Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

PAS TËRMETIT, DATËLINDJA E NJË POETI GREK, DHE NJË POEZI TURKE…

by

Nga Visar Zhiti-

Tërmeti i rëndë që ra këto ditë në Turqi dhe Greqi, i tronditi të gjithë, së pari vendet ku ra dhe më pas fqinjët ballkanikë. Ne, shqiptarët, u solidarizuam menjëherë, shprehëm dhimbjen tonë për jetët e humbura dhe dëmet materiale si dhe mbështetjen tonë, megjithësë jemi vend që vazhdimisht ndihemi si nën tërmet, i acaruar, me rrënoja jashtë nesh dhe brenda nesh. 

Megjithatë qeveria ngre lart flamurët e solidaritetit, i projekton me drita në fasada ngrehinash masive, ndërkaq na vijnë lajme se pikërisht kur konflikti mes Greqisë dhe Turqisë, me spektaklin e luftanijeve të dala në det të hapur, duke shkaktuar krizë të re në marrëdhenie e tyre dhe frikën e përplasjeve të nxehta, thënë hapur, të një luftë, pikërisht në ditët post-tërmet ka një qetësim dhe mirëkuptim mes këtyre dy vendeve, ndërsa qeveria shqiptare e ka çuar në Tribunalin e Hagës mosmarrëveshjen për ndarjen e detit mes Shqipërisë dhe Greqisë. Jo se duan vetëm ujë më shumë, por naftën që është nënujë, kështu thuhet.

S’dihet ç’tërmet i përbashkët mund ta qetësojë gjendjen. Që unë të shpreh afërinë time me njerëzit grekë e turq në keto ditë të trishta, zgjodha poezinë, s’kam tjetër gjë. Dhe meqënese është 2 nëntor, gjej se në këtë datë ka lindur një poet grek me njohje botëore, Odisea Elitis, në 1911, po në këtë vit ka lindur dhe im atë.

Duke qenë se s’ka pak q:e u dha çmimi i ri Nobel, po bisedoja me njohësin e shkëlyqe të poezisë, përkthyes dhe poet dhe vetë, mikun tim Gëzim Basha dhe po i thosha se një nobelist grek e ka nënën arvanitae, Odisea Elitis, e saktësoi me netuziazëm Gëzimi. Unë kam lexuar një intervistë të tij, ja, po e gjej, po e riprodhoj në ligjëratë të drejtë: “Po, jam shume ngulmues. këtë kokëfortesi të tmerrshme e kam trashëgim nga nëna ime arvanitase“. Pse jo dhe poezine, po i thosha Gezimit. Mos harroni nënat, shkruajta diku. Dhe kështu na del se ne si shqiptarë, krahas Nobelit për Paqe, që e kemi me Shenjten Nënë Tereza dhe në shkenca, në mjeksi e kemi me Ferid Muratin, shqiptarin nga Maqedoania që jeton në SHBA, në letërsi kemi dhe një gjysmë Nobeli me Odisea Elitis-in. 

Nobelisti Odisea Elitis

Miku im, Gëzimi qeshte duke më thënë se nuk i kishte shkuar ndërmend kjo. Kretasi Odisea Elitis madje ka qenë dhe në Shqipëri gjatë Luftës së Dyte Botërore, kur jo Turqia, por Italia fashiste sulmoi Greqinë nga Shqiperia, në vitet 1940-41. Luftëtarët grekë bënë një kundersulm heroik dhe u futen dhe në trojet tona. Në familjen time tregonin se nga ata të komandes greke ishin vendosur dhe në shtëpinë e tyre lart në malin e Tomorrit, oficerë mdhorë thoshte gjyshi, ishin shumë miqësore, madje u jepnim dhe nga ushqimet tona, jo vetem biseda. Xhaxhai im partizan, teksa kthehej herë pas here në shtëpi dhe bënte punët e fshatit, kujton se teksa kulloste dhitë aty pranë dhe mjekrra i ishte bërë e gjatë si e cjapit, por e zezë, gjë që e tha për humor njëri nga oficerët greke frengjisht dhe u befasua, kur xhxhai im ia ktheu bisedën po në frengjisht…

Odisea Elitis përkthente poetË francezë, ishte i apasionuar pas poezisë franceze, kishte studiuar për jursipridence në Athinë dhe u bë perfaqësuesi me i madh i surrealizmit në Greqi. Të ishte njëri nga ata ushtarakët në shtëpin:e time? Me moshatarin e vet, tim atë, mësues që shkruante poezi dhe ai, a do të kenë biseduar? Elitis do të bontonte në vitin 1945 “Këngë heroike dhe funebre për nëntogerin  e rënë në Shqipëri”, kurse ima taë një poemë satirike për një farë shoviniste grek, natishqiptar, Kollokotroni.

Kur nazistet gjermanë i ranë Greqisë nga pas dhe u thyen, urdhëri erdhi që ushtarët grekë të tërhiqeshin, ktheheshin nga kishin ardhur, me tregonin, ikën nga shtëpia jonë duke qarë, nuk donin ta pranonin mundjen dhe lanë shumë gjera në shtëpinë tonë, konserva, s’di tjetër dhe njerëzit tanë i ndihmuan të tërhiqeshin sa më lehtë, mundëisht gjallë na kundërsulmi.

Elitis shkoi poemën “Albaniada”, titull homerik, që nuk e përfundoi, mbase nuk prit si do të donte,  dhe  – poema e tij e pa perfunduar… titull hoerik 

Shqipëria ndikoi shumë në formimin e Elitisit. Lufta dhe njerëzit, qëndresa dhe vlera e jetës. Pasi u sëmur nga tifoja U sëmur nga tifoja, e kthyen në një spital n:e Athinë dhe ndodhi mrekullia, shpëtoi… Shqipëria për gjendjen time fizike ishte një aventurë e vështirë, por për historinë time shpirtërore, ishte një plagë e thellë, do të thoshte,  dëshmon gazetarja dhe përkthyesja Gerta Banushi.

Pjesë të poemës për Shqipërinë, atë me nëntoger, i perktheu Kadare, në Antologjinë që doli dikur, në diktaturë, kurse të plotë e nxori poeti Romeo Çollaku.

Nobeli Elitisit iu dha në vitn 1979, atë që mua më arrestuan për poezitë e mia…

Aeroporti ndërkombëtar i Lesbos tani ka emrin Odisea Elitis.. po ai ka nënën arvanitase, përsëris unë me vete…       

Krejt pa pritur më ndërmendet se dhe nobelisti turk, romancieri Orhan Pamuk, ai ka lindur në një vit me mua, në librin e tij “Stambolli” tregon se ka dashur një vajzë shqiptare në rininë e tij të parë, madje prandaj dhe e shpërngulën në Zvicër atë, që ta largonin nga piktori i ri Orhan Pambuk, studionte për pikturë atëhere, se me piktura nuk jetohet dot e do të mbeteshin të varfër.

Dashuria e parë ka poezinë e saj dhe romancieri nobelist turk ka dhe ai një poezi, e gjeta italisht, ja ç’thotë:

ESHTË GJITHMONË NJË YLL

Çdo njeri e ka një yll,

çdo yll e ka një mik

dhe çdo njeri ka dikë që i ngjan,

një yll ashtu si të vetin,

që e mban brenda vetes

gjithë besnikëri….

Gruaja shqiptare si nënë apo si grua, si dashuri gjithmonë, jep dritë dhe forcë, si Rozafë dhe si Nënë Terezë, di të qendrojë mbi luftrat dhe tërmetet, në opozitë me diktaturat si një Musine Kokalari. Ato që dinë të mbajnë shtëpinë, dinë tË mbajnë dhe vendin. Të mirëpritura në drejtim. Ballkani gjaknxehtë, i koflikteve pa mbarim, ka nevojë për dhembshurinë dhe intuitën e gruas.  

Në këto ditë të shqetësura, me tërmet e pandemi, kur vendet tona si me thika ndër duar duan të ndajnë dhe detin, m’u gjend poezia si përherë, poezia e madhe ballkanike, që të mërmëit me zë dashurie prej gruaje, që e dëgjoj si një fëmijë, që me ato thika metaforike ndani një miollë së bashku, mollën e miqësisë. Pa pritur tërmete të tjera…   

THE EXISTENCE OF KOSOVA AND THE AMERICAN ELECTIONS

by

MA. AGIM ALIÇKAJ-*- 

         Our beloved and dear country Kosova, the Illyrian Dardania, is suffering. She is calling and hoping for her sons and daughters to help her and save her from destruction. How is it possible for the ancient Pelasgian-Illyrian-Albanian people, the oldest in the Balkans, with extraordinary human tradition and values, with deep kindness and virtues, to be reduced to such miserable conditions?!

         Serbia, an old witch, a symbol of hatred, ruthlessness, greed, pettiness, and uncivilized values, supported by Russia, continues unabated hostile actions against Kosova and the entire Albanian nation. Not only do the Serbian rulers not apologize for the monstrous crimes against Albanian civilians, but they lie, believe in their lies, deceive, and use all kinds of propaganda to portray Serbia as victim. How is it possible for such a primitive and barbaric country to be tolerated and even appeased by democratic civilized nations?!

         Europe, as always, is divided, undecided and unable to resolve the Kosova-Serbia conflict. Germany, Great Britain, and some other rightful nations can support it, but they cannot force pro-Serbian countries to recognize the independence of Kosova.

         America, the land of democratic values, justice and the preservation of the world order, is the only hope for salvation, establishment and existence of Kosova. We must work hard to maintain and advance the friendship between the Albanian and American people. Love and respect for America is sincere. We have long-term strategic interests in common.

         As we work with American representatives to help them understand our position, it is inevitable that there will be potential misunderstandings and obstacles but this should not worry or discourage us. In America, as in any other country, the interim government officials may have temporary interests. Blind obedience and complete and unconditional submission to their demands is humiliating, unnecessary and completely wrong – especially when they are openly against the interests of Kosova, as is the case with Ambassador Grenell. This is what the lazy, corrupt and careerist Kosova politicians who are sick for power are doing. They are trying to present themselves as “pro-Americans” with the intention to deceive the people of the country and maintain their power at all costs. 

         America has no time or interest in doing our job for us. We must work hard and strengthen our own countries, and American support will not be lacking. In the event of disagreement, it is not wise for Kosova politicians to confront American officials publicly. They must present facts and arguments, respectfully and diplomatically. Open criticism, even when appropriate, is not fruitful. These open criticisms, in defense of Kosova’s interests, should and can only be made by Albanian-American voters engaged in political parties and lobbying organizations in America.

         Until November 3, America is completely preoccupied with the general elections and everything is dedicated to them. Candidates for President and Congress need votes and financial support. They are trying to secure votes wherever possible and at the moment they are not interested in anything else. This is evidenced by the activity of Ambassador Grenell, who is doing his best to secure votes from both Serbs and Albanians. The September 4th Washington agreement, including the recognition of Kosova by Israel, was 100% in function and in the interests of President Trump’s re-election campaign. The reason why Mr. Grenell is favoring Serbia is simple and clear. Serbian chauvinists have drawn the red lines and made it clear that they will never allow anyone to cross them. State interests are sacred to them. Kosova representatives did not have any red lines but only green ones. They were willing even to sell their country for personal gains and careerist interests.

         The Serbian state and Serbo-Americans are very organized and oriented in support of candidate Trump. They believe that Trump will help them achieve their goals for the destruction of the Republic of Kosova. I hope and believe that they will be badly disappointed, as even if he wins, Trump will no longer need either Serbian-Americans or Albanian-Americans. He ultimately won’t be able to help them because their goal and interest is unreal, unjust and against American strategic interests. Their demands are anti-humanity, anti-democracy, unreasonable and unachievable. Of course, this also depends on the ability of Kosova representatives, as well as our lobbying activists in Washington to defend the right of Kosova to exist. 

         The situation with the Albanian diaspora and our countries is completely different. We are generally disorganized and have no common national strategy. Albanian politicians do not appreciate and respect their own countries enough. Our strength lies in our just cause. Our work in America must be done in two directions, with both presidential candidates and with both parties. It is a waste of time to curse each other for supporting either American Presidential candidate. We should concentrate on how to make our vote and support relevant and more important. An example of this is the professional work of the Albanian American Civic League led by Joe DioGuardi and Shirley Cloyes DioGuardi in Washington for more than 30 years. The League tirelessly worked and succeeded to defeat Serbia through their efforts in America, until Kosova finally declared independence.

         If President Trump wins, those who have supported and voted for him should not use it to pat themselves on the back for public appearances and meaningless praises. They have an obligation and responsibility to ask his Administration for support for the independence of Kosova and the Albanian cause. Others should concentrate on working through the US Congress and exert pressure on the Administration. The same applies to Senator Biden if he wins the election. Since he has been a very vocal and consistent supporter of Kosova for decades and knows the situation in the Balkans, working with his Administration should logically be much easier. In any case, the favorable solution and the final victory against chauvinistic Serbia should depend on us and not on the outcome of the American election.

          The Rambouillet agreement was very bad for Kosova. The Kosovar side had no choice but to accept it because our people were suffering terribly under Serbian occupation. We were very lucky that the criminal Milosevic, enraged by hatred for Albanians, refused to sign it, otherwise Kosova would forever become an autonomous part of Serbia. President Ahtisaari’s agreement was also bad, but accepting it was the only way to achieve recognition of independence by America, Europe, and other world countries. Very large and painful compromises were made by Kosova with this agreement. There is neither the need nor the possibility for any additional compromises with Serbia.

         Ambassador Grenell’s so called agreement for “economic normalization” is favorable for Serbia and does no good for Kosova. There can be no economic cooperation between the criminal who continues to be the criminal (Serbia) and the victim (Kosova). It will probably be forgotten once the American elections are over no matter who wins. Simply, it cannot be implemented. Kosova should not and cannot accept any agreement that violates the independence, territorial integrity and sovereignty of the Republic. No one has the right to sign an agreement without the consent of the majority of the people of Kosova. There is nothing in the world that can force our people to accept the return of Serbia to Kosova. If that were the case, it would be better not to have any agreement. The Republic of Kosova will survive and can live without a recognition by an uncivilized state like Serbia.

         The people of Kosova are tired of the lies, deceptions and failures, and are very angry about the recent undemocratic actions of the corrupt political class. Only free elections can calm the situation, create real governing legitimacy and save the Republic of Kosova from destruction. The belief and hope is that the Albanian people in both Kosova and Albania will vote for change. With two strong democratic countries in the Balkans, a state-building Albanian nationalities in Northern Macedonia, fully protected national and human rights in Serbia, Montenegro and Greece, the future of the united Albanian nation within a united Europe will be guaranteed.

*Member of the Executive Board of the Albanian American Civic League and the Council of Vatra.

Kryengritja e Malësisë Madhe në Poemen“Mbi Ta“ e L.Poradecit

by

-Kryengritja e “Malësisë së Madhe”, që bashkoi kombin mbarë, në Poemën “MBI TA”, të L. Poradecit-
 

Shkruan:Pertefe LEKA-

Titull i poemës “Mbi ta” i shprehur me pesë tinguj në dy fjalë, dëshmon për një ngjarje historike të lavdishme.
 Lasgush Poradeci si poet i fjalës së urtë e të fisme në tërë krijimtarinë e tij, i këndoi lirisë në të gjitha poezitë e tij: patriotike, erotike e filozofike.Si Poet erudit dhe shumë dimensional ishte një luftëtar I vendosur dhe mbrojtës I traditave më të mira edhe për etninë dhe albanologjinë. (kujto letërkëmbimin e M.Kokalarit me L.Poradecin të cilët mundësuan hapjen e katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin e Romës dhjetor 1939)
Për Festën e Flamurit, që kurorëzoi përpjekjet shekullore të popullit shqiptar për mvehtësi, Lasgushi thurte poezi në harmoni me zjarrin e shpirtit dhe stilin e mendjes së tij të ndritur, duke i dhënë muzikalitet vargut si në Marshet Heroike – Patriotike.
 25-Vjetorit të Pavarësisë, i kushtoi poezinë “Naim Frashërit”, ideologut të Rilindjes Kombëtare dhe poetit më popullor që ka edhe sot shqiptaria, mbrojtësit më të madh të gjuhës shqipe që e quan:”Shpat’e ndritur e lirisë”
 Përvjetorin e 60-të të Pavarësisë, e kremtoi me botimin e poemës “Mbi Ta”, dedikuar kolegut, vjershëtorit, luftëtarit të paepur, për liri e pavarësi,”Poetit e Pushkatarit Rilindas” Risto Siliqit.
 Si poet e historian ka paraqitur artistikisht sakrificat e një populli, të drejtuar nga heronjtë strategë të cilët si yje të pashuar kanë lënë një dritë të pashembullt.
 Poema fillon,me vargjet, që në strategjinë e luftimeve, mund ta titullojmë si faza e Sulmit:
 Risto Siliqi- nisu shpejt// ku shfren me kob e liga/
 Ku ndeshet kombi i ngritur krejt //Me tri Kuçedra shtriga/
 Shpejt me mauzerin tënd zemrak// dhe penden e praruar/
 Ku mposht halldupin turkoshak//Atdheu duke u dëshmuar/….
 Është fjala për kryengritjen e Malësisë Madhe të vitit 1911, një epope e lavdishme e luftërave heroike që brezat e sotëm dhe ato që do të vijnë duhet ta mësojnë, jo vetëm për misionin që kreu duke bashkuar shqipëtarët e të gjitha trevave, por edhe për jehonën që pati në botë nga shtypi i shkruar se si një popull i vogël, që betohet vendosmërisht për liri e pavarësi, mundi të mposht një armik shumë të fuqishëm.
Ky shembull solidariteti mbarë kombëtar na duhet më shumë se kurrë, kur fqinjët verior e jugor dhe forca të errëta, përpëlitën me penetrue në forma të ndryshme përtej kufijëve shtetëror të Shqipërisë, vazhdojnë avazin e vjetër me pretendime. ( për kufijtë: tokësorë,ujorë, ajrorë, për varret,për kishat, për heronjtë, për lahutën e fustanellen …)
Shembull I lartë organizimi ishin edhe drejtuesit e kësaj kryengritje si Dedë Gjo Luli, Mehmet Shpendi…. të cilët, kullat e tyre të thjeshta, i kthyen në institucione të rëndësishme, në kuvende ku pleqëroheshin planet e luftimeve, me miratim të përgjithshëm.Ata ishin jo vetëm kuvendar të urtë e të arsyeshëm, por për veprimet e tyre konsultoheshin, kërkonin dhe pranonin këshilla edhe nga intelektualët luftëtarë, si Risto Siliqi, Luigj Gurakuqi, Hilë Mosi, Nikollë Ivanaj, mësuesi i ri Palokë Traboini…., të cilët u bënë njësh me kryengritësit, dhe pas tyre u përfshi;
 “kombi mbarë” në luftën “Me tri kuçedra shtriga”( 1- ballë për ballë me pushtuesit turq, 2-me tinzarët pas shpine serbo- malazezët,dhe 3- me fuqitë e mëdha që padrejtësisht copëtuan trojet shqiptare.)
Poema “Mbi ta” ka një lidhje edhe me krijime të tjera të poetit, me vargun:
 ”mes për mes për Shqipëri//Drini plak e i përrallshëm që mburon prej Shendaumi.”
 Gjë  që e ka  përsëritur dhe e ka mbartë  edhe nga poezitë “ Poradeci”, “Naim Frashërit”…..
 Nuk i mungonte aftësia poetit për të krijuar vargje të reja e të skalitura, por diçka tjetër e shqetësonte ….që e kishte kaq për zemër këte varg…
 Lumi për Poetin nuk ishte thjeshtë një nocion gjeografik a peisazhi, por kishte ngarkesë emocionale, historike, …sepse në Shqipërinë natyrale të Lasgushit Drini kalon ” mes për mes për Shqipëri”.
 Ndaj lumin më të gjatë, do ta paraqesi si vijë mesi të fushës Arbërore…Lasgushi si mjeshtër i simetrisë, ia ka lënë “Drinit plak”ta kallxojë historinë që mbart….sepse edhe lumin edhe liqenin edhe tokën e etërve i deshi të pandarë, siç na e ka falë Krijuesi. (kujto vargun:”Perëndim I vagëlluar mi liqerin pa kufir”)
 Në se do të Isha përpara nxënësve në vitet 1965 dhe më tej dhe ta komentoja këtë varg, duhet të kisha të varur në tabelë “Hartën e Shqipërisë Etnike” të projektuar nga Prof.Ahmet Gashi, dijetar e patriot kosovar ( koleg i Lasgushit dhe mësuesi i Zonjës tij, Nafijës, në Institutin “Nana Mbretëreshë.”) Në atë kohë nuk mund ta paraqisja, një mjet të tillë për ilustrim sepse ne njihnim vetëm hartën e cunguar të Shqipërisë, ndërsa Lasgushi çdo gjë që kompozonte kishte parasysh, Shqipërinë Etnike, për të cilën mendonte, shkruante dhe për ate vuante.
 Për të vërtetën historike, kufijtë nuk ishin pengesë për poetin. E paraqiti luftën e Malësisë me vullnetarë nga të gjitha trojet, duke bërë një paralelizëm me lumin Drin që gjatë udhëtimit mbledh ujërat e të gjitha degëzimeve malore duke u qetësuar deri në grykëderdhje.
 Lumi Drin si vijë mbrojtëse, që rrethon gjithë Fortesën Alpine I jep Dritë ( dritë emër i përafërt me Drin) gjithë këtij pejsazhi natyror, ku autori ka përshkruar ngjarjet e Malësisë Veriore,
 Në se te” Vdekja e Nositit”, poeti e ka personifikue vetëflijimin në emër të dashurisë për jetën,apo te “Gjeniu i Anijës“, ku shpirtin e fatosit “aspak nuk e thyen rreziku”, në poemën
 “Mbi Ta”poeti është i drejt për drejtë, me ngjarje dhe personazhe historikë që veprojnë shpejt dhe flijohen për të drejtat e tyre kundër masave represive të armiqëve shekullorë.
 Ky është edhe misioni që ka marrë përsipër poeti: sakrifikimi për Ideale të larta si një patriot I lirë, e shprehur në të gjitha poezitë patriotike me frymën e Rilindjes. (në poezitë “Naimit”,”Gjuha e zjarrtë”,“Lundra dhe flamuri”, “Bjeri telat” ..)
 që lidhen ngushtë me momentin aktual , ku fqinjët e ardhur nga ana anës pretendojnë me makinacione nga ma absurdet, të përvetësojnë territore, për të ngushtuar hapësirat legjitime te kombit shqiptar, autokton mijëra vjeçarë.
 Ndaj dhe poema “Mbi ta “ është një thirrje për unitet për shqiptarët kudo në botë, dhe të harmonizojnë kërkesat ndaj çdo përpjekje shoveniste si në vargjet e poemës:
 “Ku ngrihet kombi peshë //Ku mposht t’urryerin armik //Malsija burrëreshë;//
 Kështu forca e bashkimit ka produkt fitoren :“Rrok pushkën plaku qindvjeçar//Dhe shtatëvjeçar çunaku// “Atdheu duke u dëshmuar”
 Poeti duke njohur krenarinë natyrale të malësorve dhe kurajon e lindur, të cilët dallohen në ecjet e lehta e të shpejta, kur i thërret i pari tyre, i drejtohet Risto Siliqit:
 “ Nisu shpejt”, sepse veprimet luftarake ishin në drejtimin e duhur. Kryengritësit kishin nevojë për njerëz si R.Siliqi, mendimtar e jurist; organizator i shquar e luftëtar, që ishin në një Frymë ndaj: ”Fluturonim plot hare// si t’ ishin zogj me fletë//
 (Risto Siliqit (1882-1936) poet, publicist, avokat, aktivist i çështjes kombëtare shqiptare.I ndjekur nga regjimi turk e malazes, i denuar dy herë me vdekje, jetoi 10 vite në syrgjyn. Pasurinë që dispononte e shiti, për të ngritur hotelin “Albania” në qendër të shqiptarëve të Malit Zi,që të ishte një vend takimi për patriotët shqiptarë.Udhëtonte shumë në vendet ku ishin mërgimtarët shqiptarë për çështjen kombëtare.Mori pjesë aktive në kryengritjen e 1911 bashkë me Hilë Mosin, luigj Gurakuqin ….Si jurist e luftëtarë mori pjesë në Kuvendin e Greçës dhe ishte një ndër përpiluesit e memorandumit të quajtur “Libri i Kuq”.Në qeverinë e dalë nga Kongresi i Lushnjës, punoi si gjykatës në Vlorë dhe më vonë sekretar i Ministrisë së Drejtësisë.Me 1923 lidhi miqësi me Fan Nolin por pas 1924, nuk mori pjesë në jetën politike. Ishte themelues i klubit patriotik “Lidhja Shqiptare” dhe redaktor i organit “Shqypnija e Re”.Libri “Pasqyra e ditëve të përgjakshme “ është një vepër dokumentare letrare,ku detajohen, kryengritja e Kosovës 1910 dhe ajo e Malësisë Madhe 1911, ku evidentohen heronjte,Isa Boletini,Idriz Seferi,Dedë Gjo luli, Mehmet Shpendi…. Ku ngjarjet janë paraqitur me vërtetësi sepse ishte vetë pjesëmarrës në luftë.Protesta ndaj padrejtësive shoqërore ndihet në vjershën e gjatë “Burim Poetik” Vepra “Mrika në Shkangull” një vepër romantike,proteston kundër shoqërisë patriarkale.me zakonet e egra.Mbi bazën e së cilës djali i tij, shkrimtari,Llazar Siliqi, shkroi libretin e Operas Mrika. Ernest Koliqi në emër të djemnisë shqiptare, me rastin e ndarjes nga jeta, e krahason me Pashko Vasë Shkodranin dhe me Naim Frashërin duke theksuar: “Poet me ndjenjë të hollë, gazetar me kurajo, avokat me zotësi dhe ndershmëri” Duke vazhduar me Risto Siliqin, të cilit ia njihte vlerat si poet I kryengritjes se Kosovës me 1910 dhe i Malësisë Madhe si dhe aktiv me armë në dorë në luftime ravijëzon në poemë të gjithë bashkëluftëtarët me të cilët bashkoi forcën fizike dhe mendore, në aksione dhe kuvende. Lasgushi nuk i ndanë malësorët e veriut, ata s’njohin kufij, kanë një qellim të përbashkët duke përshkuar rrugë të vështira:
 “Kur zbritëm në shtegim jugor //Nga Drini i Zi matanë // këndonin me zë burrëror //Hotjanë dhe Shaljanë//“
 Shqiptarët ngjiten majave si dragoj me fletë.Ata vijnë edhe nga ana tjetër e Drinit, për t’u bashkuar: “Në kulm të Malësisë”. Lasgushi emrin e “Kosovës sokoleshë” nuk e ka përmendur ne poemë. Sa jetoi, digjej e përvëlohej për te, bile edhe lotonte,( e pashë në një video) kur ia përmendnin ngrinte zërin me ton “ Kosova është zemra Shqiptare, është Dardani “
Në kohën, kur poeti e shkroi poemen më 1965, si duket e kujtoi mikun e zemrës, Mitrush Kutelin, që shkroi “Poemin Kosovar “ të cilit, jo vetem që ia ndaluan veprën, por desh e futën të gjallë në dhe.
 Ndaj në poemë përmend – Istogun -dhe ja le “Drinit plak” të tregojë vendet ku përshkon.
Eshtë Peja tokë Shqiptare ku buron Drini i Bardhë dhe bashkohet me Drinin e Zi një arterie shekullore që lidhë Kosovën shqiptare me pjesën tjetër të Shqipërisë, “Ku Drin’ i bardhë nën Istog//merr fill drejt Shqipërisë.”
 ( Istogu shtrihet në pjesën veriore të Rrafshit të Dukagjinit, ku ngrihen lart “Bjeshkët e Rugovës”. Gjatë pushtimit turk I përkiste Sanxhakut të Pejës. Një zonë e banuar që nga kohët e prehistorisë. Këte e dëshmon rruga e vjetër që lidhte Detin Adriatik, gjatë kohës së Dardanëve dhe Romakëve e me tej, me Pejë,Mitrovicë,Shkodër.)
 Për të vertetuar lashtësinë e kësaj bashkësie poeti ka gjetur një toponim shumë interesant ku përdorë një fjalë të vjetër të gegërishtës “drumi”në vargun:
 “ Mes Arbërit,me mall rinor,// E zbret kalitas drumi” //Ku Drini plak e përrallor// Buron prej Shendaumi.”
 Fjalë që e gjejmë edhe në dialektin Çam( -drom-dhrom -rrugicë ). (Në veri ka kuptimin e një arterie kryesore që lidh krahinat e largëta, edhe kuptimin e një ure që dikur lidhte përmes drumit të telit Pejën me Gjakoven.Në një këngë kreshnikësh këndojnë: “ kuer u ba Kotuzi ndan vjeç//Aj ndan vetë në mejdan i ka pritë //Aj ndan drume ka zaptue //Aj ndan shehre tuj urdhnue// …. “drum” rrugë përmes lumit, që kalohet me një mjet lundërues ose me një urë me tela. Dikur një vig që lidhte dy brigjet e lumit… )
 Kur poeti jetonte , tregonin miqtë e tij, në ngjarjet e vitit 1981, buçiste zëri I tij “Kosova vullkaneshë”.E këte tokë të dashur ia kishin ndarë padrejtësisht nga trungu mëmë. Lasgushi vlon në shpirt ndaj shpërthente me krenari: ”Kush është lulja në Ballkan //Që bota i ka sevdanë /Kosova që s’njeh sulltanë /plot difë e kapedanë /Kosova që bën sulm në zjarr/porsi dragoj me fletë/siç bënte sulm ngadhimtar/ Gjergj Kastrioti vetë./…
 Edhe kosovarët e kanë nderuar e respektuar Lasgushin. Veprat e tij studioheshin, komentoheshin dhe botoheshin prej tyre. E ftonin në Kosovë, por për poetin kishte vështirësi të kalonte kufirin, kishte mospërputhje me rregjimin. Edhe kur filluan të vinin individ të caktuar në tokën mëmë e kërkonin ta takonin, nuk lejohesh takim privat,me kollosin e Lirikës shqiptare. Njëherë kur donte ta takonte prof. Hasan Mekuli, nuk e lejuan t’i shkonte në shtëpi, kur gjendja shëndetësore e pengonte të dilte jashtë.
 (Në dëshpërim e sipër u shpreh “ Pra s’u takova me Kosovën vullkaneshë .Pse? Sepse nuk lejohet takim privat në Vendin Tim (Shqipëri), të mos takohem me Vendin Tim (Kosovë). Pastaj “privat” jam unë – unë Lasgushi i kombit? Sa më dhemb! dhe sa më dëshpëron ! / nga Gazeta Liberale.)
 Ky është “Lasgushi I Kombit”, lasgushi I Poradecit që e gjenë vetën me vullnetarët: ”Mes Arbërit me mall rinor”…
 Edhe pse në poemën “Mbi Ta”,luftimet janë fokusuar në betejat përfundimtare,harta gjeografike e kryengritësve, vjen e zgjerohet, për ta zbuar njëherë e përgjithmonë armikun shekullor deri në fitore:
 “Për t’u mbuluar me lavdi/Në sulmet fitimtare”/
 Shtimin e rradhëve të luftëtarëve e vlerëson edhe si rezultat i virtyteve të larta që trashigojnë,bujarinë, shpirtin e sakrificës, mikpritjen,besën…
 “Kaptuam shtatë male rresht //Malësisë për t’ju falë /..Dhe ja shtatë burrat tok //Në kulm të Malësisë/…
 Të kujton heronjtë e legjendave si te Gjergj Elez Alia nandë vjet,nandë plagë…apo legjenda “Kush e solli Doruntinen” nandë djem,nandë nuse, nandë djepa…..

 Në se do t’i referohemi historisë për shtatë burrat e malsisë,numri shtatë, nuk është vetëm një inspirim folklorik i autorit nga legjendat , sepse janë të njohura bëmat e shtatë shaljanëve, të cilët nuk janë legjendë, por u bënë legjendar, ata janë shtatë emra të gdhendur në Përmendoren, buzë “Lumit të Shalës” dhe të përjetësuar nga Aktori i Madh, Ndrekë Luca,në Dramën “Shtatë Shaljanët”.
Atje, në betejën e Deçiqit, u betuan edhe shtatë prijësit e Bajraqeve të Malësisë: Hot,Grudë,Kastrat,Kelmend,Shkrel,Triesh,Kojë,(keto dy të fundit edhe pse ishin nën Malin e Zi morën pjesë në kryengritje). Atje në luftime të përgjakshme,për Majën e Deçiqit ranë edhe shtatë trimat e Kojës, bashkëluftëtarë të Dedë Gjo Lulit.
 Ndërsa në poemën ” Mbi Ta” të Lasgushit ata “shtatë burrat tok” vinin nga Malësia e Kosovës, sepse Malësia gjeneronte heronj.
Ata vinin fill pas kryengritjes së Kosovës më 1910, të vendosur për t’u ngjitur …“Në kulm të Malësisë”
 “Mirë se të gjejmë atdhe bujar! /Malësi e lavdëruar!/
 Pranon ti,oh! Pak gjak shqiptar /Që vjen për të dëshmuar./
 Atje, në “malësinë e lavdëruar”,
 u mblodhën tok dhe dëshmuan se kush janë:
Një solidaritet i paparë nga të gjitha anët , u bënë si një forcë e vetme duke arritur një kulm me 6 Prill 1911.
 “ U nismë shokë e miq//Prej shkodrës në malsitë//Ku Dedë Gjo Luli me Deçiq //I mbron atdheut kufitë//
 Me të vërtetë ishte simbolike, ngritja e flamurit në Deçiq, por betejat e luftimeve dhe diplomatike do të vazhdonin …
 Dhe nga kjo luftë e drejtë për të mbrojtë tokën e të parëve, kundër armiqëve shekullorë poeti është optimist:
 “luftëtarët do të fitojnë lavd e nder,.. ta ndjejë Evropa Mbarë”
 Duke ngritur lart jehonën e revolucionit të një populli mijëra vjeçarë në truallin e vet, me gjuhën më të vjetër, vargu i mësipërm bjen si këmbanë për shtetet e mëdha që e ndanë sipas oreksit tyre, duke e tkurrur në një shtet të vogël por të papërkulur.
 Një përmendore për kryengritjen e Malësisë Madhe, ka ngritur Gjergj Fishta, me kryevepren e historisë së letërsisë shqiptare,”Lahuta e Malcisë”, që është ruajtur si librat e shenjtë edhe kur ishte e ndaluar.
 Lasgushi e adhuronte Fishtën e quante “shkëmb i Tokës dhe shkëmb I shpirtit shqipëtar”.Kur Lasgushi vizitoi Shkodrën me Asdrenin dhe këmbyen librat me Fishtën, i bëri këte kushtim: ”Njeriut të Zotit meditans dhe militans,Burrit Shqiptar përfaqësonjës. Më të madhit epik të shekullit”.Liriku i madh, dinte përmendsh vargjet e lahutës dhe i citonte kur ishte me miqtë e tij ( Ah kadalë, Nikollë, t’vraftë Zoti// Se s’ke pa shqiptar me sy // Mu më thonë Oso Baroti// që e djeg veten megjithë ty)
 Edhe poema “Liria” e Ndre Mjedës i përket vitit 1911.Vargje kushtruese na ushtojnë edhe sot ”Lirim, Lirim.bërtet gjithkah malsia” të cilën në tekstet shkollore e kishim të përgjysmuar sepse përmendej Washingtoni si frymëzues i lirisë.Kurrë nuk patëm guximin të komentonim me nxënësit vargjet e mëposhtme nga poema “Liria” e Ndre Mjedës
 “Të lumtë o Washington! u zhvillat qielli//E njom toka për mall me brohorië//E mbi flamuj të zotnuem ndejt Luani// Pushoi te drita që shpërndan si dielli//Lirim, tuj britun në Filadelfia:”Amerikën zhgon Amerikani”
 Me vlerë për këto ngjarje është edhe poema “Lufta e Maleve” me 1500 vargje e Palokë Traboinit. (1888-1951) I lindur në Traboin, i shkolluar në Shkodër,mësues në Prizren,Shkodër, Tuz,Bajzë,e shumë fshatra të Malësisë, autor i shumë artikujve në revistat e kohës. Bashkëluftëtar dhe sekretar i Dedë Gjo Lulit.I ngarkuar prej tij të sillte në Hot nga Vjena përmes Dalmacisë flamurin që ngritën në Deçiq.Martuar me mbesen e Kolë Idromenos,vajza e motrës Tone. P.Traboini ishte i pa njohur për ne si edhe në historinë e letërsisë gjatë periudhës së diktaturës.
 Ashtu  edhe vepra e Risto Siliqit,”Pasqyra e Ditëve të Përgjakshme”, paraqet me vërtetësi kryengritjet e Kosovës 1910 dhe të Malësisë 1911.E njëjtë ishte edhe veprimtaria e Hilë Mosit të cilin Fishta te Lahuta e përshkruan:“Ky Hila djalë shkodran…,pushkën n’dorë//N’prazme flamurin kuq e zi//….” Na mburremi me këto intelektualë luftëtarë, që përveç kontributit shpirtëror e mendor ishin aktiv me armë në dorë,në Komitetin e Kryengritjes së Malësisë së Veriut.
 (H.Mosi 1885-1933 ishte poet i ”Zanit Atdheut “, botues e publicist në shumë organe shtypi,përkthyes, por me gradë shkencore arsimtar.Me 1908 kthehet në atdhe nga Bukureshti me “Himnin e Flamurit “ të thurur nga Asdreni. Pjesëmarrës në shumë kongrese si i Manastirit….Ishte senator e deputet I Shkodrës 1920-24,Prefekt në kohen e Nolit. E mbylli karrierën si Ministër Arsimi ku pati rastin të emërojë si mësues në Dhermi të riun P.Marko.)
 Nuk mund të paraqiten të gjithë poetët, sepse janë shumë vepra letrare e studime historike për këte ngjarje madhështore, që përgatiti Pavarësinë e Shqipërisë 1912.
 Në këte vazhdimësi të këtyre poetve, poema “Mbi Ta” shkruar nga kollosi i lirikës shqiptare e plotësoi tablonë e kësaj ngjarje të rëndësishme kombëtare aqë më tepër, që merrte vlerë, sepse zëri i poetit vinte nga Poradeci.
 Kështu Lasgushi(1899-1987) ishte në vazhdimësi me këte plejadë autorësh të përmendur për ta mbajtur të gjallë në kujtesen historike,artistikisht, këte ngjarje të lavdishme që çuditi botën, të bashkuar në luftën për liri. Lasgushi ishte koshient për çfarë shkroi sepse e jetoi Rilindjen në perjudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha, prandaj shqetësimin atdhetar të mbrojtjes së kombit dhe përparimit të shoqërisë shqiptare e ka shprehur edhe në poezi të tjera si te “Këng’e lashtë “ ku “do këndoj një mall’ të ri”
 Edhe në poezinë filozofike, Ai është tokësor e kombëtar sepse në vargun e tij zotëron Dheu, mali, liqeni,lumi,që janë jetësore, prandaj kanë edhe ngarkesë emocionale. Këte lidhje me tokën, poeti i gjenë edhe te malësorët e alpeve Shqiptare të cilët betohen:
 ” Për at qiell e për ket dhe”
 “Për kët votër” apo përshëndetjet,”bre burrë i dheut” që kanë forcën e Anteut të lidhur me tokën dhe që shprehin vendosmërinë e betimit “Pasha besën .
 Nisur nga kjo lidhje shpirtërore vargjet në poemën “Mbi Ta” rrjedhin si ujëvarë, ku trimat si rrufe përshkojnë, maja e gërxhe të thepisura, për t’i treguar gjoksin armikut turk , sllav a kush tjetër.
 Në krye të kësaj lëvizje gjithëpopullore, ngrihet madheshtorë kryetrimi 70 vjeçarë Dedë Gjo Luli: Figura e tij është e njohur botërisht; në publicistikë,në letërsi, në folklor,në studime shkencore …
 Në figurën e Dedë Gjo Lulit, të dalin para syshë gjithë luftëtarët nga të gjitha anët që iu bashkuan Sulmit, kushtrim, “Mbi Ta!Mbi Ta!”
 Shqiptarët kudo që janë, duhet ta përjetësojnë Heroin e Maleve edhe jashtë atdheut , siç bënë emigrantët italianët për Garibaldin,ku ngritën statujën e tij në
 “Washington Square Park in Manhattan,N.Y. C”. E gjetkë….
 Pra edhe “Dedë Vigani “ ishte Garibaldi Shqiptar,që bashkoi shqiptarët në beteja vendimtare.
 Ky Deda “Mbi krepat tmerrimtare//Ku as shqiponjat s’ngjitën dot,..”//
 Një figurë shumë e dashur për poetin, një luftëtar që e entuziazmon sa herë përmend bëmat e tij duke i dhënë përmasat si të Skenderbeut.
 (Dedë Gjo Luli,(1840-1915),udhëheqës popullor,një strateg,i ndërgjegjësuar në odat e kuvendeve,i stërvitur në beteja të përgjakshme në mbrojtje të Hotit e të Grudës,kundër vendimeve të Kongresit të Berlinit,
 Anëtar I Lidhjes së Prizrenit , e vazhdoi luftën edhe kur ishte i moshuar për vendimet e padrejta të Konf.së Ambasadorëve në Londër.Ishte Dedë Gjo Luli që u prini djemëve të Hotit për të shpëtuar Oso Kukën nga flaka e barotit në kullë të Vraninës.(i përjetësuar edhe te Lahuta e Fishtes.) Si udhëheqës u dallua në luftën kundër ushtrisë së Malit Zi të drejtuar nga Mark Milani,që ishte më i plotësuar ushtarakisht ,por që malësorët e zmbrapsen me turp, si në betejën e Rrzhanicës….
 E gjithë familja dhe fisi i Dedës ishin të angazhuar në luftërat për liri,
 Pas tij vinin djemtë,vajza Nareja, nusja e djalit Kolë,Nora …Ai nuk u step kurrë edhe kur mori lajmin e hidhur të djalit, Gjergjit 22 vjeçar, që ra heroikisht në një betejë të përgjakshme,e priti burrërisht dhe vazhdoi po me ate vrull luftën për mbrojtjen e trojeve të ndara padrejtësisht. Kryengritja që e ngriti në majë figurën e tijë ishte Beteja e Daçiqit në Prill-Maj 1911, kundër Osmanëve, ku ngritën flamurin shqiptar, aty ku u plagos edhe Nora..Kjo ngjarje bëri bujë të madhe në botë vuri në lëvizje të gjithë luftëtarët të penës e të pushkës për të bërë një agjendë ndërkombëtare për kryengritjen. Në ate kohë,Ismail Qemali vjen nga Italia I jep një impuls bashkimit të shqiptarëve,ku mblidhen në Greçe,luftëtarë, të pushkës e të penës, me 23 Qershor 1911……
 Po aq e rëndësishme për Poetin në poemë është edhe figura e Mehmet Shpendit,i përmendur në betejen e përgjakshme të Qafa e Agrit ku për 14 ditë me forca të pabarabarta i thyen me turp forcat turke që mbaheshin si të pathyeshmit, Shefqet Turgut Pashën.(10-24 ,1910)
 ….Mirditë e Shalë e Dukagjin /Puth Mehmet Shpend Luanin /… Dhe puth kuvendin heroik ,/
 Ku ngrihet kombi peshë,/
 ku mposht t’urryerin armik, /Malsija burrëreshë./
Dedë Gjo Luli dhe Mehmet Shpendi, ishin bashkë në Lidhjen e Prizreni 1878,ishin bashkë në Betejën e Rrzhanicës, bashkë në Deçiq, bashkë në Greçe, ….dhe të dy i vranë tradhëtisht veç e veç me 1915 nga forcat serbo-malazeze.
 (Mehmet Shpendi,1851-1915, i njohur me emrin Sokol Shpendi,një nga themeluesit e Djelmnisë së Shalës.Me 1908, kur po festohej Hyrjeti në Shkodër, mbledh shokët në aksion që të nxjirrnin luftëtarët e burgosur, duke thënë: ” të festojnë edhe ata me ne, se të drejtat dhe liritë po na i garantoka kushtetuta…”. Me 1911 në Memorandumin e Greçës do të firmoste në emër të “Djelmnisë së Shalës”.
 Me 1912 përkrah B.Currit, do të hynin në Shkup si triumfator.
 Me shpalljen e Pavarësisë, me trimat e Shalës e të Dukagjinit, ngritën flamurin Kombëtar në Logun e Kuvendit të Shalës në Abat.Por trupat malazeze nuk i rreshtën sulmet, për të avancuar në Shqipërinë e Veriut. Gjenerali malazes, Radomir Veshoviq, e thërret për bisedime dypalëshe për një marrëveshje armëpushimi me shqiptarët, si duket sa për ta larguar andej dhe futën 1500 forca në trojet shqiptare.Shqiptarët e fituan betejen, por Mehmet Shpendin e prenë në besë,e masakruan bashkë me shoqëruesit e tij 15 Korrik 1915.
 Para se të mbyllte sytë la amanet “Tokë e Qiell dorëzanë ju paça,besë anmikut kurrë me i n’zanë.)
Lufta e drejtë kundër pushtuesit u jepte forcë trimave që nuk ndaleshin për asnjë çast edhe pse ishin të pabarabartë në numër “dy mijë me njëzet mijë” thirrja për një sulm përfundimtar do të ishte humbja me turp e pashait me njëzetmijë
 “Dhe prap sulm: Mbi Ta! Mbi Ta! // Mbi mijërat e tjera, //Iu shtir përmendsh të ziut pasha// sikur vërshoj skëterra “//
 “Prapo-u shpejt, bre derbede,//Marsh!Me gjithë ushtrira!//Vjen Luma dhe t’i shtrin përdhe //Të majmet egërsirat.//
 Kurorëzimi i kësaj fitoreje ishte ngritja e Flamurit në Deçiq, por për fitorën përfundimtare lufta do të vazhdonte në të gjitha drejtimet.
 Ata prijës të maleve janë edhe të urtët e “kuvendit heroik “ siç e cilëson poeti sepse me emrin e tyre janë bërë peticionet,memorandumet, strategjia dhe organizimi i luftimeve. Ata trashëgonin përvojën luftarake dhe diplomacinë e etërve të tyre.
Me 10 Qershor 1878 Lidhja e Prizrenit, 22 Qershor 1911 Kuvendi I Greçës, që nga rëndësia janë si Kuvendi i Lezhës me 1444.
 Në poemë Lasgushi I drejtohet heroit, M.Shpendi “ Puth Kuvendin heroik” që ishte “Kuvendi i Greçës” vepër e malësorëve dhe e ideologve luftëtarë si R.Siliqi, Luigj Gurakuqi,Hilë Mosi, Ismail Qemali,Nikollë Ivanaj… ku patën përkrahjen edhe nga kuvendet e tjera; nga Vlora, Berati, Mitrovica, Çamëria, Arbëreshët e Italisë dhe të diasporës të dërguar nga Vatra.
> Kryengritja e malësisë ishte e mirëstudiuar : në krye kishte një komitet, që përgatiti një tubim, që i la historisë një dokument me 12 pika (si më vonë 14 pikat e Pres. Wilson) i paraprini dokumentit të pavarësisë 1912. Kjo Greçe e bekuar e katundit Bëkaj të Trieshit, ku dallohen edhe sot vendbanimet Ilire, ishte e ndarë nga trungu mëmë, ashtu si Prizreni ku u bë kuvendi historik,si Manastiri, ku u vendos Alfabeti shqip…
 Në Greçe doli deklarata më e fortë e bërë ndonjëherë nga shqiptarët para ngritjes së flamurit të Pavarësisë që e detyroi Portën e Lartë të fillonte negociatat me krerët e kryengritjes dhe të pranonte shumicën e kërkesave, të cilat i hapën rrugën autonomisë. Ato kërkesa edhe sot nuk e kanë humbur aktualitetin, derisa Shqipëria të realizojë bashkimin kombëtar në Evropën e Bashkuar.
 Lasgush Poradeci në këte zjarr betejash nuk e ndanë kontributin e grave malësore në luftime dhe në kuvende.Nuk ka dhënë emra të veçantë se ato janë shumë.
 Dhe prap djem e pleq e gra//Ngarendin t’armatosur//
 Një ndër këto luftëtare është e përmendur Tringa sokoleshë , të cilës shtypi botëror i bëri jehonë, me 1911 “Le Petit Journal” e përshkruan Tringë Smajlin si (“Yannitza,Albanian Joan of Ark” ) Virgjeresha (burrëresha) shqiptare Zhan D’Ark po të njëjtën gjë e përshkroi edhe gazeta” New York Times “ ndërsa Fishta I madh e kishte ngritur heroinën , në piedestalin e pavdekësisë te” Lahuta e Malcisë” …
 Në kryengritjen antiotomane të vitit 1911, Tring Smajlja u shqua së bashku me bashkëluftëtaren e sajë Norën (nusja e djalit e Dedë Gjo Lulit), bija e Kolë Baca Kurtit dhe shumë të tjera….
 Kur vëllezërit e Tringës ranë deshmorë, ajo veshi çakçirët, ngjeshi armët brezit, dhe iu ngjit malit përpjetë duke marrë pjesë në luftime direkte si luftëtare e sprovuar deri në majë të Deçiqit të Grudës, ku u valviti flamuri i Skenderbeut me 6 prill 1911. Ajo u dallua si pjesëmarrëse direkte në kuvendin historik të Greçës 10-23 qershor 1911, gruaja e parë që merr pjesë në një kuvend historik duke u trajtuar si e barabartë me hartuesit e memorandumit, që kishte në themel autonominë. Ajo e vazhdoi luftën edhe mbas 1912 kundër padrejtësisë, në aneksimin e trojeve shqiptare nga Konferenca e Londrës 1913, ku përfshihej edhe Gruda e saj e shtrejtë. Duke dhënë gjithë potencialin e saj fizik, shpirtëror e mendor për lirinë e Atdheut ajo mendoi edhe për përparimin shoqëror nepërmjet shkollimit, për këte shkrini gjithë pasurinë e saj për hapjen e shkollave në gjuhën shqipe si një traditë e hershme, që pranë çdo Kishe ngrihej një Shkollë.
> Një shembëlltyrë tjetër si e Tringës dhe e vashave shqiptare, Lasgushi e përjetësoi edhe te poezia “Lavdurim”botuar më 1931.
> Një dedikim për Parashqevi Qirjazi,që punoi pa pushim për çështjen kombëtare.( Një nga themelueset e institutit femëror “Kyrias” në Tiranë e Kamëz (1922-23). E para grua shqiptare dhe në botë që merr pjesë në një konferencë ndërkombëtare në Paris me 1919, si burrneshat malësore,pjesëmarrëse në kuvende.)
 Nuk mund ta ndajmë nga këto ngjarje edhe “Mbretëreshen e Maleve”. E.Durham e cila shkruan te “Brenga e Ballkanit”:Unë nuk gjej tjetër gjë që ata i besojnë vërtetë, përveç “Kanunit”dhe thënies që përbën kodin e tyre :”Nuk ka ushtri që të na nënshtrojë “
 Edith Durham, ishte prezent në grupimet e malësorëve me 1911, por në një funksion tjetër,në fushën diplomatike e cila me deputetin e parlamentit Britanik,Aubrej Herbert,lobonin për Shqipërinë,duke u bërë thirrje fuqive të mëdha, për dramat që po luheshin në kurriz të shqiptarëve.Ata shkuan edhe më tej, me 1912 krijuan Shoqatën Anglo-Shqiptare.
 Lasgushi (1899-1987)si progresist i jep prioritet pjesëmarrjes të të rinjëve të cilëve u përket e ardhmja, ashtu si heronjtë e poemës që shtuan radhët me pasonjës të vendosur për të vazhduar rrugën e tyre:
 “Ky Deda që nuk njeh sulltanë// Na dha Kolë Marash Vatën// Ky Shpendi që s’njeh Turk Osman// Na dha Zef Bua Shpatën//
 Nga një djalosh për luftë e zjarr //nga kull’e vet krenare //nga gjaku i zemrës, gjak shqiptar // Për Motrën shqiptare//
 Edhe Lasgushi ishte një luftëtar I paepur, edhe pse fizikisht kishte kaluar sëmundje jo të lehta,arma e tij e fuqishme ishte fjala e urtë dhe e zjarrtë (siç e thotë te poezia Sokrati “Zoti ynë quhet Dituri”)
 (Vetë Lasgushi qe një shembull i shkëlqyer në rininë e tij: studioi 17 vite nepër Universitetet e Evropës duke mbrojtur tri doktorata dhe tëre diturinë që akumuloi ndër vite e ndriçoi me yje në
 veprat e tij “Vallja e Yjeve”1933 dhe “Ylli i Zemrës”1937.Lasgushi si mjeshtër i penelit dhe skalitës i vargut, luftoi me vargjet që i përzgjodhi me mjeshtëri për t’i dhënë jetë dhe vazhdimësi idealit tij si njeri i lirë për një shoqëri të emancipuar në një shtet të bashkuar e të pavarur. Pena e tij e Artë, e shkroi gjuhën e bukur shqipe, me një stil të ri elegant e te zhdërvjelltë. Veshja gjuhësore e zgjedhur prej tij dhe e inspiruar nga folklori I ka dhënë poezive të tij ngjyrimin dhe përmbajtjen kombëtare.Nga kjo, poezitë e kollosit të lirikës shqiptare, kanë ritëm e melodi, kanë qenë dhe janë produkti më i mirë për kompozitorët. Poezitë e tij të hedhura në pentagram janë përjetësuar nga këngëtarë të famshëm si sopranoja e pavdekshme Tefta Tashko, apo këngëtari i fuqishëm i këngëve patriotike Ilir Shaqiri …..
 Duke qenë Lasgushi i tillë i pamposhtur, me një qëndrim dinjitoz dhe i pakomprometuar gjatë rregjimeve të ndryshme, kishte besim te rinia, që energjinë mendore e fizike ta vejë në funksion të zhvillimit, të progresit si te vargjet që nxitë edhe sot djalërinë të lidhin besën për Atdhe e komb, për liri, për lumturi, se Ata i duhen Shqipërisë më shumë se kurrë, sepe Ai vdiq me brengën e Shqipërisë të ndarë në pesë shtete dhe të pavarësisë së Kosovës dhe bashkimit të saj me trungun mëmë, si dikur në Iliri.Le të udhëhiqet sot Rinia nga ky Himn Maratonomak….

“MARSHI I DJALËRISË”

 Urdhëroj I madhi Zot/
 Zu ndrin yll I Shqipërisë /

Ndrine më s’ përmbahet dot /

Po rreh zemr’ e djalërisë /

Djalëri lart pë liri/
 Lart për Zonjën Shqipëtare! /

Yll në ballë e zjarr në gji /

Zjarr në gji për Shqipëri /

Digjen zemra djaloshare /

Lidhni besën për Atdhe
 Ju me gjak të Kastriotit /

Lidhni e shpejt e bëni be/
 Be që vret porsi rrufe
 Para kombit,  para Zotit /

Djalëri hen Yll I ri/
Djalëri keng’ e shendetit/
 Për Liri, për lumturi/
Rrofsh e lumja Djalëri! /

Rrofsh e qofsh sa val’e deti.
 L.Poradeci

KONCENSIONET, IKJA E MJEKËVE DHE KORRUPSIONI, SI U ZHYT NË KOLAPS MJEKËSIA SHQIPTARE

by

Erion Dasho, Drejtor i Shëndetit dhe Inovacionit në Frankfurt, Gjermani.

Erion Dasho, Drejtor i Shëndetit dhe Inovacionit në Frankfurt, Gjermani rrëfen Shqipërinë në përballje me pandeminë globale Covid-19. Në një rrëfim ekskluziv për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, mjeku Dasho analizon mjekësinë shqiptare se si përfundoi në kolaps prej korrupsionit e keqmenaxhimit, koncensioni i laboratoreve që solli një nga mangësitë më të mëdha të Shqipërisë atë të numrit të ulët të testeve sepse nëqoftëse nuk testohet, nuk kuptohet dhe nuk ka efektivitet pjesa tjetër e përgjigjes ndaj Covidit. Me Doktor Erion Dashon bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

Ç’PO NDODH REALISHT NË SHQIPËRI, SHIFRAT NË RRITJE TË TË PREKURVE DHE FATALITET, GABIMI  NË STRATEGJINË E KOMITETIT TË EKSPERTËVE TEKNIKË

Shqipëria është duke përjetuar një rritje të theksuar të numrit të rasteve, mesatarja gjatë javës që kaloi ka qënë mbi 300( treqind) dhe një rritje jashtëzakonisht e madhe në krahasim me javët paraardhëse. Fatalitetet që raportohen janë ende të ulëta pavarësisht se qarkullojnë fjalë se ka shumë persona të cilët humbin jetën si pasojë e simptomave të ngjashme me Covidin, por për shkak se testi i tamponit i ka rezultuar negativ nuk raportohen si vdekje nga Covidi. Strategjia e Komitetit Të Ekspertëve Teknikë ka qënë e gabuar në faktin se nuk u drejtua nga një përafrim strategjik por ishte reaktive, ishte e përbërë nga masa shpesh herë të pakuptimta si për shembull masa e fundit që kërkon me detyrim mbajtjen e maskave në publik ndërkohë që lejohet organizimi i panaireve ku personat nuk ruajnë distancimin fizik, vallëzojnë, pijnë, konsumojnë ushqim në vende ku nuk kanë mundësi ti dezinfektojnë apo ti lajnë duart, pra ka masa kundërsense të cilat realisht nuk bëjnë sens. Përgjigjia duhet të ishte orientuar nga parimi: testoj, gjurmoj, trajtoj, një parim tashmë i gjithëpranuar dhe natyrisht duhet të ishte bazuar edhe tek një partneritet me publikun, ku publiku të kuptonte  dhe  ti shpjegoheshin masat e qeverisë dhe ti kërkohej që  nga ana e tij publiku të zbatonte masat të tipit distancim fizik, higjenë personale dhe mbajtje e maskës aty ku është provuar që ka efektivitet dhe dobi.

KAPACITETET E SHQIPËRISË PËR MË TEJ NË LUFTËN NDAJ COVID 19, MASAT DHE PROPAGANDA

Shqipëria ka kapacitete sepse në fund të fundit Covidi është një sëmundje infektive, një sëmundje e cila nuk kërkon teknologji të lartë dhe masa të shtrenjta për tu luftuar dhe mbi të gjitha edhe Shqipëria ka një sistem shëndetësor, ka një rrjet spitalesh që fillojnë nga spitalet rajonale e terciare, ka një rrjet qendrash shëndetësore dhe ambulancash që mbulon krejt vendin dhe i ka të gjitha mundësitë  që nëqoftëse do të aktivizojë të gjitha këto burime, të luftojë siç duhet epideminë e Covidit. Por masat që janë marrë, e sqarova edhe më lart, janë masa të cilat nuk janë të orientuara strategjikisht, janë masa te cilat nuk bazohen në evidenca shkencore dhe masa të cilat shpeshherë janë kundërsens. Në këto kushte është e vështirë të luftohet Covidi. Për sa i takon propagandës, kjo është pjesa më e keqe, pjesa që mua më lë shijen më të keqe sepse Administrata, Qeveria, Komiteti i Eksperteve dhe Spitalet asnjëherë gjatë pandemisë nuk kanë pranuar gabimet e bëra por gjithmonë flasin për suksese dhe pikërisht kjo është ajo pjesa më e vështirë për tu gëlltitur sepse edhe vende që kanë patur përgjigje shumë më të sakta të bazuara mbi shkencë dhe mbi burime kanë pranuar herë pas here gabimet që kanë bërë, ndërsa sipas atyre që drejtojnë Shtetin dhe Ministrinë e Shëndetësisë në Shqipëri, ne kemi patur vetëm suksese. Dikur në muajin Prill na u tha se Shqipëria ishte duke punuar 10 herë  më mirë se Gjermania dhe 50 herë më mirë se Italia, tani mbyllen sytë përpara faktit se Shqipëria është vendi i fundit në Europë përsa i takon numrit të testeve, mbyllën sytë përpara faktit që shqiptarët po trajtohen në shtëpi, dhe duke paguar nga xhepi i tyre trajtime shumë të shtrenjta dhe mbyllën sytë para faktit që Shqipëria ka një vdekshmëri shumë të lartë në spitale dhe sidomos në Repartet e Reanimacionit. Të gjitha këto tregojnë që është një propagandë e cila nuk bazohet në atë që është realiteti i përditshëm shqiptar.

IKJA E MJEKËVË NGA SHQIPËRIA, FUTJA E SISTEMIT SHËNDETËSOR NË KOLAPS

Mjekësia nuk bëhet vetëm me mjek por mjekët janë burim i domosdoshëm për të ofruar shërbim shëndetësor. Pra pa mjekë është e pamundur dhe sot Shqipëria ka numrin më të vogël të mjekëve për banorë në Rajonin Europian, dhe vendi që qëndron i parafundit në klasifikim është Taxhikistani. Pra kuptohet se në çfarë gjendje është katandisur sistemi shëndetësor shqiptar. Një mijë mjek janë larguar nga Shqipëria vetëm gjatë 20 viteve të fundit. Për të krijuar një mjek nevojiten përveç 12 viteve të shkollës parauniversitare edhe 10 vite shkollim në Fakultetin e Mjekësisë dhe në Specializim, dhe të pakten një 10 vjeçar që mjeku i sapo specializuar të krijojë përvojen e duhur për të ofruar kujdes shëndetësor të pavarur. Pra ne kemi krijuar një boshllëk i cili kërkon 10 vite që të mbushet nëqoftëse ne fillojmë sot të punojmë në mënyren e duhur.

SI E KANË SHKATËRRUAR KONCENSIONET MJEKËSINË SHQIPTARE 

 Koncensionet e kanë dëmtuar në rrënjë mjekësinë shqiptare, ku koncensioni  i laboratoreve ka paralizuar praktikisht rrjetin e laboratorëve dhe Shqipëria sot nuk mund të testojë sepse të gjitha kapacitetet laboratorike janë dhënë me koncension privat. Koncensioni i Check Upit e ka kthyer mjekun e familjes nga një profesionist në një argat të kompanisë që bën Check Up. Koncensione të tjera që herë pas here kanë dal në vëmendjen e publikut edhe kur janë të sakta nga ana teknike dhe bëjnë sens, vijnë me një faturë shumë më të lartë sesa duhet të ishin dhe kjo ka bërë që ta privojnë sistemin shëndetësor nga ato fonde që po të ishin investuar me mençuri dhe sipas prioriteteve do të kishim patur rezultate shumë pozitive, por kanë përfunduar në xhepat e koncensionareve.

KONCENSIONI I LABORATORËVE DHE NDIHMA E MUNGUAR NË LUFTËN NDAJ COVID 19  

 Koncensioni i laboratorëve ka luajtur një rol negativ sepse pikërisht në kulmin e epidemisë së Covidit, një konsorciumi privat që ka fituar të drejten për të menaxhuar sistemin e  laboratorëve publikë për një periudhë shumëvjeçare ju transferuan këto asete, dhe ka patur deri paradokse ku Ministria e Shëndetësisë ngriti një laborator të ri në QSUT i cili pasi operoi për disa ditë, u mbyll nga koncensionari. Këto kanë qënë fjalë, duhen vërtetuar nëqoftëse kanë qënë të vërteta ose jo, por nëse kanë qënë të vërteta bëhet fjalë për një situatë skandaloze sepse ai laborator do të kishte ndikuar jashtëzakonisht për të përmirësuar një nga mangësitë më të mëdha që ne kemi, atë të numrit të ulët të testeve. Nëqoftëse nuk testohet, nuk kuptohet dhe nuk ka efektivitet pjesa tjetër e përgjigjes ndaj Covidit.

MESAZHI JUAJ SENSIBILIZUES E PATRIOTIK PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËS NË USA

Të gjithë shqiptarët janë borxhlinjë dhe mirënjohës komunitetit të shqiptarëve  në Amerikë për atë që kanë bërë dhe luftën që kanë bërë për të mbrojtur kauzën tonë patriotike dhe besoj që mjekët në Amerikë do të vazhdojnë të luajë rol duke ofruar lidership, ekspertizë dhe mbështetje siç ka ndodhur gjate muajve të pandemisë. Mjekët shqiptarë e kanë ndjerë mbështetjen e kolegëve që punojnë në Amerikë dhe uroj që kjo të institucionalizohet dhe të mos jetë një marrëdhënie që përfundon gjatë  pandemisë sepse Covidi do të largohet për pak muaj kur të dalë vaksina dhe të mbarojë periudha e emergjencës, por problemet e mëdha që ka sistemi shëndetësor në Shqipëri do kërkojnë gjithmonë mbështetje nga koleget tanë që jetojnë e punojnë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

“ÇËSHTJA E DETIT” NË GJYKATËN NDËRKOMBËTARE TË HAGËS

by

Kujdes nga grekët edhe kur ju sjellin dhurata!-

Analizë nga Rafael Floqi-DIELLI-

Rama pasi vizitoi Ankaranë, shkoi në  Athinë i mëshoi faktit që “çështja e detit” mund të zgjidhet në një gjykatë ndërkombëtare dhe këtë ide e kishte ndarë edhe me homologun grek. Por pse u hodh kjo ide , kur pak kokë më për ai fliste për bisedime, pastaj me bisedime të dështuara me qeverinë e Tsipras ?Nuk janë të qarta arsyet dhe rrethanat, që e detyruan kryeministrin shqiptar të dalë në 16 shtator 2020 me një ide të vjetër greke dhe t’ia servirte opinionit shqiptar si ide të tij diplomatike.

Deti Jon. Sipas shqipes pellazgjike, do të thotë “deti i jonë”. Kuptimi i qartë. Emri Jon vjen nga gjuha greke Ἰόνιον (πέλαγος) thotë Wikipedia. Etimologjia e saj është e panjohur. Për grekët e panjohur, për shqiptarët jo. Shkrimtarët e lashtë grekë, veçanërisht Eskili, e lidhën atë me mitin e Io-s. Në greqishten e lashtë mbiemri Ionios (Ἰόνιος) u përdor si epitet për detin sepse Io notoi përmes tij.E vështirë për t’u pranuar. Por sot na thonë se në këtë det Greqia ka të drejtë të marrë dhe ujërat dhe na shtyjnë në tokë. Ç’po ndodh kështu?

Kur shtetet legalizuan fushën detare në shekullin e 20-të, marrëdhënia midis shteteve dhe hapësira detare ndryshoi. Që nga kthesa e mijëvjeçarit, prirje të caktuara globale kanë amplifikuar më tej rolin e oqeaneve në çështjet ndërkombëtare. Kjo ka çuar në një përqendrim të ri në hapësirën detare, si dhe të drejtat dhe përgjegjësitë e shteteve brenda kësaj fushe, të përvijuara përmes konceptit të një ‘kufiri’ në det. Cili, në thelb, është një kufi detar? Pse shtetet përfundojnë duke i kundërshtuar ato? Ndoshta më e rëndësishme, si veprojnë shtetet për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të tilla dhe si mund ta kuptojmë më mirë zhvillimin e parimeve ligjore dhe politike që mbështesin përpjekje të tilla?

Kjo shtron pyetjen: Cili, në thelb, është një kufi detar dhe pse shtetet përfundimisht i kundërshtojnë ato? Ndoshta më e rëndësishme, si veprojnë shtetet për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të tilla dhe si mund ta kuptojmë më mirë zhvillimin e parimeve ligjore dhe politike që mbështesin përpjekje të tilla në dritën e delimitimit të Detit Jon?

Pse po mburret tani Greqia?

Greqia po mburret. Kryeministri grek, Kyriakos Mitsotakis, ka reaguar disa ditë më parë sërish përsa i përket dakordimit së arritur me Shqipërinë për ta çuar në Hagë çështjen e kufijve detarë. Gjatë një fjalimi nga foltorja e parlamentit, teksa fliste për arritjet e tij dhe kritikonte kreun e SYRIZA-s, Aleksis Cipras, Mitsotakis është ndalur për një moment tek çështja e detit. Sipas kreut të qeverisë greke, Greqia do të zgjerohet me 12 milje në Jon pasi kjo është një e drejtë e patjetërsueshme e saj, dhe as nuk diskutohet dhe as nuk kushtëzohet. Vendi aktualisht ka një marrëveshje të nënshkruar për demarkacionin gjeografik me Italinë. Është e vështirë të negociohet marrëveshja e pjesshme e demarkacionit me Egjiptin. Dhe ka një marrëveshje në parim me Shqipërinë për të referuar çështjen e EEZ në Hagë pasi Greqia ka zgjeruar ujërat e saj territoriale’’, tha Mitsotakis .

Këtë tezë e riktheksoi dhe Ministri Dendias në një deklaratë të Ministrisë së Jashtme ku thuhej: ”Ne kemi demarkuar shelfin tonë kontinental dhe Zonat tona Ekskluzive Ekonomike, së pari me Italinë, me Egjiptin dhe më pas me Shqipërinë, ku së fundmi kemi rënë dakord për t’ia referuar çështjen Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë pas përfundimit të procesit të shtrirjes së ujërave territoriale të të dy vendeve në 12 milje detare sipas Ligjit Ndërkombëtar të Detit.  Për sa kohë ka vullnet, besoj se procesi nuk do të jetë problem. Zgjidhja e kësaj çështjeje do të jetë e dobishme për të dy vendet. Janë pra, të gjitha arsyet për të ruajtur klimën e besimit dhe respektit të ndërsjellë, e cila u theksua nga të dy palët gjatë vizitës sime të fundit, dhe për të forcuar agjendën pozitive në marrëdhëniet tona dypalëshe. Greqia duhet të krijojë një marrëdhënie strategjike me Shqipërinë dhe mendoj se pala shqiptare është shumë pozitive në këtë drejtim”, është shprehur Dendias, sipas raportit të faqes zyrtare e Ministrisë së Jashtme greke, mfa.gr.

Pse dhe si lindi ideja e Gjykatës së Hagës ?

Rama pasi vizitoi Ankaranë, në  Athinë i mëshoi faktit që çështja mund të zgjidhet në një gjykatë ndërkombëtare dhe këtë ide e kishte ndarë edhe me homologun grek. Por pse u hodh kjo ide, kur pak kokë më për ai fliste për bisedime, pastaj me bisedime të dështuara me qeverinë e Tsipras ?

 A ka pasur një tekst marrëveshje që i është porositur, apo grekët i kanë paraqitur para një ridiskutim të marrëveshjes së vjetër, siç duket. Vetë fakti i pranisë së motrës të kryeministrit Micotaqis, Dora Bakojanis, tregonte se pala greke e kishte një plan gati. A ishte Rama i papërgatitur për këtë? Vetë fakti se Rama para kësaj bisede takoi presidentin Turk Erdogan, në kokën që Turqia e Greqia po vringëllojnë flotat në Egje. A ka marrë ai këshillën turke? Apo kjo kërkesë për Gjykatën Ndërkombëtare është një shtyrje në kohë e zgjidhjes dhe e hedhjes së patates të nxehtë në dyert e Gjykatës para zgjedhjeve, ndërkohë në Shqipëri, nuk ka ende Gjykatë Kushtetuese dhe grupi negociator që zhvilloi bisedime me palën greke për rreth dy vjet, tani nuk funksionon më. “Grupi ynë negociator për çështjen e detit ka nevojë për ndryshime, pasi disa anëtarë të tij janë larguar nga pozicionet që mbulonin që kur ishin  zgjedhur në grupin negociator, ” bëri me dije kohët e fundit Rama para takimit.

Mos marrëveshjet  për delimitimin e kufirit zgjidhen nga Gjykata Ndërkombëtare e Detit me Qendër në Hamburg, Gjykata e Hagës ose nga një pale e tretë. ndërmjetësuese. 

Kundërshtitë mes palëve duket se janë shfaqur kur nisën negociatat për një marrëveshje lidhur me ndarjen e hapësirave detare në Detin Jon, në vitin 2018, që u pezulluan në verën e 2019-ës.  Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Greqi, të humbura nga ish-kryeministri Cipras dhe të fituara nga kryeministri aktual Mitsotaqis, në korrik 2019, duket se e zhvendosën Marrëveshjen e Detit me Shqipërinë në një nga prioritetet e Greqisë, që në vitin e parë të mandatit qeverisës Mitsotakis.

Për çfarë delitimimi te kufijve detarë bëhet fjalë ?

Te dyja palët ranë dakord në Tiranë se do të jetë Gjykata Ndërkombëtare, për të cilën Rama pret të jetë “e drejtë dhe objektive.”  Por problemi që nuk thuhet haptas është se për çfarë delitimimi të kufijve detarë bëhet fjalë. Konventa e Montego Bay-t dhe Ligji Ndërkombëtar i Detit i njeh të drejtën çdo vendi për të shtrirë ujërat e tij territoriale në 12 milje detare. Por cilat janë këtu implikimet e kësaj kërkese të re greke për t’u zgjeruar në 12 milje nga 6 milje detare të mëparshmet qoftë edhe në përputhje me të drejtën ndërkombëtare. 

Mekanizmi i vendosur nga Konventa e Montegos Bay-t parashikon katër mënyra alternative për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve: Gjykata Ndërkombëtare për Ligjin e Detit, ( me qendër në Hamburg ) Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë, një gjykatë arbitrazhi e konstituuar në përputhje me Aneksin VII të Konventës dhe një arbitrazh të veçantë gjykata e konstituuar në përputhje me Aneksin VIII të Konventës.

 “Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, me siguri nuk e ka lexuar librin tim, reagonte pak kohë më parë  gazetari dhe diplomati Shaban Murati “Çështja e paqenë e detit: Një intrigë greke apo shqiptare?”, i vetmi libër që trajton bisedimet diplomatike detare 2008-2018 midis dy vendeve, ndaj nuk do të dilte në 16 shtator 2020, pas darkës së ngushtë me kryeministrin grek, me pretendimin e madh se “Unë kam një ide shumë të thjeshtë, ne mund ta zgjidhim çështjen më mirë nëpërmjet gjykatave ndërkombëtare”. Nuk do të dilte me apoteozën tipike ballkaniko-bizantine “unë kam idenë”; në librin për çështjen e detit botuar në mars 2018 trajtohet alternativa e gjykatës ndërkombëtare, e propozuar diplomacisë shqiptare nga diplomacia greke si zgjidhje.”

Mirë librin dhe dosjen zyrtare të bisedimeve nuk i ka lexuar Rama, as e ka lexuar dhe as dëgjuar se në 16 shtator përpara kryeministrit shqiptar në tryezën e rrumbullakët të organizuar në Athinë nga revista britanike “The Economist” ish-ministrja e jashtme greke Dora Bakojanis duke folur për marrëveshjen e detit deklaroi “t’i drejtohemi gjykatës ndërkombëtare për këtë çështje”. Bakojanis, që ishte firmëtarja e marrëveshjes së zezë të detit të vitit 2009 midis dy vendeve, nuk tha që është “idea ime”, sepse ajo e din që, është ide e vjetër diplomatike greke.

Autogoli i Ramës

Shihni djallëzinë greke: I thotë Shqipërisë për ta çuar në gjykatë ndërkombëtare, por vetë Bakojanis si ministre e jashtme dhe gjithë qeveritë greke që nga 2009 e deri tani nuk e kanë dërguar në gjykatë ndërkombëtare marrëveshjen e detit të anuluar me të drejtë nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë. Nuk e dërgon Athina, sepse nuk ka çështje për t’u dërguar. Greqia nuk ka dërguar në gjykatë ndërkombëtare çështjen e caktimit të zonave ekonomike detare me Italinë, ku bisedimet zgjatën 43 vjet. Nuk ka dërguar çështjen e kufijve detarë dhe të zonave ekonomike ekskluzive me Turqinë, që ka nisur bisedimet që në 1973, pra 47 vjet më parë.

Dhe me dinakërinë diplomatike greke ia hodhën kurthin e gjykatës ndërkombëtare qeverisë shqiptare. Athina e nxiti diplomacinë dhe qeverinë shqiptare dhe Rama bëri autogolin e madh të gjykatës ndërkombëtare, autogol që tani e shpall me krenari se ta gjuajë personalisht vetë kryeministri i Shqipërisë.

Berisha : “Unë shtroj pyetjen se përse Rama e refuzoi gjykatën, që sot e ka pranuar?

Nga ana tjetër, për të mbrojtur marrëveshjen  e bllokuara nga Gjykata Kushtetuese ish-kryeministri Sali Berisha deklaroi në emisionin Rubikon se pas tetë vitesh, Edi Rama është shprehur se për ndarjen e detit me Greqinë mund të shkohet në gjykatë ndërkombëtare, ashtu siç ishte lënë parimisht nga qeveria e Berishës përpara se të largohej nga pushteti. Berisha tha se Rama nuk shkoi gjatë këtyre tetë viteve pasi gjykata do të provonte se marrëveshja e vitit 2009 ishte optimale.  “Unë shtroj pyetjen se përse Rama e refuzoi gjykatën, se sot e ka pranuar? Por pavarësisht insinuatave dhe motivit të Berishës pyetja qëndron.

“Kishte vetëm një arsye: se gjykata do pranojë që marrëveshja është optimale. Ai kishte frikë se marrëveshja ishte optimale. Ai kishte një mundësi të artë që të faktonte se Sali Berisha shkeli interesat kombëtare, prandaj kishte frikë të shkonte në gjykatë”, shtoi Berisha.

Tani Shqipëria shkon në gjykatë në Hagë, dhe në zonën ku distanca mes brigjeve është 18 km, Shqipëria merrte 12, Greqia merrte 6. Tani në gjykatë, Greqia do marrë 9 dhe Shqipëria 9,” tha Berisha.

Greqia nuk ka shpallur ndonjë konflikt për kufijtë detarë me Shqipërinë

Nuk janë të qarta arsyet dhe rrethanat, që e detyruan kryeministrin shqiptar të dalë në 16 shtator 2020 me një ide të vjetër greke dhe t’ia servirte opinionit shqiptar si ide të tij diplomatike. Përse nuk duhet Shqipëria t’i drejtohet një gjykate ndërkombëtare për të ashtuquajturën çështje e detit me Greqinë, se është një çështje e paqenë. Nga ana tjetër, Shqipëria nuk ka konflikt me Greqinë për detin, sepse t’i drejtohesh Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë do të thotë që ekziston një konflikt aktual për kufijtë territorialë detarë. Kufijtë detarë të Shqipërisë janë të përcaktuar dhe të njohur ndërkombëtarisht dhe nuk japin asnjë shkas për rihapjen e çështjes në një gjykatë ndërkombëtare.

Greqia nuk ka shpallur ndonjë konflikt për kufijtë detarë me Shqipërinë. Nëse Athina do të kishte pasur baza juridike për pretendimet e saj ndaj kufijve detarë nuk do të kishte pritur 80 vjet, por do t’u ishte drejtuar me kohë gjykatave ndërkombëtare. Greqia i ka duart e lidhura nga aktet ndërkombëtare për kufijtë e Shqipërisë me të. Këtë e pranoi edhe ministri i jashtëm grek Kocias në vitin 2018, kur u kujtoi kolegëve të tij të qeverisë se ka një akt ndërkombëtar të delimitimit përfundimtar të kufijve grekë me Shqipërinë të fuqive të mëdha në Paris në vitit 1926.

Pse ngutet Rama për ta çuar çështjen në Hagë?

Çfarë mendon qeveria e sotme shqiptare se duhet të çojë në gjykatën ndërkombëtare, që ta ndërmarrë këtë hap juridik: Marrëveshjen e anuluar të detit, çështjen e kufijve detarë kufijve, që janë të padiskutueshëm dhe nuk mund të bëhen objekt tratativash, apo çështjen e zonave ekonomike ekskluzive për të cilat nuk ka konflikt? Nuk dihet pse ka një ngutje nga qeveria shqiptare për ta dërguar çështjen e detit në një gjykatë ndërkombëtare. Është një ngutje që të kujton nxitimin me të cilin qeveritë shqiptare në 2008 dhe në 2018 negociuan marrëveshjen e detit me Greqinë, shkruan Shaban Murati. Kufijtë detarë dhe tokësorë të Shqipërisë me Greqinë janë përcaktuar me kohë me një Traktat Ndërkombëtar me emrin Protokolli i Firences në 1925 dhe vulosur nga fuqitë e mëdha me “Aktin përfundimtar të delimitimit të kufijve të Shqipërisë” të 30 korrikut 1926 në Paris, të pranuar dhe të firmosur edhe nga qeveritë e Greqisë, Jugosllavisë dhe Shqipërisë.”.

Vendimin e Shqipërisë dhe Greqisë që çështja e diskutueshme e përcaktimit të kufijve detarë t’i besohet një mekanizmi ndërkombëtar si Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë, është për Profesorin shqiptar të së Drejtës ndërkombëtare Xhezair Zaganjori, i cili ka qenë dhe relatori i çështjes së marrëveshjes së detit më Greqinë në vitin 2009, në Gjykatën Kushtetuese, e sheh si të nxituar se “është shumë shpejt për të nisur një procedurë të tillë”.

Nuk shkohet në Hagë pa pasur pikat e mosmarrëveshjes

Mirëpo shkohet në Hagë, por pse  gjithë ky sekret ku janëçështjet ku s’bihet dakord?  “Këtë  kërkon në fakt edhe vetë Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, pra Gjykata e Hagës. Ajo duhet të ketë marrëveshjen mes palëve për gjykimin e konfliktit, ku të përcaktohen qartësisht pozicionet e palëve si dhe pyetjet konkrete të cilave ajo duhet t’i kthejë përgjigje. Përndryshe – nënvizon Profesor Zaganjori –ndaj Gjykata nuk ka se si ta pranojë kërkesën e tyre. Ajo nuk është dhe nuk mund të jetë një instrument për të shkarkuar ngarkesat politike e “patriotike” apo konfliktet e brendshme ose të jashtme të palëve”.

P.sh. mosmarrëveshja mes Kroacisë dhe Sllovenisë për ndarjen e hapësirave detare në Gjirin e Piranit, ku dërgimi çështjes në një gjykatë arbitrazhi “është dashur të kalojë fillimisht përmes miratimit respektivisht me referendum në Slloveni dhe në Parlament, në rastin e Kroacisë, sepse sovrani duhet ta dijë se përse bëhet fjalë. Cilat janë pretendimet konkrete të palëve dhe ku e përse lind mosmarrëveshja apo konflikti mes tyre që shtron nevojën për të shkuar në një mekanizëm ndërkombëtar”

Përse në Gjykatën e Hagës dhe jo në Tribunalin Ndërkombëtar për Ligjin e Detit?

Këtu lind një pyetje tjetër përse në Gjykatën e Hagës dhe jo në Tribunalin Ndërkombëtar për Ligjin e Detit i krijuar në 1994 është një organ i pavarur gjyqësor i themeluar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara për të Drejtën e Detit për të gjykuar mosmarrëveshjet që dalin nga interpretimi dhe zbatimi i Konventës. Konventa krijon një kornizë ligjore gjithëpërfshirëse për të rregulluar të gjithë hapësirën oqeanike, përdorimet dhe burimet e tij. Ai përmban, ndër të tjera, dispozita në lidhje me detin territorial, zonën fqinje, shelfin kontinental, zonën ekskluzive ekonomike dhe detin e hapur.

 Marrëdhënia midis Gjykatës Ndërkombëtare të Gjyqit dhe Gjykatës Ndërkombëtare të Krijuar Rishtas për Ligjin e Detit në Hamburg, sipas Carl-August Fleischhauer, është plotësimi i fundit në grupin e institucioneve gjyqësore ndërkombëtare. Krijimi i tij pasoi hyrjen në fuqi të Konventës së Kombeve të Bashkuara për Ligjin e Detit (UNCLOS) në nëntor 1994 dhe u zhvillua në përputhje me Aneksin V1 të Konventës. Roli dhe funksionet e tij janë të përshkruara në Pjesën XV të Konventës me titull “Zgjidhja e Mosmarrëveshjeve” dhe në Pjesën XI me titull “Zona” që term, në përputhje me Nenin 1 të Konventës, do të thotë shtrati i detit dhe fundi i oqeanit dhe nëntoka. e tij, përtej kufijve të juridiksionit kombëtar ,pasi regjimi legal i caktimit të Zonës Ekskluzive Ekonomike, përcaktohet në pjesën e V të UNCLOS.

Tribunali, por tashmë në Ligjin e Konferencës së Detit kur u hartua Konventa -, nëse krijimi i një organi të posaçëm juridiksioni ishte i garantuar për ligjin e mosmarrëveshjeve në det.  Në pjesën e XV- të e Konventës përcakton një sistem gjithëpërfshirës për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që mund të lindin në lidhje me interpretimin dhe zbatimin e Konventës. Sidoqoftë, nëse palët në një mosmarrëveshje nuk arrijnë një zgjidhje me mjete paqësore të zgjedhjes së tyre, ata janë të detyruar të përdorin procedurat e detyrueshme të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve që përfshijnë vendime të detyrueshme, subjekt i kufizimeve dhe përjashtimeve të përfshira në Konventë.

Marrëveshjetmëtëçlirëta dhe mëtë lira se gjykatat

Parimet që udhëheqin vizatimin e kufijve detarë janë një gjë, mënyra sesi shtetet zgjidhin mosmarrëveshjet për kufijtë detarë është diçka më ndryshe. Duke iu kthyer mënyrës sesi – praktikisht – shtetet arrijnë të bien dakord mbi mosmarrëveshjet kufitare, shtetet mund të bien dakord për një zgjidhje të ndërsjellë pas negociatave bilaterale; ose pasi të jenë përpjekur të negociojnë me mirëbesim, ata mund të paraqesin çështjen për gjykim në GJND ose një gjykatë tjetër ndërkombëtare si ITLOS (Tribunali Ndërkombëtar për Ligjin e Detit); ose ata mund të përdorin arbitrim të palëve të treta si Gjykata e Përhershme e Arbitrazhit (PCA).

Sidoqoftë, për shkak të nevojës për kompromis, mosmarrëveshjet zakonisht zgjidhen përmes negociatave dypalëshe pa përdorimin e gjykatave ndërkombëtare. Pasiguria për sa i përket rezultatit të gjykimit ndërkombëtar dhe arbitrazhit nuk i frymëzon shtetet të sjellin çështje para gjykatave dhe gjykatave. Zgjidhja e një mosmarrëveshje dypalëshe i lë shtetet me mundësinë e një zgjidhjeje krijuese që nuk kufizohet nga rregullat ndërkombëtare të zbatuara nga gjykatat dhe tribunalet. Për më tepër, çështjet gjyqësore janë të kushtueshme dhe në fushën detare, procesi shpesh kërkon shumë të dhëna shkencore, duke e bërë të shtrenjtë për shtetet të ndjekin aktivisht caktimin e kufijve.

Si pasojë, më shumë se 90% e kufijve detarë janë vendosur përmes negociatave bilaterale [72], f. 131], ku shtetet janë të lira të zgjedhin cilado qasje që preferojnë kur përcaktojnë hapësirën detare. Sidoqoftë, studimet tregojnë se megjithëse shtetet zgjedhin negociatat bilaterale për të shmangur prangat e gjykimit / arbitrazhit ndërkombëtar, ata prapë mbështeten dhe kryesisht u përmbahen parimeve ligjore siç përcaktohen në vendimet e gjykatave ndërkombëtare.

Shqipëria s’ka arsye dhe bazë juridike, diplomatike, politike dhe historike t’i drejtohet vetë Gjykatës

Shqipëria nuk ka asnjë arsye dhe bazë juridike, diplomatike, politike dhe historike t’i drejtohet vetë Gjykatës ndërkombëtare të Hagës. Për Shqipërinë kufijtë kanë ekzistuar dhe ekzistojnë dhe do të përbënte një akt të rëndë të shkeljes së sovranitetit dhe të integritetit territorial çdo kërkesë e qeverisë shqiptare për arbitrazh ndërkombëtar të kufijve tanë.

Nëse bëhet fjalë këtu për kufijtë detarë, “Dërgimi nga Shqipëria në gjykatën ndërkombëtare të marrëveshjes së vdekur të detit do të krijonte precedentin e rrezikshëm të përpjekjeve të Greqisë për revalorizimin e marrëveshjes së rrezikshme antikombëtare, të zhvleftësuar në historinë e marrëdhënieve dypalëshe, si i ashtuquajturi “Protokoll i Korfuzit” i vitit 1914, i cili nuk ratifikua kurrë as nga parlamenti i Shqipërisë dhe as nga qeveria e kryeministrit Turhan Pasha, por nuk u ratifikua kurrë as nga parlamenti i Greqisë. Një nga fatkeqësitë më të mëdha kombëtare është sëmundja e diplomacisë shqiptare të tranzicionit që gjithmonë ka paraqitur si të sajat tezat dhe qëndrimet e interesave greke.” shkruan Shaban Murati.

Duke parë më tej pyetjen se kush mund të paraqitet si palë para GJND-së dhe para Tribunalit për Ligjin e Detit – kompetenca e tyre ratione personae – situata është e drejtpërdrejtë për sa i përket GJND-së: Neni 34 i Statutit thotë “Vetëm Shtetet mund të jenë palë … para Gjykatës “, ndërsa nenet 96 të Kartës dhe 65 të Statutit bëjnë të qartë se Opinionet Këshillëdhënëse mund të kërkohen nga Asambleja e Përgjithshme dhe Këshilli i Sigurimit, si dhe nga” Organet e tjera të OKB-së dhe agjencitë e specializuara, të cilat në çdo kohë mund të autorizohen nga Asambleja e Përgjithshme, … “(neni 96 paragrafi 2 i Kartës).  Pra aktorët që marrin pjesë në Gjykatën e Hagës janë më të gjerë nuk bëhet fjalë vetëm për shtetet por edhe është lidhur me Opinionet Këshillëdhënëse për organe të caktuara të Kombeve të Bashkuara dhe agjencive të specializuara, ndërsa Tribunali i Detit është më specifik ka dhoma që shqyrton dispozita në lidhje me detin territorial, zonën fqinje, shelfin kontinental, zonën ekskluzive ekonomike dhe detin e hapur.

Në raport me Shqipërinë Greqia nga ana e saj ka më shumë përvojë në këtë çështje pasi ka bërë të gjitha këto marrëveshje detare si me Italinë, Egjiptin. Një shembull nga historia mungesa e përvojës e çoi Shqipërinë që nuk ishte anëtare e OKB-së të penalizohej pa të drejtë për Incidentin e Korfuzit.

Rama në siklet. Haga si Eureka

Por pse Kryeministri shqiptar njoftoi se palët kanë rënë dakord që çështja e kufirit detar mes Shqipërisë dhe Greqisë të zgjidhet nga një tribunal ndërkombëtar dhe bashkëbiseduesi i tij grek e mbështeti këtë duke përmendur gjykatën e Hagës?

“Në stilin e tij të njohur, sidomos në rastet kur nuk është i sigurt se si do të pritet në publik vendimi që ka marrë, Edi Rama përdori ironinë, duke paralajmëruar fundin e patriotëve folklorikë që nuk mund ti fryjnë më propagandës se Greqia po na rrëmben tokën ose detin.Dhe në fakt, në pamje të parë duket se është kështu.”, shkruante Andi Bushati tek Lapsi.com

Vendimi që kufirin tonë detar, Zonat Ekonomike Ekskluzive dhe shelfin kontinental ti vendosë një arbitër ndërkombëtar, i drejtë dhe i paanshëm, parimisht nuk e kundërshton dot askush. Teorikisht kjo i jep fund sharjeve primitive me tradhtarë që shesin kufij për interesat e tyre personale.Përpara se të gëzohemi që gjetëm zgjidhjen më të mirë, ne kemi nevojë për transparencë dhe për të kuptuar atë që ka ndodhur.Ne duhet të dimë se cilat janë pikat e kontestit. Të gjithë e dinë se qeveria e rilindjes u angazhua në një proces të gjatë, të udhëhequr nga ish shefat e diplomacisë Bushati dhe Kocias, për të gjetur një zgjidhje. Por sot askush nuk është i qartë se përse këto bisedime, që u paralajmëruan se qenë para fundit, u braktisën papritmas. Ku qëndrojnë mosmarrëveshjet? A janë ato vetëm për rolin dhe peshën e ishujve në delitimimin e kufijve.

Përse ndryshoi mendjen Rama ?

A mos vallë se kështu i interesonte Athinës, apo një mbrojtje për Ramën për të mos u etiketuar ‘tradhtar’.  Po përse Athina do të ishte më e interesuar për këtë version?

Arsyet mund të jenë disa. Së pari, kur filluan bisedimet mes qeverisë së rilindjes dhe asaj të Sirizës, qasjet e dy vendeve ishin të ndryshme. Greqia donte një zgjidhje të shpejtë vetëm për përcaktimin e kufirit detar. Kjo qasje e saj pati dalë në dritën e diellit edhe nga dokumentet e Wikileaks-it që dëshmonin se që në marrëveshjen Berisha-Karamanlis, pala shqiptare ishte udhëhequr vetëm prej synimeve të Athinës.Nga ana e saj Tirana zyrtare qe më e interesuar për një paketë, në grup pra që bashkë me detin ti jepej drejtim edhe çështjes çame, gjendjes së emigrantëve shqiptarë në Greqi dhe asaj që u përmend disi pa angazhim konkret abrogimit të ligjit të luftës.Athina ka avantazhin se ajo zgjidh vetëm atë për të cilën është më e interesuar,  dhe shtyn në kalendat greke shqetësimet tona si Ligji i Luftës , Çështja Çame dhe problemet e emigrantëve.

Vija e mesit apo barazvleshmëria dhe ishujt ?

Duke e çuar konfliktin, një çështje teknike që vërtitet rreth shkëmbit Barketa dhe ishujve të pabanuar grekë në gjykatën e Hagës, Por në thelb sipas së drejtës të detit kemi injorim të parimit të equity (barazvleshmërisë) , por nëpërmjet parimit të ekuidistancës (vijës së mesit). Por efektin më të madh, që e bën të domosdoshëm parimin e eqyity, e kanë ishujt, prandaj kanë shumë rëndësi përmasat e ishujve, është i banueshëm apo jo. Prandaj ndahen në ishuj të banuar, në të pabanuar dhe në masa shkëmbore , të cilave nuk mund t’i japësh efekt, si kontinentit, siç ka ndodhur në rastin tepër flagrant me Barketën në rastin tonë me Greqinë.Ku elementi historiko gjeografik dhe tradicional kanë më shumë peshë se barazdistanca.

Ekuidistanca përfshin një kufi që korrespondon me vijën mesatare në një distancë të barabartë (baraspeshë) në çdo pikë nga vija bregdetare e secilit shtet. Disa studiues kanë marrë qëndrimin se kjo ishte kodifikuar sipas Nenit 6 të Konventës së Gjenevës të vitit 1958 mbi Shelfin Kontinental (Konventa e Gjenevës), e cila i drejton shtetet të zgjidhin pretendimet e mbivendosura duke iu referuar parimit të barazisë  thekson, me Konventën e Gjenevës, shtetet ‘synonin të kishin baraspeshë të zbatuar si parim themelor, për tu devijuar vetëm në rastin e rrethanave të veçanta’.

Sidoqoftë, e drejta ndërkombëtare nuk është një grup rregullash statike, por më tepër një proces që evoluon me kohën  Vëmendja e dhënë ndaj rrethanave ‘përkatëse’ ose ‘speciale’ çoi në interpretime të ndryshme midis shteteve. Përveç gjatësisë së bregdetit dhe variablave të tjerë gjeografikë, interesave të sigurisë dhe vendndodhjes së burimeve natyrore, ndonjëherë iu është dhënë peshë në disa vendime të gjykatave ndërkombëtare. Ky është quajtur equity  ‘barazi’, si një parim i ndryshëm nga ‘ekuidistanca’.

Kështu, barazia fitoi rëndësi në caktimin e mosmarrëveshjeve në fushën detare [57]. Në veçanti, Rastet e Shelfit Kontinental të Detit të Veriut midis Danimarkës, Gjermanisë Perëndimore dhe Hollandës nga 1969 ngritën parimin e barazisë dhe barazisë së rezistencës kundër njëri-tjetrit [58]. Danimarka dhe Hollanda argumentuan për përdorimin e ekuidistancës, ndërsa Gjermania Perëndimore argumentoi për një share pjesë të drejtë dhe të barabartë ’të zonës së diskutuar. Duke përshkruar qasjen e saj për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për kufijtë detarë në përgjithësi, Gjykata vendosi që caktimi i kufijve duhet të ‘kryhet në përputhje me parimet e barabarta… duke marrë parasysh të gjitha rrethanat përkatëse’

Në varësi me distancat zgjidhet se cili parim përzgjidhet, i vijës së mesme apo equity apo (Ibarazsvleshmërisë)  P.sh. Greqia me Italinë kanë dhe një marrëveshje tjetër për ndarjen e Shelfit kontinental. Bile e kanë këtë marrëveshje para së të hynte në fuqi Konventa e Tretë mbi të Drejtën e Detit, dhe në këtë marrëveshja të dy vendet kanë zbatuar parimin e equity, sepse ishujve Othonoi dhe Ericusa, në funksion të parimit të equity i kanë dhënë efekt pjesor. Megjithatë është një marrëveshje model, e cila në radhë të parë shpreh dhe vullnetin politik për të bashkëpunuar dhe shfrytëzuar bashkërisht Zonën Ekonomike Ekskluzive, aq më tepër që në këtë zonë kanë dhe një projekt shumë të madh të furnizimit me gaz në Mesdheun Lindor.

Haga shmang impasin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese Shqiptare

Një nga arsyet e nxori prestigjiozja “Kathimerini” e cilëson sukses  kur shkruan se dërgimi në Hagë i kësaj çështje është diçka që pala greke e dëshironte “në mënyrë që të anashkalonte humnerën e kushtetutshmërisë që është ngritur në Shqipëri dhe që prej vitit 2009, që ishte justifikimi i vendosur i Tiranës për të shmangur debatin”.

Zoti Zaganjori , relatori i çështjes në Gjykatën Kushtetuese në një intervistënëZërin e Amerikësështë i mendimit se “duhet bërë e qartë ku qëndron problemi dhe ku dallojnë palët në qëndrimet e tyre, dhe vetëmnëse nuk ka rrugë tjetër, ky interpretim i ndryshëm i Konventës, me marrëveshje mes palëve i paraqitet Gjykatës. Nga ana tjetër – nënvizon Profesor Zaganjori – duhet ditur se për cilën hapësirë detare bëhet fjalë”, pasi sipas tij “është e diskutueshme çështja e Shelfit Kontinental dhe Zonës Ekonomike Ekskluzive, por jo edhe ajo e ujërave territoriale në zonën e Kanalit të Korfuzit. Për këtë çështje – thekson ai – besoj se flitet qartësisht edhe në vendimin 60 faqesh tëGjykatës Kushtetuese”

Marrëveshja me Tiranën si presion për bisedime me Ankaranë

Sidoqoftë, qëllimi i aktual i qeverisë Greke nuk është të vonojë dialogun me Shqipërinë për çështjen e Zonës Ekonomike Ekskluzive. ( Shih Greqia gjithnjë i referohet, Zonës ekonomike ekskluzive, duke synuar dy drejtime: Nga njëra anë, të përfundojë së shpejti konsultimet me Tiranën dhe të nënshkruajë marrëveshjen përkatëse, në konteksti i zgjidhjes më të shquar ka të bëjë me të drejtat sovrane të Greqisë. Dhe nga ana tjetër, sepse në një kohë kur Turqia po provokon me ligjin ndërkombëtar, Athina dëshiron të dërgojë mesazhin në Ankara se ajo po diskuton dhe po arrin në marrëveshje me vendet fqinje, bazuar në Ligjin e Kartës së Kombeve të Bashkuara të Detit.

Greqia nga ana e saj thotë se në vitet e fundit, Turqia është përpjekur të ushtrojë ndikim në Ballkan – dhe në Shqipëri – dhe si pasojë, ndryshimet kronike të Greqisë dhe problemet me vendet fqinje i shërbyen politikës turke.

Gjithashtu nuk duhet harruar që në fillim të verës, Admirali Turk i pensionuar Cihat Yaycı, i ashtuquajturi organizatori i “Atdheut Blu”, kishte pohuar në një intervistë se Turqia ishte ajo që kishte “torpeduar” Marrëveshjen e Athinës me Tiranën më 2009 për shënjimin e zonave detare. Me fjalë të tjera, Yaycı zbuloi në thelb se Turqia ndërhyri, duke paralajmëruar shqiptarët se Greqia po i mashtronte, çka çoi në rezultatin që marrëveshja të anulohej.

Bazuar në marrëveshjen e vitit 2009. Greqia dhe Shqipëria kishin nënshkruar një marrëveshje mbi caktimin e zonave detare në Prill 2009, me Ministren e Jashtme Dora Bakojanis dhe Kryeministrin Kostas Karamanlis. Nënshkrimet u vunë, por në verën e të njëjtit vit marrëveshja u anulua. Opozita e atëhershme shqiptare, për ironi të partisë së Edi Ramës, e kishte dërguar marrëveshjen në Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë, ku përfundimisht u anulua.

Greqia, baza për bisedimet e reja ishte marrëveshja e vitit 2009

Një nga arsyet Pse Rama zgjodhi Gjykatën e Hagës është se , grekët i kishin kërkuar si bazë diskutimi marrëveshjen e 2009 të anatemuar nga Rama. Shtypi grek klima tani është krejtësisht e ndryshme.Vlerësohet se bisedimet midis të dy palëve mund të zgjasin pak kohë, por tani ato nuk do të fillojnë nga e para pasi baza për bisedimet e reja është Marrëveshja e vitit 2009.

Greqia siç duket kohët e fundit edhe për te fituar kapital politik mbi Ankaranë, po përpiqet të zgjidhe çështjet me fqinjët.

“Tani, pas Maqedonisë së Veriut, Italisë dhe Egjiptit, kemi Shqipërinë. Vetëm disa  ditë më parë, gjatë vizitës së Ministrit të Jashtëm Grek në Tiranë, patëm një mundësi tjetër për të konfirmuar politikën tonë të zgjidhjes paqësore, e cila po merr karakteristikat e një strategjie kombëtare. Greqia dhe Shqipëria kanë njoftuar në këtë moment jashtëzakonisht kritik, se ata do të apelojnë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë për caktimin e kufijve të Zonës Ekonomike Ekskluzive së tyre. Shkruante pardje në gazetën Ekathimerini, një komentator, Tom Eliot, që citonte edhe një thënie të Hoolbrukut,aso kohe zëvendës sekretar shteti për Evropën,në komentin e tij me titull “Hollbruku dhe Greqia sot”.

Hollbruku- Grekëve : “ Ju keni probleme me të gjithë fqinjët”

“Unë nuk i kujtoj fjalët e tij saktë, por ai më tha diçka përgjatë këtyre vijave të: “Unë ju dëgjoj të flisni për rolin e Greqisë, por shoh se ajo ka probleme me çdo vend rreth kufijve të saj. Dhe mos më fol për Turqinë, gjë që unë e kuptoj, sepse nuk është vetëm Turqia. Ju gjithashtu keni mosmarrëveshjen për emrin me Shkupin, ku unë duhej të ndërhyja. Ju keni probleme me Shqipërinë ku më kërkuat të ndërhyja edhe për lirimin e pesë drejtuesve të organizatës Omonia. Dhe unë e bëra. Puna është që ju keni probleme me të gjithë. ”Pra, a mund të ndodhte që të tjerët të mos ishin problemi? Edhe sikur të besonim se kishim të drejtë, në sytë e një diplomati të lartë amerikan i cili ishte përgjegjës për rajonin tonë, ne ishim pjesë e problemit.”

Dhe Hollbruku edhe sot që s’është gjallë ka pasur të drejtë. Por sido që të jetë shqiptarët nuk kanë si duartrokasin Ramën për këtë zgjidhje ndërkombëtare, as për ironitë me kundërshtarët e tij “patriotë folklorikë” për bisedimet për ndarjen e Detit pasi historia na ka mësuar fatin tragjik të ‘Shqipërisë Londineze” kur bëhet fjala për zgjidhje nga ndërkombëtarët.

“Timeo Danaos et dona ferentes ” shkruante tek Eneida (II, 49),  Virgjili qysh në vitin 29  para Krishtit  që në shqip, do të thotë “Kujdes nga grekët edhe kur ju sjellin dhurata “.Ndaj edhe e pse e ka shfaqur si një ide të tij, ka një veprim të ngjashëm me të atyre trojaneve që jo vetëm i hapen portat, por i hoqën fare, sipas zbulimeve te fundit arkeologjike, për të futur brenda “Kaline Trojës “ dhe thënia e kryeministrit Rama se” Unë kam një ide shumë të thjeshtë, ne mund ta zgjidhim çështjen më mirë nëpërmjet gjykatave ndërkombëtare”, ka po atë mendjelehtësi për të cilën i paralajmëroi trojanët, Kasandra. Dhe ne që paralajmërojmë të keqen, natyrisht s’jemi “patriotë folklorikë’ , sidoqoftë mund të paralajmërojmë të keqen që të mos ndodhë.