Opinion – Page 270 – Dielli

Gëzim Alpion- “Nënë Tereza: Shenjtorja dhe Kombi i Saj”

July 20, 2021 by dgreca

Arben Çokaj,Frankfurt am Main, Gjermani- 19 korrik 2021/

Gëzim Alpion, “Nënë Tereza: Shenjtorja dhe Kombi i Saj”/

Monografia “Nënë Tereza: Shenjtorja dhe Kombi i Saj” është studimi më i fundit i Gëzim Alpion për figurën dhe personalitetin e humanistes së madhe shqiptare.

Alpion është një ndër studiuesit dhe autorët më të shquar anglisht-shkrues të kohës sonë, që merret me sociologji dhe me historinë e zhvillimet shqiptare, dhe ndër autorët më të besueshëm të përshkrimit të historisë rreth Nënë Terezës, murgeshës së famshme, që u bë e njohur me kontributin e saj humanitar. Besueshmëria e Alpion vjen nga fakti se ai bazohet në burime të ndryshme, ku deduktimi i të dhënave që ai merr, bëhet nga një filtër sociologjik e historik, dhe jo fetar, duke e ngritur figurën e Nënë Terezës në një nivel diskutimi akademik. Ky ishte edhe misioni i tij edhe në këtë monografi.

Libri në fjalë është me vlerë të madhe, sidomos për shqiptarët, me një dendësi dhe koncentrim faktesh e historishë, që lidhen me Nënë Terezën e rreth saj, me shqiptarët dhe rrënjët kulturore të murgeshës, me kombin që e nxori atë si personalitet të veçantë në kulturën dhe ndërgjegjen shoqërore mbarë-botërore.

Alpion e ndan librin e tij në 3 pjesë, ku përfshihen 15 kapituj. Pjesa e parë merret me “Kush ishin shqiptarët e Nënë Terezës?”, me 6 kapituj. Pjesa e dytë, “Historia nga poshtë: Rrënjët shqiptare të Nënë Terezës dhe vitet në Shkup”, me 5 kapituj. Dhe pjesa e tretë, “Marrëdhëniet e Nënë Terezës me Selinë e Shenjtë dhe kombin shqiptar”, me 4 kapituj.

Në hyrjen e librit autori ndalet që në fillim te origjina e Nënë Terezës, të cilën ajo e pranoi botërisht në vitin 1979, kur mori çmimin Nobel për paqe në Oslo. Ajo tha: “Me gjak dhe me origjinë, unë jam shqiptare”. Alpion thekson: “Nënë Tereza është një hibrid i ‘heronjve’ shpirtërorë të identifikuar nga Thomas Carlyle (1841), ‘kapitenëve’ të përkushtuar të lavdëruar nga Samuel Smiles (1859) dhe të famshmit e kudo-ndodhur të epokës së medias, të qortuar nga Daniel J. Boorstin (1962). Kompleksiteti i figurës së saj përcakton natyrën multidisiplinare dhe ndërdisiplinore të këtij studimi.”

Më pas në hyrje, Alpion vë në dukje trashëgiminë etno-kulturore të Nënë Terezës dhe thekson: “Trauma, sfidat dhe arritjet e Nënë Terezës si person dhe misionare, dhe kompleksiteti i saj shpirtërore, duhen trajtuar në kontekstin e rrënjëve të saj. Kjo bazë është thelbësore për të kuptuar se si kjo ikonë moderne shpirtërore dhe humanitare arriti të mishërojë ADN-në ‘kulturore dhe shpirtërore’ të kombit të saj të lashtë” (f. 3). Alpion sqaron se “[n]ë këtë studim, unë e përdor konceptin e ‘ADN-së’ njëkohësisht në kuptim kulturor dhe shpirtëror, si dhe në një kontekst më specifik, krahasuar me mënyrën se si Gurnek Bains e përdor atë kur trajton ‘ADN-në kulturore’” (f. 210).

Ndërsa në Pjesën e Parë, autori ndalet në historinë hershme të shqiptarëve. Në kapitullin e parë, “Viktimizimi i shqiptarëve”, ndër të tjera autori ndalet në traktatin e Berlinit, si rezultat i të cilit shqiptarët u ndeshën me një kërcënim ekzistencial. Alpion thekson se fjalët e Otto von Bismark, se “Shqipëria është thjesht një shprehje gjeografike: nuk ka komb shqiptar”, mund të ishin bërë “epitafi i popullit shqiptar” (f. 10).

Alpion i referohet më pas edhe Aleksandër Lambert, i cili pretendon se ndryshimi i emrit të rajonit nga ‘Iliri’ në ‘Ballkan’, në fund të shekullit XIX-të dhe në fillim të shekullit XX-të, duhet parë në kontekstin e tendencës së fuqive të mëdha të kohës, për të injoruar shqiptarët dhe për të minuar historinë e tyre, veçanërisht pas vitit 1878 të Kongresit të Berlinit.

Roma dështoi ta latinizonte plotësisht popullin e Ilirisë, thekson Alpion. Serbët nuk mundën ta sllavizonin plotësisht Dardaninë në shekujt XIII-XV-të e as më pas në shekullin e XIX-XX-të. As otomanët nuk mundën ta otomanizonin Ilirinë, përgjatë 5 shekujve të pushtimit. Kështu Alpion vazhdon me ekspozimin e historisë së kombit të Nënë Terezës, që nga antikiteti ilir, e deri në epokën postmoderne.

Në kapitullin e parë, vëmendja është në historinë e trazuar të kombit shqiptar nga gjysma e dytë e shekullit XIX deri në fund të shekullit XX, kohë kur kanë jetuar edhe gjyshërit, prindërit, vëllai dhe motra e Nënë Terezës. Po këtu, katalogohen përpjekjet e Greqisë dhe Jugosllavisë për pastrimin etnik të territoreve të banuara nga shqiptarët, në periudhën e fundit të dhe pas shembjes së Perandorisë Osmane, si dhe shqyrtohet agjenda prapa pretendimit se gjoja shqiptarët kanë ardhur ‘vonë’ në Ballkan.

Kapitulli i dytë sfidon mitin e shqiptarëve si ‘dashamirësit’ e sundimit osman. Ai ekspozon disa nga marrëveshjet e hapura dhe të fshehta të Perandorisë Osmane dhe pasardhëses së saj, Turqisë, me Serbinë, Jugosllavinë dhe Greqinë, për të ndryshuar përbërjen demografike të territoreve të populluara nga shqiptarët, në dëm të kombit shqiptar. Duke u mbështetur në disa gjetje kryesore të Ilirologjisë dhe Albanologjisë në katër shekujt e fundit, kapitulli i tretë eksploron gjenealogjinë Pellazgo-Ilire të shqiptarëve modernë, ku jepet edhe një përmbledhje e rrënjëve apostolike të krishterimit shqiptar.

Kapitulli i katërt regjistron sfidat kryesore me të cilat u përballën ilirët dhe pasardhësit e tyre modernë, shqiptarët, për të ruajtur besimin e krishterë. Fokusi është në përpjekjet e serbëve dhe osmanllinjve për të minuar krishterimin ndër shqiptarë. Këtu analizohet edhe ndikimi i agjendës së Selisë së Shenjtë mbi Evropën Juglindore, dhe në pjesë të ndryshme të kombit shqiptar, që nga fillimi i Mesjetës. Alpion konkludon se Selia e Shenjtë u tregua indiferente ndaj fatit të kombit shqiptar në shekujt XIX-të dhe XX-të, duke favorizuar kështu sërbet dhe Kishën Ortodokse Serbe.

Në kapitullin e pestë eksplorohet mbijetesa e katolicizmit romak në Kosovë, në kontekstin e disa profesioneve të lidhura me njerëzit, që ndjekin këtë besim, ku vëmendja u kushtohet kryesisht bukëpjekësve dhe argjendarëve. Alpion vë në dukje faktin se, shqiptarët e marrin për të dhënë që identiteti i tyre kombëtar është parësor mbi atë fetar. Kjo vihet re te emrat shqip, që shqiptarët zgjedhin për fëmijët e tyre, e jo emra fetarë.

Në kapitullin e gjashtë përdoret një perspektivë onomastike, për të illustruar përpjekjet e katolikëve romakë shqiptarë për ruajtjen e identitetit të tyre etnik dhe besimit fetar. Këtu përmenden emrat e Nënë Terezës, vëllait dhe motrës së saj, si shembuj që nxjerrin në pah një të përbashkët të dukshme: mënyrën se si shqiptarët i emërtojnë fëmijët në momente kritike të historisë kombëtare. Nikollë Bojaxhiu ia vë emrin ‘Gonxhe’, vajzës së tij të vogël, e cila më vonë do bëhej humanistja e madhe Nënë Tereza.

Në këtë kapitull tërheq vëmendjen poezia, që Goxhja e mitur, në moshën 9 vjeçe, kishte krijuar për të kaluar traumën dhe dhimbjen e madhe, që ajo dhe familja e saj përjetuan me vrasjen e të atit. Në vitin 1946, Motër Tereza i tregon për poezinë e saj një vajze të trembur nga dhuna që kishte shpërthyer ato ditë në Kalkutë. Murgesha shqiptare e këshillon nxënësen të mos trembej, por të shkruante e recitonte me veten një poezi, siç kishte bërë ajo në moshë nëntë vjeçe kur i kishin vrarë babain. “Mesazhi i poezisë është të besosh në dashuri, Marie, edhe kur çdo gjë, që sheh rreth teje, është urrejtje dhe shkatërrim”, e qetëson vajzën Motër Tereza (f.78).

Pesë kapitujt në vijim (7-11) përqendrohen kryesisht në gjenealogjinë e murgeshës shqiptare dhe vlerësojnë ndikimin e prejardhjes së saj në vendimin për t’u bërë murgeshë dhe në natyrën e misionit të saj bamirës. Shumica e informacionit dhe analizave të regjistruara këtu, në lidhje me Nënë Terezën, shfaqen për herë të parë. Me rëndësi, që në fillim, del në pah origjina:

Prindërit e Nënë Terezës vijnë nga Kosova. Të dy kanë lindur në rajon. Origjina e gjyshërve dhe gjysheve të murgeshës është më komplekse. Ndërsa të katërt ishin shqiptarë etnikë, ka arsye për të besuar, se ata e kishin origjinën dikur nga Mirdita, një rajon në veri të Shqipërisë.” (f. 83)

Kapitulli i shtatë hulumton rrënjët dhe profesionet e të afërmve atërorë të Nënë Terezës si dhe përpjekjet e tyre për të ruajtur besimin katolik romak. Të injoruar plotësisht nga biografët e Nënë Terezës deri më sot, të afërmit e nënës së murgeshës janë thelbësor për katër kapitujt e tjerë.

Kapitulli i tetë përqendrohet në tre aspekte të rëndësishme: rajoni në Shqipëri, migrimi i tyre në Kosovë dhe pasojat e përfshirjes së tyre në fenomenin e gjakmarrjes. Bëhet fjalë për familjen e Rozës (e cila njihej edhe me emrin Drane), nëna e Nënë Terezës. Të afërmit e Rozës ikën nga Mirdita dhe u vendosën në fshatin Novosellë në Kosovë, ku i ati i saj, Ndue Bardhi bëri shtëpinë më të madhe dhe më impresionuese në fshat. Por në pak vite, Ndues i vrasin të atin Pjetrin, pastaj vrasin edhe Nduen, e kur vrasin edhe të vëllain e Rozës, Gjonin, e ëma e Rozës, Drania, merr fëmijët e saj dhe largohet nga fshati për në Shkup. Shtëpia e Ndues u rrëzua nga regjimi komunist jugosllav në vitin 1974, kur u bë e qartë se Nënë Tereza po bëhej ylli i ri i krishterimit katolik. Serbët ortodoksë nuk donin të linin asnjë shenjë në Kosovë që kishte të bënte me origjinën shqiptare të të parëve të saj.

Kapitulli i nëntë tregon detaje të panjohura për prindërit e Nënë Terezës në Shkup, para fejesës së tyre dhe si çift i martuar. Vëmendja pastaj zhvendoset në historitë mjaft të pazakonta të suksesit të dy individëve: dajës Mark të Nënë Terezës dhe babait të saj, Nikollë. Por ky sukses nuk zgjati shumë.

Kapitulli i dhjetë tregon disa nga momentet më të trishtueshme në jetën e Nënë Terezës, gjatë viteve të saj në Shkup dhe vlerëson ndikimin e tyre afatgjatë mbi të. Vëmendja në këtë kapitull është kryesisht në vdek

jet, në harkun e tre viteve, të babait të saj (si rezultat i një vrasje me motive politike) dhe i shtatë anëtarëve të familjes së dajës së saj (kryesisht nga Gripi Spanjoll: 1918-1920). Këtu si duket e ka fillesën edhe ajo që konsiderohet si “nata e errët e shpirtit” të Nënë Terezës, ose e thënë ndryshe, dyshimi i saj në besimin në Zot, me të cilën është marrë dhe po merret Alpion. Partneri venecian i Nikollës, ia merr të gjithë pasurinë atij, duke e lënë gruan e tij të ve dhe 3 fëmijët, pa asnjë burim të ardhurash.

Kapitulli i njëmbëdhjetë prezanton një anëtar të ri, deri tani të panjohur, të familjes së Nënë Terezës: vajzën e dajës së saj ose motrën e adoptuar, Filomenën, gjashtë vjet më e re se Gonxhja, e vetmja anëtare e mbijetuar e familjes së dajës Mark, pas vdekjes së tyre nga gripi spanjoll dhe vdekjes në fund edhe të nënëdajes Drane. Bazuar në kujtimet e Filomenës, kapitulli ofron një tregim të ri, të gjashtë viteve të fundit të Nënë Terezës në Shkup, përpara se ajo të hynte në jetën fetare dhe shkaqet, që e drejtuan atë drejt besimit. Filomena trashëgoi një pasuri jo të vogël nga i ati, të cilën e përdori për të shkolluar në Austri vëllain e Nënë Terezës, Lazrin, dhe motrën e saj, Agen në Beograd. Filomena mbeti vetëm me nënën Roza, pasi Lazri dhe Agia ikën për në Shqipëri, dhe Gonxhja u nis drejt Irlandës në vitin 1928, e më pas drejt Indisë, për t’u bërë pjesë e misionit fetar Loreto, si murgeshë.

Pjesa e Tretë, eksploron personalitetin, punën dhe trashëgiminë e Nënë Terezës nga dy këndvështrime. Nga njëra anë, përqendrimi këtu është në rolin domethënës, që Vatikani ka luajtur në jetën e Nënë Terezës, si besimtare dhe mbështetjen, që ajo mori kur ky institucion fetar e kuptoi rëndësinë e shërbesës së saj, për katolicizmin romak, në kontekstin e Indisë. Nga ana tjetër, kjo pjesë e librit analizon marrëdhëniet e saj me vendin e lindjes dhe njerëzit, që nga vitet e para të saj në Shkup, deri në fund te jetës.

Kapitulli i dymbëdhjetë eksploron qëndrimin e Vatikanit ndaj kombit shqiptar gjatë gjithë jetës së Nënë Terezës. Theksi këtu vihet kryesisht në marrëdhëniet komplekse të këtij institucioni me shtetin modern shqiptar, që nga fillimi i shekullit XX dhe qëndrimi i tij ndaj Kosovës gjatë dhe pas luftës së vitit 1999. Ky kapitull shërben si një sfond i dobishëm, për të kuptuar ndikimin e Vatikanit në qëndrimin e Nënë Terezës ndaj popullit shqiptar, nivelin e interesimit dhe angazhimin me pjesë të veçanta të kombit të saj të copëtuar.

Kapitulli i trembëdhjetë ka një trajtesë mjaft intelektuale të shkaqeve që e çojnë Nënë Terezën drejt misionit fetar. Humbjet që ajo pësoi në jetë, sidomos të babait të saj, bënë që ajo ta shohë figurën e Jezusit si mbrojtës, pas zbrazëtisë së madhe, që i la i ati i vrarë. Pohimi kryesor këtu është se, përveç përcaktimit të vendimit të saj për t’u bërë një murgeshë, këto humbje gjithashtu kontribuan në tjetërsimin e saj nga familja, populli dhe kombi i saj. Në moshën 12 vjeçare, Goxhja mori ‘thirrjen e parë’, që të bëhet murgeshë, por jo me ‘vizione’ siç ka ndodhur në raste të mistikëve të tjerë. E ëma e Goxhes, Roza nuk donte, që e bija të bëhej misionare dhe u mbyll për 24 orë në dhomën e gjumit, kur mësoi se e bija ishte pranuar si murgeshë nga urdhëri i Loretës. Goxhe i tha të ëmës kur u largua nga Shkupi në 1928: “Nuk do të flas më shqip derisa të takohemi herën tjetër”. Ata nuk u takuan kurrë më, pasi u ndanë pas disa ditësh në Sarajevë.

Po ashtu edhe i vëllai Lazri, tashmë oficer në ushtrinë mbetërore shqiptare, e këshilloi Gonxhen të hiqte dorë nga ky synim, pasi ajo “po e varroste veten për së gjalli në Indi”. Gonxhja, e fyer, ju përgjigj: “Ti mendon se je i rëndësishëm, se je oficer dhe i shërben një mbreti të dy milion njerëzve. Unë i shërbej mbretit të të gjithë botës! Cili prej nesh është më mirë?” (f. 167).

Kapitulli i katërmbëdhjetë tregon se Nënë Tereza e kuptoi që nga fillimi i jetës së saj misionare se krishterimi nuk i heq diskriminimet. Duke u bazuar në trajtimin e saj në Loreto, argumenti kryesor këtu është se ajo ishte diskriminuar nga disa eprorë irlandezë në Kalkutë, për shkak të origjinës së saj etnike si shqiptare gjatë shtatëmbëdhjetë viteve, që ajo ishte anëtare e këtij komuniteti. Murgeshat irlandeze shkuan deri aty, sa e akuzuan atë si të ‘çmendur’, dhe aluduan se ajo kishte patur ‘marrëdhënie jo normale’, një ufemizëm për ‘aferë seksuale’ me drejtorin e saj shpirtëror, atë Celeste Van Exem, gjë që nuk ishte e vëretë.

Kapitulli i fundit e krahason dhe vë në kontrast Nënë Terezën me Gjergj Kastriotin, dy personalitetet më të njohura shqiptare që nga shekulli XV. Theksi këtu është në zgjedhjet dhe përparimin e tyre të karrierës dhe marrëdhëniet e tyre me familjet dhe kombin e tyre. Alpion mendon se këto dy figura nuk mund të krahasohen në të njëjtin plan. Kapitulli vlerëson megjithatë rëndësinë e vizitave të Nënë Terezës (1989-1995) në Shqipëri dhe rëndësinë e tyre për kombin shqiptar, si dhe në përmirësimin e marrëdhënieve me Vatikanin.

Studimi i Alpion nuk është një biografi në vetvete. Megjithatë, pasuria e informacionit e regjistruar këtu për herë të parë dhe analiza që ofrohet në këtë studim dëshmojnë se, ndryshe nga ç’është pretenduar nga disa biografë dhe hagiografë të Nënë Terezës, edhe kjo murgeshe ka biografinë e saj.

Me Nënë Terezën, në mënyrë të pavetëdijshme dhe të vetëvetishme, kombi shqiptar i dha botës një pjesë të shpirtit të vet. Doli në dritë në një formë universale e altruiste, dëshira jo-egoiste e shqiptarëve, për të bërë mirë më shumë për të tjerët, se sa për veten e tyre.

Kushtim për Uran Kostrecin

July 14, 2021 by dgreca

ALFONS GRISHAJ/

Kushtim për Uran Kostrecin/

Uran-us , i shtati planet prej Diellit tek Dielli,/

“Zot i qiellit” !/

U njohëm në ferrin e Dantes./

Unë i pajetë … villja gjak! Ti i pashpresë… pështyje “helm”. /

“Epope e Karkalecave” na njohu në atë kapërcyll prove,/

ku vargjet tona përpëliteshin si peshku në rrjetat therëse të xhahilëve./

Reveranca jote prej xhentëlmeni çalonte…

buzë kungullit që shitej si shalqi .

E shalqini ishte “Mollë e Ndalueme”, o miku im.

Ti lozje me kungujt : “ Si urdhëron , Zotëri!”

E Zotëria-kungull: – Nuk ka zotërinjë , por shokë !

Shtrëngoje këllëfin e jastëkut me kothere të thara

për të vrarë urinë me shpresë tek “Viti i Ri”:- No sir ! Yes Sir!

Oh, dhe Hygo , do të tronditej në atë mizanskenë therëse

ku dhimbja e ujës ia kalon dhimbjes shpirtit !

U bëmë miq , por mbetëm larg… se “Monumenti” ciflosi

kështjellën e pamposhtur, krenarinë mizore , flamurin pa-shtizë.

Ti ike… O mik i vuajtjes krenare. O mbret i Sonetës në Shqipëri!

O tribun i fjalës zhveshur si shpata !

Ti ike tek miqtë tanë…, Frederiku, Pjetri, Panoja , Kosta…,

tek shpirtërat në amshim.

Tek pema e mistershme që njerëzia dridhet dhe loton… paditur se loti është gjëma e shpirtit.

Unë nuk kam lot për njerëz që lindin në vdekje,

as për vdekjen e rinisë që riciklohet në përjetësi.

Mik, kënga ime :

Atje Solomoni! Beatriçe dhe Dante…më i madhi poet.

Atje vëlla Eduardi , Bruti … dhe Jul Çezari i shkretë”.

Se Zoti vuri një shenjë barazie për të varfër e mbret,

I njëjti udhëtim për të gjithë , atje do vij dhe vetë.

KONT URANI – POETI ME REPUBLIKË MBI KRYE

July 13, 2021 by dgreca

Nga Visar Zhiti/

Më vjen të vë titullin “Kont” kur them emrin Uran Kostreci, jo vetëm pse kemi një Kont Urani në historinë e lavdishme të Gjergj Kastrioti – Skënderbeut, të atij burrit plot besë, që i qëndroi në krah Heroit Kombëtar dhe, edhe kur Sulltan Murati I a II a të dy ishin gati që t’i jepte mushka me florinj, që ta shiste Skënderbeun dhe ai s’u korruptua kurrë, por kështu dhe Urani im, i qendroi besnik vuajtjes së tij, burgut, idealit, nuk u korruptuar asnjëhere, i pa epur deri në ashpërsi, nga shkaku i drejtësisë, i dhëmbshur deri në lotë, nga shkaku i mirësisë, poet, madje i sonetit, tringëllimës në shqip, që e shkruajti pa ndërprerje, e buronte, me një begati rimash, duke e bërë armën e tij, si një shpatë argjendi marçiale, plot gurë të çmuar, me atë godiste të keqen që i dilte përpara dhe nderonte si një kalorës virtytet dhe emrat e lartë, ata të nacionalizmit. Secilit më të shquarve u ka kushtuar nga një sonet, që ua ka dhënë si dekorate.

Vërtet Uran Kostreci kishte diçka kalorsiake prej konti, një vetmi fisnike dhe me miq plot, bredharak dhe i qendrueshëm, që s’të falte dhe falës, zë lartë dhe i urtë, dinjitoz e i hijshëm, i gjatë, me një kapele republike mbi krye, si një enigmë, me një shkak. Dhe me mendime republikane, konservatore, me cigaren në buzë si një shpotí, duhej ca tym, duhej.

Portret dhe poeti dhe ashtu ishte. I përkiste letërsisë tjetër, asaj që erdhi nga burgjet dhe internimet. Dhe në librin tim, në sprovën “Kartela të Realizmit të Dënuar”, është dhe ajo e ustait të soneteve, qendrestarit të burgjeve që tha: “burgu s’më bëri asgjë mua”. E gjithë vuajtja për këtë sfidë… .

KARTELA E DHËMBSHME

E URAN KOSTRECIT

…pasionanti i soneteve të klasicizmit, i atyre tringëllimave që duket se u krijuan qysh në shekullin XIII për t’i kënduar dashurisë dhe gëzimeve, por që në poezinë moderne shqipe, në letërsinë tjetër, u kthyen në klithma apokaliptike.

Që i vogël Uran Kostreci u njoh me persekutimin komunist, i arrestojnë babanë si nacionalist antikomunist, i nxjerrin nga shtëpia familjarisht… duke u rritur, duke iu shtuar dëshira për shkollë, ia del të mbarojë “Normalen” e Elbasanit, bëhet dhe mësues, por do të shkruante keq në një poezi për Enverin, vetëm arratisja do të mund ta shpëtonte, por e kapin në Liqenin e Pogradecit dhe e dënojnë me burg, e mbyllin në Burrel… I burgosuri Ejëll Çoba i dha mësime italishteje dhe Danten, Koço Tasi i bëri filozofi, Kudret Kokoshi i përforcoi sonetin dhe nacionalizmin, ndërsa rebelin e kishte vetë në gjak.

Kur ishte në vitin e 15–të, e dënojnë prapë me 8 vjet të tjera, me akuzën se kishte sharë Enverin, hakamarrje për poezinë që nuk ia gjetën dikur. Mbas 20 vitesh burg, e lirojnë, sipas tij nga shkaku I “Lëvizjeve në Kosovë”. Punon hamall dhe e arrestojnë prapë dhe prapë në internim dhe ai prapë do që të arratiset dhe arrestojnë në tren dhe ai u ikën prapë… kur përmendet nga goditja me hekur në kokë, e sheh veten me pranga në duar. Mbas torturave të shpejta, një gjyq i shpejtë në Elbasan dhe e dënojnë me 3 vjet të tjera burg. “Epopeja e karkalecave”, poemë e Uran Kostrecit doli nga burgu bashkë me të, jo e shkruar, e kishte në mbamendje dhe u bë e njohur si satire. s’bëhet fjalë për epideminë e karkalecëve, që ra kur komunistët morën pushtetin, por është si një kacafytje letrare me një satirë tjetër të një shkrimtari të socrealizmit, e cila qe futur dhe në tekstet e shkollave, nga që përqeshte patriotët dhe luftën e tyre duke shtrembëruar të vërtetat historike.

Urani i soneteve, i zgjedhur dhe si kryetar i Partisë Demokratike në Elbasan, i përvishet punës së antigenocidit, heton nga ata që ishin përgjegjës për persekutimet komuniste, nja 30 të tillë i bëjnë gati dhe për t’i nxjerrë para drejtësisë, por lirohen shpejt nga rrëmujat e ’97 dhe mbetet i rrezikuari përsëri Urani i burgjeve dhe ikën, tani ia del, shkon në SHBA, kërkon strehim politik dhe strehohet te shoqata shqiparo–amerikane “Vatra”. Në 2007 kthehet në atdhe, boton një libër me sonete dhe një novelë. Shkruan sonete vazhdimisht, edhe tani që është 80 vjeç, ja atje mes njerëzve te një tryezë në kafenenë “Piazza” në qendër të Tiranës dhe nuk e heq nga kryet borsalinën.

Ca kuqo artistë, a për frik’ a për pare,

Kur ferr qe Atdheu, iu lëpin tiranit:

Ja shitnë ata, gjer dje, shpirtin shejtanit!

Duke u tërhequr… këmba–dore zvarre,

Bënë ata filma e rrejtën ashiqare,

Se kuqot gjasme i dhan’ dërmën gjermanit..

Ndonse vran’ shqipo për qejf të Dushanit!

Çka u bë dje, s’po thotë askush gjë fare,

Po qysh dhe sot… ca filma me kulakë,

Spiunë amerikanë e priftërinj,

Prap’ shfaqen… çoroditin mjaft të rinj,

Që s’njohin komunizmë e s’dinë aspak

Qysh kuqua Atdhen burgosi, derdhi gjak

E n’ internim ai vrau dhe çiliminj.

Ishte soneti ÇORODITJE, por a dini pse e mban borsalinën, nuk do që t’i duket në kokë një vragë e thelluar plumbi. E ka që nga atëhere, kur eqëlluan rojat në burg, teksa u ishte hedhur përsipër telave me gjëmba të ferrit për t’u vrarë, xhupi i të burgosurit iu shpupurit nga plumbat duke shpërndarë copëza pambuku të zi si pendë korbash dhe ai ra i vrarë.

Kur ia zvarritën kufomën për te një nga birucat, një Zot e di se ç’engjëll erdhi dhe e ringjalli…Që të mos duket as si hero dhe as si viktimë, – shkruan studiuesi Uran Butka, – ai mban atë kapele republike.

* * *

Kaq herë i bëri dredha vdekjes dhe s’ja kishte frikën asaj. Dilte nga spitali si më buzagaz, pas çdo operacioni, Edhe me Covid-19 sikur tallej. Le të rivinte. E donte jetën, por më shumë nderin e saj. I pa lodhur, më së fundmi vendosi të shplodhej. 83 vjeç mbylli sytë përgjithmonë, sot, dje, nesër, s’ka rëndësi, rëndësia ka që ai pa, edhe ferr edhe parajsë dhe sytë i xixëllinin njëlloj.

Në fakt tek ai më shumë panë… Ndizte një cigare dhe nën tymin e saj shkruante një sonet tjetër. Ai vërtet u bë një lloj konti i vonë i sonetit të harruar. Atdhetar së pari. Dhe shkruante dhe për Kosovën, dhe për Çamërinë, për demokracinë, SHBA-në, për burrat sërisht, për politikën e ditës… sonete morali, Si porositë. Pa zor. Dhe si të ishin frymëmarrja e fundit. Si poet ai ka shumë frymëmarrje të fundit.

Lajmi u dha se do të ketë homazhe në nderim të tij. Dhe ku? Në Godinën e ish të Përndjekurve Politikë. Atje,.. një tjetë trishtim dhe ky, i përndjekur deri në vdekje. I ndarë. Atje…. Duket sikur homazhet kështu mund të bëheshin njëlloj dhe në qelitë e burgut të Burrelit. A s’kishte shteti salla institucionesh të kulturës, ku nën hijen e Flamurit Kombëtar, të silleshin dhe kurorat me lule, se Uran Kostreci u bë emër i njohur i poezisë së tanishme, mediatik me intervistat, emblematik si qendrestar, zë i kujtesës së vuajtjes së madhe, që përbashkon dhe jo që e ndan popullin.

SHUHET URAN KOSTRECI, VATRA SHPREH NGUSHËLLIMET MË TË THELLA

July 12, 2021 by dgreca

Në Tiranë ka ndërruar jetë legjenda e qëndresës antikomuniste, luftëtari i paepur i deologjisë komuniste, miku i Vatrës, shkrimtari URAN KOSTRECI.

Vatra i shpreh ngushëllimet me të thella vëllait Hasan Kostreci me familje dhe të gjithë të afërme e miqëve. Ngushëllimet e saj Federata Panshqiptare e Amerikës ia drejton edhe Shoqatës të të përndjekurve politikë antikomunistë të Shqipërise dhe Kryetarit të saj z. Nebil Çika si dhe të gjithë bashkëvuajtësve!

Uran Kostreci ishte një mik i mirë i Vatrës dhe përsa kohë qëndroi në SHBA ai ishte pjesë e lidhur shpirtërisht me Vatrën.

Pushoftë në Paqë shpirti i Uran Kostrecit!

***

NJOFTIM I KRYETARIT TE SHOQATËS TË PËRNDJEKURVE POLITIKË ANTIKOMUNISTË TË SHQIPERISË

Me pikëllim të thelle iu njoftojmë se legjenda e qendresës sonë antikomuniste Uran Kostreci,, ndërroi jetë sot . Në emrin tim dhe të përndjekurve politikë antikomunistë të Shqipërise, iu shpreh ngushllimet me te sinqerta familjarve, miqve, bashkëvujtësve dhe bashkëluftëtarëve të tij .

Qofsh i parajsës vëllai ynë, kampion i qëndrës, asketi i lirisë e demokracisë !

Homazhet do të zhvillohen nesër

date 13.korrik 2021 nga ora 08.00-11.00 tek godina e te perndjekurve politike Ruga e Elbasanit Tiranë . Përcjellja në orën 12.00 ne Varrezat e Sharrës.

Nekrologji

Uran Kostreci lindi më 1938, në Sarandë ne një familje me tradita e kontribute të spikatura patriotike . Kur ishte ende fëmije i arrestuan dhe i denuan të atin si eksponent i Ballit Kombetar . Me mundime arriti te mbaroje shkollën normale Elbasan dhe per një kohë te shkurtër punoi si arsimtar në rrethin e Vlorës deri sa u arrestuar 5 gusht 1961. Më 28 tetor 1961, Gjykata Ushtarake e Tiranës e dënoi “për tradhti ndaj atdheut”, e mbetur në tentativë, me 15 vjet burg, konfiskimin e pasurisë së luajtshme e të paluajtshme dhe humbjen e të drejtave elektorale për 3 vjet. Më 28 qershor 1973, Gjykata e Matit, e dënoi “se ka fyer përfaqësuesin e pushtetit” dhe se ka bërë “agjitacion e propagandë”, me 8 vjet burg. Kreu gjithsej 20 vjet burg, u lirua më 13 qershor 1981. Pas burgut bëri 5 vjet internim, 1983-1988 në fshatin Kurtaj të Peqinit, ku u dënua me 3 vjet burg për largim pa leje nga internimi. Ka filluar të shkruajë poezi që në gjimnaz, por nuk mundi të botohej për arsye biografie. Botimet e para i ka filluar pas rënies së regjimit komunist në shtypin e përditshëm. Ka botuar disa vëllime poezi dhe një novelë. Ndër më të njohurat është poema “Epopeja e karkalecave”, të cilën e shkroi në vitet e burgut të Burrelit dhe mundi ta nxirrte që aty sepse e mësoi përmendësh.

Ai është themelues i Shoqates Antikomuniste e të Përndjekurve politikë te Shqipërisë dhe anëtar i kryesisë kombëtare . Ishte kryeredaktori e botuesi i pare i gazetës Liria gazete e te perndjekurve politikë.te Shqipërisë .

U përfshi fort në lëvizjen demokratike dhe u zgjodh, dy herë, kryetar i PD dega Elbasan . Ishte në krye të forumit për dënimin e gjenocidit komunist në Shqipëri dhe ai ka meritën që akuzoi dhe mblodhi prova që çuan në të vetmin proces gjyqësor për krimet e komunizmit në Shqipëri, ku u akuzuan dhe dënuan krerët e lartë të diktaturës komuniste . Për qendresën dhe veprimtarinë kundër diktatures komuniste dhe aktivitetin e shquar politik, intelektial e patriotik, Presidenti i Republikës e ka nderuar me titullin e lartë “Nderi i Kombit” .

Ikja e tij nga kjo botë eshte një humbje e madhe për të gjithë ne ,pasi sic thoshte edhe vete kishte ende shume per të na dhënë e thënë . Me sakrificën dhe veprën e tij jam i sigurt që e ka rezervuar vendin e tij në parajsë . Po nuk qe Atje Urani, kush tjetër mund të jetë? !

DEL NË PENSION Z. DALIP GRECA, KRYEREDAKTORI I GAZETËS MË TË VJETËR SHQIPTARE, GAZETËS DIELLI NË AMERIKË

July 12, 2021 by dgreca

Nga Frank Shkreli-Ish Drejtor i Zerit te Amerikes- Divizioni i Euro-Azise

New York, 11 Korrik, 2021- Me ftesën e Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA kënaqësi të merrja pjesë në darkën solemne që kjo organizatë historike e shqiptarëve të Amerikës organizojë në nderim dhe respekt të Editorit të Diellit z.Dalip Greca me rastin e daljes së tij në pension.

Siç dihet, z. Greca për 12 vjet udhëhoqi me profesionalizëm, korrektësi dhe ndershmëri gazetën Dielli dhe në Vatër ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm.

Nderimi në këtë darkë ishte një mirënjohje e vogël kundrejtë punës së madhe dhe vlerave që z. Dalip Greca kultivoi dhe transmetoi në Diell dhe Vatër për 12 vjet.

Darka e nderimit u organizua me datën 11 Korrik 2021 ditën e Dielë ora 6:PM në restorantin Tesoro D’Italia Restaurant, Pleasantville, Nju Jork ku morën pjesë më shumë se 100-të vatranë dhe miq e kolegë të ftuar të Dalipit. Fjala ime përshëndetse me këtë rast, si më poshtë:

“Përshëndetje i nderuar Kryetar i Federatës pan-Shqiptare Vatra, Z. Elmi Berisha, anëtarë të Bordit, pjesëmarrës dhe dashamirës të Z. Dalip, të Vatrës dhe gazetës Dielli. Një përshëndetje e veçantë, natyrisht, shkon për protagonistin kryesor të kësaj darke, z. Dalip Greca që na ka mbledhur sonte këtu për të shënuar daljen në pension nga detyra si Kryeredaktor i gazetës më të vjetër shqiptare, e që vazhdon të botohet për më shumë se një shekull.

Besoj se Dalipi, ashtu si edhe të gjithë ne që e kemi quajtur veten gazetarë gjatë karierës tonë, nuk i jemi përveshur këtij profesioni për tu pasuruar, as për nam e zë, sepse rrallë kush pasurohet në këtë zanat – por sepse jemi shtyrë nga një dëshirë për të kontribuar për të mirën e shoqërisë ku jetojmë dhe të kombit, pjesë e të cilit jemi – që nepërmjet gazetarisë së lirë – të përpiqemi të zbulojmë due të njohim të vërtetën, në llogari të mirës së përbashkët.

Vura re se në njoftimin e botuar në Dielli, Dalipi citonte të Madhin Faik Konica i cili ka shkruar në përvjetorin e parë të botimit të gazetës Dielli: “Me këtë numër, DIELLI mbush motin e parë të botimit të tij. Kur bën një udhë të gjatë, udhëtari qëndron nga ndonjë herë, rri mbi një gurë dhe hedh sytë pas tij. Është një çlodhje dhe një dëfrim, një kurajo për të vajtur më përpara, kur sheh se sa eci dhe ç’mbaroj gjer atje…”.

Sonte, z. Greca duhet të jetë shumë krenar “kur sheh se sa eci dhe ç’mbarojë gjer atje…” – krenar për të arriturat e tija gjatë këtyre 12 viteve si Kryeredaktor i Diellit, disa prej të cilave ai i radhit, modestësisht, në njoftimin për daljen në pension, e për të cilat jemi të gjithë dëshmitarë e krenarë me punën e tij. Dalip Greca gjatë këtyre 12-viteve u përpoq — me sa pati mundësi dhe përball rrethanave të vështira, shpesh penguese dhe me burime tepër të kufizuara – ta ringjallte dhe ta kthente Diellin në vijën e përcaktuar nga themeluesit e tij mendje ndritur, ta këthente sado pak në misionin origjinal të tyre.

Nuk ishte e lehtë për Kryeredaktorin e Diellit të këtyre 12 viteve të fundit që të menaxhonte, si të thuash, një tranzicion të pritshmërive nga një brez vatranësh dhe lexuesish tek tjetri i shqiptaro-amerikanëve, sa i përket misionit dhe veprimtarisë ssë Vatrës dhe Diellit. Nuk ishte e lehtë që të plotësoheshin pritëshmëritë e të gjithëve – dhe as që të pajtoheshin mendimet dhe pritshmëritë e diasporës së vjetër të pas luftës së dytë botërore me ato të diasporës post komuniste të pas vitit 1990 – një sfidë kjo që besoj se me ndihmën e Kryesisë së Vatrës, Dalipi e menaxhoi si mundi dhe si është më mirë, duke konsideruar rrethanat e këtyre 12 viteve të kaluara. Kritikat e shqiptarëve ndaj Diellit ose medias në përgjithësi të kujtojnë letrën e Faik Konicës dërguar një të riu i cili dëshiron të hap një gazetë të re: “…Në mos shkrofsh për politikë, do të thonë se s’është koha të punojmë për letratyrë, kur vendi ndodhet në rrezik; në shkrofsh për politikë do të thonë se prishë punë duke egërsuar qeverinë. Në folsh butë për Turqinë, je i paguar prej Stambollit; në shkrofsh rreptë kundër Turqisë, kërkon të të jap Sulltani të holla që t’a pushosh gazetën”, i ka shkruar, ndër të tjera, Faik Konica një miku të ri që donte të hapte gazetë.

Nën drejtimin e kryeredaktorëve të ndryshëm gjatë dekadave, gazeta Dielli — në periudhën e komunizmit në Shqipëri dhe gjëndjes në Kosovë — shkrimet dhe lajmet ia drejtonte pothuaj, ekskluzivisht, shqiptarëve të diasporës në Shtetet e Bashkuara. Nën drejtimin e Z. Greca — Dielli ka trajtuar edhe tema e subjekte me rëndësi mbarëkombëtare dhe ndërkombëtare, disa prej të cilave nuk i ka trajtuar media në trojet tona. Uroj që kjo vijë redaksionale të vazhdojë edhe pas mandatit të z. Greca. Më kënaq fakti që ndonëse ka vendosur të dalë në pension të merituar, Dalipi premton se nuk po i thotë, krejtësisht, lamtumirë Diellit as Vatrës!

Misioni i Vatrës dhe i Diellit nuk ka mbaruar as s’ka ndryshuar aq shumë gjatë historisë së tij prej më shumë se një shekulli. Veprimtaria historike e Vatrës dhe e Diellit ka gjithnjë barrën e rëndë për të ndjekur dhe për të mbrojtur besnikërisht interesat kombëtare të shqiptarëve kudo – të Shqipërisë dhe të Kosovës – dhe të jetë gjithmonë e gatëshme për të mbrojtur qendrimet e shqiptarizmit. Ashtuqë, siç është shprehur Ernest Koliqi me rastin e 50-vjetorit të gazetës Dielli, “Bashkatdhetarët e Amerikës, të cilët dijtën të ndërtojnë këtë qëndër të fortë atdhedashunie – duhet sidomos sot të jenë në naltësinë e misjonit historik që u përket, mbasi jetojnë e veprojnë në prehën të Demokracisë së Madhe Amerikane, në dorë të cilës është fati i botës, e prandej edhe i vendit tonë.”

Rreth Vatrës e Diellit, ky ishte privilegji, roli dhe përgjegjësia e brezave të kaluar të shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në mbështetje të interesave kombëtare të shqiptarëve – për aq sa dinin e kishin mundësi — anë e mbanë trojeve të veta. Ky rol dhe këto përgjegjësi mbeten të tilla edhe për brezat e sotëm dhe të ardhëshëm të komunitetit shqiptaro-amerikan, në frymën dhe shembullin e dy kampionëve të mëdhej të shqiptarizmit dhe themeluesve të Federatës Pan-Shqiptare Vatra dhe organit të saj Dielli, At Fan Nolit dhe Faik Konicës.

Misioni i Vatrës dhe i Diellit vazhdon dhe i takon këtij brezi të ri sot ta çojë Vatrën e Diellin përpara, ndërsa gjithnjë do të kini mbështetjen e Dalipit pasi ai nuk tha “lamtumirë” — por pas kaq vitesh punë, ai ka vendosur, me të drejtë, për pak çlodhje dhe pak dëfrim të merituar.

Më në fund dua të falënderoj sinqerisht Kryetarin e Federatës Pan- Shqiptare Vatra, Z. Elmi Berisha dhe Kryesinë e Vatrës për organizimin e kësaj darke për Dalipin dhe për ftesën për të qenë me ju sonte. Jam i bindur se me urtësi e durim, nën drejtimin tuaj — me energji të reja të një brezi të ri shqiptaro-amerikanësh që shoh sonte këtu në numër të madh — Dielli dhe Vatra – kanë mundësinë due talented që të vazhdojnë të shërbejnë si qendra bashkimi për të gjithë shqiptarët pa dallim – të vetdijshëm për kontributet historike dhe për përgjegjësitë e Vatrës dhe të Diellit, si organizatat më të vjetra dhe më përfaqsuese të gjithë shqiptarëve të Amerikës.

Me këtë rast desha të shpreh një falënderim të veçantë Dalipit dhe Kryesisë së Vatrës që, gjatë këtyre 15 viteve të fundit, gazeta Dielli ka vazhduar, pa përjashtim, të botojë shkrimet e mia modeste. U jam mirënjohës!

And finally, Mr. Greca –Having been retired for 18 years now, I highly recommend it. Take it from me, I think you have made the right decision. I wish you a long, healthy retirement, my friend. I know you’ll be busy but enjoy your well-deserved time off. I am sure your family is very happy with your decision as well.

Nga unë dhe bashkshortja ime Viki, urimet tona me të përzemërta, Z. Dalip! Shëndet e jetë të gjatë!”.