• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Akad. Matteo Mandalà: Shpreh mirënjohjen time dhe të komunitetit arbëresh

November 10, 2022 by s p

Akad. Matteo Mandalà: Shpreh mirënjohjen time dhe të komunitetit arbëresh, veçanërisht të atij akademiko-universitar, për këtë nismë falë së cilës sot nderohet 50-vjetori i gjuhës letrare shqipe, një arritje që është fryt i përpjekjeve të brezave të ndryshëm të intelektualëve shqiptarë dhe arbëreshë përgjatë shekujve.

-Akad. Mandalà: “Shteti Shqiptar dhe shtyllat e tij, duke filluar nga shtetasit që janë shpërndarë anë e mbanë botës, sot kanë në dorë një mjet komunikimi modern, efikas dhe të domosdoshëm për sistemin e ndërlikuar të ndërveprimeve shoqërore, kulturore dhe politike. Një komunitet pa një gjuhë të vetën nuk mund t’i përballojë nevojat e komunikimit jo vetëm në marrëdhëniet me jashtë, por sidomos mes vetes, pasi mungesa e një gjuhe të përbashkët do të theksonte dallimet lokale duke minuar kështu në themele jo vetëm kohezionin social, por edhe konsistencën e vetë identitetit kombëtar. Këtë sot më mirë se kushdo e kanë të qartë arbëreshët e Italisë, të cilët janë shpërndarë në një territor të gjerë, pa një organizim të përbashkët institucional, dhe në pamundësi për të zhvilluar një identiteti gjuhësor të përbashkët për shkak të përçarjes hapësinore dhe të fragmentarizimit gjeografik. Dihet se jo të gjitha minoritetet pranojnë të përdorin gjuhën letrare të shtetit të origjinës, pra atë që quhet gjuha-çati.”

#AShSh

#50vjetoriiKongresittëDrejtshkrimit

#AkademikMatteoMandalà

#Konferenca

I nderuar Kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, prof. Skënder Gjinushi,

I nderuar Kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, prof. Mehmet Kraja

Të nderuar ligjërues dhe pjesëmarrës,

Të nderuar Zonja e Zotërinj,

Duke Ju kërkuar leje për të falënderuar përzemërsisht organizatorët e kësaj konference për ftesën, dua të shpreh mirënjohjen time dhe të komunitetit arbëresh, veçanërisht të atij akademiko-universitar, për këtë nismë falë së cilës sot nderohet 50-vjetori i gjuhës letrare shqipe, një arritje që është fryt i përpjekjeve të brezave të ndryshëm të intelektualëve shqiptarë dhe arbëreshë përgjatë shekujve.

Çështja e gjuhës letrare në mjedisin arbëresh u shtrua qysh nga gjysma e parë e shek. XVIII, kur me nismën e At Gjergj Guxetës u hodhën themelet e procesit të gjatë të ndërtimit të identitetit që veç të tjerash kërkonte njohjen e të drejtave themelore të popullit shqiptar, si të drejtën për t’u afirmuar si komb më vete, dhe në këtë kuadër të drejtën për të ruajtur dhe zhvilluar tiparet e veçanta kombëtare duke i përçuar ato pikërisht përmes gjuhës shqipe.

Përpjekja më e arrirë në këtë periudhë qe ajo e Nikollë Ketës, i cili në veprat e tij letrare, gjuhësore, leksikografike u mundua të krijonte një gjuhë shqipe të njëjsuar mbi bazë ndërdialektore. Më vonë qe Zef Crispi ai që në vitin 1827 sanksionoi parimin romantik sipas të cilit «gjuha e Kombit është mjeti me anë të të cilin ruhen doket dhe zakonet; dhe nuk ka dyshim se Kombet ruhen ose shuhen në atë masë që ruhet ose shuhet gjuha e tyre».

Të vetëdijshëm për këtë imperativ kategorik që romantizmi bëri të vetin, intelektualë të kalibrit të Dhimitër Kamardës, Jeronim De Radës, Francesk Santorit dhe Zef Skiroit do t’ia hyjnë një diskutimi të gjatë e të lodhshëm rreth çështjes se mbi cilin variant dialektor duhej të bazohej një gjuhë letrare kombëtare, e njësuar, e vlefshme për të gjithë shqiptarët brenda dhe jashtë Ballkanit.

Po ky diskutim do të vijonte edhe gjatë dhjetëvjeçarëve të parë të shek. XX, tashmë midis intelektualëve të shtetit të ri shqiptar. Sikurse e dimë, me gjithë këto përpjekje, nuk u arrit një rezultat i pranuar nga të gjithë dhe vetëm me ardhjen në fuqi të regjimit totalitar, 50 vjet më parë u vendos zyrtarisht gjuha shqipe letrare që sot po kremtojmë.

Nuk është ky vendi për të diskutuar nëse ishte zgjedhja e duhur apo nëse kishte alternativa më të mira, e as nëse është cenuar raporti mes gjuhës letrare dhe të folmeve popullore lokale apo nëse sot mund të ndërhyjmë apo jo për ta përmirësuar atë. Çka duhet nënvizuar është se Shteti Shqiptar dhe shtyllat e tij, duke filluar nga shtetasit që janë shpërndarë anë e mbanë botës, sot kanë në dorë një mjet komunikimi modern, efikas dhe të domosdoshëm për sistemin e ndërlikuar të ndërveprimeve shoqërore, kulturore dhe politike.

Një komunitet pa një gjuhë të vetën nuk mund t’i përballojë nevojat e komunikimit jo vetëm në marrëdhëniet me jashtë, por sidomos mes vetes, pasi mungesa e një gjuhe të përbashkët do të theksonte dallimet lokale duke minuar kështu në themele jo vetëm kohezionin social, por edhe konsistencën e vetë identitetit kombëtar. Këtë sot më mirë se kushdo e kanë të qartë arbëreshët e Italisë, të cilët janë shpërndarë në një territor të gjerë, pa një organizim të përbashkët institucional, dhe në pamundësi për të zhvilluar një identiteti gjuhësor të përbashkët për shkak të përçarjes hapësinore dhe të fragmentarizimit gjeografik. Dihet se jo të gjitha minoritetet pranojnë të përdorin gjuhën letrare të shtetit të origjinës, pra atë që quhet gjuha-çati.

Nuk e pranojnë, për shembull, kroatët e Molises dhe pakicat sllovene në Itali, që jetojnë në kushtet e margjinalizimit gradual thuajse në kufijtë e zhdukjes; ndërkohë që e pranojnë gjermanishtfolësit e Alto Adige-s, të cilët përdorin gjermanishten standarde si gjuhë ndërkomunitare. Për arbëreshët shqipja letrare përfaqëson të vetmen zgjidhje të vlefshme për kapërcimin e përçarjes territoriale dhe për krijimin e një baze të qëndrueshme komunikimi mes realiteteve të ndryshme shqipfolëse. Nuk ka zgjidhje tjetër përballë rrezikut të zhdukjes së trashëgimisë gjuhësore arbëreshe, përveçse të përshtatim dhe të bëjmë tonën pa rezerva shqipen letrare si gjuhë-çati, sikurse ka propozuar me largpamësi prof. Francesco Altimari.

Duke lënë mënjanë këtu diatribat tona lokaliste dhe folklorizimet shterpe, por duke përqafuar me kurajë dhe me vetëdije profesionale zgjedhjet e duhura në lartësinë e barrës dhe të momentit historik që po jetojmë, është detyra jonë morale dhe shkencore t’i përçojmë gjithë komunitetit shqipfolës, shqiptar dhe arbëresh, një mesazh optimizmi dhe solidariteti komunitar.

Sa kemi jetë, kemi gjithashtu shpresën se do të shërohemi nga çdo sëmundje, reale a imagjinare qoftë. Po të vdesë Doruntina, vështirë se mund të shpresojmë që Kostandini të ringjallet. Për këtë arsye i uroj gjuhës letrare shqipe jetë të gjatë, shëndet dhe mbrothësi.

www.akad.gov.al

Filed Under: Opinion

Vatra promovon “Audiobooks.al” më 12 Nëntor 2022

November 9, 2022 by s p

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës VATRA në bashkëpunim me Sigal Uniqa Group Austria, shkollën shqipe Children of the Eagle, Organizatën Motrat Qiriazi, dhe Shoqatën e Shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë, promovon platformën dixhitale www.audiobooks.al me qëllim ruajtjen, zhvillimin dhe trashëgimin brez pas brezi të gjuhës shqipe, gjuhës së shtrenjtë të kombit tonë.

Ftohet komuniteti shqiptar, media dhe publiku i gjërë të marrë pjesë.

Filed Under: Opinion Tagged With: Vatra

Mons. dr. Zef Oroshi dhe sofra e Festivalit të 30-të shqiptar të muzikës dhe valleve në New York

November 8, 2022 by s p

“Vetëm kush mbahet fort mbas traditës, tradita i siguron nji vend të merituem në botën e qytetnueme” – Gjokë Vata, poet, këngëtar

Klajd Kapinova

editor i revistës Jeta Katolike, New York

Zef Oroshi u lind më 1912, në Mirditë. Ai mësimet fillestare i mbaroi në vendlindje, ndërsa mësimet e mesme i nis në vitin 1927, në seminarin e Jezuitve në Shkodër dhe studimet e larta më 1936-1940, në Teologji e Filozofi në Romë, në Universitetin Urbino në Propaganda Fide. 

Mprehtësia dhe zgjuarësia, ishin të ngjizur thellë në mendjen e begatë të tij. Kardinali Fumasson Biondi, Prefekt i Propoganda Fide e shuguron meshtar, duke i dhuruar petkat dhe koletin e bardhë.  Pas 12 vjetëve (1940-1952), pasojë e përndjekjeve të Sigurimit të Shtetit dhe martirizimeve të vëllezërve në Krishtin, në kohën e dikaturës së Enver Hoxhës, duke e parë se kishin vendosur ta arrestojnë ai pasi thotë meshën… hoqi shpejt veladonin dhe mori udhën e arratisjes nëpër male, duke iu bashkuar forcave të rezistencës kundërkomuniste, ku vihet në krye të nacionalistëve në malet e Mirditës. 

Pas arratisjes në gusht 1952, ai gjendet në tokat etnike shqiptare në Dardani për disa muaj, duke kaluar e qëndruar për pak kohë në Gjakovë, Pejë, Mitrovicë… dhe nga aty shkon në Beograd. Dera e Gjomarkajve i dërgon një garanci udhëtimi, për të shkuar në Itali.  Paralel me studimet e larta, i kërkoj Selisë së Shenjtë, që t’i miratoj kërkesën (dekretin), për të qenë kapelan katolik (bari misionar), për bashkëatdhetarët mërgimtarë politikë, që gjendeshin në Romë.

Dy mirditas Doçi e Oroshi, në kohë të ndryshme, bëhen tribunë e mendimit përparimtar shqiptar në diasporë, duke lënë gjurmë të pashlyeshme në ndihmë të besimtarëve dhe popullit shqiptar, i cili kaloi në dy robëri: otomane islame barbare dhe diktaturën barbare ateiste komuniste. Dr. Oroshi në vitin 1960, përkthen e boton “Visarthin Shpirtnuer”, një lloj katekizmi doracak, me lutje shpirtërore në gjuhën geg, për familjarët emigrantë shqiptarë katolikë të shpërndarë udhëve të botës.

Në Universitetin e famshëm “Angelicum”, më 1958 vijon studimet e vitit të pestë në degën e teologjisë, që ndryshe njihet si disiplina ose gjimnasitika e trurit. Këtu merr si subjekt, për të trajtuar gjerësisht e filozofikisht 20 teza në shkencën e Teologjisë, duke e mbrojtur (në vitin 1960) me sukses temën: “Një reformator i madh i Kishës irlandeze të shekullit XII”, për gradën shkencore Doktor.

Dashuria e respekti, për shkrimtarët e shkollës së traditës veriore geg, që kishin vulosur me erudicionin dhe përkushtimin e tyre brilant, u bënë objekt i studimeve të tij. Editorët e botimeve kulturore të kohës, si redaksitë e shumë revistave dhe gazetave të diasporës me këmbëngulje i kërkonin eruditit të palodhur dr. Oroshit, artikuj me tematika të ndryshme.

Ai ishte meshtar i emëruar, për shërbesa fetare në St. Raymond (East Tremont Avenue, Bronx, New York), megjithëse çonte meshë në kishën amerikane, gjithnjë me shpirt e zemër rrinte pranë komunitetit të vogël katolik shqiptar.

Në vitin 1973, u realizua dëshira e madhe e klerikut të përkushtuar në trinomin Fe-Atdhe-Përparim, mbas fushatës fondmbledhëse prej bashkatdhetarëve, në praninë e besimtarëve, u bë më në fund bekimi i kishës së re, mes një atmosfere të madhe gëzimi, me të cilin ishte bashkuar, përmes mesazhit edhe ish Kardinali i New York-ut, i ndjeri, Arqipeshkvi Metropolitan Eminenca e Tij Terence Cooke. Për këtë ngjarje të madhe të komunitetit katolik shqiptar dhe meshtarin dom Zef Oroshin shkruajti edhe gazeta amerikane The New York Times.

Bariu nacionalist e dijetari i ndritur i shqiptarëve dr. Oroshi, la një emër shumë të mirë në fushën e publiçistikës e botimeve në gjuhën shqipe. Ishte ai, që shqipëroi librin: “Katër Ungjijt dhe Punët e Apostujve” (Romë, 1960, 1979), në gjuhën e ëmbël geg, aq të nevojshëm për shqiptarët. Pjesë nga materialet e para të shqipëruara prej Ungjillit, nisin të botohen për herë të parë, në revistën e komunitetit katolik “Jeta Katholike Shqiptare” (1966-1978), në numërat e para të saj, por pa nënshkrimin e vet.

Kishte raste, që nga misionet e pambarim imzot Oroshi, gjente pak kohë të lirë, për t’u prerë në qetësi, vetmi e cila vazhdimisht, i pushtonte mallin dhe i rizgjonte nostaligjinë e madhe për atdhelindjen e tij të paharruar. 

Meditacionin e thellë si ushtrim shpirtëror e bënte dy javë në vit. Vetmia e tij, ishte një adhurim i përshtatshëm mbushur me lutje, për një kontakt më imtim shpirtëror me Zotin. Ai shpesh i mbushte sytë me lot dhimbjeje e malli të pashuar, për atdhelindjen Oroshin, familjen e persekutuar dhe shpërndarë në kampet e vështira të internimeve komuniste.

Mesha e parë në Qendrën Katholike Shqiptare në New York City, në Natën e Madhe të Keshndellavet të vitit 1969, është një përrmbledhje brilante oratorie, ku si gjithnjë shquhet fjalimi elokuent, me fjalë të zgjedhura dhe frymë patriotike nga prelati ynë mons. dr. Zef Oroshit.

Si dëshmi e historisë Monsinjori, njoftonte vazhdimisht komunitetin e vogël katolik shqiptar në New York, mbi ngjarjet e rëndësishme, sikurse ishte asokohe blerja e Qendrës Katholike Shqiptare e New York-ut gjatë vitit 1969. 

Fest XXX në kujtim të 110-vjetorin e lindjes së mons dr. Zef Oroshit

“Bukuria dhe madhështia e këtij festivali për tre dekada, janë fëmijët shqiptar të lindur e rritur në Amerikë, që vishen me veshjet popullore, këndojnë e vallëzojnë shqip.

Kjo tregon, se ata krenohen se janë shqiptarë, dhe, ne krenohemi me ta. Dom Zef Oroshi, prej ditës së parë, që ka ardhur në Amerikë, është interesuar si ti bashkojë emigrantët shqiptarë të porsaardhur, dhe pas disa vitesh organizoi blerjen e një funerali me “capel” ndërfetare, në adresën 4241 Park Ave, Bronx New York. 

Dhe, natën e Krishtlindjeve të vitit 1968, ai me besimtarët e kremtojnë meshën e parë shqip, në qendrën e re shqiptare, dedikuar Zojës së Këshillit të Mirë. Kjo kishë është një shkëndijë e vogël sot, por, që një ditë do të rritet e bëhet Dritë e Madhe, për të gjithë shqiptarët. 

Sot, ne gëzojmë këtë kishë të bukur, që i shërben fesë edhe kombit tonë. Sa e sa organizime, që janë bërë në këtë kishë, një ndër to është edhe ky festival, që këtë vit është jubilar dhe po feston 30-vjetorin, ndersa i kushtohet monsinjor Zef Oroshit, themeluesit të kishës shqiptare në Amerikë. 

Vit pas viti në festime të tilla, ne bashkohemi me njëri-tjetrin, dhe i ripërtërijmë realiacionet tona, shprehem kënaqësinë për gjuhën e kulturën tonë. Përkrahim njëri-tjetrin, gëzohemi së bashku dhe qëndrojmë së bashku. 

Për jetëgjatësinë dhe suksesin tridhjet vjeçar, në shenjë faleminderimi sot, për të gjithë ata njerëz, që kanë punuar për këtë qëllim. Duke filluar prej monsinjor Zef Oroshit, e pasardhësve të tij, deri më sot, kur ne kremtojmë me këngë e valle shqiptare të kënduara e të vallëzuara prej të rinjëve e të rejave të komunitetit tonë. 

Madje, shumica prej tyre janë të lindur e rritur këtu në Amerikë, por, janë krenar që janë shqiptar. Gjithashtu, edhe ne jemi krenar me këta fëmijë dhe këtë festival dhe këta fëmijë.

Faleminderoj organizatorët e festivalit, që për çdo vjet dedikojnë kohë, talent dhe energji, që Festivali Shqiptar, të dalë sa i pasur dhe më i bukur.

Faleminderit të gjithë ju, për pjesmarrjen dhe përkrahjen tuaj, qofshit gjithmon të gjithë të lumitur e të gëzuar.” – Dom Pjetër Popaj

Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës”, me nderim, respekt dhe kënaqësi të veçantë njoftoj komunitetin shqiptaro-amerikanë dhe mediat në New York me rrethe, se me 5 dhe 6 nëntor 2022 do të mbaj në sallën e Illyria Community Center në Bronx NY, Festivalin e XXX-të Shqiptar, i cili në këtë jubile i përkushtohet themeluesit të Kishës së Parë Katolike Shqiptare në SHBA dhe në të gjithë Hemisferën Veriore mons. dr. Zef Oroshit, i cili themeloi me devocion Qendrën Shqiptaro-Amerikane, botoi dhe drejtoi revistën fetaro-kulturore Jeta Katholike Shqiptare (Jeta Katolike 1966-2022). 

Në kujtim të 110-vjetorit të lindjes së prelatit të paharruar imzot dr. Zef Oroshit

Kjo është ngjarja më e Madhe Mbarëshqiptare në Amerikë, e cila si synim ka pasur dhe vazhdon të mbajë, shpalos dhe ruaj gjuhën, traditën dhe kulturën e gurrës shumë shekullore popullore, të këngëve e valleve burimore, shfaqjen e shumë ngjyrave të bukura dhe ornametëve, që pasqyron vazhdimisht folklori etnik shqiptar. Kështu artdashësit këtu do të kenë mundësinë për dy netë festive të argëtohen me këngëtarë të njohur të shumë trevave, grupet folklorike të cilët, sikurse çdo vit e pasurojnë Festivalin me instrumente, kostume dhe valle të ndryshme.

Kisha e jonë tregon të veçantën e tij, se Festivali i 30-të Shqiptar, i perkushtohet intelektualit dhe prelatit të shquar të komunitetit tonë mons. dr. Zef Oroshit, një ndër figurat më të shquara të mërgatës shqiptare, por edhe mbarë botës jashtë trojeve shqiptare.

Si për të mos mjaftuar me kaq, mësojmë se Shoqata “Trojet e Arbërit”, me qendër në Prishtinë të Kosovës, ka në proçes botimin e një libri special voluminoz, kushtuar mons dr. Zef Oroshit, ku janë të përmbledhur të gjithë kumtesat e ligjëruesve, që i mbajtën në muajin qershor 2022, në qytetin historik të Lezhës. 

Po ashtu në Lezhë këtë vit, është përuruar busti kushtuar anti-komunistit dhe intelektualit të erudit mons. dr. Zef Oroshit, që për shumë dekada ruajti të gjallë mes shqiptarëve kulturën dhe gjuhën shqipe. 

Ai ishte mik i ngushtë i intelektualëve prof. Ernest Koliqit, prof. Rexhep Krasniqit, prof. Zef Nekaj, pader Giacomo (Jak) Gardini, i cili ishte prift italian i dashuruar mbas Shqipërisë, që si shpëblim diktatura ateisto-komuniste e plandosi mizorisht në burg për 10 vjet (1945-1955)… atë prof. Zef Valenini, dom Pjetër Popaj (meshtar aktual sot në New York), atë prof. Andrew Nargaj ofm, prof. Arshi Pipës, Kapidani i Mirditës Gjon Marka Gjoni, Ndue Gjomarku, Mark Gjomarku, Llesh Gjomarku, studiuesi Tomë Mrijaj (autori i 4 librave kushtuar klerikut dom Zef Oroshit, skurse e thërrisnin të gjithë këtu), etj.

Vijimsia e kulturës shqiptare në New York

Është bërë traditë zhvillimi i Festivali Shqiptar në New York, që përpiqet të indetifikojë, dokumentojë dhe promovojë artistë të folklorit dhe njëkohësisht të mbajë të bashkuar komunitetin tonë, pa dallim feje, ideje apo krahine. 

Çdo vit Festivali këtu, ruan dhe përkrah traditat muzikore dhe folklorike autoktone shqiptare si dhe siguron që ato do të vazhdojnë të ekzistojnë dhe të kenë domethënie për brezat e ardhshëm. 

Ai i ofron spektatorit të thjeshtë, mundësinë e mishërimit me thesarin e pasur të kulturës sonë. Tubimi mbarëshqiptar kulturoro-artistik, shpalos begatinë e pasur kulturore të komunitetit shqiptarë si një pjesë indetifikuese e komunitetit të përgjithshëm amerikan.

30 vjet këngë, valle dhe muzikë etnike në Amerikë

Shqiptaro-amerikanët, u mblodhën në sofrën e gurrës popullore artistët nga diaspora shqiptare e Amerikës. Festivali i XXX-të i Këngës e Valles Popullore Shqiptare, që mbahet në New York këtë vit festoi 30-vjetorin e saj. 

Si gjithnjë, parada artistike e grupeve të ndryshme të muzikës me instrumente popullore tradicionale dhe moderne, valleve me larushisë e kostumeve të trojeve etnike, krahinave dhe nenkrahinave, gjatë 30 vjeteve në Festival, është përpjekur të idenfifikojë e përkrah grupet artistike dhe kulturore, që gjenden në disa shtete të ndryshme të Amerikës, shumëngjyrshmërinë e kostumeve, valleve, intrumenteve origjinale, traditave, zakoneve të lashta iliro-arbërore-shqiptare, të ruajtur ndër shekuj nga të gjithë bashkatdhetarët që jetojnë këtu.

Ky është thesari i shpirtit të një populli të vogël, por me zemër të madhe, që ka një histori të lavdishme, me vlera kulturore shumë të pasura dhe të larmishme, për t’i treguar kombit të madh amerikan.

Sofra muzikore dhe koreografike kulturore këtë vit iu përkushtua bariut shpirtëror brilant mons dr. Zef Oroshit, që gjithë jetën punoi si misionar i Krishtit, pa u lodhur për komunitetin shqiptaro-amerikanë deri sa kaloi në amshim.  I shtrenjtë është ai njeri, i thirrur nga Zoti, në gjithçka që bënte derisa e mori në krahët mikpritës të Tij.

Larushia e perlave shpirtërore të kultivuar dhe ruajtur me kujdes dhe respekt brez mbas brezi edhe në Amerikë, u shpalosën me dinjitet në spektaklin Festivali i 30-të në New York, në kryeqytetin metroplolitan të kulturës shumë etnike botërore.

Ky ka qenë dhe mbetet edhe objektqëllimi kryesor (prej tre dekadash), për ribashkimin në një vatër të madhe festive, brenda mozaikut të vlerave folklorike të papërsëritshme burimore popullore të zonave dhe krahinave të ndryshme etnike gjithpërfshirëse.

Shqiptarët nga të gjithë trojet etnike, pa dallim feje sot kremtojnë së bashku, traditën tonë të bukur të ruajtur me kujdes prej etërve tanë ndër shekuj. Shumë këngë u dedikohen herojve tanë historik, që nuk kanë kursyer veten dhe kanë dhënë jetën për të ruajtur traditën dhe indetitettin tonë. 

Shqiptarët, janë shumë krenarë, për të rinjtë dhe të rejat e komunitetit tonë, sidomos ata që kanë lindur këtu dhe nuk e harrojnë prejardhjen e tyre shqiptare. Ata e duan gjuhën shqipe dhe krenohen se janë shqiptarë.

Dihet se institucionet e hershme të artit dhe kulturës në Shqipëri e kanë pasur zanafillën e tyre nga kisha katolike, gjë që dëshmohet nga burimet e shumta historike ndër shekuj, kurse në diasporën shqiptare në ShBA dhe posaçërisht në shtetin e New York-ut dhe rrethina në këto përgatitje si gjithëmonë rol të rëndsishëm kanë luajtut klerikë: katolike, si: imzot dr. Zef Oroshi (1912-1989), imzot Rrok Mirdita (1939-2015), dom Pjetër Popaj, dhe aktivistët e palodhur të komuniteti të vogël katolik shqiptarë (i përbërë krysisht nga emigrantë politik (1944-1990), është vendosur vonë në krahasim me komunitetin e hershëm ortodoks shqiptar (shekulli XVIII nga emigrantë ekonomik në vitet 1944-1990 ato politik dhe mbas vitit 1990 ato ekonomik) me qendrën e saj në Boston rreth kishës së shën Gjergjit. 

Krahas ndërtimit të kishës së re, udhëheqësit shpirtëror meshtarët katolikë shqiptarë dhe artdashësit e kulturës tradicionale popullore, që kishin emigruar në Amerikë, bashkëpunuan dhe vendosën të themelojnë shoqëri, klube dhe grupe artistike kulturore. 

Ishte pranvera e vitit 1978, kur në New York me inisiativën e asokohe mons.  dr. Zef Oroshit dhe dom Rrok Mirditës, që filluan krijimin e korit të kishës, me një grup të vogël bashkëatdhetarësh, por që kishin dëshirën e madhe të bëjnë diçka të bukur dhe dobishme për kishën e tyre. 

Nga ana e tjetër, meshtarët e palodhur dhe kudogjendur mons. dr. Zef Oroshi dhe imzot Rrok Mirdita, gjithëmonë kërkonin diçka motivuese të re, për të mbajtur të bashkuar komunitetin e vogël shqiptarë. Këto vizionarë largpamës dhe qëllimmirë, u provuan shumë herë ndër aktivitete, që pasuan më vonë në Qendrën Kulturore të Kishës Katolike Shqiptare në New York.

Në ambientet e saj, lindi ideja e formimit të një grupi muzikor, me antarët e korit dhe të tjerë, që i afroheshin, kishës dhe komunitetit ndër gëzime e festa, dasma e kremtime të ndryshme. Të inkurajuar nga mons. dr. Zef Oroshi, imzot Rrok Mirdita, dhe aktivistë të tjerë të kishës, u formua grupi muzikor “Rozafati” (2008), që këtë vit përkujton 14-vjetorin e saj. 

Xhubleta 5000-vjeçare dhe valet popullore në skenat amerikane

Me datën 20 tetor të vitit 1991, Presidenti i Bronx-it Fernando Ferrer, para 31 vitëve lëshoj një Proklamatë, në të cilën deklaroj Ditën e Shqiptarëve në Bronx, të cilën e solli në ditën festivalit Bill Aguado, drejtor Ekzekutiv i Zyrës së Arteve në qytetin Bronx, New York.

Festivali Shqiptar u kthye në traditë dhe përformimet artistike në skenë kanë vazhduar çdo vit. Me një thjeshtësi e ndjesi të thellë zemre bashkatdhetarët, me mendimet e tyre dashamirëse, po sillnin pjesë nga toka e maleve mbuluar me borë, xhubletën e hershme dhe të lashtë në historinë e Europës, puset e ujit të ftohtë, që burojnë nga bjeshkët kreshnike, vallet e lashta sa vetë historia e Ilirëve në trojet autoktone, Shqipërinë, Kalabrinë, Kosovën, Malësinë e Dedë Gjon Lulit, simbolet e krenarisë nacionale, në veshjet popullore, në ambientet ku sërisht u bashkuan shqiptarët, me buqetën e këngëve, valleve, që hijeshojnë interpretimet e tyre veshur me kostumet e bukura popullore.

Së fundi, foklorin ynë në skenë, si thesar i madh për popullin e vogël, duke risaktësuar shkencërisht lashtësinë, unitetin dhe diversitetin e shpirtit të pasur arbëror. Këto perla, janë ngjizur në shtresa të hershme historiko-shoqërore, duke dëshmuar unitetin krijues artistik të kombit tonë, që i përshkon një fill fin atdhetarizmi. 

Pak esencë nga mënyja e Festivali XXX-të Mbarë Shqiptar

BRONX NY: Kisha Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës”, mbajti Festivalin e 30-të Shqiptar, për dy net me radhë (5 dhe 6 nëntor 2022) në sallën e koncerteve në Qendrës Komunitare Illyria në Bronx NY. 

Për tre dekada, Festivali është duke sjell këngëtarë, istrumentistë, këngë e valle folklorike nga Kosova, Shqipëria, e mbarë trojet shqiptare. 

Dom Pjetër Popaj, në cilësinë e mikëpritësit dhe organizatorit të Fest XXX, në fjalën e hapjes, mbasi foli per figurën e monsinjor dr. Zef Oroshit, u shpreh me shumë krenari përpara të pranishmëve, duke shfaqur kënaqësin pjesmarrjen ndër vite për të rinjtë e të rejat e komunitetit tonë, që kanë lindur këtu në Amerikë, dhe janë duke kënduar e vallëzuar këngë dhe valle shqiptare.

Njëri prej tyre i pranishëm pothuajse në çdo festival dy dekadat e fundit skenografi dhe piktori Astrit Tota, i dhurojë në mënyrë simbolike në këtë jubile dedikuar monsinjor dr. Zef Oroshit, në praninë e udhëheqësve të Festivalit XXX-të Shqiptar, biografit dhe mikut më të afërt i mons. dr. Zef Oroshit, në Amerikë, z. Tomë Mrijaj, shkrimtar dhe publicist, një pikturë me protretin e figurës së lartë të mërguarit, të ndjerit monsinjor dr. Zef Oroshit, themeluesit të Lidhjes Katolike Shqiptare, dhe Kishës së Parë Katolike në të gjithë Amerikën, por edhe në mbarë botën jashtë territorit shqiptar, shkruan gazetari i komunitetit tonë Beqir Sina.

Fest i XXX Shqiptar në Bronx, New York, u hap me vallen “Vallja e pranverës”, interpretuar nga grupi i valleve “Rozafati”, me koreografe Angelina Nika – Mjeshtre e Madhe, dhe, u mbyll sërisht me “Vallja me motive të Tropojës”, interpretuar grupi i valleve Rozafati nga Qendra Kulturore Artistike “Nëna Tereze”, pranë Kishës Katolike Shqiptare “Zoja Shkodrës”, Hartsdale, NY.

Gjatë dy netëve ku dominuan simbolet kombëtare dhe ngjyra kuq e zi, u interpretuan: “Vallja e zogjve”, interpreton Grupi Artistik “Barbana”, nën drejtimin e Nadia Hoxha e Hannah Demiri, 
Kënga “Albulena”, këndon Besim Muriqi dhe u duatrokit papushim nga spektatorët shqiptaro-amerikanë, që kishin ardhur nga New York, New Jersey, etj.
Me duatrokitje frenetike u mirëprit vallja e “E dua vendin tim”, të interpretuar nga Grupi i Valleve “Gjergj Kastrioti”, me koreografe Joli Paparisto. 

Disa nga vallet e tjera të bukura popullore si: “Vallja e Malësisë”, “Vallja me motive të Jugut”, “Vallja e pranverës”, “Vallja me motive të Matit”, “Vallja e luleve” etj., u interpretuan nga Grupi i Valleve “Rozafati”, me koreografi nga Angjelina Nika, kurse “Vallja e Tropojës”, u interpretua nga Grupi Artistik “Barbana”, nën drejtimin e Nadia Hoxha e Hannah 
Demiri. 
“Shpresa nuk vdes kurrë”, ishte një moment teatral interesant, që u interpretua nga Grupi “Shpresa e Shqiptarëve”, kurse  “Këndojmë për komb e për flamur”, kënduan Avni Hoxha & Tomë Gjergji, bashkë me 
grupin e rapsodëve të “Bashkimi Kombëtar”. Më pas kënga  
“E din“ u interpretua nga Mikeila Nonaj dhe 
“Lozonjare“ u këndua me dashuri nga Edmond Nikolla, “Rrjedh në kangë e ligjërime”, si suprizë u këndua Nora Ernesti. 

Me duatrokitje të ngrohta u mirëprit “Vallja me motive të Malësisë”, interpretuar nga Grupi i Valleve “Nora e Kelmendit”, e përgatitur nga 
Sebastian Tinaj, me muzikë të Agron Pllumaj, kurse “Nanë Shqipni”, u këndua nga Maria Lajçaj. Më pas “Vallja dyshe Matjane”, u interpretua nga Aleks Zhgjuni dhe Gjergj Dedvukaj të Grupit “Bashkimi 
Kombëtar”.
Me nivel atistik u interpretua sërisht kënga “Kush ta mori erën tande”, kënduar nga Lap Logu dhe “Djemtë e Malsisë”, u këndua nga Vida Kunora.

Shenim: Video në kanalin YouTube, është realizuar nga gazetari Beqir Sina

Filed Under: Opinion Tagged With: Klajd Kapinova

Çështja e pazgjidhur Çame së shpejti në kongresin Amerikan

November 7, 2022 by s p

Nga Keze Kozeta Zylo/

Çështja shqiptare na bashkon të gjithëve pavarësisht nga bindjet politike, fetare apo krahinore…

Kryetar i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve, z.Gregory Meeks premtoi në praninë e shqiptaro amerikanëve se do të thërras në Kongresin Amerikan z.Sali Bollati të mbijetuarin e genocidit grek të dëshmojë për masakrat greke.

Në restorantin “Cello” në Staten Island Liga Qytetare Shqiptaro Amerikane me Presidenet ish Kongresistin me origjinë arbëreshe Joe DiGuardi në bashkëpunim me organizatën “Rrënjët Shqiptare” organizuan darkë Kongresi për Çamërinë: “Çamëria Congressional Dinner”.

Darken për çështjen e Çamërisë e hapi aktivisti i njohur z. Safet Doci i cili përshëndeti të pranishmit dhe fjalën ia dha z.DioGuardi.  Joe DioGuardi ishte Kongresisti Amerikan që i kishte futur frikën në palcë Hitlerit të Ballkanit.  sllobodan milloshevicit i cili të vetmin që zuri në gojë në gjyqin e Hagës ishte Joe DioGuardi dhe Liga e tij Shqiptaro Amerikane që drejtonte.  

Fjala e tij u mirëprit me duartrokitje të zjarrta si heroi i shqiptarëve, pasi ai ishte i pari në Kongresin Amerikan që sensibilizoi opinionin për çështjen e Kosovës, ku shumica e kongresistëve, senatorëve nuk dinin se çfarë po ndodhte nga Hitleri i Ballkanit rreth shqiptarëve në Kosovë.  E njejta gjë do të ndodh vazhdoi Joe DioGuardi me Gregory Meeks i cili do të ngrejë çështjen çame në Kongres dhe do të sensibilizojë opinionin e ligjvënënsve amerikanë në Kongres.  

Po me aq duartrokitje u mirëprit fjala e z. Sali Bollati të mbijetuarit nga genocidi grek.   Unë tha z. Bollati kam lindur në Paramithi të Çamërisë më 1937.  Më 27 Qershor 1944, kur isha vetëm 7 vjeç; monarkofashistat grekë mbasi masakruan barbarisht, më vranë 7 njerëzit më të dashur e më të shtrenjtë të familjes sime: gjyshin Muharrem 82 vjeçar, gjyshen Ruhije 72, babain Ibrahim 52, nënën Betula 36, vëllain e madh Ferhatin 13 vjeç, vëllain e vogël Farukun 5 vjeç dhe motrën e vogël  Makbulen 2 vjeçe. Vetëm ne Paramithi u masakruan mbi 600 njerëz, në gjithë Çamërinë 2900, u përzunë me dhunë mbi 40,000 Shqiptarë Çamë, nga trojet etnike shqiptare.

Duhet të dënohet genocidi i ushtruar grek ndaj popullatës së pafajshme Çame;

Çamëria (Thesprotisë) krahina më jugore e Trojeve Etnike Shqiptare eshtë pushtuar që nga 

1913-ta nga Greqia.

Fjala e tij preku jo vetëm zemrat e vëllezërve dhe motrave shqiptare, por edhe të tre Kongresistëve që ishin aty prezent në këtë darkë Kongresi për Çamërinë.

Në këtë darkë ishin disa shqiptarë aktivistë me origjinë nga Çamëria si bashkëshortët Mimoza dhe Izmir Bako tëcilët medoemos mezi e presin ditën e zgjidhjes së Çështjes Çame.

Kongresmeni Gregory Meeks i zgjedhur për 13 herë është Kryetar i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve, anëtari i parë me ngjyrë i Kongresit që shërben si Kryetar i Komitetit.  Politikani i lartë në Kongresin Amerikan premtoi se do të thërras në Kongresin Amerikan z.Sali Bollati si dëshmitar dhe i mbijetuari i masakrës greke.  Premtimi i tij u mirëprit me ovacione të stuhishme, pasi është hera e parë që çështja çame do të sillet në vëmendjen e ligjvënënsve Amerikanë. Ky është një ogur i mirë për të gjithë ne shqiptarët, çka tregon se ne kur bashkohemi jemi më të fuqishëm dhe më pranë çështjeve të pazgjidhura kombëtare. Ne vazhdoi kongresisti Meeks historinë duhet ta mësojmë sic është me të vërtetat e saj si në rastin në fjalë të Çamërisë.

Shume e veçantë ishte fjala e aktivistit të njohur, atdhetarit të zjarrtë z.Uka Gjonbalaj.  Ndonëse është me pikëpamje republikane, ai foli aty si shqiptar që i dhëmb Kombi, i dhëmbin çështjet e padrejta, i dhëmbin trojet e shkëputura me të padrejtë nga trugu amë.  Z. Gjonbalaj vazhdimisht ndër vite është në krah të Çamërisë dhe mbështet pa rezerva çështjen e saj. 

Fjalim i zjarrtë ishte dhe i ish kongresistit Max Rose i cili ka hedhur kandidaturën përsëri për në Kongresin Amerikan.  Ai tha se është në krah të Çamërisë dhe nuk do të rresht për t’ju mbështetur për cështjen çame.  Kandidatura e tij u mbështet nga Kryetar i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve, z.Gregory Meeks.  

Darka e kongresit për Çamërinë ishte premtuese dhe besimplotë.  Është merite e aktivistëve të shquar, e organizatave të mirënjohura Ligës Qytetare Shqiiptaro Amerikane dhe Rrënjët Shqiptare që organizuan për herë të parë Darkë Kongresi për çështjen e pazgjidhur çame dhe premtuan shumë…

Dhe ashtu siç thotë historiani i shquar zviceran Dr. Aleksandre Lambert se: “Çështja Çame është çështje shqiptare që kërkon zgjidhje.  E kam mbrojtur me bindje shkencore dhe do të vazhdoj ta mbroj Çështjen Shqiptare. Europa ka mbështetur dhe ka zmadhuar tokat e Greqisë, të Serbisë dhe të Malit të Zi, në kurriz të shqiptarëve”.

Ne shqiptarët të bashkuar dhe vetëm të bashkuar mund t’i heqim plagët kanceroze që na kanë shkaktuar ndër shekuj, provat i kemi dhënë me Kosovën.  Le të vazhdojmë të luftojmë për të drejtat tona kombëtare të mohuara, dhe këto fillojnë nga tempulli i Demokracisë në botë në Washington.  Dhe Shqipëria do të bëhet!

Darka u filmua nga TV “Alba Life” New York me kameraman Enes Basha dhe themelues dhe producent Qemal Zylo.  Aktiviteti do të transmetohet së shpejti në kanalet televizive.

5 Nëntor, 2022

Staten Island, New York 

Filed Under: Opinion Tagged With: Keze Zylo

Dr. Zekri Palushi nga Australia dhuroi 500 usd për Diellin e Pavarësisë

November 5, 2022 by s p

Dr. Zekri Palushi nga Australia dhuroi 500 usd australianë për Diellin e Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA me rastin e Festës së Flamurit Kombëtar dhe 110 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Dr. Zekri Palushi kontribuon prej vitesh në gazetën Dielli në rubrikën mjekësore duke i dhënë gazetës një fuqi profesionale të posaçme.

Ky dhurim nga Australia ka shumë kuptim në këtë përvjetor historik të 110 vjetorit të Vatrës dhe 110 vjetorit të themelimit të shtetit shqiptar. Federata Vatra, gazeta Dielli dhe mbarë komuniteti i vatranëve e falenderon për mbështetjen që i ka dhënë Vatrës e Diellit prej vitesh. Gazeta Dielli, posaçërisht i shpreh mirënjohje për bashkëpunimin e shkëlqyer.

Filed Under: Opinion Tagged With: Zekri Palushi

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 180
  • 181
  • 182
  • 183
  • 184
  • …
  • 859
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NDAA i SHBA-së dhe pozicioni i Kosovës në arkitekturën e sigurisë
  • Alis Kallaçi do të çojë zërin dhe dhimbjen e “Nân”-s shqiptare në Eurovision Song
  • Garë për pushtet…
  • Njëqind vjet vetmi!
  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT