekësi, po bëj shumë mësimdhënie dhe punoj në farmakologji duke zbuluar dhe zhvilluar barna të reja’.

Ajo që ai ndoshta nuk mori parasysh, ishte se gjatë rrugës do të merrte një çmim Nobel për punën e tij së bashku me shumë çmime të tjera të lakmuara dhe grada nderi.

Duke larë enët

I lindur në shtator 1936 dhe i rritur në Whiting, një qytet i vogël me rreth 10 000 banorë në cepin veriperëndimor të Indianës në liqenin Miçigan dhe rreth 15 milje nga qendra e Çikagos, ai shkoi në shkollat publike lokale dhe ishte një “student shumë i mirë i nderuar”.

Duke u diplomuar i katërti në klasën e tij prej 100 nxënësish, ai kujtoi: “Shumica e mësuesve të mi ishin të shkëlqyer dhe klasat e mia të preferuara ishin matematika dhe shkenca. E dija që në moshën 11-vjeçare se çfarë doja të bëhesha.

Në atë kohë prindërit e tij drejtonin një restorant të vogël dhe atij dhe dy vëllezërve të tij më të vegjël iu kërkua të punonin atje për të larë enët, për t’u shërbyer klientëve dhe për të menaxhuar arkën.

Babai i tij lindi në Shqipëri dhe u rrit në Maqedoni dhe emigroi në SHBA në vitin 1917 në moshën 17-vjeçare, ndërsa familja e nënës së tij kaloi nga Anglia në vitet 1700 dhe përfundimisht u vendos në Illinois. Ai ruan lidhje të forta në vendet e Ballkanit me vizita të shumta, leksione dhe grada nderi. Në Maqedoni, një spital quhet ‘Spitali Ferid Murad’, është bulevardi Ferid Murad në kryeqytetin e Shkupit dhe një nga vajzat e tij adoptoi një foshnjë shqiptare nga Maqedonia.

Programi shtatëvjeçar

Prof. Murad (Figura 1) mori bursa për të ndjekur kolegjin, shkollën e mjekësisë dhe shkollën pasuniversitare, por vazhdoi të shërbente në tavolina, të jepte mësim në laboratorë shkencorë dhe zakonisht kishte dy punë çdo verë. Kjo do të thoshte se pas stërvitjes për 12 vjet pas shkollës së mesme, ai nuk kishte asnjë kredi apo borxh.

Pas katër vitesh në Universitetin DePauw në Greencastle, Indiana, me një diplomë të shkencave dhe kimisë para mjekësisë, ai ishte një nga studentët e parë që iu bashkua programit të ri 7-vjeçar të diplomës së kombinuar në Universitetin Case Western Reserve në Cleveland për të marrë një doktoraturë dhe Diplomë PhD në Farmakologji dhe Biokimi.

“Unë isha studenti më i mirë në klasën time për shumicën e shtatë viteve në program”, tha ai. “Ky program i ri shtatëvjeçar i diplomës së kombinuar më vonë u bë mjaft i popullarizuar në shumë prej shkollave mjekësore amerikane të mbështetur nga grantet e trajnimit nga NIH si Programet e Trajnimit të Shkencave Mjekësore (programet MSTP)”.

Që atëherë ai ka punuar në disa universitete amerikane, duke përfshirë Universitetin e Virxhinias (1970–81), Stanford (1981–88), Abbott Laboratories (1988–93), Shkollën Mjekësore të Universitetit të Teksasit në Hjuston (1997–2011) dhe George Universiteti i Uashingtonit (2011–16) dhe tani është profesor (adjunct) në Mjekësi në Universitetin Stanford.

Molekulat e lajmëtare

Pas programit 7-vjeçar MD–PhD, ai ishte praktikant dhe rezident në mjekësinë e brendshme në Spitalin e Përgjithshëm të Massachusetts në Boston, i cili u pasua marrja e një burse trevjeçare kërkimore në Institutin Kombëtar të Zemrës (NIH). Ai kujton se kishte shumë mësues të shquar në shkollën e mjekësisë, shkollën pasuniversitare dhe gjatë shoqërimit të tij në NIH.

“Kërkimet e mia janë fokusuar gjithmonë në molekulat e dërguara jashtëqelizore dhe ndërqelizore”, shpjegoi Prof. Murad. “Të dërguarit jashtëqelizor ishin hormonet, neurotransmetuesit dhe faktorët e rritjes. Lajmëtarët brendaqelizorë ishin AMP ciklike, GMP ciklike, kalciumi dhe prostaglandinat. Ndërsa pjesa më e madhe e kërkimit tim ishte farmakologji, biokimi dhe fiziologji bazike, unë gjithashtu bëra kërkime klinike në lidhje me efektet e këtyre molekulave të lajmëtarëve në sëmundje të ndryshme.

Hulumtimi i tij me guanozinë monofosfatin ciklik (cGMP) çoi në zbulimin e oksidit nitrik (NO) në 1976, kur ai dhe kolegët zbuluan se nitroglicerina dhe ilaçet e lidhura me to, ishin pararendës, ose prodroga, për të gjeneruar NO në inde.

“Kjo ishte një seri eksperimentesh emocionuese për të gjetur një gaz dhe radikal të lirë të aftë për të aktivizuar një enzimë (guanilate ciklazë) dhe për të shpjeguar mekanizmin e efekteve të nitroglicerinës, e cila ishte përdorur klinikisht për më shumë se 100 vjet, duke mos ditur se si funksiononte te pacientët. ’, vazhdoi ai. ‘Shumë shkencëtarë nuk donin të besonin se një gaz dhe radikal i lirë reaktiv mund të aktivizonte një enzimë dhe të ishte një lajmëtar brendaqelizor dhe jashtëqelizor.

Nitrovasodilatorët

Ai ishte i magjepsur nga koncepti se një gaz mund të rregullonte funksione të rëndësishme qelizore dhe spekuloi se faktorët endogjenë si hormonet mund të vepronin gjithashtu nëpërmjet NO. Megjithatë, nuk kishte asnjë provë eksperimentale për të mbështetur këtë ide në atë kohë. Por ky ishte një zbulim që përfaqësonte një parim të ri për transferimin e sinjaleve midis qelizave, një gaz si një molekulë që transferon sinjalin, nuk ishte vërejtur kurrë më parë.

Në vitin 1978, Prof. Murad kishte shpikur termin ‘nitrovazodilator’ për këto prodroga NO.

Katër vjet pasi zbuloi mekanizmin e shndërrimit të nitroglicerinës në NO për të shkaktuar relaksim vaskular, Robert F. Furchgott zbuloi (në vitin 1980) se qelizat endoteliale që mbulojnë të gjitha enët e gjakut prodhonin një substancë që ai e quajti Faktori Relaksues i Derivuar nga Endoteli (EDRF).

Në një bisedë në vitin 1981, pas seminarit të tij në Universitetin e Virxhinias ku Prof. Murad ishte profesor, ai i tha Furchgott se EDRF mund të jetë JO. Në 1986, ai dhe Louis Ignarro propozuan që EDRF është JO dhe konfirmuan propozimin për Furchgott.

Mungojnë hapat e duhur

Pavarësisht një shkalle rezistence në fushën shkencore, me Prof. Murad duke kujtuar se për disa vite shumë shkencëtarë nuk do të besonin se NO mund të kishte efekte kaq të rëndësishme biologjike, linja e kërkimit u ndoq.

Me hapat e munguar në procesin e sinjalizimit të plotësuar siç duhet nga Furchgott dhe Ignarro, të tre ndanë Çmimin Nobel në Fiziologji ose Mjekësi të vitit 1998 “për zbulimet e tyre në lidhje me oksidin nitrik si një molekulë sinjalizuese në sistemin kardiovaskular”.

Gjetjet kanë revolucionarizuar kujdesin mjekësor – veçanërisht në mjekësinë kardiovaskulare – duke hapur rrugë të reja të terapive dhe trajtimeve të mundshme.

Në vitet që kur zbulimi i tyre u nderua nga komiteti i Nobelit, është bërë më e qartë se si NO mbron zemrën, stimulon trurin dhe vret bakteret, me kërkime të mëtejshme që konfirmojnë se NO – një lajmëtar qelizor i radikalit të lirë lipofilik të gaztë – luan një rol të rëndësishëm. në mbrojtjen kundër shfaqjes dhe përparimit të sëmundjeve kardiovaskulare.

Në vitin 1988, Furchgott dhe Murad kishin marrë çmimin Ciba nga Shoqata Amerikane e Zemrës (AHA), me AHA që më pas deklaroi se zbulimi i NO për të shpjeguar veprimin e nitroglicerinës ishte një nga zbulimet më të rëndësishme kërkimore në mjekësinë kardiovaskulare.

Më vonë, revista Science e quajti NO “molekula magjike e mrekullueshme”. Në vitin 1996, Furchgott dhe Murad ndanë çmimin Albert Lasker, përpara se të tre të merrnin çmimin Nobel në 1998.

Nga një familje e madhe, duke përfshirë pesë fëmijë, Prof. Murad kujton festimin e çmimit Nobel, duke marrë një festë prej 51 vetësh nga familja për ceremoninë në Stokholm.

“Kaluam shumë mirë, ishte një udhëtim i mrekullueshëm”, kujtoi ai.

Qelizat burimore

Në vitet që pasuan, Prof. Murad ka marrë 21 diploma nderi nga universitete të shumta dhe gjithashtu konsulton dhe këshillon shumë kompani bioteknologjike dhe ka themeluar ose bashkëthemeluar të paktën tetë kompani bioteknike. Ai vazhdon të jetë aktiv në mjekësinë akademike (2021) dhe industrinë dhe mbetet i pasionuar pas kërkimit të tij për të dhënë një kuptim më të mirë se si informacioni transmetohet midis qelizave.

“Për 20 vitet e fundit shumica e kërkimeve të mia me oksid nitrik dhe GMP ciklike janë fokusuar në qelizat staminale dhe kancerin”, tha ai. “Shpresa është të dalim me terapi të reja të reja për kancerin, por nuk është një problem i lehtë”.

Ai tha se duke trajtuar qelizat staminale me NO dhe cGMP ju mund të ndikoni në përhapjen dhe diferencimin e tyre – gjë që ka aplikime në kancer – dhe ai sugjeron që NO mund të ketë efekte në angiogjenezë.

“Unë mendoj se kjo do të jetë një fushë tjetër e terapisë në rrugë, por ne nuk jemi ende atje dhe duhet të kuptojmë se cili është objektivi molekular për GMP ciklike dhe transkriptimin”, shtoi ai.

Megjithatë, megjithëse mund të jetë joshëse të ëndërrosh për një çmim të dytë Nobel, ai e zbut atë me realitetin: “Tre shkencëtarë kanë marrë dy çmime Nobel. Do të ishte e mrekullueshme të merrje një tjetër çmim Nobel, por kjo mund të marrë 20 deri në 30 vjet punë të tjera, siç ndodhi herën e parë që e mora. ( Dhe fatkesisht ai nuk mundi R.F)

Fusha mbetet sfiduese dhe ka fusha komplekse, por ai gjithashtu vë në dukje se “pak kompleksitet ofron shumë përparësi në aspektin e terapisë”.

“Nëse i kuptoni detajet, tani mund të vini së bashku me agjentë selektivë për të ndikuar në biologji dhe ky ishte qëllimi im”, shtoi ai.

Ndërsa shumë degë kërkimi kanë rrjedhur nga zbulimet e tij, ai beson se më të dukshmet kanë qenë në fushën e aplikimeve kardiovaskulare.

Pat ndërtuar një pishinë

Prof. Murad rrëfen se ai ka qenë gjithmonë një punëtor, duke punuar 70-80 orë në javë, por gjithashtu ka gjetur kohë për projekte jashtë mjekësisë dhe kërkimit, veçanërisht me një temë ndërtimi.

“Më pëlqejnë projektet e ndërtimit dhe kam ndërtuar një pishinë, një garazh me tre makina, shtesa dhomash dhe punëtori”, tha ai. ‘Më pëlqen të jem i zënë, jam gjithmonë i zënë’.

Me kalimin e viteve, ai ka takuar bashkëpunëtorë të shumtë të talentuar në kërkimin e tij.

“Unë kam qenë në sinjalizimin e qelizave që nga viti 1958 dhe ka qenë argëtuese”, tha ai. “Më ka çuar në shumë shtigje – të gjitha llojet e biologjisë, biokimisë dhe indeve dhe shumë probleme mjekësore – dhe shumë marrëdhënie mjekësore kanë ardhur prej saj. Kjo është ajo që më pëlqen – të shndërroj kërkimin bazë në aplikime klinike për të trajtuar sëmundje të ndryshme dhe ato marrëdhënie më kanë lejuar ta bëj këtë.

Unë kam qenë shumë me fat që kam punuar me shumë klinicistë të talentuar, biokimistë, farmakologë dhe jam me fat që jam ndikuar nga të gjithë ata njerëz që kam takuar.’

Por ai gjithashtu ka disa këshilla të përmbledhura për kërkuesit e rinj, ndërsa ata nisin një rrugë drejt suksesit brenda fushës: “Ata qw trajnohen të punojnë me shkencëtarët dhe këshilltarët më të mirë në vendet më të mira”.

Prof. Murad ishte një profesor (adjunct) në Mjekësi në Universitetin e Stanfordit dhe një këshilltar i lartë kërkimor në Institutin e Kërkimeve Palo Alto VA të Stanfordit duke qenë qysh në vitet 1980 Shef i Mjekësisë në Spitalin Palo Alto VA, kryetar i asociuar i mjekësisë dhe përkohësisht Kryetar i Mjekësisë në Stanford.

Shënim : Botuar në emër të Shoqatës Evropiane të Kardiologjisë. Oxford University Press European Heart Journal, Volume 43, Issue 14, 7 Prill 2022, Faqe 1372–1374, https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehab591

See Insights and Ads

Create Ad

All reactions:

88

Nga Rafael Floqi/

Titulli në faqen e parë të faqes së “New York Times- Sunday Opinion” në fillim të korrikut nuk mund të ishte më i ashpër apo më kërcënues se ky: “Kërcënimi i vërtetë i inteligjencës artificiale: Teknologjia e farkëtuar nga tregjet private, nuk do t’i zgjidhë problemet e botës. Ajo vetëm do t’i përforcojë ato.” Nëse kjo deklaratë nuk ju tërheq vëmendjen, ka të ngjarë që asgjë të mos u bëjë pwrshtypje .

Do të ishte e vështirë të identifikohej një teknologji për të cilën është folur dhe shkruar mw shumw sesa ato nën ombrellën e inteligjencës artificiale ose AI, por….

Çfarë është AI?

Le ta pyesim Chat GPT?

“AI, ose Inteligjenca Artificiale, përfshin simulimin e inteligjencës njerëzore në pajisje ose sisteme kompjuterike. Kjo përfshin zhvillimin e algoritmeve, softuerit dhe pajisjeve që lejojnë makinat të kryejnë detyra që zakonisht kërkojnë inteligjencë njerëzore, si zgjidhja e problemeve, mësimi, arsyetimi, perceptimi, kuptimi i gjuhës natyrale dhe marrja e vendimeve.

Sistemet AI mund të kategorizohen në dy lloje kryesore:

AI e ngushtë (AI e dobët): AI e ngushtë është projektuar për të kryer një detyrë specifike ose një set të ngushtë të detyrave. Ajo vepron në një fushë të kufizuar dhe nuk posedon inteligjencë të përgjithshme ose ndërgjegjësi. Shembuj të AI-së së ngushtë përfshijnë asistentët virtualë personalë si Siri dhe Alexa, sistemet e rekomandimit në platforma si Netflix dhe Amazon, dhe makinat e vetëndihmës.

AI e përgjithshme (AI e fuqishme): AI e përgjithshme, e njohur edhe si AI e fuqishme ose AGI (Inteligjenca Artificiale e Përgjithshme), përfshin sisteme AI që kanë aftësinë të kuptojnë, mësojnë dhe aplikojnë njohurinë në një gamë të gjerë detyrash dhe fushash, në mënyrë të ngjashme me inteligjencën njerëzore. AGI, nëse arritet, do të kishte kapacitetin për të kryer çdo detyrë intelektuale që një njeri mund të bëjë. Në ditët e mia të fundit të njohurive në shtator 2021, AGI e vërtetë ende nuk ishte realizuar dhe mbeti një subjekt i vazhdueshëm i hulumtimit dhe zhvillimit.”

The kjo pergjigje na vjen vete nga vete Ai.

Termi “AI” përdoret përgjithësisht për të përfshirë të dhëna të mëdha, inteligjencën artificiale dhe mësimin e makinerive, një trifekt i teknologjive që ndikojnë në jetën tonë sot dhe premtojnë të kenë një efekt edhe më të thellë në të ardhmen. Mjerisht ka shumë më shumë nxehtësi sesa dritë kur teknologjitë e AI diskutohen në media.

Artikulli i përmendur më lart është një shembull. Ai vëren, për shembull: “Më shumë se 350 drejtues të teknologjisë, studiues dhe akademikë nënshkruan një deklaratë duke paralajmëruar për rreziqet ekzistenciale të inteligjencës artificiale. Ata thanë se zbutja e rrezikut të zhdukjes nga A.I. duhet të jetë një prioritet global krahas rreziqeve të tjera në shkallë shoqërore si pandemitë dhe lufta bërthamore.”

Unë dyshoj se ne të gjithë pajtohemi se shprehja “rreziku i zhdukjes” është diçka mjaft e fortë.

Një artikull tjetër me titull: “Robotët e zotëruar? Ndoshta jo,” citoi Alex Garland, regjisor i filmit Ex Machina, i cili foli për inteligjencën artificiale dhe citoi disa liderë të industrisë së teknologjisë. Fizikani teorik Stephen Hawking na tha se “zhvillimi i inteligjencës artificiale të plotë mund të shënojë fundin e racës njerëzore”.

Elon Musk: Rreziqet e AI

Elon Musk, shefi ekzekutiv i Tesla, na tha se A.I. ishte “potencialisht më e rrezikshme se armët bërthamore”. Steve Wozniak, një bashkëthemelues i Apple, na tha se “kompjuterët do të marrin pushtetin nga njerëzit” dhe se “e ardhmja është e frikshme dhe shumë e keqe për njerëzit”. Gjëra më të forta. Kohët e fundit, ardhja e teknologjive të fuqizuara nga AI si ChatGPT, Bard dhe Bing kanë shkaktuar shqetësime në lidhje me AI.

A është çudi që publiku i gjerë është bërë skeptik – apo edhe i frikësuar – ndaj AI dhe pse shumë po bëjnë thirrje për një ndalim të plotë të zhvillimit të tij?

Frika e pajustifikuar

Ne e bazojmë këtë mendim në vitet e hulumtimit që është shfaqur në shumë artikuj në revista profesionale, punime të shumta të paraqitura në konferenca profesionale dhe në dy libra, “AI në luftë: Si të dhënat e mëdha, inteligjenca artificiale dhe mësimi i makinerisë po ndryshojnë luftën detare” dhe i ardhshëm, “Algoritmet e Harmagedonit: Ndikimi i inteligjencës artificiale në të ardhmene Luftërave Wars” (të dyja nga U.S. Naval Institute Press).

Ekziston një thënie që i atribuohet H. L. Mencken: “Për çdo problem kompleks ka një përgjigje që është e qartë, e thjeshtë dhe e gabuar”. Pavarësisht nga ky kujdes, është mjaft e thjeshtë të shkosh në fund të frikës rreth AI dhe të sugjerosh se ekziston një mënyrë e thjeshtë për të zbërthyer shqetësimet në lidhje me inteligjencën artificiale nëse pranojmë faktin se termi AI është shumë i gjerë dhe përfshin shumë gjera,

AI i ngushtë ose i dobët

Sistemet aktuale të AI, të referuara shpesh si “AI i ngushtë” ose ndonjëherë “AI i dobët” janë ato që ekzistojnë sot. Këto algoritme sugjerojnë përgjigje të sakta në një email, përfundoni fjalinë tuaj në një email, ofrojnë sugjerime për blerje në faqe të ndryshme interneti, mposhtni kampionët në shah ose në shfaqje lojërash ose shumë detyra të tjera që ndodhin në jetën tonë të përditshme dhe shpesh ndodhin pa vetëdijen tonë.

Shumë avokatë të teknologjisë – dhe gjithnjë e më shumë publiku i gjerë – besojnë se AI i ngushtë mund dhe do të evoluojë në “inteligjencë të përgjithshme artificiale” (AGI).

Siç thekson artikulli i New York Times: “AGI nuk ekziston ende, por disa kanë frikë se mund të jetë. Megjithatë, kjo do të thotë se teknologët do të ndërtojnë sisteme që janë përgjithësisht më të zgjuar se njerëzit.”

Hype ka tejkaluar realitetin

Dhe aty shtrihej fërkimi. Hipe e ka tejkaluar realitetin. Ne do të duhet të bindim veten se njerëzit do të kenë mjetet (aktualisht, shumë të dyshimta) dhe dëshirën (përsëri, pse do ta bënin këtë?) për të krijuar makina që do të mposhtin aftësitë tona njerëzore, do të pushtojnë botën dhe do t’i japin fund njerëzimit sepse ne njerëzit nuk jemi më të nevojshëm.

Këta skenarë distopikë janë lëndë e fantashkencës, por për disa arsye, shumë njerëz marrin hapin që nëse kompjuterët mund të mposhtin lojtarët profesionistë në Texas Hold ‘Em Power, ata do të vendosin disi të bëhen shumë të fuqishëm për t’u kontrolluar.

Ndërsa ekziston një term popullor, “Kurrë mos thuaj kurrë”, këtu janë paratë tona: ne njerëzit jemi shumë të zgjuar dhe nuk do të vendosim të ndërtojmë kompjuterë që madje i afrohen ndërgjegjes njerëzore.

Së fundi, ia vlen të kujtojmë se për shkak të përfitimeve të mrekullueshme që teknologjia e fundit i ka dhuruar njerëzimit, ne kemi një tendencë për të hyrë në bujë teknologjike.

Për të siguruar vetëm një ekzagjerim të vogël, Jo mw shumë, se një dekadë më parë, legjione ekspertësh të teknologjisë, kapitalistë sipërmarrës, zyrtarë qeveritarë dhe shumë të tjerë parashikuan se makinat pa shofer do të ishin të kudogjendura sot në autostradat tona. Kjo nuk ka ndodhur dhe ndërsa vdekjet e shkaktuara nga makinat pa shofer janë rritur, vizioni i nxitur nga zhurma për një të ardhme të makinave pa shofer është zhdukur.

Ne mund të menaxhojmë AI. Ai nuk do të na menaxhojë ne

Në marrëdhëniet në zhvillim midis teknologjisë dhe shoqërisë, njerëzit kanë treguar se janë tepër të adaptueshëm. Ajo që dikur na la pa frymë, së shpejti integrohet në jetën tonë të përditshme.

Ka disa teknologji të AI që presin mënjanë tani por që premtojnë shume. Të katërta këto që ne mendojmë se po presin në krahë janë GPT e nivelit tjetër, robotë humanoidë, avokatë me AI dhe shkenca të drejtuara nga AI. Zgjedhjet tona duken të gatshme nga pikëpamja teknologjike, por nëse ato plotësojnë të tre kriteret që përmendëm është një çështje tjetër. Ne zgjodhëm këto katër sepse ishin ato që vazhdonin të dilnin në hulumtimet tona për përparimin me teknologjitë AI.

Ndihma ligjore me AI

Kompania fillestare DoNotPay pretendon se ka ndërtuar një chatbot ligjor – i ndërtuar mbi teknologjinë LLM – që mund të këshillojë të pandehurit në gjykatë.

Kompania kohët e fundit tha se do të lejojë sistemin e saj të AI të ndihmojë dy të pandehur të luftojnë në gjyq për gjobat e tiketave për shpejtësi në kohë reale. I lidhur nëpërmjet një kufjeje, AI mund të dëgjojë procedurat dhe të pëshpërisë argumente ligjore në veshin e të pandehurit, i cili më pas ia përsërit ato me zë të lartë gjyqtarit.

Pas kritikave dhe një padie për ushtrimin e ligjit pa licencë, startup-i shtyu debutimin e AI-së në sallën e gjyqit. Prandaj, del se potenciali për teknologjinë nuk do të vendoset nga kufizimet teknologjike apo ekonomike, por nga autoriteti i sistemit ligjor.

Avokatët janë profesionistë të paguar mirë dhe kostot e procesit gjyqësor janë të larta, kështu që potenciali ekonomik për automatizim është i madh. Megjithatë, sistemi ligjor amerikan aktualisht duket se kundërshton që robotët të përfaqësojnë njerëzit në gjykatë.

Mbështetje kërkimi shkencor me AI

Shkencëtarët po i drejtohen gjithnjë e më shumë nga AI për njohuri. Mësimi i makinerisë, ku një sistem AI e përmirëson atë që bën me kalimin e kohës, po përdoret për të identifikuar modelet e të dhënave. Kjo u mundëson sistemeve të propozojnë hipoteza të reja shkencore – shpjegime të propozuara për dukuritë në natyrë. Këto madje mund të jenë në gjendje të tejkalojnë supozimet dhe paragjykimet njerëzore.

Për shembull, studiuesit në Universitetin e Liverpulit përdorën një sistem të mësimit të makinerive të quajtur rrjet nervor për të renditur kombinimet kimike për materialet e baterive, duke I udhëhequr eksperimentet e tyre dhe duke kursyer kohë.

Kompleksiteti i rrjeteve nervore do të thotë se ka boshllëqe në të kuptuarit tonë se si ata në të vërtetë marrin vendime – si ashtuquajturi problem i kutisë së zezë. Megjithatë, ka teknika që mund të hedhin dritë mbi logjikën pas përgjigjeve të tyre dhe kjo mund të çojë në zbulime të papritura.

Ndërsa AI aktualisht nuk mund të formulojë hipoteza në mënyrë të pavarur, ajo mund të frymëzojë shkencëtarët që t’u qasen problemeve nga këndvështrime të reja.

AutoGPT

Së shpejti do të shohim më shumë versione të reja të chatbots AI, bazuar në teknologjinë më të fundit LLM, të njohur si GPT-4. Do të shohim që AI që mund të trajtojë lloje të ndryshme të dhënash, si imazhe dhe të folura, si dhe tekst. Këto quhen sisteme multimodale.

Por le të shohim pak më tej në të ardhmen. Auto-GPT, një mjet i avancuar i AI i lëshuar nga Significant Gravitas, tashmë po bën bujë në industrinë e teknologjisë.

Auto-GPT-së i jepet një qëllim i përgjithshëm, si p.sh. planifikimi i një feste ditëlindjeje, dhe e ndan atë në nën-detyra të cilat më pas i kryen vetë, pa kontributin e njeriut. Kjo e veçon atë nga ChatGPT.

Auto-GPT përfshin agjentë ose sisteme të AI që marrin vendime bazuar në rregulla dhe qëllime të paracaktuara. Pavarësisht kufizimeve të instalimit, një funksionaliteti i tillë problemi kur përdoret me Windows, Auto-GPT tregon një potencial të madh në aplikacione të ndryshme.

Robotët humanoidë

Robotët humanoidë – ata që duken dhe lëvizin si ne – kanë avancuar ndjeshëm që nga Sfida e parë e Robotikës Darpa në 2015, një konkurs ku ekipet ndërtuan robotë për të kryer një sërë detyrash komplekse të vendosura nga organizatorët. Këto përfshinin daljen nga një makinë, hapjen e një dere dhe shpimin e një vrime në një mur. Shumë luftuan për të arritur objektivat.

Megjithatë, startup-et tani po zhvillojnë “humanoidë” të aftë për të kryer detyra si këto dhe duke u përdorur në magazina dhe fabrika.

Përparimet në fushat e inteligjencës artificiale si vizioni kompjuterik, si dhe në bateritë me energji të dendur që ofrojnë shpërthime të shkurtra të rrymës së lartë, i kanë mundësuar robotëve të lundrojnë në mjedise komplekse, duke ruajtur ekuilibrin në mënyrë dinamike – në kohë reale. Imagjinoni AI, një kompani që ndërton robotë humanoidë për punë në magazinë, ka siguruar tashmë 70 milionë dollarë (55 milionë £) në financim investimi.

Kompani të tjera, duke përfshirë 1X, Apptronik dhe Tesla, po investojnë gjithashtu në robotë humanoidë, gjë që tregon se fusha po piqet. Robotët humanoidë ofrojnë përparësi ndaj robotëve të tjerë në detyrat që kërkojnë lëvizje, manovrim dhe përshtatshmëri, sepse pjesërisht, ata do të operojnë në mjedise që janë ndërtuar rreth nevojave njerëzore.

Por le të ndahemi me humor nga AI, kjo është një satirë e krijuar me Chat GPT,

Obobo AI

Një njeri me trishtim e shikon AI-n,

Ndjen frikë në shpirt, i bëhet një fiksim.

“Robotët dhe kompjuterët,” obobo AI…

“Po na zbulojnë sekretet, s’ ka shpëtim!”

Dhe prapë luan me smartfonin e djalit,

Se kupton, që dhe ai është AI gjithsesi.

Edhe shtëpinë Aleksa e mban zgjuar

Dhe prapë i përdor, obobo i terrorizuar.

Por pse kur lajmi vjen nga AI

Ju bëheni paranojak, dhe mendon ,kuku

“A është ky lajm i vërtetë?” Sepse…

aq sa dhe ju mund tw gabojë, obobo AI…

Ndaj, mëso, përparo dhe zhvillohu,

Sepse AI është e ardhmja, nuk ka dyshim

ndaj, do ta duhet ta pranosh si zhvillim

Dhe mjaft tani , me Obobo AI….

Duke parë larg

Suksesi afatgjatë i këtyre katër drejtimeve do të varet nga më shumë se vetëm fuqia llogaritëse. Robotët humanoidë mund të dështojnë të fitojnë tërheqje nëse kostot e prodhimit dhe mirëmbajtjes së tyre tejkalojnë përfitimet e tyre. Avokatët e AI dhe asistentët e chatbot-it mund të kenë një efikasitet të jashtëzakonshëm. Megjithatë, miratimi i tyre mund të ndërpritet nëse vendimmarrja e tyre bjerë ndesh me “busullën morale” të shoqërisë ose pse ligjet nuk pajtohen me përdorimin e tyre.

Vendosja e një ekuilibri midis efektivitetit të kostos dhe vlerave të shoqërisë është thelbësore për të siguruar që këto teknologji të lulëzojnë vërtet.

Funksionalitetet mahnitës të modeleve të mëdha gjuhësore (LLM) si ChatGPT ishin, vetëm disa muaj më parë, mishërimi i AI-së së fundit. Ata tani janë në rrugën e duhur për të qenë thjesht shtesa dhe shtesa për redaktuesit tanë të tekstit dhe motorët e kërkimit.

Së shpejti do ta gjejmë veten duke u mbështetur në aftësitë e tyre dhe do t’i përfshijmë ato pa probleme në rutinat tona. Megjithatë, ky ambientim i shpejtë na lë me një pyetje të vazhdueshme: çfarë vjen më pas? Ndërsa pritshmëritë tona ndryshojnë, ne mbetemi të pyesim për inovacionin e radhës që do të pushtojë imagjinatën tonë.

Njerëzit do të përpiqen të arrijnë të gjitha llojet e gjërave të zgjuara – dhe jo aq të zgjuara – me AI. Shumë ide do të dështojnë, të tjerat do të kenë një ndikim të qëndrueshëm.

Topi ynë i kristalit nuk është shumë më i mirë se i yti, por ne mund të përpiqemi të mendojmë për atë që do të vijë më pas në një mënyrë më të strukturuar. Që AI të ketë një ndikim të qëndrueshëm, ajo duhet të jetë jo vetëm teknologjikisht e realizueshme, por edhe ekonomikisht e qëndrueshme dhe normativisht e pranueshme – me fjalë të tjera, ajo të përputhet me vlerat që kërkon shoqëria që ne t’i përshtatemi.

The ne fund i thashë AI: Shkruaj një paragraf qw përfundon artikullin per AI dhe ChatGPT, shkroi :

Në një botë ku teknologjia e inteligjencës artificiale vazhdon të evoluojë me një ritëm të shpejtë, sfidat dhe mundësitë që sjell ai janë të pakufishme. AI ka potencialin për të ndryshuar mënyrën si jetojmë, punojmë dhe ndihmojmë në zgjidhjen e sfidave globale. Megjithatë, kjo teknologji vjen edhe me sfida të mëdha, përfshirë shqetësime rreth etikës, privatësisë dhe përçarjeve shoqërore. Është e rëndësishme të vazhdojmë të zhvillojmë AI-në me kujdes dhe përgjegjësi, duke përdorur atë për të përmbushur qëllime pozitive dhe të krijojmë mjedisin e duhur për inovacion dhe përmirësim të vazhdueshëm. Nëse përdoret me mençuri, AI mund të sjellë ndryshime të mëdha të mira në shoqëri dhe mund të ndihmojë në zgjidhjen e sfidave komplekse të kohës tonë.