Në 20-vjetorin e kalimit të tij në amshim.

(Fjala e mbajtur me 8 dhjetor, 2024 “JETA, VEPRA DHE TRASHËGIMIA E DOM PRENK NDREVASHAJ” 29350 LAHSER RD, SOUTHFIELD MI 48034

Nga Frank Shkreli

Të nderuar klerikë, pjesëmarrës, miqë e dashamirë të Dom Prekë Ndrevashaj — këtij burri të madh të Kishës e të Kombit. Përshëndetjet e mia më të përzemërta të gjithëve. Fillimisht, dua të falenderoj Dr Gjekë Gjelaj për ftesën për të marr pjesë në shënimin e 20 vjetorit të kalimit në amshim të Primus Prekë Ndrevashaj, themeluesit të Famullisë së Zojës Pajtore dhe prijsit të komunitetit katolik shqiptar në Michigan. U kërkoj ndjesë që për arsye të disa angazhimeve të mëhershme nuk kam mundësi të jem në mesin tuaj për të kujtuar, në këtë përvjetor, mikun tonë të përbashkët, Dom Prekën. Por u jam mirënjohës organizatorëve të këtij tubimi përkujtimor që më dhanë mundësinë të dërgoj me shkrim disa fjalë — kujtime të mia në këtë 20-vjetor të kalimit në amshim të Dom Prekës, zemra e të cilit pushoi së rrahuri me 1 tetor, 2004. 

20-vjet më parë u zhduk fytyra fisnike e një meshtari, humanisti e atdhetari të madh shqiptar. Nga qielli i Dukagjinit u shkëput një yll i shkëlqyeshëm, duke lënë pas një dritë që nuk shuhet as sot as mot. Vdekja e tij varfëroi Dukagjinin që e lindi, hidhëroi pa masë dhe mbuloi në zi famullinë e tij në Detroit, ku kreu veprimtarinë e tij fetare e atdhetare për shumë vite. Njëkohsisht, tronditi miq e dashamirë të shumtë në Shqipëri dhe anë e mbanë botës, sidomos mërgimtarët e komunitetit shqiptaro-amerikan, në përgjithësi, me të cilët kishte lidhje të veçanta. 

Si luftëtar i pathyeshëm, Dom Preka ishte dëshmitar i shumë ngjarjeve historike të shekullit të kaluar dhe fillim shekullit XXI, anë e mbanë trojeve shqiptare në Ballkanin Perëndimor dhe në mërgatën shqiptare. Ndër të tjera, shembjen e diktaturës së zezë komuniste dhe çlirimin e Kosovës nga forcat kriminale të regjimit serbo-rus të Beligradit. Dom Preka ishte shumë i lidhur me fatin e dhejtra mijëra shqiptarëve në mërgim, sidomos atyre në Amerikë. 

Janë të shumtë ata shqiptaro-amerikanë të ardhur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në jetën e të cilëve Dom Prekë Ndrevashaj ka luajtur një rol të rëndësishëm, qoftë gjatë qendrimit të tyre në kampet e refugjatëve në Itali, qoftë më vonë. këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku mijëra familje shqiptare të arratisura nga komunizmi e të cilët, me ndihmën e pa kursyer të Dom Prekës, kanë gjetur në këtë kontinent-planet, lirinë dhe një jetë më të mirë për veten dhe familjet e tyre. 

Edhe unë jam një prej atyre mijëra shqiptaro-amerikanëve, që me ndihmën e pa-zevendsueshme të Dom Prekës jam vendosur në Amerikë, 54 vjet më parë. Ishte dimri i vitit 1969 kur takova për herë të parë Dom Prekën në një zonë të izoluar të Italisë, të quajtur San Biaggio, Kardito e Atina të mbuluara me borë, ku ai kishte shkuar nga Romë, për tu takuar e për të qa hallet me refugjatët shqiptarë, të cilët prisnin – nën kushte mjaft të vështira, miratimin për vendosjen e tyre, kryesisht, në Amerikë ose në ndonjë vend tjetër të perëndimit. Në atë kohë isha 19-vjeç kur kalova kufirin jugosllavo-italian afër Sezhanës në Slloveni drejtë Italisë për një jetë të lirë e më të mirë në botën demokratike perëndimore. Ishte vërtetë një periudhë shumë e vështirë për mijëra refugjatë shqiptarë si unë, disa të dëbuar e të tjerët të detyruar të largoheshim nga trojet tona të vendlindjes, qoftë nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, qoftë nga sllavo-komunistët jugosllavë. Ishte një kohë mjaft e tensionuar në ish-Jugosllavi për shqiptarët pas demonstrative të shqiptarëve të Kosovës të vitit 1968 kundër regjimit serbo-jugosllav komunist dhe pushtetarëve komunistë shqiptarë.  Kampet e refugjatëve ishin plot me të arratisur anti-komunistë shqiptarë por edhe nga Evropa lindore e qendrore, pasi ishte edhe një periudhë tensionesh botërore, menjëherë, pas pushtimit të Çekosllovakisë nga Bashkimi Sovjetik, me 20 gusht, 1968.

Për një vit e diçka, gjatë qëndrimit tim në Romë, në pritje për të emigruar në Amerikë, Dom Preka më përkrahi, duke më mundësuar punë në zyrën e emigracionit (Pontificia Opera di Assistenza -POA), ku punonte ai vet dhe duke më dhënë ndihmën e pa kursyer — duke më ofruar mundësinë edhe për të mësuar anglisht dhe italisht — gjë që nuk do t’ia harroj sa të jem gjallë, pasi më vuri bazat për vazhdimin e shkollës në Amerikë. 

Ndihma dhe roli kritik i Dom Prekës në jetën time në kampin e refugjatëve në Itali (1969-1970) dhe më vonë në Amerikë, nuk ishte aspak ndryshe nga ndihmat që ai u ka ofruar dhe roli që ai ka luajtur në jetën e mijëra shqitarëve të tjerë dhe familjeve të tëra shqiptare, pa dallim.

Kur e kam takuar Dom Prekën në San Biaggio-Cardito-Atina në jug të Italisë, në vitin 1969, aty gjeta gegë e toskë, myslimanë, bektashinjë, katolikë e ortodoksë, të gjithë shqiptarë, pothuaj nga të gjitha trojet shqiptare:  Rrugëve të botës, por të gjithë të bashkuar dhe të lumtur për shoqërimin dhe miqësinë që kishin lidhur me njëri tjetrin, si shqiptarë pa dallim, përball një fati dhe rrethanash shumë të vështira, rrugëve të botës.  Mbledhur rreth një prifti katolik, shqiptar, modest e zemërgjerë, i cili përpiqej të ndihmonte të njohurin e të panjohurin, vetëm a ishte shqiptar.  Ai shte një person për atë kohë që, duke shikuar prapa në atë periudhë historike, por përcaktuese për fatin e shumë mërgimtarëve shqiptarë, nga këndveshtrimi i sotëm, do të thoja se mos të kishte qenë Dom Preka ai që ishte, atëherë, në atë detyrë që ia kishin caktuar Vatikani dhe Organizata e Kombeve Bashkuara — do duhej ta kishim çpikur një person si ai, për një përgjegjësi të tillë kritike dhe humanitare. 

Si shumë të tjerë, dëshmitar i këtij fakti dhe përfitues jam edhe unë. Unë nuk do të isha ky që jam sot dhe nuk do të kisha pasur një jetë dhe karrierë të gjatë e të lumtur në Amerikë, po mos të kisha pasur ndihmën dhe përkrahjen e Dom Prekës, ç’prej fillimit në Itali, por edhe më vonë.  Si rrjedhim, unë, falenderoj Zotin që më ka njoftuar me Dom Prekën, në atë kohë në Shtetet e Bashkuara. Në një kohë kur kisha më së shumti nevojë për mbështetje, për këshilla e për udhëzimet e tija. Jam i bindur se po mos të kisha pasur ndihmën e tij, nuk e di se ku do më kishte hedhur mua fati i jetës, por dhe shumë bashkatdhetarë, të cilët sot përbëjnë, “diasporën” shqiptare në Amerikë — më të fortë se kudo në botë. 

Them “diasporë”, duke mos qenë i sigurt nëse Dom Preka preferonte një fjalë të tillë përshkruese për mërgatën shqiptare. Sot, për fat të keq abuzohet me fjalën “diasporë”, qoftë nga Tirana zyrtare ashtu edhe nga Prishtina.  Si një parentezë në lidhje me këtë — më kujtohet një deklaratë e Dr Ibrahim Rugovës më vonë, kur vizitonte shpesh shqiptarët e Amerikës, se nuk i pëlqente përdorimi i fjalës diasporë sepse kjo fjalë, rrjedh nga greqishtja e vjetër, që sipas tij, do të thotë, “farë e humbur”.  Mërgimtarët tanë në Amerikë dhe kudo tjetër, ka shtuar Rugova, nuk janë farë e humbur por janë njerëzit më të mirë. Kështu ka menduar edhe Dom Prekë Ndrevashaj për mërgimtarët tanë — për ne të gjithë – të cilët ai, në një mënyrë ose një tjetër, na ka ndihmuar pa kursim – si njerzit ndër më të mirë të Kombit, por nevojtarë, rrugëve të botës — “gjak i shprishur”, po, por gjak i mirë — përhapur anë e mbanë botës, në kërkim të një jete të lirë e normale.

Prandaj, sot në këtë 20-vjetor të kalimit të tij në amshim kujtojmë, duke falënderuar të Madhin Zot për jetën dhe veprën e këtij shërbëtori të Zotit e të Atdheut, që ka bërë të mundur për mijëra shqiptarë të jetojnë në liri këtu në Amerikën tonë të bekuar – një komunitet i fortë dhe aktiv. Vërtetë, sot kujtojmë Dom Prekën por, njëkohsisht, falë Dom Prekës, si udhëheqës, jo vetëm fetar, i këtij komuniteti, sot kujtojmë dhe festojmë edhe një histori të lavdishme arritjesh e suksesesh të komunitetit shqiptaro-amerikan në Detroit dhe anë e mbanë Shteteve të Bashkuara ku jetojnë shqiptarë, të suksesshëm në të gjitha fushat e jetës dhe të verpimtarisë tonë në këtë vend të lirë e demokratik. 

Duhet të falenderojmë pra të Madhin Zot, që ekzaktërisht në atë periudhë të historisë sonë të vështirë, dërgoi në mesin tonë Dom Prekë Ndrevashajn — që përveç thirrjes së tij si meshtar për tu kujdesur për nevojat shpirtërore të popullit të vet — ai pranoi të merrte përsipër gjithashtu edhe rolin për të ndihmuar mijëra refugjatë shqiptarë të shpërndarë nepër kampet e Italisë.  Ai nuk kishte nevojë të pranonte një detyrë të tillë plot kokëçarje, pasi mund të shërbente si famullitar në ndonjë kishë të Romës dhe të kalonte një jetë në paqë dhe pa turbullira.  Por, Dom Preka, mbi të gjitha, dëshironte të ishte me popullin e vet, pranë bashkatdhetarve të tij, të cilët si ai vet, kishin vuajtur dhe po vuanin fatin dhe barrën e rëndë të jetës në emigrim, si refugjatë. Të përjashtuar nga atdheu i tyre, vetëm e vetëm se kundërshtonin një regjim krejt të huaj për shqiptarët – diktaturën komuniste. Dom Ndue Gjergji, pasardhësi i Dom Prekës këtu në famullinë Zoja “Pajtore e Shqiptarëve”, ka thenë se tri dashuri të mëdha kishte Dom Preka: “Popullin, Fenë dhe Atdheun!”

Siç mund ta dini, unë kam pasur fatin të punoj për Zërin e Amerikës gjatë luftës së ftohtë, periudhën më interesante dhe kritike për lirinë e demokracinë në botë, në kulmin e luftës midis të mirës e të keqës – në luftën midis të vërtetës dhe gënjeshtrës.  Në mbrojtje të së VËRTETËS historike, Dom Preka nuk ia kishte frikën kujt, megjithëse kishte edhe armiq, që e ndjeknin në Itali dhe në Amerikë, që donin të sabotonin punën e tij humanitare, patriotike dhe fetare në komunitetin tonë mërgimtar. Ata ishin kryesisht agjentë të regjimit komunist të Enver Hoxhës dhe agjentë të regjimit sllavo-komunist të Beogradit. E vërteta, për realizimin e së cilës Dom Preka luftoi me të gjitha fuqitë e veta mendore, intelektuale e fizike, më në fund ngadhnjeu edhe mbi këto mbeturina të historisë. Në kulmin e luftës midis demokracisë dhe komunizmit, Dom Preka ishte një mbrojtës i palëkundur i së VËRTETËS dhe admirues i madh i misionit të Zërit të Amerikës në atë kohë. Gjatë asaj kohe (pasi kisha filluar punën në Zërin e Amerikës në 1974) isha shpesh në kontakt me Dom Prekën ndërsa interesohej për transmetimet e Zërit të Amerikës dhe për zhvillimet në Shqipëri dhe në Kosovë. Si shenjë interesimi, më kujtohet predikimi ditën e Pashkëve në prill të vitit 1975, kur meshën e shënjtë, Dom Prek e ka mbyll me këto fjalë në mbështetje të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, duke u bërë thirrje besimtarëve që të dëgjojnë Zërin e Amerikës në gjuhën shqipe: “…A keni dëgjuar se Zëri i Amerikës flet edhe në gjuhën shqipe. Programet përgatiten nga gjashtë gazetarë shqiptarë të përgatitur dhe shumë të zotët.  Është një gjë pozitive se numri i gazetarëve po rritet e zani i Zërit të Amerikës po na vjen çdo ditë e më i ëmbël në vatrat tona të mërguara.  Një nga këta gazetarë që po dallohet është bashkëpunëtori i revistës së famullisë tonë, “Rreze Shelbuese”, Z. Fran Shkreli. Ai nuk na ka harruar, por na kujton në emisionet që drejton e prandaj po e bekoj zanin dhe punën e tij të shkëlqyer në shërbim të shqiptarizmit dhe të bashkimit tonë.  Kështu them, se është një dobi e madhe që të informoheni me informacionet dhe lajmet e Amerikës dhe krejt botës në gjuhën shqipe. Dëgjojeni pra Zërin e Amerikës, zërin e Fran Shkrelit se është zëri juaj, zëri i së vërtetës, çdo ditë nga ora 2:30 pm dhe 4-4.30 pm, duke përfshirë të shtunën dhe të dielën mbas meshës tonë. Ne i urojmë Zërit të Amerikës plot suksese e shëndet, e të gjithë atyre që përpiqen dhe bëjnë një punë aq të bukur në gjuhën shqipe”, ka përfunduar Dom Preka thirrjen drejtuar besimtarëve në mbështetje të Zërit të Amerikës. Për mua nuk mund të ketë kujtim më të mirë e më të bukur se ky, nga një intelektual, klerik dhe atdhetar, siç ishte Dom Prekë Ndrevashaj.

Trashëgimia e Dom Prekës, i cili gjithë jetën e tij ia kushtoi Zotit dhe mërgimtarëve shqiptarë, vazhdon të jetë e gjallë edhe sot – 20-vjet pas kalimit të tij në amshim, në komunitetin shqiptaro-amerikan, duke na këshilluar që të vazhdojmë me moton: “Jeto në Zotin, e jeto në Kombin!”  Bazuar në këtë moto që e nxiste dhe e udhëhiqte Dom Prekën në jetën dhe veprimtarinë e tij shumë vjeçare në shërbim të Zotit, Atdheut dhe komunitetit shqiqtaro-amerikan, (duke marrë parasysh edhe karrieren time prej dekadash si gazetar) unë e kujtoj atë si një admirues dhe luftëtar i fjalës së lirë dhe lirisë së shtypit. “Lufta me penë, sjellë fitore”, ka shkruar ai me një rast. Se shtypi i lirë, në botën e lirë, heret ose vonë, do të ua hapi sytë, se drita e lirisë së fjalës, e “mbrujtur me patriotizmin ka për ta udhëhequr popullin shqiptar për t’u shkëputur nga vargojtë e komunizmit. Lirinë e njerëzve dhe të fesë nuk ka zinxhirë që ta mbajë të mbyllur. Ajo po agon. Të punojmë për to, të bashkuar si një trup i vetëm me zemër e shpirt për Shqipërinë. Krishti na porosit të mos kemi frikë për të Vërtetën!”, është shprehur Dom Preka duke folur me një rast për lirinë e shtypit shqiptar në mërgim. Prandaj, sot unë e kam për nder dhe privilegj që, ndër të tjera, të:

Kujtoj Dom Prekën si organizator, i buzëqeshur, që me një fjalë e largon frymën e urrejtjës dhe të ndarjes. Si një njeri që falë shpejt dhe shëron shumë zemra të plagosura. Mbi të gjitha, siç është shprehur miku i tij, Mons Zef Oroshi, “Dom Preka manifeston tiparet e kullës së Dukagjinit dhe pastërtinë e ligjeve të maleve tona”.

E kujtoj Dom Prekën si klerik i nderuar, atdhetar e humanist – por edhe trim – në ndonjë rast kur përballej me ndonjë të papritur – ai paraqiti gjithmonë meshtarin shembullor, përfaqësoi shqiptarin e kulluet, por edhe përvehtësoi luftëtarin guximtâr. Ai i fali komunitetit shqiptaro-amerikan, mërgimtarëve anë e mbanë botës, por dhe Atdheut të vet, puntorin e palodhshëm, por nuk i mohoi as letërsisë dhe gjuhës shqipe, shkrimtarin e poetin.

E kujtoj Dom Prekën edhe si diplomat që luante gjithashtu rolin e diplomatit. Si përfaqësues i mërgimtarëve i duhej të mirrej me diplomacinë e vjetër të Vatikanit dhe me diplomatë burokratë ndërkombëtarë të Kombeve të Bashkuara në Gjenevë e Romë, për të siguruar sa më shumë mbështetje për refugjatët shqiptarë të mbetur rrugëve të Evropës, pa ndihmën e askujt.

E kujtoj Dom Prekën, si një përfaqësues të denjë të një brezi klerikësh shqiptarë të cilët i luteshin Zotit në faltoret e tyre, por siç është shprehur edhe Imam Vehbi Ismaili, ata ishin gjithmonë të “barazpeshuar” në dashurinë e tyre për fenë dhe për Atdheun e tyre, por edhe në respektin për njëri tjetrin dhe për besimin e njëri tjetrit. Dom Prekën e kujtoj si shembull i tolerancës fetare e krahinore ndër shqiptarët!  

Sot, e kujtoj Dom Prekë Ndrevashajn si një mbrojtës së Vërtetës –sepse besonte në të VËRTETËN si një mjet bashkimi, ndërkohë që luftonte gënjeshtrën si një mjet që shkaktonte ndarje dhe përçarje në botën shqiptare, përfshir edhe diasporën, të cilën e deshti dhe për të cilën punoi aq shumë. Ishte shembull i bashkimit dhe i bashkpunimit me komunitet e tjera fetare dhe organizatat e tjera të komunitetit shqiptaro-amerikan.                 

E kujtoj Dom Prek Ndrevashaj, edhe si poet e përkthyes shumë i talentuar, që bashkëpunoi me revistën ‘Shêjzat’ të botuesit dhe shkrimtarit Prof. Ernest Koliqi, dhe të poetit e shkrimtarit Martin Camaj – revistë ku ka botuar disa poezi që shquhen për fjalorin e tyre të pasur, karakteristik për të folmen e Dukagjinit. Sipas disa burimeve, Dom Preka ka lenë pas një numër dorëshkrimesh, novela dhe përkthimesh fetare. Njëri prej bashkpuntorëve dhe bashkohas i Dom Prekës, studiuesi dhe gjuhëtari Karl Gurakuqi ka shkruar se Dom Prekë Ndrevashaj, si bir malesh që ishte, në shkrimet e tija, përdorte fjalë të rralla, që janë thjesht shqipe – gjuhën e pastër të maleve tona.  Atje ku “zakonet janë ruejt të paprekuna e gjuha ashtë mbajtun e dlirë’, ka shkruar Gurakuqi, duke porosit lexuesit që t’a rilexojnë Dom Prekë Ndrevashajn, sepse do të, “vërejnë se sa bukur tingëllon shqipja kur e përdor nji pendë e mësueme”. 

Kujtoj Dom Prekë Ndrevashaj, i cili me ndihmën e  Vatikanit, jetën dhe veprimtarinë e tij ia kushtoi Kishës Katolike, Atdheut dhe bashkombasve të tij të përhapur rrugëve të Evropës, si grigja pa bari…

Dom Prekë Ndrevashaj, i cili jetoi dhe veproi gjithë jetën e tij në mbrojtje të Lirisë dhe Demokracisë së VËRTETË, për veten, për bashkatdhetarët e tij nga të gjitha trojet shqiptare, pa dallim feje a krahine, të arratisur nga komunizmi sllavo-aziatik nga trojet shqiptare — shumë prej të cilëve ua bëri të mundur strehimin në Amerikën e SIMBOLIT të LIRISË — të Washingtonit dhe Xhefersonit, përfshir edhe autorin e këtyre rreshtave modest, në kujtim të mikut dhe bashkpuntorit tim. 

Sot, kujtoj edhe Dom Prekë Ndrevashaj, i cili megjithse pjesën më të madhe të jetës së tij e ka kaluar në mërgim larg Atdheut, i arratisur nga komunizmi enverist, për të shpëtuar jetën nga diktatura komuniste, e pa besë dhe e pa fe – Dom Prekë Ndrevashaj as një sekond të jetës së tij, nuk e harroi kurrrë Dukagjinin e tij të dashur, vendlindjen e tij dhe Atdheun –Shqipërinë — që i mungonte aq shumë.  

Unë, kujtoj sot, gjithashtu Dom Prekë Ndrevashaj, i dekoruar për veprimtarinë e tij fetare e kombëtare, me Titullin e lartë të shtetit shqiptar: “KALORËS I URDHRIT TË SKËNDERBEUT” — për veprimtarinë e tij jetësore në mbrojtje të vlerave kombëtare, nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, me motivacionin: “Në vlerësim të kontributit të tij të jashtzakonshëm në luftën për liri dhe demokraci. Me mirënjohje ndaj njërit prej prijësve më të ndritur të shqiptarëve të Amerikës, i cili gjithë jetën e tij e vuri në shërbim të idealeve më të mëdha njerëzore duke u shndërruar në shembullin e atdhetarit, mësuesit, misionarit humanist, antikomunistit, publicistit si dhe poetit e shqiptarit të madh”, citohet dekorata e Presidentit të republikës së Shqipërisë akorduar Dom Prekë Ndrevashjt (pas vdekjes), Tiranë, 12-07- 2022.

Kangë kushtuar Dom Prekë Ndrevashaj —Gjovalin Shani – Bir i Brashtes e Dukagjinit Dom Ndrevashaj

Më 3 tetor 2004 Dom Prekë Ndrevashaj u varros në varrezat e Rrëmajit në Shkodër, duke realizuar një ëndërr tjetër të dashur të tijën: pushimin në paqe në tokën amtare.

Frank Shkreli

   Foto-kujtime me Dom Prekë Ndrevashaj në Washington dhe në Itali

Autori me Dom Prekë Ndrevashaj dhe Dr. Elez Biberaj — gjithashtu mik i ngusht i Dom Prekës — duke dalur nga ndërtesa e Kongresit të Shteteve të Bashkuara, 1985. I përjetëshëm qoftë kujtimi i tij! 

Dom Prekë Ndrevashaj, i pari majtas me një grup mërgimtarësh shqiptarë në San Biaggio, Itali, maj, 1968. Me të, në rend të parë dallohet Mr. Mckeever (Markivi, siç e thirrnin shqiptarët, Shefi irlandez i zyrës POA për mërgimtarë në Romë dhe Ndoc Vulaj. Në qendër të fotos, rapsodi popullor, Pjetër Çup Qafa duke kënduar me çifteli.

             
Dom Prekë Ndrevashaj, pjesëmarrës në ceremoninë përkujtimore me rastin e 45-vjetorit të persekutimeve fetare në Shqipërinë ateiste komuniste në Universitetin San Francisco të Shteteve të Bashkuara,  13-14 Prill, 1985

Në zyrën e Dom Prekës në Romë, (njëkohësisht edhe strehimi im si refugjat në Romë, 1970) — Dom Gjeto Radi me lahutë, Dom Preka me fyell dhe autori me çifteli, (me Dom Gjeto Radin) viti 1970.

Në zyrën e Dom Prekës në Romë, (njëkohësisht edhe strehimi im si refugjat në Romë, 1970) — Dom Gjeto Radi me lahutë, Dom Preka me fyell dhe autori me çifteli, (me Dom Gjeto Radin) viti 1970.

Dom Prekë Ndrevashaj mik i ngusht i kolosëve të Kombit, Ernest Koliqi e Martin Camaj

Dom Prek Ndrevashaj me mikun, bashkpuntorin e ngusht dhe bashkvendasin e tij dukagjinas, Prof. Dr. Martin Camaj

Nga e djathta, Imam Vehbi ismajli, Dom Jak Gardini, Dom Prekë Ndrevashaj dhe Padër Andre Nargaj – shembuj të tolerancës dhe bashkpunimit

Prof. Dr. Romeo Gurakuqi

Pjesa e tretë…/

Ernest Koliqi pas Luftës së Dytë Botërore

Fatet e Luftës së Dytë Botërore nuk ështe e nevojshme të përsëriten, por përfundimi kryesor i Luftës për shtetin shqiptar ka qenë shkatërrimi i strukturave institucionale, që krijuan shtetin dhe unitetin nacional në harkun kohor të periudhës së viteve ( 1913-1939); koncepti i kombit në përfundim të kësaj lufte, pësoi hapa prapa në aspektin e emancipimit, për shkak të shkatërrimit, jo vetëm të strukturave institucionale politike, arsimore, kulturore që u ndërtuan në pararëndje, por edhe të eliminimit fizik të burimeve njërëzore të afta, që i kishin ndërtuar e mbajtur gjallë ato institucione. Për 50 vite në Shqipëri u fshi pluralizmi, ndërsa aktiviteti politik pluralist u transferua jashtë Shqipërisë në botën perëndimore.

Dhe në Perëndim, dy partitë që me bazamentin e vet ideologjik dhe politik, si edhe në burimet njërëzore, ruajtën tradicionin e qendrës së djathtë shqiptare kanë qenë: Balli Kombëtar, politikisht i drejtuar nga Mit’ht Frashëri, si qendra e djathtë republikane dhe tradicionaliste, dhe Blloku Kombëtar Indipendent, si qendra e djathtë europianiste.

Blloku Kombëtar Indipendent u krijua me 6 nëntor 1946 si një parti politike patriotike e traditës europiano-perëndimore të shqiptarizmës, që kishte si qellim kryesor luftën e organizuar kundër komunizmit sllavo-bolshevik, siç cilësohet në çdo dokument të saj, që i ishte imponuar popullit shqiptar. Nga sa kuptojmë nga dokumentacioni i kohës dhe nga përbërja individuale e tij, Blloku ka qenë grupimi politik më serioz, më intelektual dhe më i qartë në përcaktimin e përspektives së ardhshme demokratike shqiptare. Qenia e Prof. Ernest Koliqit, Dr. Ismail Verlacit, Gjon Marka Gjonit, Prof. Namik Resulit e intelektualëve e patriotëve të tjerë në berthamen drejtuese të këtij grupimi, ka qenë ndër garancitë kryesore të këtij pozicioni të admirueshëm.

Themeluesit e Bllokut vinin nga vise dhe mjedise të ndryshme politike, por të gjithë kishin të përbashkët dhëmbjen për familjet që vriteshin, burgoseshin e internoheshin dhe shqetësimin e thellë për fatin e kombit e të atdheut, të cilit i kërcënohej ekzistenca si shtet i lirë dhe i pavarun nga varësia e plotë e shtetit amë prej Jugosllavisë së rankoviqëve e më pas nga Bashkimi Sovjetik stalinist.
Blloku e vazhdoi veprimtarinë e tij për 45 vite me radhë dhe aktiviteti e tij pushoi së ekzistuari në fillim të viteve 1990’, kur grupimi përkrahu forcat e reja politike shqiptare, tek të cilat asokohe ato shpresonin orientim demokratik dhe perëndimorë.
Fillesat e idesë së krijimit të Bllokut Nacional Indipendent duhen kërkuar në takimin e shtatorit 1945 në mes kapidanit Gjon Marka Gjoni me Prof. Ernest Koliqin.

Bëhej fjalë jo vetëm për një pikëpjekje miqsh të vjetër, por edhe për një takim në mes dy shtyllave të forta të shqiptarizmit: shtyllës së tradicionalizmit dhe asaj të kulturës kombëtare. Në situatën e kaosit politik të emigracionit gjetja e një rrugëdaljeje paraqitej si një domosdoshmëri. “Mbas shumë bisedimesh e shqyrtimit të problemit, profesor Koliqi paraqiti mendimin me u bashkue në nji organizatë politike që të delte në shesh si nji forcë politike e tretë me pika të caktueme. Kapidani i Mirditës iu përgjigj se i takonte Grupit Nacional Indipendent, krijue prej Mark Gjonmarkut në Shkodër në mars 1944. Prof. Koliqi mbeti disi i topitun, por tue përblue nëpërmend randësinë e asaj vepre kombëtare të Mark Gjonmarkut, mbas disa disa ditëve i tha Kapidan Gjonit: Unë me Markun kam pasë miqësi të ngushtë dhe kemi qenë bashkëpunëtorë, prandaj as unë nuk mendoj me u shkëputë prej rrugës së tij por, në gjendjen në të cilën gjindemi këtu në mërgim, më duket e arsyeshme me e zgjanue rrethin. Për këtë arsye unë ju propozoj: Grupin Nacional Indipendent me e shndërrue në Bllokun Kombëtar Indipendent”[6]

Do të doja të analizoja pikërisht filozofinë politike që udhëhoqi BKI dhe drejtuesin shpirtëror të kësaj partie, Profesor Ernest Koliqi.
Themeluesit e BKI kanë qenë një grup intelektualësh dhe politikanësh shqiptare që kanë besuar historkisht në vlerat perëndimore të promovuara fillimisht nga Austria dhe më pas nga Italia. Ata kanë qenë modernë në mbrojtje të së shkuarës dhe krijues në mbrojtje të traditës. BKI lindi si alternative politike e konservatorizmit reformator karshi partive tradicionale të së djathtës shqiptare të emigracionit dhe si kundërshtare e vendosur ndaj komunizmit revolucionar mbisundues në Shqipëri dhe Kosovë. Në qoftë se duam të gjejmë fillesën e BKI mund të themi se ajo për model fillestar Opozitën Shkodrane të viteve 1920-1924, një parti politike të konservatorizmit të promovuar fillimisht në shkodër që në fillim të viteve 1920, një konservatorizëm i ri në raport me tradicionalet e prejardhuna vështirësisht nga klasa e bejlerëve.
BKI u themelua në kohë kur në vendin amë, të gjitha institucionet që u themeluan nga etërit e kombit për të mirën e pasardhësve, u shkatërruan ose u sekuestruan nga një grup politik-krahinor banditësh të pashkollluar, që u vendosën në shërbim të agjenturve të vendeve që kishin luftuar prej dhjetra vjeçarësh përkundër interesave të formësimit dhe konsolidimit të Shqipnisë.

E gjithë vuajtja e tyre ishte Shqipëria, që ishte transformuar nga një vend që ishte i shqiptareve, në një vend ku sundonin njëpakicë njërëzish në shërbim të një grupi politik; ishte Kosova, Malësia, Dibra, Tetova, trojet e shpërndara në Jugosllavinë komuniste, të cilat jo vetëm ndodheshin nën një regjim komunist, por edhe nën një regjim dyfish diskrimues, që u mohonte të drejtat e njeriut dhe ato kombëtare dhe kulturore shqiptareve të shpërndarë në tre republika të ndryshme në Jugosllavinë e Titos.

Mendimi Koliqian ka kenë bazë e konceptimit të platformës politike. Desidencë e vetëdijshme për vlerën e kujtesës, për një sistem real europian i qeverisjes në Shqipninë e çlirueme nga komunistët, një konceptim qytetar i organizimit, drejtimit të partive politike. Qyetaria është kushti themelor i shoqërizimit në jetën civile demokratike, për njerëzit që jetojnë në një shoqëri konsensuale individësh sovranë dhe kjo ka qenë alfa e bazës analitike të Koliqit dhe pasuesve të tij në BKI. Bëhet fjalë për një kulture civike, një sens i procesit politik i përqasshëm me lidhjet komëtare, që lind vetvetishëm dhe mbështet vendin, mënyrën e jetës dhe trashëgiiminë e institucioneve dhe ligjeve me të cilat ishte i lidhur fati i qytetarit shqiptar dale nga procesi i shtetformimit. Dhe në qoftë se ne bëjmë një krahasim të bazës teorike të mendimit koliqian, ngjejmë një structure dhe platform vendosjes politike mjaft të avancuar që e gjejmë ndër ideologët e konservatorizmit britanik.

Por cilat janë arsyet pse shkrimtari Ernest Koliqi vazhdoi të përfshihej në politikë, edhe pas zhgënjimeve të mëparshme politike? Përgjigjen për këtë e marrim nga vetë Ai. Në një letër që mban datën 21 maj 1951, Ernesti shprehet:

“çdo vepër e ime, ç’se kam marrë mend e shise, i âsht kushtue lulzimit të shqiptarizmit të vërtetë, i cili, për mue, rrâjet e themelet i ka në kulturën e në traditat t’ona. Kam mujtë me gabue, ndoshta shpesh edhe randë, sepse kush vepron bje lehtazi në gjymtime. S’asht mjeshtri m’u paraqitë i pafajshëm kur rrin njeríu n’ansi të plotë e të vazhdueshme. Ai qi nuk vepron, s’ban mirë as keq. Ndiç, deshta të tham, qi ndoshta ndonji herë kam gabue, por prej zellit të tepruem e prej bindjes se ashtu e lypte e mira e vendit. Sidoqoftë, kur të fashiten pasjonet dhe perdha t’u ulet atyne qi sot gjikojnë jo mbas fakteve por mbas interesave fazjoze politike, atëherë do të dali në shesh se Ernesti në kohën kritike dishka bâni për kulturën shqiptare. Prap edhe do të vazhdoj me qênë i dobishëm. Fjalët ngushëlluese t’ueja më shtyjnë me vazhdue udhën e caktueme, até qi i a kam shénjue vetes qyshë në moshën ma të blerume, udhën e veprimtarís në fushëe kulturës. Dikush me këshillon me hjekë dorë nga politika. Ky këshill nuk rrjedh nga një ndjesí e thjeshtë : Mbas sa miqësh e dashamirësh të vrám, në kët gjendje tragjike në të cilën ndhodhet i kaperthyem vendi i ynë, derisa të drejtat má të para njerzore mos t’i këthehen vllazënvet t’onë të nji gjaku e të nji gjuhe, do t’ishte krim m’u hjekë në njánë e m’u marrë vetëm me letërsí. Më mjafton me pa Kapidanin e Mirditës qi humbi dy djelm si dy hyj drite, Kolë Bibën qí la në malet si flȋje n’elterë të Shqipnís djalin e vllán, e plot tjerë, për m’e ndie veten të detyruem me punue pa u lodhë për lirimin e popullit tonë. Kjo e sotëshmja nuk âsht nji fushatë politike me rrëzue nji qeverri ; kjo âsht kryqzatë kombëtare me shpétue fisin e bâshkë me té pasuninë shpirtnore të trashigueme. Si mundet nji intelektual m’u mënjanue e me qindrue indiferent pas së keqës së pashoqe qi na ka zanë nën palë si individ e si pjestarë të nji kombi ? Prandej, si këshill tash e marr parasysh vetëm kur të lirohet Shqipnija. Sot, i armatosun me vullnet e me flakë ardhetare, e nduej për detyrë të luftoj edhe në fushën politike.
Blloku në përgjithësi ka mbajtur një qendrim të matur dhe i ka ndjekur me kujdes dhe me paanësi përzjerjet mes Mergatës Shqiptare. Blloku, siç shihet nga leterkëmbimi i Ernest Koliqit, ka qenë nën një presion të vazhdueshëm politik dhe në sulme nga më të ultat nga elementë të caktuar të grupimeve të tjera politike të Mergatës. Megjithatë, ai ka vazhduar punën me sukses. Punën e vertetë ky grup e ka bërë në heshtje, dhe mendojmë se ai ka qenë më i besueshmi për kanceleritë e interesuara për ndryshimin e situatës politike në Shqipëri. Për vite të tëra, sidomos në periudhën e parë kur forca e titistëve në Shqipëri ka qenë absolute, dhjetra e qindra njerëz të organizuar nga Blloku, në emër të Shqipërisë dhe të organizatës, kanë qendruar në malet e veriut të Shqipërisë, kryesisht në Mirditë, kanë derdhë shumë gjak, kanë pësuar vuajtje dhe sakrifica. Përveç maleve të veriut, një berthamë tjetër e rëndësishme e aktivitetit të Bllokut në terrenin shqiptar ka qenë zona e rreth Elbasanit. Forca e Kapidanit të Mirditës në veri, pjesë përbërëse kjo e Bllokut, ka qenë e pakontestueshme dhe kjo ka qenë një prej arsyeve që edhe të huajt e kanë njohur Bllokun dhe aktivitetin e tij serioz dhe kanë besuar më së shumti në forcën ndryshuese të organizatës.

Ja se si e përshkruan Koliqi situatën në mërgaten shqiptare në Itali në këtë moment të rëndësishëm: “..Këneta politike e (mërgatës shqiptare) Romës, qi shtrihet prej Gjelltores Quatrocchi e në Bar Vittoria nëpër Via Calabria, me llomin e pafund, me atmosferën krejt helm, ma ka randue shpirtin e më ka lodhë. Njeriu përpiqet për të mirë, e shumë kush, në vend qi me t’u ba krah, përpiqet me zhgatërrue. Kështu punët shqiptare: qep nji pllambë e shkep nji pash. Thotë Ndrekë Kaçulini, dritë-pastë! Për shqiptarët përgjithsisht:- Kanë për program me zhgulë ullinin e me vu shelgen: Sidoqoftë, do ta vazhdojmë luftën e mbasi jam ne drejtë ne do ta fitojmë. Por neverija po na kapë or’e ças. Duhet gjithmonë nji legen afër për me vjellë”

Viti 1955 një vit sulmi ndaj Bllokut prej anëve të ndryshme të emigracionit. Letra e 9 korrikut 1955. Në shenjëstër të sulmeve kundër Bllokut ka qenë Ernesti. “Përditë shtohen ata që më sulmojnë. Zyret italiane, amerikane, ingleze, vatikane etj., janë plot (kam prova) me raporte sidomos kundra meje: mason, aventurjer, agjent zyresh sekrete, çarlatan etj., Nji amerikan tash nja dy muaj me tha: “E din pse shumica e shqiptarvet ju Lufton? Pse s’munden me ju kuptu, tue kenë ju, për sa marr vesht vetë, ma I oksidentalizuemi ndër shqiptarë” Kjo cilsi s’asht vetëm e imja; asht e të gjithë shkodranvet. Ai amerikani me njifte vetem mue, port ë kishte njoftun Dom Lazrin, Pader Benardinin, ty Karl, etj, do të kishte dhanë nji gjykim ma kolektiv. Duket se jemi ndryshe prej tjervet, Karl I dashtun, e ata burrnin t’onë e kanë mëni si mzati pecën e kuqe. “Vetëm me Lahuten e Malcis s’bahet Shqipnija”, paska thanun nji intelektual tash së fundi. Po shka kanë me Pader Gjergjin e shtretë! Ai në vorr. Lahuta e Malcis e debume nga radhoi i veprave letrare të Shqipnis? Duen qi as emnin mos t’përmendet. Kena vojtë mbrapa lum miku, e s’diej se si do të përfundojë kjo punë…
Duket se, tue drashtun hovin e marrun prej Bllokut, mbasi qi u fut me përdhuni në Komitet, tue prekë me dorë edhe simpatin e amerikanvet dhe t’italjanvet për ket grupim politik serioz e faktiv, janë akordue elementa partish të ndryshëm dhe qyshë në verën e kalueme, prej ameriket në Turki, ç’prej Francet e n’Egjipt e ia kannisë nji fushatë …….

Harry Bajraktari/

Më është bërë zemra mal, nga lajmi se “K’cimi i Tropojës”, e thirrur ndryshe si “Valle veni”, është njohur tani edhe nga UNESCO si një “monument” i kulturës botërore.

Urime Tropojës, Malësisë së Gjakovës, për arritjen e madhe kulturore kombëtare me përfaqësim të lartë ndërkombëtar. Vallja e bukur dhe tradicionale u pranua edhe zyrtarisht këto ditë në “Listën Përfaqësuese të Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Njerëzimit” të UNESCO-s, Organizata e Kombeve të Bashkuara për Edukim, Shkencë dhe Kulturë.

“K’cimi i Tropojës”, kjo pasuri e çmuar dhe e rrallë kulturore shqiptare, që dëshmon vlerat universale të traditave tona të hershme të Tropojës Alpine, Dardanisë e Kombit, që prej këtij fundviti 2024 po renditet edhe si një simbol kombëtar i identitetit kulturor shqiptar, duke na bërë krenarë të gjithë shqiptarëve në Atdhe e në Amerikë e kudo tjetër në Mërgata Shqiptare në Botë.

Për këtë arritje të madhe të vendlindjes së të parëve të mi dua të shpreh edhe vlerësimet e Mirënjohjen time të veçantë: për të gjithë mbartësit dhe interpretuesit e “K’cimit të Tropojës” ndër brezat e derisotëm e të nesërm; për Shoqatën “K’cimi i Tropojës” ; për institucionet lokale e qëndrore të Shqipërisë; për mediat shqiptare; për të gjithë lobuesit e kontribuesit; duke theksuar se kjo na e rrit përgjegjësinë lokale e kombëtare shqiptare për të pasë angazhime e arritje të tjera të mbrojtjes e vazhdimësisësë saj.

Tropoja ka edhe një tjetër arritje të madhe lokale e kombëtare, kur “Lumi i Gashit” u bë pjesë në Listën e Trashëgimisë Botërore të Njerëzimit (kulturë materiale) të UNESCO-s.

Arritja e Tropojës me “K’cimi i Tropojës”, si një arritje kombëtare, me promovim ndërkombëtar e mbrojtje nga UNESCO, merr rëndësi të veçantë sepse deri më sot në në Listën e Trashëgimisë Botërore (kulturë jo-materiale) në UNESCO janë vetëm dy nga pasuritë kombëtare shqiptare: Iso Polifonia Labe (2005, 2008) dhe Xhubleta (2022).

Është pa dyshim një vlerësim i merituar për Tropojën e mbarë Malësinë e Gjakovës, një krahinë, e cila shpesh është përmendur për patriotizëm dhe virtytet më të larta njerëzore, që ka luajtur rol në historinë e popullit shqiptar. Por që ka qenë gjithmonë edhe burim i një folklori të mrekullueshëm, me valle, këngë, muzikë, instrumenta muzikorë, veshje të bukura karakteristike etj.

Ky vlerësim duhet t’u japë zemër shqiptarëve që të punojnë për ta ruajtur folklorin e tyre, për ta pasuruar. Kjo bëhet duke mos e lënë të harrohet. Duke ia mësuar brezit të ri. Duke treguar krenari e dashuri për traditat tona.

Kur fillon Vallja e Venit, me ritmin që jep tupani, me bukurinë e çiftelisë dhe fyelli, me valltarët e me shtatin e lartë dhe veshjet e bukura tradicionale ta mbushin zemrën me gëzim.

Tani këtë K’cim të Tropojës e njeh dhe është e vendosur që ta mbrojë e gjithë bota. Urime!

Harry Bajraktari është themeluesi dhe ish-botues i gazetës “Illyria” (1991-1998). Ai është një veprimtar, biznesmen dhe filantropist shqiptaro-amerikan, i nderuar me shumë çmime mes tyre edhe Nderi i Kombit nga Presidenti i Shqipërisë, Medalja Presidenciale e Kosovës për Merita si dhe Dekorata e Thirrjes Presidenciale për Shërbim nga Shtëpia e Bardhë në SHBA.

Sokol Paja/

Federata Pan-Sqiptare e Amerikës “Vatra” dhe gazeta “Dielli” shprehin mirënjohjen e përjetshme, falenderimet më të thella e respektin më të veçantë për të gjithë ata vatranë e patriotë shqiptarë, biznesmenë e atdhetarë, aktivistë e veprimtarë që iu përgjigjën menjëherë fushatës së Vatrës për të blerë ndërtesën e re të Vatrës dhe për të mbështetur gazetën Dielli në rrugëtimi historik në shërbim të çështjes shqiptare, gjuhës shqipe, historisë e kulturës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Mirënjohja e parë shkon për biznesmenin, humanistin dhe filantropistin e njohur z. Kadri Morinaj pronar i Eurosig, Insig, Insig Jetë, Eurosig Kosovë, UBA Bank, Reastorant Bar Piazza dhe disa bizneseve të suksesshme në Europë i cili dhuroi 1 milion dollar për objektin e ri të shtëpisë së Federatës Vatra në New York. Z. Morinaj ka propozuar që të blehet parcela dhe të ndërtohet objekti i ri me hapsirat përcjellëse dhe infrastrukturën e nevojshme që do të plotësojnë nevojat për të mbuluar veprimtaritë patriotike, atdhetare e komunitare të Vatrës dhe do jenë në shërbim të komunitetit shqiptar në SHBA. Z. Morinaj ka propozuar formimin e Komisionit Mbikqyrës dhe Koordinues në mënyrë që të gjitha procedurat të zhvillohen në transparencë të plotë si dhe objekti aktual i Vatrës të shëndrrohet në Muze, Arkiv e Bibliotekë Shkencore për Vatrën. Z. Morinaj ka bërë donacione edhe më herët për Vatrën. Dashuria e tij për vendin dhe popullin mik amerikan ilustrohet më së miri me faktin se ai e pagëzoi djalin e tij të vogël me emrin Wesly Clark në shenjë respekti e mirënjohje për Gjeneralin e Ushtrisë Amerikane që udhëhoqi fushatën ushtarake për lirinë e Kosovës. Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra i është shumë mirënjohës filantropit dhe biznesmenit z. Kadri Morinaj dhe e siguron atë dhe opinionin publik se lokacioni dhe objekti i ri i Vatrës do të jetë krenari e komunitetit tonë dhe i mbarë kombit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kjo shtëpi e re e Vatrës do të shërbejë për të zhvilluar të gjitha aktivitetet patriotike, atdhetare e komunitare të Vatrës e gazetës Dielli. Kjo shtëpi do të jetë qendër kombëtare që do ta bashkojë të gjithë shqiptarët e Amerikës.

Vatra shpreh mirënjohje e falenderim për kompaninë investuese “Albanica Homes” nga Kosova lider i padiskutueshëm në fushën e investimit, ndërtimit, zhvillimit urban, inxhinierisë e arkitekturës në Kosovë, Shqipëri dhe Mal të Zi, e udhëhequr nga filantropi i shquar Driton Gerbeshi në bashkëpunim të ngushtë me shqiptarin e madh Behgjet Pacolli, dhuroi 200 mijë dollarë për shtëpinë e re të Vatrës në New York. Një shtëpi kombëtare që do të bashkojë të gjithë shqiptarët e Amerikës në Vatrën e ngrohtë atdhetare që udhëheq me krenari e dinjitet proceset patriotike e komunitare në dobi të çështjes kombëtare prej 112 vitesh në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Vatra shpreh mirënjohje për shkrimtaren e shquar e letërsisë për fëmijë, sekretare e degës së Vatrës Ridgewood Monda Hamitaj që është vatranja e parë e cila dhuroi 2 mijë dollarë për shtëpinë e re të Vatrës.

Vatra shpreh mirënjohje e falenderim për drejtuesit e Vatrës, veprimtarë, aktivistë, patriotë shqiptarë e personalitete të shquara shqiptare në mërgatën e Amerikës që iu përgjigjën menjëherë fushatës për mbështetjen e gazetës Dielli. Fushata 1 mujore 28 tetor – 28 nëntor 2024 bashkoi 26.850 dollarë për Diellin e Vatrës, Diellin e kombit shqiptar.

Fushata e Vatrës për Diellin është një traditë fisnike dhe patriotike ku shqiptarët e Amerikës e më gjërë kontribuojnë për jetëgjatësinë e gazetës më të vjetër që botohet në diasporën shqiptare. Gazeta “Dielli” është vetë historia, identiteti dhe krenaria e shqiptarëve të Amerikës. Dielli është një pasuri tejet e çmuar dhe trashëgimi e shkëlqyer e shqiptarëve të Amerikës. Gazeta “Dielli” ka në themel historinë e kulturën kombëtare, gjuhësinë, albanologjinë, arkeologjinë, median, datat historike, ngjarje dhe figura të shquara të kombit shqiptar.

Qëllimi i gazetës është edukimi, promovimi i imazhit dhe vlerave më të larta të kombit shqiptar në arenën ndërkombëtare, informimi i saktë, promovimi i talenteve dhe personaliteteve të botës shqiptare kudo në mërgatë, promovimi i suksesit dhe thithja e mendimit intelektual në gazetën “Dielli”, ruajtja e gjuhës, kulturës, traditës dhe identitetit kombëtar shqiptar në mërgatën e Amerikës e më gjerë. Gazeta “Dielli” shërben si një urë lidhëse mes shqiptarëve të mërguar dhe Atdheut mëmë, në botim që nga 15 Shkurti i vitit 1909.

“Vatra” e “Dielli” shprehin mirënjohjen e përjetshme për donatorët e kontributorët e fushatës në mbështetje të gazetës “Dielli”: Elmi Berisha, David Balaj, Harry Bajraktari, Behlul Gashi, Qendra Islame Shqiptaro-Amerikane Queens, Ekrem Bardha, Elez Biberaj, Alfons Grishaj, Kolec Ndoja, Dr. Pashko Camaj, Mondi Rakaj, Ilir Cubi, Efi Qeleshi, Pjetër Lucaj me vëllezër, Paulin Mrnaçaj +Drita Vushaj, Dr. Sulejman Çelaj, Mark Gjonaj, Cafo Boga, Ylli Cakani, Toni Sufaj, Av. Harry Metuku, Gjon Gjokaj, Shaqir Salihu, Ahmet Xhafo, Loro Stajka, Marjan Cubi, Sokol Paja, Nazim Salihu ( Noli Tv), Agim Aliçkaj, Artan Nati, (Thomas Christo, Thanas Gjika, Agim Beqiri, Cellar Bar & Grill, Edi Postol), Prend Ndoja, Mëhill Gjuraj, Dr. Skender Murtezani, Florina Pupla, Asllan Bushati, Anonim, Viktor Popaj, Besim Malota, Vatra Ridgeëood, Age Ivezaj, Shoqata Kraja, Aleksandër Nilaj, Dorand Vojka, AAA SKENDERBEJ INC , Gjergj Domgjoni, Flori Lloga, Muharrem Xhydollari, Tom Shkreli, Jasmina Hasaj, Pashk Maksuti, Hana Malota, Lejda Troci, Vehbi Bajrami, Dr. Dritan Demiraj, Dr. Paulin Marku, Bashkim Musabelliu, Tasim Ruko, Shaqir Gjokaj, Alma Jaku, Julida Cepele, Shkumbin Tetaj, Afrim Shabani, Xheladin Zeneli, Dritan Matraku, Fatos Mustafaj, Adem Malellari, Erlind Çela, Akri Çipa, Lekë Përlleshi, Toni Musaj, Iris Halili, Mirela Kanini, Ardian Ruci, Dhimo Jano, Gjon Ivezaj, Familja Alibegu nga Ulqini, Lulash Junçaj, Adrian Tahiri, Valdete Dida Cenalia dhe Latif Sharka. Faleminderit nga zemra dhe mirënjohje përjetë e mot.

Alfons Grishaj*/

*Fjala e mbajtur në Teqenë e Bektashiane me rastin e 112 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë.

Të nderuar klerikë, Baba Eliton (Zoti i shtëpisë), Myfti Ledion Cikalleshi, Bilal Demneri-Kryetari i Këshillit Xhamisë, Mondi Rakaj – Kryetari Degëve të Federatës Pan-shqiptare Vatra. Të dashur motra dhe vëllezër Vatranë dhe besimtarë të Teqesë Bektashiane Taylor, në emër të Vatrës, respektivisht Kryetarit Berisha, dhe në emrin tim,ju uroj nga zemra Ditën e Flamurit! Pas shekujsh robëri, Dita e Mvetësisë, çliron dhe dalton kulmin e historisë popullit tonë. Dita e Pavarësisë u dha shqiptarëve mundësinë për të krijuar shtetin e tyre, ku patriotët e mëdhenj, burrat e mençur shqiptarë shfrytëzuan momentin shpërbërjes Perandorisë Osmane, lëngimin e saj që përpëlitej në grahmat e fundit të ekspancionit dhe lavdisë ngritur me zjarr e hekur.

Disa muaj para se të formohej shteti i parë shqipëtar…me, 28 Prill 1912, u krijua (nga mendimtarë të mëdhenj Noli-Konica), Federata Pan-Shqiptare Vatra, duke shënuar kështu një kthesë të madhe historike. Për mendimin tim, kjo ngjarje, si dhe luftërat e malësorëve të veriut me Dedë Gjoluli, Isa Boletinin etj…i paraprinë themelimit shtetit parë shqiptar, udhëhequr nga Ismail Qemali, Luigj Gurakuqi me shokë…Për të ngritur flamurin në Vlorë, u mblodhën dyzet delegatë nga të gjitha anët me në krye Ismail Qemalin. Çakejt e Turqisë, Serbisë, Italisë dhe Greqisë, ishin të pafuqishëm për t’a ndalur uraganin e thirrjes madhe kombëtare.

Akti i Shpalljes Pavarësisë, shkrojtur në shqip nga Luigj Gurakuqi (diktuar nga Ismail Qemali), u firmos nga 40 firmëtarë. Në faqen e parë, firmosën 34 anëtarë me në krye, Ismail Qemali, Dom Nikoll Kaçorri, Haxhi Vehbi Dibra etj…Në faqen prapa, firmosën gjashtë firmëtarë, ku ndër to dhe Mustafa Kruja.

Pse u la dita e Shpalljes Pavarësisë me, 28 Nëntor 1912, dhe nuk u la për një datë tjetër? Burrat e mëdhenj shqiptarë e fiksuan këtë datë për të evokuar legjendën e Kastriotit, që me, 28 Nëntor 1443, ngriti flamurin në Krujë,flamur që u bë simboli i identitetit shqiptar në shekuj. Të gjithë heroizmat u bënë nën valvitjen e këtij flamuri. Të gjitha betejat për liri patën mbulojë e frymëzim flamurin kombëtar. Dardania luftoi për këtë flamur dhe e mbrojti me gjak. Viti 1968, shënoi kulmin e shpërthimit të demonstratave në Dardani. Dobrica Qosiq, ulurinte: “Po ua lejuam flamurin, ata do të kërkojnë republikën, shtetin dhe madje bashkimin me Shqipërinë.” Flamuri kombëtar i parapriu betejave të UÇK-së. Ky flamur është hapur anë e kënd planetit, duke bashkuar shqiptarët kudo, si dhe neve sonte në këtë tempull të shenjtë që u themelua nga patrioti i madh dhe besimtari mistik, Baba Rexhepi.

Jo rastësisht, ne do shohim që në Deklaratën e Pavarësisë, pas Ismail Qemalit, janë dy figura emblematike fetare: Dom Nikoll Kaçorri dhe Myfti Vehbi Dibra (Kryetar i Parë i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë), ku më vonë nën përkujdesjen e të madhit, Imam Vehbi Ismaili, u mblodhën shkrimet e legjendës Dibra, duke parë dritën e botimit në Michigan, me titullin, “Ç’urdhëron Kurani?” Pra, populli shqiptar me mëkëmbësit e Zotit në tokë (që ishin dhe patriotë), udhëhequr nga liderë civilë atdhetarë, ditën t’a gjejnë rrugën mvetësisë që ne e festojmë me kaq gëzim e krenari. Kjo është dhe një përgjigje për nacionalistët e shartuar në komunizëm, të cilët pyesin: “Ç’u duhet institucioneve fetare të merren me Ditën e Flamurit?”

Por, siç e dimë të gjithë, shejtani ka fytyrën e njeriut! Fetë janë bosht i qytetërimeve në themelimin e shteteve, siç janë të theksuara dhe në kushtetutën e parë të shkruar në botë: Kushtetuta Amerikane. Injorantët e internetit dhe pse mund të jenë shkolluar, janë defiçitarë në pregaditjen e tyre intelektuale. Bash këta humbës të mëdhenj shpirtëror dhe intelektual, mundohen që boshllëkun shpirtëror, injorancën e lindur t’ua implementojnë tjerëve si bosht arsyeje dhe progresi?!

Shqiptarët nuk janë ashtu siç i përshkrovi një bejtaxhi nga ndonjë nevojtore mediatike shqiptare, i cili shprehet: “Shqiptarët nuk kanë fe, por vetëm interesaxhinj ku mund t’a ndryshojnë fenë sa herë t’u lypet nevoja!” Unë i përgjigjem këtyre shëmtirave mediatike: feja nuk qëndron në prehërin e internacionalizmit proletar, sepse aty qëndrojnë varrmihësit e besimit, shpikësit ateizmës, shkatërrimtarët e të bukurës dhe hyjnores.

Brenda feve abrahamike, ka një të vërtetë të pakontesueshme: ka vetëm një Baba!

Ai është Abrahami (Ibrahimi). Nuk është rastësi, që fetë abrahamike janë rreth katër miliard e kusur…Prandaj, shqiptarët e kanë kuptuar më bukur se askush tjetër në botë formulën e Zotit, formulën e bashkëjetesës dhe paqes. Ndaluni për një moment dhe mendoni…si po përhapet shqiptarizma dhe flamuri saj nëpër botë…sikur të ishim 300 milionë shqiptarë! Shikoni në çdo trevë, flamuri shqiptar ka kapërcyer hipokrizinë politike të liliputëve të rastit që na servirin paçavure në beze! Vëllezër dhe motra, pa dyshim, ky është bekimi i Zotit! Rrufjanët po tërbohen dhe kërkojnë t’a bëjnë sorrën pëllumb të paqes, për t’a larguar fronin e shqiptarit nga Zoti.

Po ua përsëris me plot gojë: askush nuk mund t’a ndalë kombin më të vjetër të planetit të rifitojë fronin e vet të harruar, sepse ky është vullneti i Zotit! Prandaj tradhëtarët e vegjël që nuk njohin fe e atdhe, që mbeten peng i territ dhe sajesave ireale, i siguroj se, besimi dhe patriotizmi i vërtetë i ka vënë dhe do i vë përfundi hipokrizinë, patriotizmin e rremë, ateizmin e tyre të shëmtuar. Ngaqë janë njerëz që nuk njohin rregulla hyjnore e civilizuese, që nuk njohin hierarki, brum shoqëror, biles, as nënë dhe baba, janë të destinuar të ngelen përjetë, specie inferiore!

Vëllezër e motra, sot ne përkulemi me nderimin më të madh para kolosëve të vërtetë atdhetarë e fetarë që valvitën flamurin e identitetit kombëtar në Vlorë!

Siç dihet, luftërat për liri e demokraci nuk bëhen vetem, prandaj në këtë përvjetor të flamurit, gjej momentin të kujtoj dhe falenderoj të gjithë bashkëpunëtorët e mi të rinj dhe të vjetër si: Kolec Ndoja, Mondi Rakaj, Dritan Mishto, Elmi Berisha, Col.Dritan Demiraj, Kujtim Qafa, SimonQafa, Besim Malota, Ekrem Bardha, Dom Fran Kola, Franz Llesh Grishaj, Julian Çefa, Imam Shuajb Gërguri, Baba Eliton Pashaj, Mynyr Nazifi, Toni Kastrati, Mehmet Kadria, Skënder Myrtezani, Gëzim Nika, Adem Malellari, Iris Halili, Ruki Kondaj, Mirela Kanini, Novruz Nazarko, Eduard Aliko, Sokol Paja, Eduard Aranitasi, Paulin Marku, At Theofan Koja, Ylli Dosku, Milaim Tahiri, Ndrek Tonaj, Rafael Floqi, Gani Vila, Efi Qeleshi, Gjon Buçaj, Genc Kortça, Pashko Camaj, Paulin Mernaçaj, Drita Vushaj, Marjan Cubi, Ilir Cubi, Zef Balaj, David Balaj, Bashkim Musabelliu, Tasim Ruko, Anton Raja, Mons.AngeloMasafro, Kujtim Funiqi, Gjok Deçkaj, Dritan Haxhia, Dom Ndue Gjergji, Dom Fred Kalaj, Thanas Gjika, Ben Pllumi, Dalip Greca, Elio Ahmetaj, Mentor Maksutaj, Nusret Pllana, Ela Prifti, Naum Prifti, Naser Rugova, Endri Filipi, dhe gjithë vatranët në përgjithësi…Dhe në veçanti, falemnderoj vëllaun tim (në Parajsë) Eduard Grishaj, dhe gruan time Mirela Grishaj, që prej mëse 30 viteve më kanë përkrahur, duke qenë pothuajse në të gjitha momentet kyçe, dramatike e gëzime!

Lavdi heronjve që luftuan dhe luftojnë për këtë flamur që hijeshon alemin!

Rroftë populli shqiptar I kudondodhur !

Rroftë Vatra!

Ju faleminderit për ardhjen dhe Zoti ju bekoftë të gjithëve!