Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

THE NEW ENGLAND FALL-ALEX REQUIRES THIS- SOFRA E DIELLIT- ROZI THEOHARI-

by

THE   NEW   ENGLAND   FALL/

By ROZI THEOHARI/

The rosy Autumn returns/

The ritual rhythm of the red  New England,/

The wild cherries, the oak forest, the maple and the beeches/

Shake their red and golden beards/

On mushy piles of leaves at the roots of the trees/

Combing, trimming and embellishing themselves/

At the crystal-mirror lakes of  Maine’s hills./

 

The cool air is wafting a kiss

To the Fall night—waiting

For a short date with the dwindling day…

 

The squirrels

Welcome each other for the Fall’s dining

Using two hand-paws shelling and chewing

Tasting

The wild chestnut with hedgehog fruit.

 

The Bronze Butterfly Fall Migration

Follows the journey Canada-Mexico,

The cosmic dust of her wings—secular echo

Of the sounds of the rivers—the Indians’ canoes,

The ravens’ caws

The axes’ wood rumble…

 

The ocean’s waves arching in wide swaths

Incandescent the green specter of

The sun’s rays pecking—

Through  ruined clouds tearing each other’s hair…

On the seashore – foot prints of humans and dogs

Alternating—visible or not

By the shifting sand of the dunes at Cape Cod.

 

Under the platinum night sky, while Boston city sleeps,

At Diamond Beach

A white gull wing feather – falls and flutters in the sand

Chanting with stars.

 

ALEX  REQUIRES  THIS

 

By ROZI THEOHARI

 

a daughter writes from Freiburg

she becomes a German citizen

wants the family tree

she’s too far from home for any of this to mater

or is she?

she clings to this history

as if to her mother’s cord

so neither falls into oblivion’s pit

 

so I write

name upon name

line upon line

year after year

fathers, nieces, children

there were thousands

too late

 

so I slept

and dreamt

darkness, fog-bank, silence

a worm-eaten door creaks

a wrinkled hand extends

 

            “who are you?”

“the great-great granddaughter

who bears your name.”

            “welcome, it is my birthday.”

 

crablike fingers catch my hand

as I enter the castle and mount stony stairs

noise echoes, just like family

young folks dance, old folks pray

 

dead and alive relatives mingle

they eat, embrace, sing songs

everywhere, food abounds

 

and in the twinkling of an eye, an earthquake

overthrows everything

between dust and stones

I recognize my dead mother

 

who extends her hands

            “my daughter…my daughter!”

 

I open my eyes

To find my own daughter smiling at me

From her picture on the wall.

 

THE BLOOD LINE

by

  By Nimfa Hakani/

Note from the author: The story unveils circa 1457 in the castle of Gjergj Arianit Commneni, the  Albanian prince known as the father in law of  the National Hero, Prince Gjergj Kastrioti, The Scanderbeg./

                                    Part I/

Donica was walking in her mother’s flower garden. Her infant was sleeping quietly in his crib under a tree. She approached the crib time to time to look at her son’s angelic face, and his two tiny, small fists on his pink little cheeks. Every time he opened his wide blue eyes, the child looked at her as the only existing thing to him. He was the greatest pleasure, the joy, the life itself. The Creator had granted her the gift to bring in life such an incredible, small creature, which made her heart race every time she would see his tiny face. A smile appeared in her face as she ran her finger gently over his tiny nose

Looking at him, Donica thought about her husband. This little miracle’ features had a strong  resemblance with the man she was in love with, the man to whom she   has dedicated her life, her soul. Looking at her newborn’s face she got lost in her thoughts and her mind took off in the world she became part of these past few years.

 Her lord husband was the prince whose name had enlightened every soul of their land,   up to the most lost and remotest areas of the mountains in the country. Mothers would tell their children about his deeds and heroic battles every night before bed time. Fathers would kiss their children goodbye and would join her husband’s army without blinking the eye even if he wasn’t their prince. He had become a legend, and almost a divine symbol to everyone in the nation of Albanians. Everyone felt hope since he took over the fight against the ottomans.   His myth has reached even the courts of Europe.

The daughter of one of most powerful princes in the country, Arianit Komneni, she married the man for whom, many princesses, single or married, had fantasized about, and most prominent men in the county wanted to be him or to serve beside him. Even her own father, the proud, stubborn, the great prince Arianiti, secretly admired her husband and envisioned to be him! The Old Man, as the people in the castle called him, would never show his feeling to others, and especially to Kastrioti. But she knew! The only person she was certain about in her life was her father. She grew up on his lap. She was the first child!  She knew every gray hair in his head. Although she was too young, she knew his most inner thoughts. He used to keep her around his council since she was an infant herself.

Donica’s thoughts were swirling in her head like the weather before a hurricane. Her mind was going back and forth through all the mixed emotions of the motherhood, womanhood, and childhood in a strange order.

There she was back at her father’s castle visiting her own kinsmen. It was an old custom; the bride had to spend some time at her parents’ house after she had her first new born and every three years after that. But for Donica it was not a simple formality. She really needed to get away from everything for a while. She needed to think. She needed to have a good grasp of her new life and the place she had in it. And what more comfortable place than the castle she grew up she could find to think thoroughly about it away from the sounds of war. The relaxed atmosphere she was surrounded in her father’s castle these past few days gave her the serenity to think, analyze, and reflect upon all the things and changes she went through these last  years.  For the first time she understood the real meaning of the custom.

The   newly married women needed time to adjust with their new life. Visiting their parents after having their first newborn it helped them to amend themselves. This great likelihood was given to the new bride by the old, customary tenets. She thought with respect for the men that crafted that tenet. “It takes e wise man to understand the need of a young woman to have an adjustable time in her parents’ house once in a while,” she thought.

Her thoughts went back to her husband. Her Lord husband was not only a great leader and warrior, and a Prince, the knight that came to save the country from the ottomans, but a very handsome man too. Many eligible princesses had dreamed being in her position, many prominent families had tried hard to make him the son in law. Some princesses even tried to turn their husbands against him, when unable to have him priory to their marrige. The great Moisiu, a great worrier, known as one of his best knights, pushed to the edge by the greed of his wife, turned his back and joined the enemy forces against his idol. She saw in Her Lord’s face the hurt Moisiu had caused by switching on enemy’s side. It wasn’t just the pain of the loss of one of his commanders; it was the loss of a close, dear friend.  

She was inexperienced when she got married to Kastrioti, a man already in his mid forties. She did not know many things about men at the time. Better to say, she knew nothing.  Some old women in the castle gave her many advises on marriage affairs before the wedding, but it was so much, and so unreal all she heard from them the week before the wedding, she was not able  to  perceive it all.  The harsh reality she experienced after the marriage was much different from what she thought. Her world was dramatically turned upside down after the wedding. Everything was different. She did not have the attention she used to have in her father’s castle. She had duties to carry out as the Lady of the Castle from morning till night. She saw her Lady Mother perform her duties, but it was totally different. In her Lord Husband’s castle everything was about war. In her father’s castle   was more about peace, beauty, and hospitality. Her Father kept the matters of wars away from the women.   

Have been few years after the marriage she did not fully adapt to the way things were in Kruja’s castle. She experienced things that she had never a chance to before. She was living with the Man that was constantly away fighting wars. She saw, she heard, and dealt with things the other women did not have the chance to. This land had faced great deal of turmoil. She had witnessed it every day in the Castle of Kruja*. There were wars too when she grew up in her Lord Father’s castle but they did not have the same meaning they had for her now. In Kruja’s Castle, the war was almost within the walls with profound, visible scars everywhere, on people and objects alike.

Back then she was Arianiti’s daughter, a young lady whose life was perfect. She was the loved, by anyone, the delight of her father’s princedom, the lucky young princes who made proud the people of her homeland by marring their hero. She was the First lady of the Kruja’s castle.  She was blessed with the best gift a woman could, a child.  Her son had a great chance to be the future king of Albania, and She, the mother of the king.  And, why wasn’t she pleased? She had everything a woman would dream and she felt restless.

Her Lord Father had her spoiled. She was his beautiful butterfly, his gemstone. She was kept her away from the worries of life. She was constantly cheerful, living more like a child than a young woman while in his court. She had perceived the sound of the war as if it was far away from her world. She was the joy of the Arianiti’s castle. She brought the light of life and smile to the people when the blast of the war and the fear of the Turks would float in the air. Nothing in the world would touch her purity and joyfulness. The sound of her singing in the early morning would echo from one stone house to another, infiltrating the house walls, lifting the souls of people while mourning for the loss of the loved ones. First thing each morning she would go and give a kiss on the forehead to her father making the burden of princedom’s affairs in his mind briefly disappear. Her mother‘s life was blessed by having her around, while her father and her brothers were away on wars.

Now she was the Wife of the Grand Kastrioti who never had a real break in between the wars.   As Kastrioti’s wife she had had the chance to see for the first time from the crenels the enormous ottoman army spread around the walls of Kruja’s Castle as a black plague. She had heard the deafening blast of the cannons. She had seen the gravely, wounded soldiers carried away from the battlements of the castle.  Many times she attended to the wounded in their struggle with life and death. She met with women whose lives had been shattered by the loss of their husbands and son’s in battles. She saw the empty expression on the face of orphans who had lost their identity with the loss of their families. Their entire family had been killed. There was no one left to take care of them. A few of them were lucky to escape with a sister or brother, but they walked miles and miles to reach the Kruja castle to meet the Great Kastrioti.

She had to come up with a temporary orphanage for the children. She attended the grounds of it daily to make sure the children were given the proper care. She saw the anguish in the children’s faces, and the torment they had gone through while listening to their stories. Some of them did not talk much. They stared in the space, and sometimes, when someone approached them, startled, they jumped on their feet. The fear shown on their faces was terrifying. These were the children who had witnessed the killings. The rest had found their family slaughtered.  That was the real face of war she had never seen before. She had heard only the echo of it. 

 She saw the face of war also on Her Lord’s Husband’s face every time when He came back home from a battle. She saw the devastation on his face for the loss of his brave soldiers, the worry about the poverty hitting the country deeper and deeper, the new wrinkles and deep creases on his rugged face after each battle.   Then she had the baby. It was after that she started to see the world in a deeper meaning, much deeper, and understand the meaning of loss in the core of her bones.  

The child moved and she approached the crib. The two blue, big, beautiful eyes, opened up and the infant looked at her. A great unknown feeling filled her chest and a sense of immense, new emotions spread out in her and she breathed deeply.

Her spirit found peace looking at her son’s face. The light of the dawn and the blue color of his innocent eyes made her forget about the reality and she got lost in the world of motherhood. She felt the strong urge to feed him. She took him in her arms, sat down in the chair next to the crib, positioned his body to her chest, lifted her white blouse and lowered her breast to his mouth.

            His small head moved quickly and his tiny mouth caught her nipple and started to enjoy the fluid of warm milk going down his tiny throat. His eyes were already closed as his lips moved rhythmically. The emotions that would fill her spirit every time she would breastfeed him was not comparable with any other feelings she had experienced in her young, short life. No one, not even her great husband made her feel that way.

Mother and the child were lost in the oldest, language of communication. Nothing existed in the moment but the sensation they conveyed to one another. The magic, primeval language exchanged in silence between mother and infant since the world was created, that special bond between the mother and the offspring could not be understood by anyone but them and them only. It was the only thing that made sense in that crazy, chaotic world that she had a hard time to perceive sometimes.

 Part II

Arianiti, sitting in his rocking chair, was looking at his daughter and her newborn for a while. The view was so magic that would please the ego of every proud creator beyond any expectations. The togetherness of the youth, beauty, and the innocence created the rarest view for his eyes. She was nourishing the child of Kastrioti, he thought. His own blood mixed with Kastrioti’s was flowing inside that infant’s veins. Yes! This child’s flesh and blood was part Kastrioti and part Commneni! What a superb combination! “It was royal blood inside that little, fragile body!” Pride filled his chest and he breathed hard. “Yes!” The old man almost cried inwardly, “That child would be the future king of Albania! And HE is my grandchild!” And He, The Great Gjergj Arianit Commneni. was the reason for making it happened. That infant was his own creation. He made that child! He created him. He arranged the marriage between his daughter and Kastrioti in a very subtle way.

The pride made Arianiti’s blood flow fast. The old man felt his heart beating more than usual. His healer has advised him to save himself from strong emotions. But how could he save himself from this. The whole thing was a master piece. The picture where the magic view of his own flesh and blood down there would include Him on the side of the Kastrioti’s name was very inviting. Looking at his daughter and his grandchild, his thoughts took a long journey.

                He dreamed all his life to reign above others. He thought he had a hereditary right and he most certainly deserved more than any one to be the First King of Albania on grounds of personal traits and accomplishments only. He had proved to be a great prince for his princedom and a great strategist on war’s expertise in the homeland.

The country, which was shattered in so many princedoms, was never able to deal with internal problems and be united. Without a slights chance for a break in any moment, Albanians, never had a chance to take a deep breath to rebuild or take care of domestic affairs from one attack to another except in the short times of  honored peace that were never fully honored.  The enemies were constantly at the borders. From the south, east, north and west, mountains or seas, from everywhere they appeared as a black cloud in horizon trying to take over the homeland.

 Being the most powerful prince of Fatherland, although he tried, he had never been able to put together the princes, nor with violence or intrigue, either through alliance. Each prince had his own mind. He, himself, was no different from others. No one was able to accept someone else’s leadership. They were willing to make pacts with the enemy in order to destroy their fellow prince neighbor than unite. Every prince’s dream was to take other fellow countryman’s land, without caring what damage would bring all that to the homeland’s future. It has been that way for decades as he would recall as the oldest of all princes in his lifetime.

Somehow, something changed. A man that was taken away as a child from ottomans would appear suddenly in the horizon of the history. He was taken away from his terrified mother’s arms. His father, one of Arianiti’s strongest rivals, prince Gjon Kastrioti, was defeated badly by the Ottomans.

 He imagined Gjon, seating in his glamorous chair in the council chamber of his castle with his head banded on the side, with bitter tears in his eyes, ashamed for letting all that happening! Seating there, leaning on the right arm of the chair, tightening his fists in despair, unable to do anything to save his heirs, his flash and blood, powerless seeing the Ottomans snatching his sons away from him one by one, to waste them in the eastern world, to convert them in Islamic religion, to change them, to make them denounce their Motherland, their own language, their traditions, to make them forget who they were, to make them forget their own father and mother.

As the years passed, from all Old Kastrioti’s sons, the youngest, Gjergj Kastrioti, was the only one to survive the turmoil of conversion. He came back to his homeland after more than three decades among the ottomans and declared his father’s princedom. In his service to ottomans, initially, the talented young man, after attended the janissaries’ infantry camps training, was sent to all eastern battles by the ottomans, known not to be so trustworthy to be sent on western battleships. They did not trust his Albanian birthright. He climbed very fast on the ottoman army hierarchy ranks; won all battles, not one lost. With time he became one of the favorite men to the sultan’s court, the most successful general of all times in the whole empire, an empire that was determined to conquer the Europe as the last bastion. Known already as the famous, unbeatable, ottoman’s army the general Scanderbeg, he was finally trusted with an important mission.

Hunyadi in Balkan, was becoming a great danger for the ottomans. His army, formed only by common peasant, was defeating ottoman’s strong, organized army constantly. The great plans invading Europe were going in fumes. Sultan called upon the unbeatable Scanderbeg forgetting what blood was flowing all these years in his veins. There were no worries on that regard. His brothers were already converted and living the Eastern life style.

With the victories on the East, he had gained their trust to the point that even the Big Council and Grand Vizier, under the sultan’s request, decided to send him to confront The Great Hunyadi. He was the only one who could defeat Hunyadi in his tactics,  they concluded. Their strategies were very similar.

 “Poor sultan,” Arianiti smiled thinking of that moment. “There you went wrong my sultan! You thought you won him by showering him with titles and lavishing, oriental lifestyle.” the old man thought, “Way wrong my sultan, way wrong!!” A rare smile covered his face. His thoughts, flowing in his mind, were giving him a great deal of pleasure.

 Gjergj Kastrioti, the so called the Scanderbeg by the Turkish, or Iskander in the honor of the Great Alexander, traveled through the east escorted by his trusting unit, formed only by three hundred Albanian country service men.

As soon as they reached Balkan, the escort did not join the Ottoman army that was waiting for Scanderbeg to take the command against Hunyadi. Kastrioti change the course of his expedition and took a different route instead. He ended up in his homeland where he proclaimed his father’s castle and princedom. From that moment and on he started to negotiate with his fellow countrymen princes, as well as the foreign powers and tried hard to gather all the princes of the country in an alliance. After long, difficult negotiation, he achieved to form for the first time in history of the country an army supported by all, but lead only by him.  For the first time of the history of the country, and as far as Arianiti knew, just one year after taking over his Father’s castle, Kastrioti became the architect of   the League  of Lezhe, March 1444,  a gathering of  all  Albanian  nobles in a neutral land, the city of Lezha which had been under the protectorate  of Venetians for decades now, where the princes would discuss the war matters of the nation and how to handle them. It was something that never happened before as far as he knew. Only in the ancient Greece and in the Roman republic had he heard such demokratia, the rule of people, taking place.  It was not exactly the same he thought, the nobles were not elected by the people, but the freedom to make decisions in the League was the same principal. The princes, concern by great dimensions of which the ottoman invasion was taking place, had come to agreement on the first assembly of the League to contribute to any danger from the Ottomans that would bring the country to the brig of a war. They agreed to give Kastrioti the charge of the army, but no one was willing to add more glory to the man that was destined to complete great deeds, and risk their tittle. They recognized him as the commander in chief of the army, but a good number of them did not take any important role in the battles against the ottomans.  They left almost everything to him discretely hoping he would not survive long to the structured ottoman army. “Jealousy and selfishness, as part of human nature, had destroyed the destiny of great men in centuries and as a consequence the fate of the countries in questions”, was his favorite quote.

He knew where Kastrioti was heading with the League of Lezhe. It was a prevailing way to bring the princes together in one room to agree and disagree and make them conscientious about the nation’s fate. This was the first time in the history of the country that this kind of governing was happening.  The League of Lezhe was a big step toward a unified kingdom under one man. Kastrioti had everything a king represented. But Albanian princes were not ready to accept a king over their heads. He, Arianiti was not ready either. He supported Kastrioti in his endeavors, but he knew where to stop.

A quick shadow passed through his face for a moment and a sad smile followed it,   when the last thought crossed his mind. He, Kastrioti knew the peril that came from pushing other princes to accept his authority, that’s why he decided that the gathering would take place in Lezha. The stubbornness and the blindness of the princes to see clearly the grotesque menace that was coming from the east as a dark cloud that predicted a lingering tempest to the nation of Albania was irrational and came from the possessive obsession with their title. It was a disease spread all over the Europe, but was even stronger in this homeland. He was not spared from it. He understood and he knew.  Kastrioti had a greater vision than any of them for the future, he was aiming to create a united kingdom of Albania using for now the invisible model of the confederacy that preserved the sovereignty of each princedom.

He, Kastrioti, had what it takes to be not only a great man in command, but even a King; however, he, Arianiti, couldn’t come to the terms to see anyone over his head, even the great Kastritoti who Turks nicknamed after the Alexander the Great. He was no different from others. This is how it was and this is how it was going to be.  He knew the word KING was being used freely lately among the common people when referring to Kastrioti, as people clearly saw the hope at this great man who appeared from nowhere to stand by them, but all Arianiti and the most of nobles could accept was, A   Great Man in Command! They left the war to him, sending often lower ranking men in their place. They did not feel comfortable to fight on his side. They did not want to take orders from him. They did not want to live in his shadow. They did not want to share the glory with him, though he was living the glory as they took lodging in their castle planning hunting expeditions and negotiating secret alliances with venetians or ottomans.

The nobles were not capable to see beyond the land that surrounded their castle. They were not able to see that he, Kastrioti, was going down in history.  But he, Arianity had a greater vision. He had outwitted the other princes.  His name was the second name to be mentioned after Kastrioti’s. And the reason, he made a pause, was that little creature in his daughter’s arms. He did not have to accept the Man as the king, he had just done it. His grandson was going to be the King of Albania. “The times are going to change when he grows up”, he thought. 

Unfortunately Kastrioti was following the wrong route to unite the country in a kingdom waiting for the princes’ consent, Arianiti followed the trail of his thought. He presumed that with time they will come to understand the big threat the nation was facing; he hoped they would come to the terms to unite their princedoms under a kingdom and accept him as a king. He had learned a lot in the ottoman court, Arianiti contemplated, but one thing: the backstabbing, intrigues, poisoning, murder in a mountain’s remote passage by an invisible stranger, an accidental death while in a hunting excursion, and most of all, the ancient divide and conquer ploy. All were the quickest and safest way to obtain the power and get the deed done.  It was the way how it had been in centuries. All emperors and kings had acquired power using those methods.

But unfortunately it was not in him to use such low schemes and trickeries. What kind of a mankind species was He? This was the first time Arianiti thought about it. He felt baffled.”Really!” he voiced his thoughts this time, “What kind of a man is He?” He looked down the horizon and stood there looking in the far distance in Kruja’s castle direction wondering about this unconventional man.

How had he, Kastrioti, the youngest child of Gjon,  had  survived  the severe Spartan-like training in the janissaries camps, the brainwashing, the lavish life thrown in his lap when he grew up, the women that were part of ultimately absorbing the body and mind of a young man on forgetting his past, his inheritance, his birthright? He thought. His brothers didn’t, and many other even older boys of different backgrounds did not. How did this man left behind his title of the Alexander the Great, The Beg Iscander, of the Ottoman Empire to become to become Gjergj Kastrioti, the prince of the impoverished Kruja Castle?  What drove him to do it? How did this man survive it all and preserved everything from his childhood and came back to outshine the ones that since they were born, drank the water and ate the bread of this soil. The rightful princes of Albania!  He scoffed. Some of them called him “The Turk” to undermine his uprising in the Albanian horizon.

How it was possible for him to pass through twenty some years in the ottoman lifestyle and not forget his homeland. There was a rumor, he recalled, of an old, legionary soldier sent by his father, Gjon Kastrioti, to stay close to him and watch his upbringing. Why this old soldier did not save his brothers that were older and remembered more about the land they grew up, and were more the rightful heir for the Kastrioti princedom?  Something was different about this Man, Arianiti concluded. Maybe his father, the quick-witted, sly Gjon Kastrioti, had noticed his youngest son was different from his brothers; that’s why he sent the old legionary soldier after him.

Arianiti’s thoughts went back to the way Kastrioti was leading the country. He was wasting his time; Arianiti followed the thread of his thoughts.  He was not achieving what he had designed in his mind because he was applying the demokratia style. While he was not using the divide and conquer methods, others around him were. You cannot win if you do not use the same methods your adversary uses. Arianiti has experienced that first hand.  His way of trying to convince his cohort princes in a peaceful manner was working against him, he reflected.  And he had to deal and handle more than the nobles.

                The Venetian delegates were always present in the Lezha gatherings. They stood in the corner of the Big Chamber with their black togas and lookalike crow’s appearance listening carefully to the debates of Albanian princes. Staying quiet in their corner they studied the body language, the face expression, the tone of the voice of the participants. They were there as allies, but in the meantime they were in secret negotiation with all the adversaries of the Lezha League. They were cunning and unscrupulous. They shifted their alliances where their monetary interest laid. Kastrioti treated them with more caution than every other power. He was diplomatic with them, but did never trust them.   Albanians needed to be safe on the north, and their need for supply of food and equipment by the Venetians made them close an eye to the secret, dual agenda the  Venetians played. No one trusted them. Their continuous double game has created a dubious reputation about them in the diplomatic circles. The venetians knew how to use their power and gold to succeed in their undertakings and be so to speak in good terms with everyone. In their sway, diplomatic game using others for their gain it was an unspoken, legitimate norm. 

His knowledge about the war, his boisterous victories, the way he stood in each Lezha council, great and mighty, the way he faced and dealt with the conniving Venetians or the princes that have tried attempts on his life with such calmness, made the ones who were against him feel smaller than they were in his presence. He showed a greatness that came from within, so natural that made everyone in the Lezha League to feel as if he  was greater than life itself.

Gjergj Kastrioti, The Scanderbeg

He made the princes to deeply give in to his authority and back up and vote in favor of his proposals each time the council was called upon Lezha’s League.   But, once some of them were back on their horses in the way home to their castle, they experienced in their travels the love that common people had for Him, the Great Kastrioti. The peasants would come out of their way, waiting on the side of the roads to meet their nobles after each Lezha’s gathering and ask about Kastrioti’s wellbeing and news about the decisions made at the League. Those encounters made them grow more uneasy feelings toward the man that even was stealing what belonged to them, the worship of their dwellers. The envy of Kastrioti being more mentally present in their turfs  than they were, outshining them among their constituencies even if the peasants had  never met The Man, and them being obliged to answering their questions on and on  putting even  a smile in their face and even showing great consideration for The Man, made them feel as a second level abiding  vassals,  would levitate the word “The Turk” inside them  with strong pungent undertones. That was the group that couldn’t come against him openly although they did not agree with anything he did. There were two reasons for that, first,  they had a face to save in front of their dwellers, second,  he imposed his authority on them without them understanding how during the Lezha gathering.  They could not help but bend to his authority and accept his logical arguments. They did not quite understand how they voted  pro to all his proposals and  turned  them into rulings. It was as if they were under his spell while in his presence.

 The jealousy made them blind enough to not understand he was making history. Often they thought how to eliminate him attempting in a few occasion on his life. They detested him for leaving the twenty years of glory in the Sultan’s court, the glory of the battles he won in the East, the luxury and the lavish lifestyle all the high rank official were entitled to in the ottoman empire and for coming back  taking all the stardom away from them.

He was wasting his time, he is not going to succeed in his plans, Arianiti repeated again.  If he went the other way, he probably would have had everyone under his scepter by now. But he couldn’t do otherwise. Some leaders come in their stardom by mere circumstances or by forcing themselves taking a small spot in history. Kastrioti was born to make history. He was one of a kind of human species.

 The Old Man took a deep breath. The flashes of the events that had gone through his mind in those moments made him straighten his back and look up in the bright, blue sky. He breathed deeply the fresh morning air. He looked down at his Grandson, the flash of his flesh, and the blood rushed to his face.  He felt the strong pulse of the vein on his neck. Euphoria captured him and he thought: “His blood is in my grandson’s veins!” Then he repeated it, this time mouthing the words for him only to hear, “His blood is in my grandson’s veins!”

“My greatness is going to survive through that tiny, pink infant in my daughter’s arms! He is going to be the King of Albania one day! Times will change for him!” he whispered for the wind only to hear. A smile brightened his wrinkled face again, and his mind depicted the future: Gjon Kastrioti – King of Albania Grandson Son of  Gjergj Arianity- Gjergj Kastrioti                

A pompous sensation entered his being. He stood up and slowly walked down to join his daughter and the little, pink angel in her arms.                                                                       

Part III

 The child was sleeping in Donika’s arms undisturbed by the thoughts that were twirling in his mother’s and grandfather’s minds. Both father and daughter looked at each other’s eyes smiling. It has been several days since Donika had been the honor guest in the castle.  He had been pleased having her around after such a long time since the wedding. The castle missed her, her youth, her voice, and her light color dresses that would make everybody notice her from far. She really had been the joy and the flower of this castle.

Looking at his daughter he suddenly realized; she wasn’t the same young woman who left this castle in the white wedding dress.  The youth in her had gone and for the first time in days, he saw in front of him a mature woman. He came to realization he did not know much about the woman standing in front of him. He looked in her eyes and noticed the shadows in her eyes. She looked more like her mother, but something quite different was about her, very different. Not just the fact that she had become a woman. 

                He sat down near them, looked at her and asked, “What is it My Dear Marina? What bothers you my pretty flower?”

He was the only one to call her by her first name. Everyone else called her by her middle name, Donika. Donika looked at her father’s face for a moment, than at his white, long hair, and stopped at his eyes. The strong will of a man that saw and experienced many things in life was deeply carved in his features. Despite his old age his eyes were sharp and piercing. The long white robe covered his big bony body. He was a legendary figure far beyond his princedom.  She had worshiped him her entire life. But now she could see through his big statue, she could see things that she was not able to see before. Yes, the Man standing right there was her father! He was the man that gave her life. He had shaped her spirit, her mind, her world. Made her the woman she was. And, yet now she couldn’t experience the familiar attachment she used to have with the father she once knew. When have the things changed? Why did she not feel close to him the same way she did when she use to live here.

                “You are making me worry about you my dear daughter!” He asked again when he saw her pensive.

   He did not use her first name.  The words “my dear” sounded strange in her ears. He never called her but Marina.

“What is it?” his voice interrupted her thoughts.

 She looked at him and heard her voice breaking while she spoke:

“My Lord! Why are  the princes not helping my Lord Husband?”

Both father and daughter were stunned by the question. A moment of silence grew between them. She did not understand how that question came out of her mouth. She did not mean to ask it.

 “That’s it!” she said to herself looking at her father’s stoned face and the answer came to her: “They do not want really help him! They do not want to help him!” She repeated.  “That’s why My Father is so silent.”

She looked carefully at her father’s face. Suddenly she realized, “My Husband is alone! My Lord is all alone against everybody. Only common people follow and worship him! And some faithful, devoted for life captains.” She chuckled disheartened. “Nobles are not genuinely on his side”, she thought, “He is fighting with the most powerful empire of all times alone, without having even her father supporting and accepting  him as the greater man.  He has three thousand to ten thousand countrymen fighting on his side against a well trained Ottoman army that ranged from thirty thousand to one hundred  thousand soldiers.”

The answers of the questions that were bothering and badgering her, and going on and on in her mind for months sometimes unclearly, were right there in front of her in the silhouette of her mighty father. “That’s why!”   She kept repeating in a mute voice, “That’s why!”

 “When did her father stop helping My lord Husband?” another question surprised her.

Her thoughts were twirling with an unthinkable speed, and she suddenly realized that Her Lord Husband felt alone also, even with her. The only man he could trust was Tanush Topia.

 She was so young and inexperienced he couldn’t confine in her his inner thoughts and his worries. He could not share with her! Could not relate with her! She was not part of his world!

                She was just the woman he married to have an heir, and maybe just to have her father on his side, or at least not to have, him the great Arianiti against him. The only thing these two men had in common, was, being strong, will powered men who strangely had the same given name. They were both born to be the person in command but her father did not have the strength to gallantly give the way to a greater man and open the way for others to follow.  He and others were using the loss of Berati’s battle** as an excuse for not giving lately

* Berati’s battle: 1455 The Siege of Berat would end in the most disastrous defeat Skanderbeg would suffer. Almost  all the 5,000 Albanian cavalry laying siege to Berat were killed. Most of the forces belonged to Gjergj Arianiti and this defeat minimized his role as the greatest supporter of Skanderbeg. ( see wikipedia) the support promised in the Lezha League to her Lord Husband. 

She did not feel at the moment as Arianiti’s daughter, but she did not feel as the wife of Kastrioti’s either. She was the bridge between these two strong men, but she herself did not belong to either at the moment. It was her infant son who really launched the link. He was the one for whom the two men really felt a bond. He represented for both their future.  She, Donica, had been simply the carrier of their  dream.  

Her thoughts went deeper. The only thing she had had with Her Lord Husband, for the seven years they had lived together, was their relation as a woman and a man, nothing else! She had reached her mid twenties and He his early fifties; they spent seven years together, but the bond between them had not strengthen  for  the years they lived together.

Her head was spinning from all these contradicting thoughts. She felt terrified and alone more than ever.

She had married the Man, but did not know much about his dreams. She did not know what his desires and plans were. She did not know how he felt, even about her; she did not know his intimate thoughts. She was not capable to read what thoughts he had in his mind when he laid at night beside her.

A tear went down her face and she felt her sight blurry.

Two men whose names were on folk tales and songs of the common people were the closest men in her life. One Great Man brought her in life, to give her away one day to another Great Man. The Great Man who married her,   allowed her in his life, but not inside his world.

“Maybe he does not trust to share his thoughts with me!” she thought terrified, “I have been more \Arianiti’s daughter than his wife all this time! I missed the fact I became a woman, his woman,” it occurred to her. Since she had arrived in Kruja’s castle she had felt homesick. With him being away most of the time fighting his wars, her thoughts often were dominated by nostalgia for the life in parent’s house. She had not fully been able to capture her new life and be close spiritually with her husband as a woman and a man should be.

 “Things are going to change now and on!” a certain, confident voice sounded in her head.

She thought about the latest news. Right after she had arrived in her father’s castle, she had heard her

Lord’s nephew, Hamzai***, was nowhere to be found.

 Then other news followed the first shortly. She did not believe what she heard the second time. Later, she had  received a letter from Her Lord that confirmed the unlikely story. Hamzai had taken refuge in Sultan’s court, he wrote.  Her lord had used a very subtle word to describe the betrayal of his favorite, dear nephew. She could sense through the words in his writing how deeply he was hurting. She could feel the ache in the pit of his stomach. The betrayal of his own blood was more than he could endure, she thought. The gossip was he was assigned as one of the commanders of the ottoman army that was in the way to attack the Albanian forces. The news had come as a shock to everyone in the castle. They knew how much Kastrioti had regarded Hamzai.

Everyone had thought he was going to be his heir until Donica gave birth to Gjon the II. She had noticed Hamzai’s bizarre behavior lately after Gjon’s birth, but did not give it much attention. Hamzai was young and wild. Being Kastrioti’s favorite he has done pretty much as he wished. He always had exhibit unconventional behavior. No one could get away with things he had done but him. Some Captains had brought up his inadequate behavior to Kastrioti’s attention many times, but Kastrioti had a soft spot for his nephew. He regarded his uncommonly ways to do things as part of him being young, a phase that will pass, he use to say, the moment the young man  settles down. And the soldiers loved him dearly, he would add in his defense. Her Lord had practically raised him since he was a child after his father had died. He had trained him personally and

kept him closer than he kept any other of his captains. He had more trust in him than in anybody else. He had treated him like he was his own son.

He must hurt badly, she thought. He regarded the future of Albania in Hamzai’s hand. Gjon was too young to take over the army after his death.

“How was Her Lord going to react when face to face with him in battlefield?” The question crossed her

** After the marriage of Skanderbeg and the birth of his son Gjon,  Hamza Kastrioti lost every hope of inheriting the principality of Kastrioti. He deserted to the Turkish in 1457. He was one of the commanders of the Ottoman troops in the Battle of Ujebardha. In that battle he was captured by Skanderbeg forces and was placed in detention in Naples on charges of treason. ( see wikipedia) mind. “He might feel very vulnerable when crossing his sword with his dear nephew!”

“Maybe, that‘s what the ottoman’s were counting on?” Petrified of the last thought, she felt a throb in her throat. Everything was coming to her at once like a thunderstorm in a clear day.

She was looking forward to come here. She had missed the old times, her dear Lady Mother and Her Lord Father, the castle, the good people of her homeland, and yet she could not find the serenity in her spirit. For an instant all her previous thoughts were back.

She had everything a woman could ever dream, but her spirit was in a total distress. She had never dreamed to be in such position at any point of her life. She had a beautiful child by the greatest man of the Land, the great Gjergj Kastrioti, destined to be the first King of the Albanian land! Common

people saw in him more than a king. She knew by now he was never going to be crowned, her father was a

strong prove of it, but, she proudly thought, “The the crown has stood invisibly above his head as an white

aureole by the   trust the people had bestowed on him.

“Why was she feeling this way?, she asked again.  “Why wasn’t she able to enjoy the time in her parent’s castle and the places where she grew up?”

 Suddenly she felt the strong desire to go. She wanted to be with Her Lord Husband. To be on His side! To be at last, part of His complex life! To share his loneliness and his hurt! To easy a little bit his burden! Now she knew how to help Him. Her time at her parent’s was over.

The voice of her father interrupted her thoughts:

“You are too young to understand my dear!” 

“My dear!!!You are too young to understand?” his voice echoed inside her head many times.

Panic captured Donica. Her father had read her thoughts. It was second time he was calling her  “My dear!” Those two words sent cold shivers in her. He was talking to a stranger not to his daughter.

She wrapped up the baby in her arms as if she wanted to protect him from something invisible and said,

“What Father?”

 Lost in her simple and in the same time terrifying discovery she did not notice her father did

not answer. He was standing beside her with his head turned on the other side looking beyond the walls of the castle over the valley that brought to the Adriatic Sea.

She looked at him and saw an old, powerless man. A man that knew his weakness, and wasn’t proud of it, but he couldn’t do otherwise. Where has her strong, powerful father gone? The man who once supported Her Lord husband? The Man she once worshiped?

                “The jealousy and selfishness of others, as part of human nature, had destroyed the destiny of many great men through centuries, and the destiny of their countries. And history had gone backwards many times because of It.” she remembered her father saying often when she was young, but she did not fully understand the meaning of that great saying at the time.  Now she did!

 “He does not need to say a word!” she thought, feeling a mix of pity and resentment looking at the big, fragile frame of her elderly Lord Father.

“Father”, she said “I need to get back to my Lord Husband! He needs me!”She paused for a moment, then added, “Please give your orders for my departure!’

Arianiti turned his head and looked at her. She was a little shorter than he was.  In front of him there was a strong woman standing looking him eye to eye. She was no more his delicate daughter! She was the wife of Gjergj Kastrioti. His daughter did not exist in this woman anymore. Her love for him had faded. Arianiti saw that in her look.

He had destroyed with his own bare hands the best thing he ever had possessed in his life. He felt old, powerless, and useless. Giving her a weak, remorseful look, he put his hand on her shoulder as to touch her for the last time, and said in a soft, frail, old man’s voice, “Be ready! The day is breaking. In an hour you are leaving My Dear!” and left with slow, heavy steps without looking back. He knew! His days were numbered at this point. The old age has taken a tall on his body. This was the first and the last time for him seeing His Grandson, the master piece of his life!

 She looked at his slightly hunched, broad, bony shoulders as he was going away from her, and felt nothing. She had jumped so many times as a child on his broad back. But now that was just the back of an old Man she did not know. The closeness they  once had as a daughter and a father  had gone.

The desire of leaving this place as soon as possible grew even more in her. She was anxious to be back in the other castle as soon as possible. For the first time she knew what was expected of her over at her Lord’s Husband’s castle.  

   The End

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ne SOFREN e DIELLIT, Neki Lulaj-Gjermani dhe Julia GJIKA/SHBA

by

Neki LULAJ/

AJO/

Baronesha në të njejtën kohë puthë dy burra/

E ata ia shtrijnë dorën e akullt njëri-tjetrit/

Zhavorr e gurë në shpirtë mes rrugëve e mbi trotuar/

N’tokën tonë me shekuj jetohet si në geto hijenash të huaja/

 

Gënjështarët e shekullit gjakatarët dhelpërakë i përkëdhelin/

E neve na krehin e ngrehin me duart e ariut heshtak/

Në tokën tonë sheshe e ndërtesa janë qëndisur me afishe/

Por dhe me flamuj kriminelësh nga shteti i huaj ardhëcak/

 

Ajo mbronë drejtësinë genjështrën e ankesën e të fortit

E ne të viktimizuarit jemi  xhama të thyer mbi sokak

Kaldrëmeve të jetës që të mbijetojmë në tokën tonë

Me shekuj e mbjellë me eshtra të gjallësh e ujitur me lotë e gjak

 

Kancelaritë e Europës dinake i fshehin krimet gjenocidiane

E ngjallin shtrigën që ka ngordhë kaherë për të bërë verem

Që ta zbrazë më kot legjenin e llumit të shpirtit satanik

Mbi ne që jemi autoktonë në tokën tonë dem babadem

 

ERA

 

Era fërshëllen mbi parmakët e vjetra të dritares

E unë hesht me Migjenin e heshtur që sodis vetminë

Me tymin e duhanit dhe dritën e zbehtë të kandilit

Shoh borëbardhën mbi akull mbi supe një farkim të hollë

Duke ikur pyllit të vjetër për ta shuar etjen e gjetur qetësinë

 

Fjeta në shtratin e Mbretëreshës së Akullit të mpirë

Fjolla të kristalta të dëborës m’u shkrinë mbi fytyrë

Eca gjatë pa pushuar mbi pasqyrën e akullit të ngrirë

Thinjat e flokëve mbi kokën time po ma kujtojnë rininë

Era shpërndau fluska bore krijoi një mesazh dimri të thyer

 

NJE JETË MBI TROTUAR

Asnjë varg sonte nuk ma ofroi mua dashurinë…

Vargjet m’thanë në heshtje: Ne ikëm se jemi trupa pa varre

Toka e Bogdanit ku i ka eshtrat që i mbetën mbi trotuare

Të parët mbëltuan prush me vravashka nën lapidare

Kodoshët e Stambollit me ne patën bërë hajgare…

Sa pëllëmbë trupi ngelën pa plagë bjeshka ime

Sa fërkem toke mbetën pa na u vaditë në gjakë e lot e vajë

Sa palë tespihë u këputën në vagëllimat e mëngjesit

E po shumë të gjatë e patëm heshtjen e vagëlluar

Zinxhirët e robërisë ia këputëm vetëvetes duke i besuar

 

DRITARE PREJ LETRE

 

Në dhomën time

Parmakët e dritareve janë prej verri

Të qepura me gazeta të vjetra

Ca të tjera me thasë letre

Jam në osmozë

I gjatë sa një konop jete

Ma do shtati një shtrat prej druri

E për jastëk një gurë vendlindjeje

Do fier e do kashtë me kleka prej bjeshke

Ortek stuhie jam në tokën time

 

Parmakët thashë janë dru verri

Që kurrë nuk i kalbë lagështia

Mes plasave të murit të lashtë

Gojëhapurit e huaj fishkëllejnë

Avulli nga dihatja e kolla s’del jashtë

Jam në osmozë

I gjatë sa një konop jete

Por të ftohtit hynë brenda moj trime

Se nga letra janë dritaret e mia

Ortek dëbore jam në tokën time

 

KOMBI

 

Kombi është foshnjë që pinë qumësht në gjirin e Nënës

Kombi është dritë hije e Horizontit hieroglif i shkruar në ballin e Babës

Kombi është është trup i përforcuar me tabane durimi nga ilirianët

Kombi është  gurë mulliri që sillet meteor i pashuar në Atdheun tonë

Kombi është bukë misri me shtatë kore e pjekur nën saç mbi çerep

 

Kombi me dëshmorë e heronj është krenaria ku buron liria vetë

Kombi është hartë antike e gavruar në pushkën e gjyshit testament

Kombi është gjaku im që nuk falet as dje as sot e as përjetë

Kombi është qerpiku i shqiponjës që i shton bukurinë Atdheut

Kombi është syri i rrallë i bukurisë që të lind e të bën mbret

 

Kombi është trup i ritur mes furtunave e thikave të kohës sime

Kombi është trung lisi me degë e gjemba dhe pipa që riten mbi lumë

Kombi është gjaku djersa malli sakrifica puna ndera e dashuria ime

Për komb e Atdhe jap gjakun dhe jetën e çdo gjë tjetër i lumi unë

 

GJYMTËT

 

Pas syve të territ të gjymtët çirreshin

Gërmonin në thellësi deri te burimi i lotit

Kodoshët me lëkurë njeriu e pamje ariu

Mbi pasqyrën e shpirtit e luginave të ballit

Djersa vërshonte mbi ngushticën e Otrantit

 

Muret e ballit plot vija e stome dhe presa

Vërshonin djersët e mundimit si prrockat në vjeshtë

Gurë mbi gjoks e kurora dafinash mbi krahë

Qeshnin të gjymtët e zgërdheheshin kodoshët

Të farmakosurit e egër të mundurit nga ndjenjat pa arësye

 

Shtigjeve të gardhiqeve çirrem si oshënar

Nga këtu e thërras dritën që ta pushtojë terrin

Të na shkrijë këtë akull të vuajtjeve e tmerrin

E ta sjellin gëzimin ngazëllimin këngën e verën

 

(Vushtrri, prill 1981)

 

JULIA GJIKA

 

PER TE LENE NJE EMER

 

Fushat jane dritaret e pranveres

Fushat jane shume me teper

se kopshtet me trendafila te veres.

Fushat jane mbrekullia e botes

lulezimi ne shekuj i duarve njerezore.

Era, qe kreh floket e fushave te blerta

dhe shperthen bocen e bardhe te pambukut

shetit e vallzon me grunjerat e verdha,

e lire, ne liri te vertete, ne liri pa hile fushave.

Fushat mbajne koken lart nga drita

Fjongot e diellit mbeshtjellin endrrat.

Per te lene nje emer Njeriu e filloi nga fushat

e ndoqi Paqja dhe Bolleku.

Me pare kishte zgjedhur Faren

qe te kendonin fushat

dhe te mos I turperonte korrja.

Per te lene nje emer

Njeriu sfidoi castin ironik

per te mos I zene syri njeres te zemeruar.

Qe grinden me leckat e trupit

per te mos ndeshur fytyra te pikelluara,

prinder qe heqin te zite e ullirit nga bijte.

Njeriu vizaton me ngjyra pikante tablone e jetes

e jep rendesi estetikes, e kerkon koha.

Njeriu i zgjedhur , sidoqofte,

per te lene nje emer

ka perpara luften vdekjeprurese

Te te mbeshtjelle Flamuri i Kombit s’eshte e lehte

Pas fush betejash si ne Vaterlo.

 

 

Një ftesë për larg

by

Tregim nga Fation PAJA/

1.

Ishte mesditë dhjetori. Një kohë e kthjellë me erë të forte, që s’të linte të shkoje rrugëve i shkujdesur si zakonisht. Era e kishte ftohur mjaft atmosferën. Vitet e fundit ndodhte shpesh që pas saj të fillonte shiu. Në repartin “N” efektivi i kuadrove ndodhej në sallën e mbledhjeve. Bekim Lira, komandanti i njësisë, po drejtonte një analizë pune me shtabin. Ai po referonte me ton të prerë dhe herë pas here hidhte vështrimin nga kolegët. Ishte rreth të dyzetepestave, trup imët, me flokët të rëna mbi ballë dhe të prera shkurt. Në shoqëri reflektonte kulturë të gjerë dhe urtësi në mendime. Ngaqë vuante prej diabetit, shpesh gjatë ligjërimit bënte pauza të shkurtëra për të njomur buzët. Gjatë fjalës së tij mbisundonte një heshtje e plotë në sallë. Befas u ndjenë disa të trokitura në derë. Të gjithë kthyen kokën pas si me komandë.

-Hyrë! -ndërpreu fjalën Bekimi. Në njësi të gjithë ia njihnin “zakonin”, në mbledhje nuk dëshironte ta ndërsnin qoftë me telefona, qoftë dhe me të trokitur në derë. Me butësinë, sikur të hynte prindi në dhomën e motakut në gjumë, hapi derën Asimi, oficeri i shërbimit në shtab. Ata ishin të një moshe e së bashku kishin qenë në shkollat ushtarake. Dhe ja, pas plot dhjetë vjetësh janë përsëri bashkë.

-Më falni, zoti komandant, -mundi të bëlbëzojë Asimi dhe sakaq i bëri shenjë t’i afrohej.

Bekimi uli syzet, të cilat i përdorte për të lexuar e shkruar, i vendosi mbi tavolinë dhe paksa i mvrenjtur në fytyrë iu afrua.

-Hë, more Asim, ç’është?! -e pyeti duke mbyllur derën pas vehtes.

-Po ja, e kam pak të… -s’po përqëndrohej e kthjellohej para shokut të tij të rinisë.

-Nxirre të shkretën, ç’ka ndodhur?! -s’iu durua Bahriut. Nga mënyra si erdhi dhe si po i ngatërroheshin fjalët nëpër buzë, ndjeu se diçka e rrëndë mund të ketë ndodhur. “Jo Asim, vetëm për vrasje nuk dua të më thuash tani?!” Me vështrimin e ngulttë në fytyrën e përskuqur të vartësit kërkoi të mësonte sa më shpejt ç’kishte ndodhur.

-Po ja o komandant, -mori frymë thellë e pa e zgjatur hyri drejt e në temë, -duhet ta lini mbledhjen… Më morën nga spitali për…

-Kush ishte?! Kur kështu?! Për mua?! -ngriti në çast një mori pyetjesh gjithë ankth e për t’u siguruar se Asimi erdhi për të shtoi, -Mos është Monda! Hë-fol?! -fytyra i morri tjetër ngjyrë.

-Jo Bekim, jo. -uli sytë Asimi. Ai mezi po përballej me një fakt të tillë aq prekës. S’i bënte zemra të nxirrte atë fjalë nga goja. Por ja që duhej të mblidhte jo vetëm vehten e tij, por t’i jepte kurajo dhe eprorit. -Është Stiljana! -mërmëriti gati në humbje të zërit.

-Ssssi, si the?! Mos nuk e dëgjove mirë, o Asim? -e trembi jashtë mase pëshpëritja e emrit të vajzës së vogël nëntë-vjeçare. -Mbrëmë gjithë natën kisha Mondën sëmurë, e di ti vëlla, nga ai i shkretë tension. Ç’ne vajza?! Vërtetë?! -humbi në vetvete ai.

-Stiljana, po-po. Nga spitali na mori mësuese Zana. -ai bëri një fraksion të sekondës një pauzë të shkurtër dhe i spjegoi shokut mbi gjendjen e rrëndë të të bijës gjatë mësimit. -E ka sjellë menjëherë në urgjencë.

-Siii?! -nuk po u besonte veshëve nga ç’po dëgjonte gjithë këtë gjëmë thuajse brenda një minuti pas derës së sallës së mbledhjeve. Në moment iu errën sytë. Një ngërç iu mblodh në fyt dhe gati sa nuk ra në dysheme. U mbajt fortnë krahun e shokut. Për t’ia lehtësuar paksa barrën e rrëndë atë çast Asimi, tashmë si vëllai vëllait i flet me zë të ulët:

-Koha nuk pret. -e shtrëngoi në krah shokun për ta shkundur nga ajo mpakje që e kishte pushtuar. -Të lutem shpejto. Makina po ju pret poshtë. -porositi e shkoi në zyrën e shërbimit.

Bekimi s’kish ç’të priste më, u mbush me frymë e hyri brenda. Në fytyrën e tij shprehej qartë që diçka e rëndësishme kishte ndodhur. Mori syzet dhe iu afrua shefit të shtabit.

-Vazhdoni ju Bardhi. Duhet të shkoj urgjent në spital, -buza nisi t’i dridhej, -kam vajzën në… -ngriti dorën, i përshëndeti dhe me hapa të shpejtë doli.

Gazi “69-të” kapërceu gjithë zhurmë postbllokun e repartit duke lënë pas një re pluhuri që e shoqëroi gjatë gjithë luginës derisa hyri në rrugën nacionale. Vetë Bekimi e dinte si e bëri atë udhëtim deri në spital. I gozhduar në sendile dhe me duar të kryqëzuara në gjoks mundohej të përmbahej. Gati po i dilte zemra nga të rrahurat e shpeshta të zemrës. Brenda pak minutash ishte kthyer në njeri i heshtur, i demoralizuar. Pinte cigaret njera pas tjetrës pa shkëmbyer asnjë fjalë me mikun e tij. U përmend kur frenoi makina.

-Maksi, shko ti, nuk i dihet sa do zgjasë puna ime! –përshëndeti shoferin dhe me hapa të nxituara iu drejtua dhomës së urgjencës.

Një prej infermjereve e shoqëroi në katin e dytë, ku nuk kishte as gjysmë ore që e kishin sjellë në dhomën me numrin “6” –të vajzën. Në shtratin pranë dritares, vuri re Mondën, të shoqen, bërë thuajse njësh me të bijën. Stiljana, dhe në atë gjendje “koma” siç ndodhej, dukej si një engjëll. Pasi u njoh nga e shoqja me gjithshka rreth sëmundjes, vështroi për disa sekonda portretin e saj. Nuk i lëvizte asnjë nerv. Nën efektin e qetësuesve ajo kishte rënë në një gjumë të thellë. Mondës iu kyç goja. Në gjoksin e tij kishte mundur të shpërthejë në dënesje dhe kishte bëlbëzuar vetëm “Po na ikën vajza…?!” Menjëherë pas saj ishte platitur mbi shtrat. Ai shkoi pranë dritares dhe me cigaren e pandezur ndër gishtërinj u mbështet në parmak dhe treti vështrimin nga perëndimi i qytetit. Tek po mendonte për hallin që e kishte zënë, në dhomë hyri infermjerja e turnit, Merita, e cila pyeti për prindërit e Stiljanës. Monda, sikur të zgjohej prej një ëndre, brofi menjëherë në këmbë dhe njëkohësisht iu afrua.

-Unë… neve jemi, -ktheu kokën nga i shoqi, -si… -deshi ato çaste të mësonte diçka rreth gjendjes së të bijës.

Merita, gojëkyçur në raste të tilla, u buzëqeshi dhe i ra shkurt.

-Ju kërkon doktor Vehipi në dhomën e mjekëve. -instiktivisht shkoi pranë dritares e uli perden të mos i binin në sy rrezet e diellit vajzës, -Më ndiqni, ju lutem! –u foli dhe i priu duke ecur pa shtuar asnjë fjalë tjetër në koridorin e boshatisur të katit. Trokiti në derë dhe priti një moment. Ishin sekonda torture për të dy palët. Nga njera anë Merita, e emocionuar për atë që i priste prindërit e vajzës, nga ana tjetër tejet të tensionuar dhe të befasuar Bekimi me të shoqen për fatin e së bijës, të cilët të heshtur po shkonin të mësonin të vërtetën.

Në dhomën e mjekëve, doktori, një mesoburrë thatim, me pak thinja përqark veshëve e me gropëzat e syve të thella, u ngrit zhurmshëm nga karrigia, la syzet mbi tavolinë dhe me një buzëqeshje të lehtë në fytyrë duke u prezantuar me ta u bëri shenjë të uleshin.

-Merita, -iu drejtua asistenses, -të lutem mos lejo të na shqetësojë njeri! –priti sa ajo doli jashtë, bëri disa hapa në dhomë dhe u kthye nga të sapoardhurit. Prej mëse dy vjetësh ishte shef i pavionit të neurologjisë, doktori për të fituar disa sekonda kohë të përmblidhte mendimet, futi dorën në xhepin e përparëses së bardhë e nxorri paketën “Slims” dhe çakmakun.

-Të më falni, bashkë s’na ka rënë rasti të njihemi, -hapi bisedën duke i zgjatur të merrte një. Si e ndezën, tymosi paksa gjatë duke ecur nëpër dhomë i heshtur, mori frymë e shtoi, -Zoti Bekim, -zëri po e tradhëtonte para miqve, -e vizituam gjatë bijën Tuaj, -dhoma iu zvogëlua ndër sytë e lodhur nga vizitat e ditës. Veç detyrës si mjek atij i duhej t’u fliste edhe si prind, por edhe si vëlla, pasi ishin gati të një moshe bashkë. -pa dashur t’u rrëndoj para kohe mendoj se kemi të bëjmë me një rast të rrallë të shfaqur në një moshë të tillë. -Vendosi grafinë e sapo dalë në dritë dhe e vështroi gjatë. -Në gjuhën e përditëshme jemi mësuar ta shqiptojmë si një paralizë, por në vetvete kemi të bëjmë me diçka më shumë se aq. Këtu me aparaturën që disponojmë, nuk mund të ndërhyjmë a të bëjmë eksperimente. Megjithatë ky nuk është konstatimi përfundimtar. –lëvizi karrigen dhe u ul karshi tyre.

Bekimit në moment i bie nga gishtërinjtë cigarja. Rajmondës, e cila mezi kishte shkuar në punë e ende s’e kishte marrë vehten nga sëmundja e saj, i iku gjaku nga fytyra, por s’reagoi.

-Vajza është tepër e njomë. -përqëndroi qetësisht vështrimin dr. Vehipi në sytë e lagësht të tyre. -Nga analizat paraprake që i bëmë si edhe nga kjo grafi rezulton se ka shumë mundësi të mos i funksionojnë si duhet damarët e gjymtyrëve të poshtme. -heshti për një farë kohe. U ngrit e pasi eci nëpër dhomë duke thithur cigaren vazhdoi sqarimin e tij, -Në sistemin qendror nervor një nerv ka mundësi t’i jetë dëmtuar. Ky është vetëm një obsion i imi tani, nga çpo vërejmë këtu, -ktheu kokën tek grafia e ndirçuar në mur. -Por është ende herët për të dalë në një përfundim të tillë. –u mundua të tregohet sa më i qartë me ta. -Na duhet të bëjmë akoma dhe disa analiza të tjera specifike, prej të cilave do dalim në një konkluzion. Gjithashtu po u them se sapo mbarova bisedën në telefon me Pr. Yllin në Tiranë. E njoha me problemin dhe e lame të zhvillojmë disa konsulta me të. Kjo do t’i marrë pak kohë Stljanës së vogël.

-Ju mendoni se…

-Sikundër u thashë pak më parë, -ndërhyri doktori tepër i qetë, -Ne dhe Ju duhet të ndihmojmë vajzën ta përballojë me pak durim këtë situatë. Pak kurajo dhe shpresë besoj duhet të bëjmë për hir të saj, apo jo?

-Ju faleminderit doktor. -disa pika lotë i shkanë nga sytë Bahriut duke u ngritur. Nuk e prisnin një përfundim të tillë për të bijën. Po ja, sëmundjet nuk pyesin kur vijnë në organizëm, ashtu sikundër nuk mbajnë rradhë moshe. E ndjeu se Monda po lëkundej, e kapi nga krahu dhe duke u sforcuar që në sy të tjetrit të mos e jepnin vehten, qëndruan para tij pa lëvizur. S’ishte e pakët ajo që po dëgjonin.

Doktori, me urtësi dhe falë experiencës së gjatë, u dha disa porosi të nevojshme për përballimin e situatës së krijuar, i shoqëroi deri pranë dhomës ku ndodhej e bija e pasi u nda me ta, vazhdoi vizitat ne dhomat e tjera.

Nga dritarja hapur gati përgjysmë hyri një fllad i lehtë duke freskuar mjaft dhomën. Po afronte ora tre e pasdites. Bekimi ndjeu pranë krahun e të shoqes, një krah të rrëndë, në mbajtje të ekuilibrit. Pa u kthyer nga ajo e ndihmoi të ulej në fund të shtratit të të bijës. Për një moment as vetë s’e kuptoi si i shkanë nga sytë dy pikëza loti dhe i mbetën nën qerpik, si dy sumbulla të ujshme jashtë diktatit të qendrës së rrëndesës. Ai kurrë në jetën e tij, megjithëse kishin ndodhur disa vdekje në familje, nuk kishte derdhur lotë. Po ja, qenka e thënë që vjen një ditë dhe burri u dorëzokërka. Vallë këtu fillon ç’burrëria tek njeriu? Kur bëhet fjalë për fëminë, aq më shumë për moshën aq të njomë, as që mund të mendohet si i tillë. Përkundrazi, e ndihmon në çlirimin nga mpirja totale që e pushton ato momente. E përgatit për sfida të mëdha. E bën më të prekshëm ndaj realitetit që rrethon. Ata lotë i dukeshin sikur po e shpinin në një buzë gremine, ku vetëm një prekje, a ndoshta një thirrmë e së bijës aq fare pranë, do ta zhysnin thellë e më thellë honeve të harresës. “Babi erdhe, -iu bë se dëgjoi zërin e hollë të së bijës, -m’i jep kapelen dhe xhaketën t’i var në varëse! Tani jam e rritur, vetë më ke thënë që pas mësimeve të bëj edhe punë shtëpie për të ndihmuar mamin. Apo s’është kështu?!… –mbylli sytë. Instiktivisht u kthye nga shtrati ku dergjej e bija. Nuk donte të largohej nga ëndra. -Ah shejtane, avash se më njome faqet nga të puthurat! Lermë tani, jam i lodhur sot. Bëmë një kafe t’më qetësosh….!” –kur hapi sytë ç’të shihte, nga vijëzat e lotëve të shkarë Stiljanës i ishte njomur jastëku. Vuri duart në supet e rënë të së shoqes dhe në moment iu bë një lëmsh në fyt, iu bë të vinte kujën. Shtrëngoi nofullat ta përballonte situatën e me shami fshiu dy pikëzat e lotëve të shfaqej para vajzës ai baba që ajo njihte. “Bekim, mbahu o burrë i dhéut! Nuk je i pari?! -iu drejtua vehtes nën zë. –Në vend t’i japësh forca të qetësosh Mondën e pamundur dhe çupën ti vete e dorëzohesh…! Çfarë ndodhi s’kthehet më, tani të përballojmë çdo na dalë përpara…!” Monda e ulur pranë kokës së të bijës kishte harruar dhimbjen dhe pagjumësinë e saj. E përqëndruar në fytyrën njomëzake të vajzës me kujdes i përkëdhelte dorën e shtrirë nën efektin e serumit.

-Monda, -iu afrua Bekimi të shoqes. Ndihej tepër i lodhur -po shkoj të marr diçka për të ngrënë. Të të sjell dhe ty?

-Jo, s’dua gjë… vetëm një ujë po munde. Nuk e di, pse po më thahen buzët. Mos u vono, mbase përmendet Jana. -lëvizi kokën dhe paksa e hutuar e shoqëroi të shoqin derisa doli.

Brenda disa minutave kishte ndryshuar koha. Në qiellin e murrmë retë e ngarkuara po zbraznin një shi të imët dhe me erë të lehtë. Monda ndjeu lagështi në dhomë. U ngrit të mbyllte dritaren e hapur. Në xhamat e saj trokëllinin pikat e shiut nën një ritmikë lodhëse. Poshtë dalloi siluetën e të shoqit duke nxituar për në kafenenë përballë portës kryesore. Me vështrimin nga ai në çast mendja i shkoi tek Agroni, djali i saj i vogël. Po afronte ora e mbarimit të mësimit për të. Me pëllëmbë fshiu xhamin e veshur nga fryma e saj. Kur i shoqi kapërceu portën u kthye dhe u ul përsëri pranë së bijës. Dhe pse kishte porositur Tritanin, djalin e madh, të merrte vëllanë, atë s’e mbante vendi. Instiktivisht dalloi të shkiste nga sytë e Stiljanës një rrëkezë loti, e njëherësh një dridhje e lehtë e gishtërinjve të dorës. Monda iu afrua edhe më pranë.

-Babi… mami kuuu jaaam? -puliti sytë dy-tri herë dhe zgjati dorën e djathtë në ajër. Nuk kishte asnjë pikë fuqie ta mbante lart, e lodhur i ra mbi batanije. Mërmëriti disa fjalë turbullt e u zhyt sërisht në përgjumje.

Mondën kjo mërmëritje e trembi. Ngriti kokën, u shkund nga përgjumja, e gati sa s’iu hodh mbi shtrat të bijës. Gjithshka përreth iu mjegullua në çast. I mori pëllëmbët në faqet e saj dhe tek po e përkëdhelte i pëshpëriti me zë të ngrohtë.

-Këtu jemi Jana! Hapi sytë shpirti i mamit! Babi është poshtë e vjen tani… -s’mundi të frenohej, ia dha të qarit nën zë.

Vajza lëvizi pak kokën, dhe si të kuptonte gjithshka po ndodhte me të hapi sytë. Po përmendej. Nëpër mjegull nisi të shihte një siluetë gruaje pas shpinës së të ëmës. I buzëqeshi një moment. Iu duk se kishte përballë mësuesen.

-Më… më fal që të mundova… le klassss… unë… -nuk mbaroi dot mendimin që kishte, nisi të lotojë me zë. Mondës gati i ra të fiktë nga ç’po shihte. Me shumë mundim u përqëndrua në sytë e vajzës. Kërkoi të ndërhynte, por në moment ndërhyri infermjere Aida duke e mbajtur nga shpatullat. Ajo sapo kishte nisur turnin e dytë dhe kishte marrë porosi të qëndronte pranë Stiljanës për disa orë.

-Zemër jam mami, hapi sytë! -s’pushoi së puthuri fytyrën e vajzës Monda. Nuk shihte dot të bijën tek stërmundohej.

Nuk vonoi dhe në dhomë hyri Bekimi. Nga shiu i imët rrugës nuk e ndjeu si supet dhe kapelen ushtarake i kishte të lagura. U përshëndet me dr. Kriston, gjinekologun e vjetër të spitalit e ngjiti shkallët me shpejtësi. I zgjati së shoqes shishen e ujit. Ajo e ftoi t’i qëndronte pranë.

-Symbyllur të kërkoi ty pak çaste më parë, -foli me zë të ulët ajo. –pastaj seç’ foli nëpër  dhëmbë për mësuesen…

-Po vjen në vehte. –u mundua ta qetësojë ai. –Nën efektin e qetësuesve ndodh që edhe të flasë. U përkul dhe i bindur se ishte koha për të reaguar i flet pranë veshit të bijës. -Jana, jam babi. Hapi sytë! –me ngadalë iu afrua dhe i puthi ballin. –Shpirti i babit, jemi këtu me ty. Si je?!

Vajza njohu zërin e tij. Hapi sytë dhe filloi të lëvizë gishtërinjtë e duarve futur në pëllëmbët e së ëmës. Vetiu nisi të dënesë. Një gulsh iu formua në brendësi të fytit e s’e la të shprehte qoftë dhe një fjalë të vetme. Ato çaste nuk po kuptohej të kujt ishin ata lotë, të Bahriut që kishte pushtuar tashmë faqen e së bijës, apo të Janës që po stërmundohej të fliste. Ishte Monda ajo që reagoi pas atyre lëvizjeve. Largoi të shoqin paksa dhe i tregoi duart.

-Babi…ti po qan?! -psherëtiu e trembur Jana. –Më merrni në shtëpi. Mos më lini vetëm këtu! -me vështrimin nga e ëma tentoi të ngrinte trupin, -Mami, oh! -por një therrje diku në fund të barkut s’e la të vazhdonte më tej, u shemb e platitur mbi shtrat. Ishte e pamundur të ngrihej. Bëri një sforco të dytë, por edhe kësaj here pa rezultat. Nisi të lotojë.

Gjthshka dukej se po shkonte ashtu si u kishte thënë doktori pak minuta më parë. Ata, burrë e grua, u panë sy më sy. Sëmundja e së bijës u shfaq aq e mënjëherëshme sa s’mund të besohej. Kthyen kokën nga vajza. “Duhet bërë një përpjekje! -thoshin sytë e Bahriut. -S’mundem!” -gjegjën të sajat. Për të vërtetuar plotësisht mendimin e doktorit ai së bashku me Mondën e ngritën nga shtrati të mund të vinte këmbët në tokë. Por jo, ajo s’mund të kryente asnjë veprim.

-Jana shpirt, -vendosi t’i fliste hapur së bijës Bahriu, pasi e rregulluan në shtrat, -xhaxhi doktori na këshilloi të qëndrosh disa ditë këtu. Do të bëjnë disa analiza për të përcaktuar kurën që do të marrësh. Ti mos u mërzit, ne këtu do të jemi vazhdimisht. -puthi të bijën në ballë e pasi u përtyp me vështirësi duke i folur me zë paksa të ulët shtoi, -çdo ditë unë ose mami do të jemi me ty. Hë si thua?

-Po vëllezërit do m’i sillni?

-Patjetër, zemër! -Monda kishte sjellë nga shtëpia arushin e saj të madh me të cilin flinte natën. -u ngrit shkoi në raftin e madh pas shpinës së saj dhe ia solli në shtrat. -Tani si thua Jana, ta lejojmë babin të shkojë t’u gatuaj djemve? Ata duan njeri pranë!

-Mirë, shko babi. -psherëtiu vajza dhe zgjati duart drejt fytyrës së tij. E puthi forttre herë në ballë e faqe. -Dy janë për ata, e treta është për ty! Ju dua shumë! -qeshi vajza dhe përshëndeti me dorë teksa po shkonte.

 

2.
Ora po shkonte shtatë e mbrëmjes. Autoambulanca e spitalit pas atij udhëtimi të gjatë u ndal para hyrjes ku banonte familja e Bekimit. Dr. Vehipi me Stiljanën e vogël bënë në Tiranë konsultën e fundit me Pr. Yllin, dhe tani po e shpinin në shtëpi. Pas tre muajve në spital ku iu nënshtrua një sërë analizash ajo do të qëndronte në shtëpi për të zhvilluar një terapi progresive sipas porosive të dhëna nga Profesor Ylli. Dy infermjeret dhe Monda vendosën në shtratin e saj  Stiljanën e të shoqëruar nga Bekimi dolën. Pra për vajzën e vogël e vetmja shpresë e mbetur për një përmirësim të mundshëm ishte mundësia e dërgimit për kurim jashtë shtetit. Gjatë kohës së qëndrimit në spital ajo mundi të përmirësohej pak. Gjithsesi për shëbime të tjera i duhej ndihma e një personi tjetër. Kjo ua vështirësoi punët si Bekimit, ashtu edhe Mondës.

Kishte kaluar një javë torturuese për familjen Lira. Gjithë ankth kishin pritur përgjigjen e konsulencës së Tiranës me Profesorin. Kishte ndodhur ajo që kishte konstatuar dr. Vehipi. Pasi rregulluan të bijën në dhomën e saj dhe u shtruan darkën djemve, ata të lodhur u ulën në divan të qetësoheshin për disa minuta. Megjithëse ishte pak vonë i pihej një kafe. Pas bukës djemtë i përqafuan si çdo mbrëmje dhe u nisën për në dhomën e tyre. Rruga e gjatë, ankthi i rezultatit të konsultës dhe sëmundja e së bijës s’mund të mos linin gjurmë në brendësi të shpirtit të tij.

-Tritan, na bëj një kafe, e kam kokën plumb të rrëndë! -iu drejtua të birit para se të dilte nga dhoma e ndenjies. Në moment ktheu kokën të pyeste Mondën në dëshironte edhe ajo, por sa hap e mbyll sytë, asaj iu var koka, sikur ta kishte goditur njeri me ndonjë gjë të fortë nga pas. Ishte gati të binte në dysheme. -Monda?! -thirri me zë të lartë dhe thuajse me një hap galopand iu gjend pranë. E tërhoqi pranë vehtes. -Tritan eja shpejt, merr kafenë dhe trinitrinat tek sirtari! Hë bir, luaji pak këmbët! I gjete? –ndërkohë nisi t’ia vrasë paksa damarët për ta sjellë në vehte. I dha menjëherë kokrën dhe e shtriu ashtu siç ishte. Vetë mori një karrige dhe iu ul pranë kokës. Djali, i vogël edhe ai, ndodhej klasën e tetë, i përgatiti të atit kafenë, i uli zërin televizorit dhe si çdo mbrëmje hyri në dhomën e motrës. Së bashku me Agronin do t’i rrinin pranë t’ia plotësonin kërkesat derisa ta zinte gjumi. Ai ishte i vogël për t’u marrë me punët e shtëpisë, po ja që situata nuk priste. “Po ç’është kjo hata, xhanëm?! -pëshpëriti me zë Bekimi pasi i biri i solli kafenë. Mori pëllëmbën e saj në të tijat dhe duke e përkëdhelur nën zë shau fatin e keq që i kish zënë. -Pse po më ndëshkon kaq rrëndë?! Oh, më mirë merrni hak tek unë në kam bërë ndonjë faj diku, jo tek ime-bijë aq e vogël e tek Monda!” -Ngriti sytë lart në tavan, dhe, si për të kërkuar diçka të munguar, ndoshta për herë të parë në jetën e tij, në heshtje e nën zë iu lut “Zotit” atje lart. Iu lut për vështirësitë që po kalonin. Mes gishtërinjve dalloi bulëza djerse në ballin e së shoqes. I mbështeti me kujdes kokën në jastekun e divanit, u ngrit e shkoi në kuzhinë, mori një pecetë dhe si ia fshiu ngadalë priti reagimin e saj.

Nata pa hënë mezi po shtyhej. Të gjithë kishin rënë për të fjetur. Bekimi pranë të shoqes shkonte në mendje situatën e ndërlikuar që ishte krijuar kohët e fundit. Veç gjendjes së vështirë në familje ai po përjetonte dhe një tjetër gjendje gati po aq të komplikuar. Situata në ushtri, me fillimin e pluralizmit politik, po bëhej gjithnjë e më e acaruar. Filluan reformat e para. Shumë shpejt do të reduktoheshin strukturat, për pasojë do të kishte shkurtime. Ai ndodhej vërtetë në një gjendje të vështirë. Nuk dinte si ta kalonte këtë gjendje. U ngrit dhe shkoi pranë dritares. Sa e sa netë e kishte gdhirë pranë të shoqes së sëmurë, megjithatë si këto netë dimri, s’e kish ndjerë vehten më ngushtë. “Monda, -nisi të mendojë teksa shiu i imët binte mbi trotuarin para pallatit me ritmin e tij të zakonshëm, -si do t’ia bëjmë zemër me hallet që s’po na ndahen?! Njeri tonin të na ndihmojë nuk e kemi. Vajza duhet dërguar për kurim jashtë. Mua nuk dihet se ç’më sjell e nesërmja…!” Hapi pak kanatën e dritares, ndezi një cigare dhe e thithi fort. Bashkë me frymën lëshoi dhe një ofshamë lehtësimi. Pemët e çveshura i sollën një boshllëk në trup. Befas pas shpinës ndjeu zërin e së shoqes. U kthye dhe i shkoi pranë.

-Monda, si ndihesh tani? -e pyeti.

Nën zbehtësinë e dritës së dhomës sytë e saj, edhe pse të lodhur e të rrënduar nga pagjumësia, tregonin qartë gjendjen emocionale. Ngriti në çast kokën dhe u përpoq të tregohej sa më e qetë, të paktën për hir të tij. Në fytyrën e të shoqit dalloi një stepje, një stërlodhje. Duke pirë duhan mendja se ku i fluturonte. Fytyra e tij këtë mbrëmje të vonë iu duk si një muzg qyteti në prag furtune. U ngrit mbi bërryla dhe pasi mori frymë disa herë gjegji:

-Sikur po më shkon. -nuk dëshironte tek ai vuajtje. -U bë vonë. Shko, nesër je për punë.

-Nuk kam gjumë. -gjegji ai dhe e ndihmoi të ngrihej. –Nuk e di po…

-Çfarë ke?! –e trembën Mondën ato fjalë. -Ti se si je bërë këto kohët e fundit. Mos po të lodhim ne me…

-Jooo shpirt, jo!-ia preu mendimet ai, -Ju jeni gjithshka për mua. Por gjetkë e kam hallin.

-Ku?!

-Tek puna… Pritet një reformë e madhe dhe nuk i dihet çdo bëhet.

Monda u mbajt fortnë krahun e të shoqit. Iu turbullua mendja e me hapa të lodhur nga dhimbja që kishte kaluar, pa i kthyer asnjë përgjigje e drejtoi për në dhomën e gjumit. Pas mesnatës dhe në pagjumësi çdo iluzion ishte i tepërt.

-Mos e vrit mendjen kaq shumë, o burrë xhani. Mbase do të bëhet diçka edhe për ne. S’e kemi ndjekur me gurë shejtanin, që! -kërkoi t’i japë kurajo Monda me zë të butë, ndërsa zgjati dorën të shuante dritën e abazhurit. Dukej disi më e lehtësuar ato çaste. Zgjati dorën e mori nga koka e divanit godën me ujë. Pasi piu pak u struk në krahët e tij, duke mos i dhënë shkas të vazhdonte më tej atë bisedë i dhuroi një të puthur dhe mbylli sytë.

3.

 

Vitet po shkonin dhe gjendja e vajzës vazhdonte të ishte po ajo e daljes nga spitali. Për të familja i kishte bërë të gjitha tentativat, por pa rezultat konkret. Nuk mjaftoi sëmundja e saj për Bekimin. Pas disa lëvizjeve në detyrë dhe në gradë, dhe atë si shumë kolegë të tij e zuri reforma. Pa asnjë lloj shprese për t’u punësuar endej pa shpresë rrugëve të qytetit. Ekonomia e familjes, bazuar vetëm në rrogën e Mondës dhe në atë pak “pension të parakohshëm” që i dhanë, po ua vështirësonin jetesën. Dikur u gjend dhe për të një shok i mirë, Lartimi. Ai kishte marrë me qera një dyqan pranë qendrës dhe pa u shkëputur nga puna shiste mallra të artikujve të ndryshëm. Ai duke ia ditur hallin e punësoi, në fillim me një orar të reduktuar, dhe më pas gjithë javën. Por gjithsesi, për kurimin e së bijës s’e zinte gjumi, pasi të ardhurat për jetesë nuk mjaftonin. Tritani si shumë shokë të tij maturantë, nisur dhe nga gjendja, la shkollën në mes e kapërceu kufirin për të ndihmuar dhe ai familjen.

-Nesër të jesh më pesë këtu, -një mbrëmje Janari teksa po mbyllnin derën e lokalit do ta porositte Lartimi, -do shkojmë bashkë në Tiranë. Unë do marr disa mallra tek shumica, ndërsa ti duku njëherë nga Ministria. Provoje një herë shansin. -i hodhi një vështrim të gjatë shoku. Sa e sa netë e kishin diskutuar së bashku çështjen e Stiljanës. Pa i thënë gjë, kishte përgatitur letrat si bashkëpronar të lokalit me qëllim që Ambasada e shtetit ku mund t’i dalë rruga të krijojë besim tek ai. Pa future ende çelsat në xhep u kthye, hyri brenda dhe si të ishte kujtuar për diçka, shkoi në banak. E shoqja kishte blerë një kostum sportiv enkas për Agronin e vogël. -Ta gëzojë Goni Ditëlindjen! -i dha pakon. -Ndërsa këtë, -zgjati një zarf të madh të verdhë e pa asnjë mbishkrim në të, -merre ta kesh me vehte nesër, nuk i dihet, mbase do të të duhet.

Bekimit iu drodhën duart një çast. Thuajse si një vit më parë në takimin tek bar “Rinia”, iu duk Lartimi ato momente. Ish-shoku çapkën i shkollës së mesme “Skënderbej”, por që s’e vazhdoi të lartën për ushtarak, pasi gjeti një bursë për zooveteriner, të cilën e mbaroi e u punësua në fermë. Në qytetin e tij do të punësohej pas plot dhjetë vjetësh. Kështuqë rasti e solli, ai ta afronte pranë vehtes. Ashtu të lodhur nga dita e gjatë në punë Ai do ta ftonte atë pasdite të vonë për një kafe. Me sjelljen e veprimet e njëpasnjëshme po i bëhej vëlla e shkuar vëllait.

-Të faleminderit! Në dasmë të Vjollcës, Larti! -uroi shokun dhe si pinë edhe ekspresin së bashku u ndanë kur mbritën pranë rrethit të policit.

Çuditërisht, ndonjëherë nata fluturon për njeriun, kur mezi pret ditën të kryej një punë të dobishme. Në gjendje të tillë ishte edhe Bahriu atë mbrëmje kur hyri në shtëpi. Vajzën e gjeti më të gëzuar nga herë të tjera. E puthi në ballë dhe tejet i lodhur u ul në divan të qetësohej pak. Në duar mbante një zarf, e brenda tij një letër, të cilën jo çdokush ta dhuron në një kohë të tillë ndryshimesh në vend. Lexonte e rilexonte aktin noterial të përgatitur nga shoku dhe s’i besohej. Si dikur në rini dhe tani, ishte po ai shok fisnik që s’shihte ndarje. Nuk po mbahej as Monda ato çaste. Pas punës së bashku me Tinën, gjitonen përballë, kishin zbritur në sheshin para pallatit Janën. Vajza u kënaq duke luajtur me shoqet.

-Monda, nesër bashkë me Lartimin do të shkojmë në Tiranë. Ai do të marrë disa mallra, ndërsa unë do mundohem mos takoj Ministrin. -theu heshtjen Bahriu.

-Ti shko, por në këtë situatë askush s’na e ka ngenë ne të gjorëve! -gjegji Monda. -Luhet para e madhe për këto punë! Sa ka si ne o burrë?!

-Ta nxjerrim njëherë merakun, o grua! Ne nuk kemi ç’humbasim më shumë se kaq. -nuk donte t’u besonte fjalëve të të shoqes. -Ku i dihet, mbase kemi dhe ne pak fat! -u ngrit ai e shkoi në tavolinë të përgatitë dokumentat e vajzës.

Monda e ndoqi pas. I ndrisnin sytë, po me sa dukej i shoqi ishte aq i lodhur e i trazuar në shpirt sa nuk e vuri re një ndryshim të tillë. S’i tha gjë për këtë. Përkundrazi e kapi nga duart e, për t’i kujtuar të shoqit se ç’ndjente në shpirt ato momente, i dhuroi një të puthur të shpejtë.

-Erdhi letra?! –njëherësh i shkanë lotët rrëke faqeve. –Biri i nënës, e nisi më në fund… Na puth forttë gjithëve. Urdhëro! -u bë me krahë ajo. Sëmundja kaloi në dorë të dytë.

Papritur nga zarfi i ranë të gjitha dokumentat e u shpërndanë në dysheme, si gjethe vjeshte nga erërat e jugës. Me duart që s’i komandonte dot hapi letrën e saj. Ç’të shihte, brenda i biri kishte futur dy kartmonedha 100-euro dhe një letër me katër faqe. Për të motrën kishte futur një foto të tij dhe një kartolinë urimi. Si mori frymë thellë harroi disa minuta dokumentat e shpërndara, u ul në divan, vuri syzet dhe lexoi e rilexoi për të disatën herë letrën e të birit. “U rrite, biri im, u bëre burrë tani!” Lexonte dhe lotonte. Monda e lumturuar sa s’kishte ku të vinte më, mblodhi me shpejtësi gjithshka të hedhur dhe i vendosi në këndin e komodinës.

-Biri i mamasë! -psherëtiu duke i drejtuar të shoqit, -U bë vonë, shkojmë, nesër do nisesh herët! -e ndihmoi të ngrihej, mori godën e ujit për natën e të lehtësuar më në fund nga ajo barrë e ankthit prej moskontaktit me djalin prej mëse pesë muajsh, shkuan në dhomën e tyre.

 

 

4.
Qielli i mëngjesit u zu nga retë e murrme. Nën atë mjegullimë e lëvizje të shpenguara të njerëzve nga të gjitha drejtimet, Tirana po zgjohej më herët. Urbanët e linjës së Kombinatit ishin larë nga shiu i vrullshëm që kishte nisur të binte. Bahri Lika e njihte mirë klimën e vendlindjes së tij. Me të zbritur në stacionin e Bankës, hapi çadrën, ndezi një cigare e shpejtoi hapat të mos e zinte shiu. E kishte marrë malli për Tiranën. Aty kishte kaluar vitet më të bukura të jetës, rininë e tij. Puna larg e kishte ndarë prej saj, ndaj dhe kishte aq mall sa herë do shkelte në rrugët e saj. Po shkonte të mundësonte një takim me Ministrin e Shëndetsisë. Sadoqë nxitoi, këtë mëngjes në hollin e pritjes gjeti dhjetra njerëz.

-Për tek Ministri jeni ju?! -pas shpinës ndjeu një zë gruaje të moshuar.

-Po.

-Shkoni tek ai sporteli atje, -tregoi dritaren e vogël në këndin e majtë, ku mezi dallohej koka e një plaku të shkurtër, duke iu fshehur fytyra nga leximi i gazetës. -shkruani atje edhe ju emrin në listë.

Bekimi përshëndeti heshtur zonjën e pasi regjistroi emrin u mbështet në këmbë pas një kollone diku në mes të hollit. Fillimi i orarit të pritjes donte një orë. Ishte i 56-i. Hezitoi për një moment. Ishte e kotë të qëndronte, megjithatë s’i bënë këmbët të largohej. Pas rreth gjysmë ore njerëzit, u vunë në lëvizje dhe zunë rradhën pas murit. Aty nga fundi, ose më mirë pranë hyrjes kryesore qëndroi edhe ai. Pak nga rruga e gjatë, e pak nga ankthi i pritjes, po i pihej një cigare e një kafé. Të dilte nga rradha s’ia vlente.

-Më falni zotni, -një djalosh tiranas i mbushur, rreth të tridhjetave, u shfaq para tij.

-Urdhëroni! -ktheu kokën Bekimi drejt të panjohurit. Fytyra menjëherë iu purpurua.

-Ju mos jeni gjë komandant Bekimi?! -pyeti zeshkani me një vështrim zhbirues, sikur po kërkonte fijet e një vrasjeje. Puliti sytë. -Më mban mend? -s’e la tjetri të vazhdonte.

-Joooo, -tundi kokën në shenjë mohimi. Nuk e shëmbëllente dot me dikë të mbetur në kujtesë. -kam kaluar shumë breza dhe s’mund t’i mbaj mend të gjithë. Ju të rinjtë na…

-Do të ta sjell unë kujtesën, -buzëqeshi tjetri dhe në moment hapi celularin. Ishin vitet e para të ndryshimeve demokratike kur hynë masivisht celularët edhe në vendin tonë. Ai pasi vuri gishtin tregues në mes të buzëve për t’i marrë leje, foli, -Baba, eja pak tek Ministria, do të të takoj me një mik të vjetër… Siii, aha nuk ta them dot. Po këtu do të jemi… Mirëardhsh! -mbylli  telefonatën, i futi krahun dhe e shmangu nga rradha. Pas gati dhjetë vitesh pa u parë fytyra e ish-komandantit të repartit iu duk e zbehtë e pa ngjyrë. Ata sy të bukur e të mprehtë çuditërisht ishin të përskuqur. Fytyra e hequr e me pak rrudha mbi ballë e tregonte dhjetë vjet më të madh nga ç’ishte në realitet. Të gjitha këto, së bashku me një mpirje të pakuptueshme të trupit, që nuk ishte mësuar t’ia shihte dikur, ato çaste sikur ia fashiti atë dëshirë të madhe të pak minutave më parë. Si fëmijë fërkoi sytë të thërriste kujtesën, dhe kur i hapi përsëri gjithshka ishte e vërtetë, ky burrë kishte ndryshuar shumë nga ato dy vite të njohjes. Dukej qartë që ishte tepër i shqetësuar. I futi krahun dhe iu drejtuan sportelit të regjistrit.

-Pse ke ardhur këtu? -e pyeti.

-Hm, eee… si gjithë këta që presin e kam edhe unë një hall, -mërmëriti Bahriu i zënë pak ngushtë para këtij djali të ri energjik, -kam vajzën e vogël sëmurë. Mbase më vjen rradha sot të futem tek… Ndoshta do të mund të më presë. -Nuk mundi ta pyes as për emrin. Një pikëz loti iu formua në cep të syve.

Djaloshi e vështroi në heshtje. Ai kurrë s’do ta harronte një thënie të mençur të këtij eprori prind në një nga muajt e parë të mobilizimit në ushtri. Ishte dita e parë e njohjes me ‘të. Kur mësoi se njërit prej shokëve të qytetit të tij i kishte vdekur i ati gati tre muaj para mobilizimit, do i afrohej e do i thoshte: “Njeriun në jetë biri im, dhimbja e çfarëdo lloji qoftë, e ve në provë. Sa më e madhe të jetë ajo, aq më të fortë e bën! Ne do të të gjendemi pranë në çdo kohë, biri im!” Ato fjalë dhe afrimiteti i tij u dhanë forca të gjithëve të rinjve, për kohën e shërbimit që do të kryenin. E donin pse pikërisht mbi gjithshka vinte logjikën, dhe pse kishte vizion ndryshe për jetën. Ndaj s’mund të harrohej ky njeri.

-Unë do të të fus aty. -papritur hapi krahët dhe e përqafoi fort. Megjithëse kishin shumë vite diferencë, i kapërceu atë çast ato. -Do kisha dëshirë të shiheshim ndryshe komandant, por dhe kështu mirë është, do të kemi pak kohë. -pëshpëriti dhe sakaq u kthye nga sportelisti.

-Mirëmëngjes xha Vani! -u përshëndet me të, vështroi në cep të syrit gazetën e ditës dhe për ta ngacmuar si ngaherë shtoi, -Ç’thonë këto? Kujdes xhaxhi, do sëmuresh e s’ka kush të të zëvendësojë këtu?

-Hë shejtan mos ma ndill sëmundjen. Kam vite që e kam flakur tutje. E di ti, shtyj kohën me këto palo letra. -qeshi me të burri flokëbardhë e hollak. -Mos kij merak biro. Si të ka xhaxhi sot, mirë?

-Mirë jam, -afroi kokën në sportel, -kur të vij babai t’më presë këtu. -përshëndeti shokun e të atit dhe si vështroi edhe njëherë nga hyrja me një nënqeshje të lehtë nën buzë së bashku me Bahriun ngjitën shkallët për në katin e dytë. -Ke bërë ca gabime në detyrë edhe ti. Ja këtu do të lahen! -iu qas pranë dhe i emocionuar vazhdoi shakanë, -Ke gjynahe Bahri Lika! -nxorri paketën “marlboro” e ia zgjati të ndizte një. Vetë nuk e pinte, paketën e mbante më shumë kur ulej me “shefin” diku për ta shoqëruar. -Ke fat, jemi në demokraci tani dhe t’i falim ato!

Ky djalosh muskuloz, me kokën të qethur “zero”, qoftë dikur edhe një ish-ushtar i tij, të kishte kaq influencë në këtë Dikaster?! Ishte e pabesueshme për Bahriun. Qetësia e gjithpushtetëshme kishte pushtuar godinën. Ndaloi hapat në krye të shkallëve dhe u kthye nga ai. Ngriti kokën e i hodhi një vështrim dyshues. “Ik o djalë merru me ndonjë tjetër! Pak halle kam, ti më duhesh tani!”

            –Unë jam shoferi i tij, komandant. Mos kij hiç merak për këtë. -e parandjeu tjetri këtë reagim të tij. Pas pak hapi një derë të madhe dhe i tregoi Bahriut kolltukun të ulej. -Më prisni këtu! Jo-jo, nuk je në ëndër komandant! -foli me zë të ulët dhe sakaq hyri në zyrën e Ministrit.

 

 

5.

 

-Babá, s’besoj të vijë sonte tek s’erdhi deri tani! -ngriti zërin Monda nga dhoma. Atë s’e mbante vendi, sidomos orët e fundit. -Tani s’ka më as furgonë të vijnë. -më shumë ngushëllonte veten, sa mundohej të mbante gjallë bisedën me prindërit e saj. Zënë ngushtë ekonomikisht së bashku me të shoqin, për hir të kurimit të të bijës, shitën shtëpinë dhe futën paratë me fajde tek firma “Vefa”. Por si mijra familje të tjera shumë shpejt morën zhgënjimin, i humbën paratë. Pas mëse gjashtë muajsh në një apartament të vogël me qera, u vendosën tek prindërit e Mondës. I vëllai i saj me familjen jetonte prej disa vitesh në Itali dhe janë stabilizuar më së miri.

-Mos ka ndenjur nga Avduli?! -u kujtua xha Andoni ndërsa luante domino me Agronin e vogël. Nga meraku s’po kujtohej as për darkën.

-Po të qëndrojë aty, do na dërgonte një lajm me Lirikën, gjitonen poshtë nesh! -gjegji ajo dhe hyri në dhomën e pritjes.

-Mbase është duke ardhur, -hyri në bisedë nënë Edija, e cila kishte vënë petrogazin në ballkon e po përgatitte kafenë. Po pa mbaruar mirë fjalën ajo u ndjenë hapa të nxituara nëpër shkallë dhe më pas të trokitura në derë. Të trokiturat thërmuan heshtjen e krijuar. Nënë Edijes gati sa nuk iu derdh kafeja ngaqë ktheu kokën nga dhoma.

-Erdhi, ai është?! -thirri Monda duke brofur menjëherë në këmbë. Rregulloi flokët dhe u shfaq në korridor. Ia njihte mirë hapat dhe të trokiturën të shoqit. Me të hapur derën i hodhi një vështrim të butë. -Hë Bekim, djalë a vajzë?! -e pyeti me mëdyshje. Kjo ishte për të dita më e gjatë e më e ankthshme e jetës.

Bekimi, pas kaq e kaq muajsh gjithë tension hapi krahët dhe pushtoi forttë shoqen. Mezi priste të shkonte e t’u shpinte lajmin. Ku ekzistonte fjala “lodhje” për ‘të këtë ditë të gjatë! E puthi në buzë, megjithëse dyert ishin hapur, dhe bashkë me të hyri në dhomën e pritjes.

-Më falni baba, -kështu ishte mësuar ta quante vjehrin pas humbjes së të atit disa vite të shkuara, -jam shumë shumë i lumtur sonte. -Kishte gati njëzet vjet i martuar dhe këtë mbrëmje e shkeli, duke puthur të shoqen para tyre. -Vij me djalë e çfarë djali se!

-Hë pra, hape të shkretën e fol?! -ndërhyri Monda duke u shkëputur prej tij. Nga natyra ajo, si të gjitha gratë, ishte shumë impulsive. Sidomos në raste të rëndësishme si ky i së bijës, ajo nuk mundi të frenohej.

-Lëre bijë të mbledhë pak veten. -ishte nënë Edija që hyri në dhomë me kafetë gati, -sillu nga një godë raki, ç’pret më! Kur të thotë “djalë” i ka thënë të gjitha, bijo. Hajde pra, luaj këmbët  tani! -fjalët i shoqëroi me një të lëvizur të kokës. Iu afrua dhe e përqafoi si birin e saj.

Monda s’prit më, shkoi në kuzhinë dhe pas pak erdhi me godat e rakisë e u ul pranë të atit. Sytë e të shoqit ndrisnin nga gëzimi. Kishte kohë pa e parë në gjendje të tillë. Nga emocionet e forta që iu krijuan, pa ia ndarë për asnjë çast vështrimin, instiktivisht mblidhte e shmblidhte këndin e mbulesës me gishtërinj.

-Epo, gëzuar Bekim! -iu mbushën sytë me lotë gjyshit.

-Gëzuar gjyshi! -iu muar goja tjetrit. -Më falni, po më duket sikur jam ende nëpër ëndër. -filloi ligjërimin e tij të gjatë. -Shpreson njeriu për pak fat në jetë. Disa ëndërojnë t’u sjellë pasuri, disa për një punë, -ktheu kryet nga e shoqja, -disa të kenë fat në bixhoz. Ndërsa ne, eh, ne duam shërimin e Janës. Dhe na erdhi atëherë kur nuk e prisnim. -ktheu pak raki dhe si kroi zërin duke ditur që sytë e të gjithëve ishin drejtuar tek ai vazhdoi, -E që thoni ju, u bë shkak ai djalë çapkën, një ish-ushtari im, pikërisht në atë godinë të panjohur, ku halli po më shpinte. -së brendëshmi iu zgjuan motorrët, nisi të tregojë gjithshka kishte ndodhur në atë takim të paharruar.

-Ti nuk e njihje atë? -u bë kureshtar xha Andoni.

-Të them të drejtën në fillim jo, nuk e shëmbëlleja dot me ndonjë që të kishte lënë gjurmë në vitet e mia të punës. -rrufiti pak kafe, -Ai më erdhi pranë dhe më foli me aq siguri, sa për një çast gati e humba fillin. Si po më fliste, dukej se do më shpinte diku të më hiqte qafe. Më trembi pak, pasi atje ndodhesha për tjetër gjë dhe ai po më largonte me marifet.

-Po pastaj?! -zgjati dorën e saj Monda dhe kapi të tijën.

-Pastaj Ai më mori me vete lart, më tha troç kush ishte dhe se do t’më ndihmonte. -duke përkëdhelur gishtërinjtë e Mondës tregoi si e kishte pritur Ministri. -Po nga zyra e tij Ai u lidh menjëherë me Profesor Yllin. Nga biseda mes tyre u pa qartë se Ai ruante respekt për atë burrë të shtruar e me një barrë shkollë. –ndezi një cigare dhe si i hodhi një vështrim të ëmbël vjehrës vazhdoi, -Ata vendosën që rastin e Stiljanës do ta veçojnë dhe do ta cilësojnë si një ndër rastet më prioritarë. –ktheu kokën nga xha Andoni, i cili mezi po mbushej me frymë nga gëzimi, -Më dha shpresa për të na ndihmuar…

-Oh sa mirë! -ofshami nënë Edija.

-Por, -ngriti sytë Bekimi dhe për disa sekonda treti vështrimin në sytë e vjehrit, -por për këtë gjashtëmujor nuk bëhet gjë.

-Presim, bir… -i dha kurajo xha Andoni, -Kur kaluan kaq kohë, si nuk mund të durokemi edhe pak! Boll që iu ra në dorë ky rast.

-Ashtu është, -u ngrit Bekimi dhe duke i dhënë xhaketën Mondës vazhdoi, -Ministri më bëri dhe një premtim…

-Pooo, -lëvizi nga vendi Monda duke picërruar sytë.

-Do të bisedojë me Ministrin tonë, -kështu ishte mësuar ta trajtonte veten edhe pas daljes në reformë, -të më ndihmojë për t’u riveshur, nëse gjen ndonjë rast.

-Pra, puna po merr rrugë të mirë. E sheh, bëre mirë që shkove atje. -vendosi të përmbyllë bisedën xha Andoni. Iu drejtua të bijës, -Hajde tani, luani këmbët, përgatitni tavolinën. Vjen nga rrugë e gjatë djali.

-Nuk kam uri. Së bashku me Avdulin na ftuan në shtëpinë e tyre Bashkimi me të atin. E kaluam shumë mirë. Na e bënë borxh për së dyti ata, moj Mondë. S’mungonte asgjë në tavolinë.

U kthye nga vjehri, i cili si dhe ai, mezi po e mbante vehten, duke ndezur të dy nga një “Slims” vazhdoi, -Nuk e di si do t’ua shpërblejmë. -përqafoi të shoqen dhe ndenjën ashtu bashkuar për disa çaste. -Mos ma vini re baba, jam i mbushur sonte. Po fluturoj, dëgjoni! -me sytë e mbushura me lotë së bashku me të shoqen hynë në dhomën e së bijës, ta ndanin me të gëzimin që kishin.

6.
Fundi i Pranverës ishte me ndryshime të vazhdueshme të motit. Herë binte stuhi shiu e herë dielli të piqte në mesditë. E tillë kishte nisur e po mbyllej edhe kjo ditë. Mëngjesi me erëra nga deti, dhe pasditja e kthjellët dhe e nxehtë. Bekim Lira, i rimobilizuar filloi në Prefekturë, në sektorin e mbrojtjes. I lodhur pas një shërbimi po shkonte për në shtëpi. Duke ecur me nxitim në trotuarin para sheshit qendror dalloi një dorë ta përshëndeste, tej nga bar-kafeneja e Raqit. Ishte i vjehri. Ktheu rrugë e iu afrua.

-Hë Bekim, u lodhe sot? -e pyeti ai kur iu afrua pranë.

-Nga pak baba, po ti?

-Mirë jam. E kisha lënë me një shok, po me sa duket u vonua e ndoshta nuk vjen. Do t’i ketë dalë ndonjë punë me ngut. –zuri mirë vend në karrige dhe ngriti dorën drejt banakut, -biro tani na i sill ato kafetë! -iu drejtua djaloshit të ri.

Nën tymnajën mbytëse të duhanit xha Andoni futi dorën në xhepin e brendëshëm të xhaketës me riga të holla dhe nxorri prej andej një zarf. -Në shtëpi nuk flasim dot lirshëm, ndaj të prita këtu. Mund të flasim më qetë.

-Po të dëgjoj baba. -u mbështet në shpinoren e karriges Bahriu. Shtypi fundin e cigares në tavëll dhe kryqëzoi duart. Diçka i ndolli zemra nga mënyra si e priste dhe po lëvizte duart plaku. Megjithëse i lodhur u mundua të përqëndrohej para tjetrit.

-Që thua bir, -nisi të flasë xha Andoni, -kam ditë që mendohem për punën e Janës. -mori në dorë filxhanin e ekspresit, rrufit pak, -Para një jave ne morëm një shpërblim nga Sigurimet. Po ashtu e bëra faqen shollë. U mbushën dy vjet dhe Fatriu, gjitoni ynë i vjetër, nuk po kujtohej të më kthente një borxh të vjetër. I shkova sot e ia mora. Qerratai ishte rregulluar për mbrekulli. -psherëtiu ai sikur të largonte një ngërç nga thellësia e shpirtit e në qetësi tepër të admirueshme u përkul pak para. -Urdhëro, këtu i ke, do të të duhen për çupën.

Pasditja e nxehtë e turbulloi paksa Bekimin. Fjalët dhe veprimi i vjehrit i prekën sedrën. E vunë papritur në një pozitë të vështirë. Një drithërimë emocionuese i përshkoi gjithë trupin. Nxorri paketën dhe i dyzuar nga situata e re e krijuar ndezi një cigare të dytë. Ato çaste s’gjeti dot fjalë për ta uruar. Mezi u përtyp. Ktheu atë pak kafe që i kishte mbetur e duke futur zarfin në xhep u shpreh:

-Kjo është më shumë nga ç‘mund të përfytyrohet baba! Juve ju duhen për hallet tuaja. -i shtrëngoi dorën vjehrit dhe u ngritën, lanë paratë në tavolinë e dolën.

Jashtë nisi të mbyllej qielli. Në shesh njerëzit nxitonin të mos i zinte shiu i beftë që pritej nga çasti në çast. Nxituan dhe ata të dy. Para hyrjes Bahriun e ndalon punonjësi i postës.

-Zoti Bahri, keni një letër rekomande, Urdhëroni!

Bahriu përshëndeti punonjësin firmosi dhe po aty e hapi ta lexonte. Letra vinte nga Ministria e Shëndetësisë.

“Zoti Bahri Lika, kërkesa Juaj, në bashkëpunim dhe me dikasterin e Ministrisë Tuaj, u aprovua. Ju lutemi ditën e Premte dt. 17 -të të këtij muaji të paraqiteni në Ministrinë tonë për të shoqëruar bijën tuaj për kurim jashtë, në shtetin mik “T”. Për çdo hollësi telefononi në sekretarinë tonë.

Ministri, dv.”

Bahriu ngriti sytë dhe vështroi nga i vjehri. Po lumturohej dyfish ato çaste. “Më në fund erdhi dita e bardhë edhe për ty bija ime…!” -mërmëriti i emocionuar nga ato rreshta që lexoi. Tundi zarfin në  drejtim të vjehrit.

-U aprovua më në fund vizita! -ngriti kokën lart në qiell. Fytyrën ia lagën pikat e para të shiut. “O zot, ç’lajm mora sonte!” -psherëtiu i lehtësuar dhe iu hodh në qafë.

Xha Andoni, edhe ai jo më pak nga Bahriu i mbushur me gëzim, pasi e shtrëngoi fort u kujtua për diçka dhe u shkëput menjëherë.

-Bir, mos u ngjit lart, hidhu nga posta dhe bisedo me Tritanin. -i rrahu shpatullat, -këtej ua shpie unë lajmin! Hë-de, nisu, koha s’pret më! -ai priti sa dhëndri humbi përtej rrugicës së lagjes dhe me hapa të shpejtë duke iu marrë fryma ngjiti shkallët.

 

 

7.
Vera kishte hyrë në pikun e saj. Nga hapësira qiellore Tirana dukej sikur ishte mbuluar nga një cohë e mëndafshtë gri, gati-gati e tejdukshme. Krahët e saj nga ndërtimet e shumta po shtriheshin përgjatë fushave, duke krijuar në sfond një pëllëmbë dore me gishtërinj që zgjaten e zgjaten luginave. Ora po shkonte tre e pasdrekës. Para godinës qëndrore të aeroportit të Rinasit ishin mbledhur një mori e konsiderueshme njerëzish. Nga momenti në moment pritej të mbrinte avioni i linjës. Nga gabina kapiteni njoftoi mbi uljen në pistë. Pasagjerët, një pjesë e mirë e tyre u shkundën, me vështrimin nga dritaret e vogla ndoqën uljen e tij. Së bashku me udhëtarët e tjerë ndodheshin dhe Bekimi me të bijën. Personeli i spitalit kishin bërë të pamundurën për kurimin e vajzës. Respekti i ofruar për pritjen e një ushtaraku nga vendi mik ishte i jashtzakonshëm. Ata mundën ta ngrejnë nga shtrati falë punës intensive e teknologjisë së re të aplikuar. Përmirësimi i dukshëm ishte një hap optimist për ardhmërinë e jetës së saj. Një përkushtim total, i cili tejkaloi gjithë parashikimet e Bekimit. Ata në shenjë mirënjohjeje përgatitën shumë dhurata, dhe mbi të gjitha një karrocë ku ajo të mund të ecte vetë e pa ndihmën e kërkujt.

-Babi, mos harruam gjësendi në spital?! -nuk e mbante vendi Janën sa të mbrinte pranë të dashurve që po e prisnin me padurim. Bashkë me pyetjen ajo zgjati dorën të shkundte të atin nga dremitja.

-Jo shpirt, të gjitha i morëm. -u shkëput nga mendimet ai dhe pa e ndërprerë vështrimin nga dritarja ndoqi uljen. Jana e qetësuar mjaft nga sëmundja, por dhe me më shumë kurajo nga më parë, mbështeti kokën në krahun e tij dhe si një mjelmëz, qetësisht dhe e lumturuar nga ç’ka kishin bërë për shëndetin iu mbushën sytë me lotë. Ishin lotë gëzimi e malli njëkohësisht. Mezi priste të takonte mamanë dhe Gonin e vogël.

-Babi?

-Hë Jana!

-Sa më ka këputur malli për Tanin. Dua të flas me të kur të mbrijmë në shtëpi!

-Patjetër zemër, patjetër do flasim. -i shpupurisi ondat e bukura Bekimi. -Mbahu tani. Po ulemi në pistë! -ngjeshi të bijën pranë vehtes dhe ashtu si një trup i vetëm qëndruan derisa filloi zhurma e njohur e marrjes së bagazheve nga pasagjerët.

Uturima e frenimit shkundi të gjithë të afërmit e pasagjerëve që po mbrinin. Si zakonisht para portës së daljes zunë vend ngjeshur pranë e pranë e mezi prisnin t’u shfaqeshin të afërmit. Mes tyre ndodheshin edhe Monda me të atin, xha Andonin, që s’po e mbante vendi të shihte të ngritur mbesën. Në çantë ajo kishte dy ditë që mbante letrën e Tritanit. Kishte fituar të drejtën e statusit të residences në vendin ku banonte. Nga qendra e punës do të vinte pas gati një jave të shihte të motrën.

Jashtë në këtë orë të kapërcimit të mesditës rrezet e diellit binin në xhamat e stërmëdhenj gati pingul. Ato reflektonin mbi to e mbi asfaltin e sheshit para godinës një fjollëz të avullt gati përvëlonjëse. Zhurmën e njerëzve në pritje e theu befas sirena e një autoambulance me targën e Tiranës. Nuk vonoi shumë dhe në këndin e djathtë të sallës së pritjes hynë me një karrocë për të sëmurët, një doktor i shoqëruar nga infermjerja me bluzë të bardhë dhe polici i shërbimit tek i drejtoheshin hyrjes.

-Baba, profesori i Janës më duket! –iu bë Mondës nga ai kontakt i shpejtë. Ajo vuri dorën në zemër. “Mos është Jana keq dhe i kanë njoftuar të vijnë?! E mjera unë çupa?!” -harroi të atin dhe me hapa të shpejtë u turr me vrap ta zinte. Nga trokëllimi i zhurmshëm i takave të saj të gjithë kthyen kokat.

-Profesor, Profesor Ylli?! –s’mundi të priste më ajo teksa u afrohej pas shpinës.

-Ou, Monda! Sa mirë që po u shoh! -i shkëlqyen sytë Profesorit sapo e dalloi. -Erdha dhe unë ta presim bashkë atë trimëreshë që na nderoi ajte duke mposhtur me sukses atë sëmundje! E pabesueshme, por ja që shkenca dhe duart e arta të kolegëve tanë bëjnë gjithshka të mundur. –nuk dinte si ta përgëzonte këtë grua që aq shumë ishte torturuar me sëmundjen e së bijës. -Pa dale, ti paske lotuar?! -i tërhoqi vëmendjen. -Të djija burrëreshë Monda!

-Mezi pres të dalë e ta shoh. Jam në…

-Është si kokra e mollës. –vështroi nga polici i shoqërimit. –Eja me ne brenda.

-Shkoni ju, kam babanë atje. -nguroi ajo dhe ktheu kokën pas nga turma e njerëzve. -S’e le dot vetëm. Shkoni, shkoni!

-Mirë, na prisni këtu. Nuk do vonohemi. -gjegji Profesori dhe si i rrahu lehtë shpatullën ndoqi infermjeren dhe policin.

Para portës së hyrjes së pasagjerëve të ardhur nga pista ata njohën menjëherë Bekiminn me të bijën. Ajo dukej si një shtojzovalle ato çaste. Thellësisht e malluar mundohej të ecte me karrocë. “Kjo është një mrekulli?!” thirri nën zë Profesori dhe në moment hapi krahët.

-Stiljana! –ngriti zërin dhe u përkul sakaq para vajzës së vogël.

-… -ato çaste ku ta dinte ajo se veç familjes do të mund të kujtoheshin dhe të tjerë për të! Krejt e shokuar u gjend në krahët e Profesorit. Me pak mundim u ngrit nga karroca me forcën e duarve dhe u mbështet plotësisht mbi patericat.

-Të lumtë bijë, e mposhte vërtetë mortajën që për pak të mori jetën! -e puthi në ballë dhe u kthye e u përqafua me Bahriun.

-Falë këmbënguljes suaj Profesor…

-Jo vëlla, jo. –iu shfaq para fytyrës tjetri duke tundur kokën i gëzuar pa masë për ardhjen e tyre, -gjithshka i takon kësaj lepurushes. Ndaj bëmë çmos për të. –nxorri paketën e si e ndezën nga një iu drejtua infermjeres, -Dorina, shoqëroheni Stiljanën për në autoambulancë.

-Ju faleminderit Pr. Ylli. Por ne na…

-E di, e di. –qeshi me të profesori, -Sapo u ndava me Mondën. –thithi cigaren dhe priti sa infermjerja me vajzën dhe policin kapërcyen derën. Kur ato u gjendën në skajin tjetër të hollit, aty ku i prisnin xha Andoni me Mondën, ai i futi krahun Bahriut dhe në ecje e sipër i kërkoi të shkonin në spital për disa minuta. -Na duhet të mbyllim dhe ne procedurat tona.

-Me gjithë qejf, pse jo! –ndjeu për detyrim edhe Bahriu të mos e refuzonte kërkesën e tij. Në sytë e Profesorit ai dalloi jo vetëm merakun e profesionit dhe përgjegjësinë ndaj pacientes, por mbi të gjitha të qenurit dhe vetë prind. Nën rrezet përvëlonjëse të diellit kapërcyen portën e brendëshme dhe pasi takuan xha Andonin dhe Mondën iu drejtuan autoambulancës.

 

 

Në vend të epilogut.

————————-

 

Nata ishte e freskët. Qetësinë e saj e thyenin lehjet e qenve të vegjël në oborrin e shtëpisë karshi. Ata lehnin vetëm kur e zonja e shtëpisë, një e moshuar rreth të tetëdhjetave, i nxirrte dhe i fuste brenda. Bekim Lira ende nuk kishte ardhur nga puna. Mbas një viti të daljes së Stiljanës nga spitali në vendin e huaj, Mondës për fat të mirë të tyre i doli llotaria amerikane. Ndonëse të pikëlluar, pasi Tritani ishte i madh në moshë, vendosën të largohen. Megjithëse në një moshë të madhe, për hir të fëmijëve, sidomos për ecurinë e mëtejshmë të Janës, lanë vendlindjen dhe u sistemuan në qytetin e bukur të Çikagos.

Ditët e dimrit ishin të vogla dhe tepër të ftohta në qytetin verior. Një klimë e ashpër ku për disa muaj të ndrydhte, të kufizonte disa privime, e megjithatë të bënte ta dashuroje. Aty u stabilizua Bekimi. Më shumë ishte dhe kërkesa e mikut të tij, Bashkim Çalit, ardhur disa vite më parë në këtë qytet. Me ndihmën e tij zuri një apartament, filloi punë si specialisht elektrik. Më pas, falë diplomës së inxhinierit elektrik bëri një kurs për të marrë liçensën e punës, dhe kështu filloi të punojë edhe privatisht mes miqve të komunitetit. Në apartamentin ku jetonin s’kishte kushte të përshtatshëme për lëvizjen lirisht në karrocë të Janës. Së bashku me Mondën bënë të gjitha ç’duhej që ajo të ambientohej me jetën e re. Pas një viti me disa ndihma dhe nga Tritani, stabilizuar tashmë në Milano, ata blenë një shtëpi jo shumë larg shkollës. Jana iu nënshtrua një seri vizitave mjekësore dhe e ndihmuar nga shteti hyri plotësisht në normalitet. Falë vullnetit të saj mbaroi shkëlqyeshëm dy vitet e para në gjimnaz. E stimuluar dhe nga mësuesja e artit, zonja Flobeer, ajo do të hapte një ekspozitë me piktura në shkollë. Me një prej punimeve konkuroi në bienalen studentore të vitit dhe u nderua me medalje. Në saje të punës këmbëngulëse mundi të klasifikohet në nxënësit më të mirë të shkollës për vitin. Lodhja, mundi e sakrificat e panumurta të saj bënë të krenohen jo vetëm Bahriu e Monda, por dhe shkolla. Një dritare e re po hapej për ardhmërinë e saj. Talenti në pikturë po e përgatiste t’i kushtohej një dege të re e të bukur, asaj të “stylist-disagno-s”

-Babi, -mezi kishte pritur Jana të atin të vinte nga puna, i thirri nga dhoma t’i shkonte atje, -hape, është për ty!

Bahriu ende pa hequr xhaketën u step nga zarfi i madh e i verdhë, të cilën e bija po ia zgjaste. E vështroi gjithë habi. Sytë e saj po ndrisnin në atë natë të kthjellët Koriku. Nuk e kishte idenë se ç’mund të kishte brenda në të.

-Babi, aty ke të gjitha dokumentat që duhen nga shkolla për ftesën e gjyshit dhe nënës në ceremoninë e hapjes së ekspozitës në shkollë.

-Ssssiiii, si the?! -iu bë sikur s’e dëgjoi dot ç’po i thoshte e bija.

-Po Bekim, ashtu është. -sakaq hyri me nxitim Monda dhe u përkul e pushtoi të bijën. Kjo ishte për të një natë e bardhë, nga më të gjatat e më të bukurat.

Bahriut papritur i shkau një lot. E kishte marrë malli për prindërit e Mondës. Dy vjet iu dukën ato çaste sa dy muaj. Hapi me kujdes zarfin, vështroi ashtu në këmbë siç ishte përballë karrocës së të bijës letrat dhe iu ul pranë.

-Eh, Mondë… -ngriti sytë drejt saj, -të kujtohet kur morëm përgjigjen e parë të llotarisë?

-puthi të bijën në ballë, -Ku do të shkojmë ne me këtë?! -tundi kokën majtas-djathtas dhe pas një heshtjeje të gjatë vazhdoi, -Erdhëm këtu, në vendin ku ëndra bëhet realitet. Këtu, ku bijën tonë e duan të gjithë, e respektojnë të gjithë dhe e mbështesin të gjithë. E pra bëmë mirë që erdhëm. Ja, për këta fëmijë! Pse jo, le të gëzojnë e të shohin me sytë e tyre dhe gjyshët e Janës, që ftesa është dhurata më e çmuar që u jep mbesa! -përqafoi të dyja dhe duke u ngritur porositi, -Që nesër t’i plotësojmë formularët e gjithshka duhet për vizë.

Korrik, 2013

 

 

 

K U L A K…

by

By: Suela Nasufi/

When we read about things such as concentration camps, communism, and the Holocaust we always read about it from a teenager or adults point of view.  Here, is a story about my brother, Ervin Dine, when he was young.  Albania was a communist country from 1944 to 1999.  People who were against the party and it’s leader’s were immediately put into concentration camps.  The concentration camps were like fenced in towns.  The fences had barbed wires on it so that you could not try to escape.  Girls and boys as young as 13 and 14 were put to work in fields with the adults.  People were not allowed to attend college unless they were friends to the party.  Sometimes some people gave up their pride and became spies for the communists.

The concentration camp of Gjazë Albania was a small town of about 500 people with two roads each about 1/2 mile long.  This was not a good place to grow up in especially the way that I grew up.  I was born into an honest and hardworking family.  This was something I had known from childhood.  These were people who kept their heads up even after they had been stripped of property, money, and most importantly, human dignity.  Living in poverty was nothing new to me, it was just a normal part of everyday life.  That was the way I grew up.  As a child, I didn’t like going to school and especially hated doing my homework.  I would have rather been out playing with my friends, just like any other kid my age.  Being called “kulak” didn’t mean anything to me since I didn’t even know what the word meant.  Sometimes I thought it was because my father was in prison, that I was called that name.  My mother always told me that my father was a good man and that he was innocent. 
Sometimes I felt like asking the kids, “Why do you call me these names.  I have not done anything to you.”  I could never find the courage to do so because I knew they would gang up and beat me. 
I once went up to the teacher after school and asked “Why does everybody call me “Kulak”?”  Her answer came out in a firm and manly voice, “Because your father and whole family is an enemy of the party.”  Her reply put even more fear in my eyes.  Since I was only in the first grade, I still didn’t fully understand.  I just kept thinking to myself-am I weird? do I look like a girl? what did the teacher mean about us being the enemy?  These questions floated in my head day and night.  I did not see the difference between me and the other kids, since they were just as poor as me and had to go to the same school of which had broken windows and was in an extremely poor condition.
I could not talk to my father about my problem because he was not around.  He had been put into prison ever since I was the age of one for agitation and propaganda.  I was to ask my mother because since my father had gone, she was like both the male and the female of the household so she would ask who was calling me names, or she would come o school and embarrass me.
When I was in the second grade my mother was going through some hard times; and not being able to support me, she sent me away to another concentration camp where her parents and brothers lived.  I used to leave my mother upset because I would leave for months and I would be so upset to leave her that I would cry silently. 
In this new camp life was easier.  There was a thing there called a television which was only something I imagined from hearing what people said about it.  I was fascinated by movies and TV shows.  The people there were friendly and I was rarely tormented.  Even though I missed my mother very much I tried not to think about when the time would come when I would have to  go back to Gjazë.  I was now settled her and my grandparents and uncles were always there for me.  Uncle Joseph made sure I did my homework and kept up with my school work.  Uncle Luciano was the one who played with me. 
When I was young I didn’t know I was in a concentration camp I was living in.  I thought the whole world to be the same as Gjazë and Savër.  I pictured the whole world to have no radio’s and color TV.  Thee were things I only saw in foreign movies that were on once a week.  After two years in Savër my mother made the decision to move back to Gjazë because she was not able to deal with living by herself.  Although I was very happy to be back with my mother the first thing that came to my mind was the beast that was awaiting me in the classroom. 
That beast was my teacher.  Ever time I was her I would get goose bumps and my spine would turn cold.  I would try to avoid her whenever possible.  When school started, she was waiting at the half broken doors of the two room building.  She stopped me and said, “Ah, so I have you once again.” she said.  I tried not to look at her face and just shook  my head in agreement.  “Will you have any more stupid questions for me?” She asked sarcastically.  Again, I shook my head fearfully.  “So why are you back her e to cause me grief?” she asked as if I had come to torture her. I replied in a fearful tone, “I am here because my mother wanted me back.”
“I don’t understand you people.  Once here, Once there, you are lucky the party and comrade Enver give you that freedom.” she said.  Accidentally, I asked, “Why would comrade Enver want to stop me from living with my grandparents?”
“Here are the stupid questions again,” she sighed in disbelief.
Since I was a child I could not understand why she would say something like that.  I thought all families were supposed to be close.  Now, after two years, she had become even more fierce because now she had a stick in which beat me with, and would use it against me.
It took me a while to understand why people like that teacher treated my so harshly. 
When my father came back from prison he was like a stranger to me.  He had been arrested
before I could even remember.  When he came home it was like having a stranger in the house and I felt like he was taking away my mother.  Of course, this was only for a certain period of time, eventually I grew accustomed to him being around.  The point is not that my father was trying to take my mother away from me, the point is that this was what the communist regime did to innocent people and families.  When I tell people stories and show them picture, they don’t believe me, but this was the horrifying truth. (Dielli-arkiv)