Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

1. Konteksti historik dhe diplomatik

Lufta e Kosovës (1998–1999) u zhvillua nën hijen e konflikteve të përgjakshme në Kroaci dhe Bosnje-Hercegovinë, ku bashkësia ndërkombëtare kishte dështuar të parandalonte mizoritë masive dhe spastrimin etnik, të cilat kulmuan me gjenocidin e Srebrenicës më 1995 (Cohen, 2001; United Nations, 1995). Ky dështim shënoi një moment kritik në ndërgjegjen ndërkombëtare dhe nxori në pah kufizimet e Këshillit të Sigurimit të OKB-së, të paralizuar nga vetoja e Rusisë dhe Kinës.

Kosova u shndërrua në një sfidë morale dhe strategjike për Shtetet e Bashkuara të Amerikës: një sfidë morale për të mos lejuar përsëritjen e gjenocidit të Srebrenicës, dhe një sfidë strategjike për të ruajtur kredibilitetin dhe besueshmërinë e NATO-s si aleancë kryesore e sigurisë kolektive. Bashkimi Evropian nuk kishte kapacitetin ushtarak dhe unitetin politik për të vepruar vendosmërisht, ndërsa Rusia kundërshtonte çdo ndërhyrje kundër Serbisë (Allison, 2003). Në këtë situatë, vetëm SHBA-ja posedonte autoritetin, fuqinë dhe legjitimitetin moral për të udhëhequr një ndërhyrje ushtarake dhe diplomatike.

2. Roli i Hashim Thaçit në Rambuje

Konferenca e Rambujesë (shkurt–mars 1999) mblodhi përfaqësuesit politikë të Kosovës – Lidhjen Demokratike të Kosovës (LDK), partitë politike të tjera dhe Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Hashim Thaçi u shqua si figura kryesore për tre arsye:

Autoriteti mbi UÇK-në: Thaçi kishte kontrollin real mbi strukturat e UÇK-së, forcën e vetme që sfidonte në mënyrë të organizuar Serbinë (Judah, 2000).

Besueshmëria popullore: Ai gëzonte mbështetje të gjerë, sidomos nga rinia, e cila e konsideronte UÇK-në si mbrojtësen e vetme efektive kundër represionit serb.

Qëndrimi për pavarësi: Thaçi artikuloi qartë se e vetmja zgjidhje e pranueshme për Kosovën ishte pavarësia e plotë, duke e paraqitur atë si objektiv urgjent dhe jo si aspiratë të largët (Phillips, 2008).

Për këto arsye, SHBA-ja – përmes Sekretares së Shtetit Madeleine Albright dhe ekipit diplomatik – e konsideroi Thaçin partnerin më të besueshëm të Kosovës. Premtimi amerikan ndaj tij ishte i qartë: nëse Serbia refuzonte marrëveshjen, NATO do të ndërhynte ushtarakisht për të ndaluar agresionin dhe për të hapur rrugën drejt pavarësisë.

3. Premtimi i SHBA-së dhe ndërhyrja e NATO-s

Ndërhyrja e NATO-s (24 mars – 10 qershor 1999) shënoi një rast sui generis në të drejtën dhe praktikën ndërkombëtare. Ishte lufta e parë e plotë e NATO-s dhe ndërhyrja e parë madhore pa mandat të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, për shkak të vetos ruse dhe kineze (Holbrooke, 1999).

Nga perspektiva e së drejtës ndërkombëtare, ndërhyrja përbënte një rast sui generis, ku parimi i sovranitetit shtetëror u tejkalua nga parimi më i lartë i mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe parandalimit të spastrimit etnik (Chesterman, 2001). Kjo ndërhyrje krijoi një rast sui generis për doktrinën e Responsibility to Protect (R2P), e cila më vonë u institucionalizua në arenën ndërkombëtare.

Premtimi i SHBA-së ndaj Thaçit nuk ishte thjesht garanci diplomatike, por u shndërrua në faktor vendimtar për kthimin e kërkesës politike të Kosovës në një realitet ushtarak dhe diplomatik. Asnjë lider tjetër kosovar në atë kohë nuk kombinonte autoritetin mbi luftën e armatosur, vendosmërinë për pavarësi dhe besueshmërinë me SHBA-në.

4. Dimensioni akademik dhe krahasues

Nga këndvështrimi i teorisë së marrëdhënieve ndërkombëtare, ndërhyrja në Kosovë reflekton tri paradigma kryesore:

-Realizmi: SHBA dhe NATO vepruan për të siguruar stabilitetin rajonal dhe për të mbrojtur kredibilitetin e NATO-s.

-Liberalizmi ndërkombëtar: Ndërhyrja u justifikua mbi bazën e mbrojtjes së të drejtave universale të njeriut dhe parandalimit të spastrimit etnik (Krasner, 2001).

-Konstruktivizmi: Udhëheqja e Thaçit riformësoi perceptimin ndërkombëtar për UÇK-në – nga një lëvizje guerile në një aktor legjitim për vetëvendosje (Wendt, 1999).

Në kontrast me Bosnjen, ku Marrëveshja e Dejtonit u arrit pas kryerjes së gjenocidit, Kosova përfaqësoi një ndryshim paradigmatik: ndërhyrja ndodhi më herët, duke shpëtuar qindra mijëra jetë dhe duke parandaluar një katastrofë humanitare. Aftësia e Thaçit për ta kanalizuar rezistencën e armatosur të Kosovës në një kornizë diplomatike që përputhej me interesat strategjike amerikane ishte vendimtare për këtë sukses.

5. Vetëm Hashim Thaçi mbajti mbi supe premtimin e SHBA-së për ndërhyrjen e NATO-s kundër Serbisë. Ky sukses lidhet me bashkimin e tre forcave vendimtare:

Mbështetja vendimtare e SHBA-së dhe NATO-s, si garantues të veprimit ndërkombëtar.

Autoriteti mbi UÇK-në, e vetmja forcë që sfidonte realisht Serbinë.

Përkushtimi i qartë për pavarësi, që e shndërroi kauzën kosovare në një agjendë ndërkombëtare të pakthyeshme.

Ky moment historik është shembulli më i qartë se si lidershipi politik, diplomacia ndërkombëtare dhe fuqia ushtarake mund të ndërthuren për të krijuar një realitet të ri gjeopolitik. Një udhëheqës i një kombi të vogël arriti të sigurojë premtimin e shtetit më të fuqishëm të botës, duke mundësuar çlirimin dhe pavarësinë e Kosovës, si dhe riformësimin e diskursit global mbi ndërhyrjen humanitare dhe të drejtën e popujve për vetëvendosje.

Nga Visar Zhiti/

Protesta e mijëra dhe e mijëra shqiptarëve në Hagë, në mbrojtje të çlirmtarëve të saj, ashtu me flamujt shqiptarë dhe të Kosovës, me thirrje dhe këngë, madje dhe piano, ishte një forcë qytetarie, e kulturuar për drejtësi, edhe pse e vonë. Gjithashtu dhe dëshmia amerikane nëpërmjet James Rubin, zv sekretar shteti, kur mbahej Rambujeja, hodhi dritë sërish mbi të vërtetën, cilët ishin kriminelë, që s’mund të kthehen në viktima, sado diplomaci e para të harxhojnë.

Në Hagë duhej të ishte shteti shovinist serb. Ndërkaq pabesueshëm ndodhi ajo që s’pritej, Vrasësi bëri si i vrarë. Që në ditët që Gjykata e Hagës thirri dhe mbajti disa nga krerët e UÇK-së, ndërkohë funksionarë të lartë të shtetitit të ri të Kosovës, unë bëra apelin tim si qytetar që doli në shumë media në Shqipëri e Kosovë e disporë, dhe i qendroj prapë atij apeli:

Jo Kosova në Hagë, por Haga në Kosovë…

Çuarja në Gjykatën e Hagës tani e disa prej krerëve më të lartë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të vendit ballkanik, me histori dramatike, të shkëputur nga dheu amë nga Fuqitë e mëdha dikur, por që mblodhi botën e përparuar, Europën e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, NATO-n, që, si të thuash, bëri luftën e parë morale për të drejtat e njeriut, për shpëtuar një popull që po e vrisnin dhe ç’mbetej prej tij po e shkulnin nga trojet e tyre dhe kur ky vend u çliruar dhe u shpall Republika e Kosovës, më e reja në botë, e ata, krerët e U.Ç.K.-së zunë postet të larta drejtuese, ministra, kryeministra, kryetarë parlamenti, presidentë, 20 vjet pas luftës arrestohen dhe Haga i marr me avionin e saj për t’i gjykuar për krime lufte, më shumë se sa një akt drejtësia, duket si një aksion i rëndë revanshi, goditje e asaj lufte çlirimtare, sfidë aleancës Euro-Atlantike, prishje të ekuilibrave politikë në rajon dhe me gjerë dhe alarm për një luftë të re të makinerisë ushtarake Serbe, në përkujdesin e aleatit të saj të vjetër, Moskës.

Kështu duket. Shqetësimi është i madh. Intelektualë, shkrimtarë, klerikë, gazetarët patjetër, edhe politikanët e lartë, që zakonisht në ngjarjet kritike kursehen në qendrime dhe në të folur, por presin, ndërkaq edhe personalitete të huaja, amerikanë, etj, dhanë në media opinionet e tyre, një pjesë, më e madhja besoj, duket se është kundër marrjes ashtu në Gjykatën Speciale të Hagës, nërsa një pjesë tjetër shprehen se duhen gjykuar, cilëtdo qofshin, nëse kanë bërë krime lufte e më pas, ndaj robërve apo civilëve dhe rivalëve të tyre politikë. Drejtësia duhet patjetër. Ne, si popull jemi të vonuar në këtë drejtim. E befas, si në shumë çështje e kriza politike, që vijnë më së shumti prej atyre ekonomike e morale, befas rrëmbehemi e dalim dhe kundër vetes dhe përfitojnë të tjerët, sidomos kundështarët, thënë troç, se jemi në Ballkan, armiqtë e kombit tonë.

Gjykata Speciale e Hagës u krijua me miratim nga Kosova vetë, nga parlamenti i saj, me nxitjen dhe mbështetjen nga „Ndërkombëtarët”, nga OKB-ja dhe Drejtësia e madhe duhet të veprojë me drejtësi të lartë. Të gjykojë patjetër krimin, ta ndëshkojë tek cilido qoftë, që ka kryer krime, por jo dhe popullin nga ata kanë dalë, as vendin e tyre e luftën e tyre për liri.

Krimi ndodhi në Kosovë. Shtetëror nga ana e Serbisë. I hatashëm për sytë e botës. Kombëtar. Goditej kështu një tjetër komb, Genocit i urryer. Madje bënin si të krishterë kundër një vendi, sipas tyre mysliman, me një fondamentalizëm që e sponsorizonin po vetë ata. Kur dihet që shqiptarët ishin të krishterët e parë në Ballkan dhe manastiret dhe kishat e mbetura, sipas historianëve ishin të vendasve, pastaj u konvertuan si të ardhacakëve sllavë, etj, etj, dhe sunduesi serb para 20 vjetësh, me Hitlerin e fundit në Ballkan, Millosheviçin, pasi i kishte shkelur të drejtat si popull shqiptarëve në Kosovë, të trajtuar si qytetarë të dorës së dytë, telsa bashkëjetonin në perandorinë e vogël dhe artificiale të Jogosllavisë, i dogji dhe e i vrau barbarisht. Plaçkiti dhe përdhunoi.

Dhe falë përvojës së tyre shtetërore, diplomacisë dhe aleancave, propagandës dhe botimeve, investimeve gjithandej, tani kanë marrë rolin e viktivës dhe në vend të tyre gjykohet viktima më shumë. Dhe në vendin e viktimave nxisin krimin, politik, fetar, ordiner dhe e shpërndajnë këtë imazh. Unë them them se ka dy aspekte me rëndësi situata e tanishme. E para, nuk duhet të shkojë në asnjë mënyre Kosova në Hagë, por Haga mund dhe duhet të shkojë në Kosovë, – dhe kjo e dyta është e dyta. Që s’janë njëjta gjë. Shqiptrët luftuan për liritë dhe të drejtat e tyre si komb dhe njerëz në trojet e tyre, te pragu i shtëpive të tyre, që ua dogjën dhe u vranë familjarët, pleq e fëmijë e u përdhunuan gra e vajza, një turp i ndyrë e çnjerëzor.

Gjykata e Hagës duhet të thërrasë në Hagë kriminelët serbë, që bënë krimet në popull tjetër, në shqiptarë. Me kujdes dhe siguri të plotë, duke i veçuar nga populli dhe intelektualët e saj, jo ata shovinistë, se serbët janë dhe një popull i emancipuar, me kulturë dhe dije. Dhe në qoftë se duhet ndihmuar Kosova, shteti i saj i ri, i brishtë, i kollajnëpërkëmbur, por që ka, në fund të fundit, një popull dinjitoz, fjalë pakë, të urtë dhe trim, me intelektualë të nivelit europian, me artistë të njohur nëpër botë, po aq sa serbët, në mos më shumë sot, nëse duhet luftuar korrupsioni dhe krimi në Kosovë, që janë, por dhe që sponsorizohen nga përreth, drejtësia duhet të veprojë e fortë, e ashpër, por brenda në Kosovë.

Pra, të vijë Haga aty, se nuk mund të çohet liria e Kosovës, ëndrra e Kosovës, simboli botëror i Kosovës në bankën e të akuzuarve në tjetër vend. Bota s’mund të dalë kundër botës. Prandaj dhe qëndrimi i krerëve të U.Ç.K.- ishte aq dinjitoz, amblematik, prekës, se merrnin fuqinë nga lufta e drejtë, trimërore e tyre, nga bekimi i popullit të tyre dhe mirëkuptimi i botës së përparuar. Gjykatësit dukeshin të vëmendshëm, madje të hipnotizuar, që përpara tyre s’kishin kriminelët, por heronjtë. Në Kosovë e dinë më më mirë se kush janë. Dhe nëse drejtues të luftës së Kosovës kanë prishur paqen, ka akuza për ta, natyrisht të gjykohen nga drejtësdia e popullit të tyre, edhe me ndihmën e atyre që erdhën për ta çliruar Kosovën. Dhe gjyqi të bëhet në Prishtinë.

Degradimi dhe rënia në paqe, nëse janë aq kriminale, gjithsesi duhen ndarë nga lavdia e luftës, pa u cënuar ajo meritë heroike. Kosova nuk mund të shkojë në Hagë. Që Drejtësia e Hagës të mos duket sikur ka në sirtarin e saj dosjen e pergatitur nga Serbia, nga zyrat e atyre që bënë genocidin më kriminal mbas Luftës së Dytë Botërore.

Presidenti i sotshëm i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, ishte ministër i propagandës së makinerisë së luftës së çmendur të Millosheviçit, Kasapit të Ballkanit, kur ata digjnin dhe vrisnin Kosovën, ndërsa Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, i sapo dorëhequr për të shkuar në gjyqin e Hagës, luftonte për të mbrojtur popullin e tij nga ata, që janë të qetë, por shqetësojnë të tjerët, sidomos Kosovën. Edhe qeveria shqiptarë, politikanët e saj të lartë, pozitë dhe opozitë, diplomatët, duhet të kenë patjetër parasysh në marrëdhëniet me Serbinë historinë dhe aktualitetin, krimet shtetërore dhe prapaskenat e dëmshme të tyre, rrjetin agjenturor, etj, dhe të guxojnë jo vetëm të duan marrëdhënie të mira, të domosdoshme patjetër, por të mbajnë qendrime serioze ndaj shtetit Serb, ende të pa penduar, jo vetëm antiKosovë, por dhe antieuropian dhe anti Aleancës Atlantike, një shtet ballkanas që po kërkon revansh duke u armatosur rishtas nga Rusia e Putinit.

Përvoja e Enver Hoxhës me Titon mbetet katastrofale për kombin tonë. Ne vazhdojmë të jemi të ndarë prej saj dhe humbës me një permanencë dëshpëruese. Kur Kosova është shqiptare dhe Shqipëria pa Kosovën, ashtu siç nuk ka të kaluar, nuk ka as të ardhme. Natyrisht të bashkuara në Bashkimin Europian. Në aleancë dhe besnikëri me mikun jetik të kombit tonë, SHBA-në. Në Hagë më parë duhet të ishin Vuçiçët. Se ndryshe do të duhet një Hagë për Hagën.

Analizë Historiko-Diplomatiko-Juridike

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA

Titulli reflekton një aleancë të qëndrueshme dhe strategjike midis kombit shqiptar dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e cila nuk ka qenë fenomen i rastësishëm, por rezultat i një zhvillimi historik, kulturor dhe politik. Analiza jonë e zgjeruar përfshin dimensionin historik, diplomatik dhe juridik ndërkombëtar, duke lidhur ngjarjet kryesore dhe figurat kyçe që kanë afirmuar këtë aleancë.

1. Koherat historike dhe mbështetja juridiko-diplomatike

-Presidenti Woodrow Wilson dhe Konferenca e Paqes (1919):

-Zgjedhja e SHBA për të mbështetur integritetin territorial të Shqipërisë bazohesh në parimin e vetëvendosjes së kombeve, të përfshirë në “Fourteen Points” të Wilsonit. Ky parim është bërë bazë juridike ndërkombëtare për mbrojtjen e kombeve të vegjël në dokumente të mëvonshme të Ligjit Ndërkombëtar.

-Lidhja e shqiptarëve me SHBA në periudhën mes dy luftërave:

-Organizatat diasporike, si “Vatra” dhe Shoqata “Besa”, kanë përdorur mekanizma ligjorë dhe diplomatikë për të lobuar në Kongresin amerikan, duke shfrytëzuar të drejtën ndërkombëtare të mbrojtjes së pakicave dhe parimet e sovranitetit kombëtar.

2. Lufta e Kosovës dhe ndërhyrja ndërkombëtare

-Mandati ndërkombëtar dhe ligji humanitar:

-Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë (1999) ishte një shembull unik ku SHBA veproi brenda kuadrit të rezolutave të OKB-së dhe të së drejtës ndërkombëtare humanitare, duke mbrojtur popullsinë civile nga gjenocidi dhe duke respektuar parimin e përgjegjësisë për mbrojtjen (Responsibility to Protect – R2P).

-Figurat kyçe dhe bazat ligjore:

-Zyrtarë amerikanë si Madeleine Albright dhe William Walker përdorën jo vetëm instrumente diplomatike, por edhe bazë juridike ndërkombëtare për të legjitimuar ndërhyrjen, duke argumentuar se parimet e MB dhe Konventa e Gjenevës kërkonin veprime për të mbrojtur popullsinë civile.

3. Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe njohja ndërkombëtare

-Rezolutat dhe dokumentet ndërkombëtare:

-SHBA njohu Kosovën menjëherë pas shpalljes së pavarësisë (2008), duke u bazuar në jurisprudencën ndërkombëtare dhe në parimin e vetëvendosjes së popujve të pambrojtur.

-Angazhimi juridik i SHBA:

-Mbështetja amerikane për Kosovën u shpreh edhe përmes dokumenteve ligjore dhe marrëveshjeve bilaterale, duke garantuar mbrojtjen e të drejtave sovrane të shtetit të ri dhe duke integruar Kosovën në mekanizmat ndërkombëtarë.

4. Dimensioni diplomatik dhe strategjik sot

-Partneriteti strategjik Shqipëri–SHBA dhe Kosovë–SHBA:

-Aleanca nuk është thjesht sentimentale; ajo ka bazë juridiko-politike në traktatet dhe marrëveshjet ndërkombëtare për siguri, mbrojtje dhe bashkëpunim ekonomik.

-Instrumentet juridiko-diplomatike:

Marrëveshjet për mbrojtje reciproke

Traktatet ushtarake dhe bashkëpunimi në NATO

Memorandume dhe konventa për zhvillim ekonomik dhe mbrojtje të të drejtave të njeriut

5. Legjitimiteti i proamerikanizmit shqiptar

-Qëndrueshmëri historike:

-Orientimi proamerikan është i thellë dhe i dokumentuar, nga Wilson te ndërhyrja në Kosovë, deri te njohja e pavarësisë dhe marrëveshjet strategjike moderne.

-Legjitimitet juridik ndërkombëtar:

-Veprimet e SHBA dhe shqiptarëve kanë respektuar parimet e ligjit ndërkombëtar: sovranitetin, vetëvendosjen, të drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e popullatës civile.

Kontinuiteti:

-Që nga koherat historike deri në kohët e sotme, kjo aleancë ka qenë një faktor kyç për stabilitetin dhe zhvillimin e Ballkanit.

Titulli “Kombi Shqiptar: Aleat Natyral i SHBA nga Koherat Historike deri në Kohët e Sotme” përmbledh një realitet historik, diplomatik dhe juridik. Ai tregon se aleanca shqiptaro-amerikane është më shumë se një simpati: është një partneritet strategjik dhe juridik, i mbështetur mbi parime të qëndrueshme historike, diplomatike dhe ndërkombëtare. Që nga Presidenti Wilson deri në njohjen e Kosovës dhe marrëveshjet strategjike të sotme, SHBA ka qenë garant i lirisë, stabilitetit dhe zhvillimit të shqiptarëve.

Imer Lladrovci/

Siç dihet, prej shumë vitesh në Burgun e Hagës qëndrojnë shumë shqiptarë që luftuan në rradhët e UÇK-së. Nga shumė vende tė Perëndimit, mërgimtarët tanë u mblodhën në Hagë për të t’i thënë botës se teatri i saj politik është. me të vërtetë absurd. Mjediset e burgut ku po mbahen luftëtarët e dikurshëm nuk ndryshojnë shumë nga burgjet e tanishme serbe: sigurisht nuk janë aq të errëta si qelitë serbe, por nuk mungon trajtimi i keq i të burgosurëve, sado që ka edhe diçka holandeze në këtë izolim, ku, për fat të keq, kudo mbishkrimet janë në një gjuhë që nuk është gjuha kryesore e Republikës së Kosovës. Ndryshimet nuk janë aq të mëdha, siç mendojnë shumë njerëz, megjithatë, ato ekzistojnë. Dikush do të mund të thoshte, të ishin të paktën këto mbishkrime në anglisht, kur s’bëka të jenë në gjuhën shqipe. Edhe me këtë paradoks duhet të jetojmë!!! Përshtypja e përgjithshme është se Serbia po përkëdhelet, kurse Kosova po trajtohet me njëfarë nënçmimi paradoksal, me njëfarë përbuzje institucionale. Ndoshta dikujt nuk i pëlqen ky konstatim, por faktet janë fakte dhe nuk lejojnë përfundime të tjera. Megjithatë, luftëtarët e dikurshëm mund t‘u bëjnë ballë edhe këtyre kushteve të këqija. Ata janë mësuar me të gjitha, me shiun dhe borën, me të ftohtin dhe acarim dhe me qiellin me raketa. Por të gjitha i përballuan. Ishte një kohë tjetër ajo, por ata kurrë nuk kishin menduar se në mes Europës do të fyheshin në këtë farë mënyrë.

Çlirimi i Kosovës nga forcat ushtarake dhe policore serbe, me sa duket, nuk është ka marrë fund përgjithmonë, sepse Serbia nuk ka ndêrmend ta njohë përgjegjësinë e saj historike për luftën dhe për politikën e saj represive para saj. Beogradi dhe elita serbe, politike, intelektuale dhe kishtare, bëri gjithçka që mundi për ta mbajtur Kosovën brenda Serbisë, por nuk mundi. Tani bën përpjekje ta njollosë luftën tonë përmes vënjes në lëvizje ingranazheve të shtetit, dmth. përmes intrigave. Para do ditësh trupi gjykues pranoi si dëshmitarë edhe punëtorë të Ministrisë së Brendshme të Serbisë, e cila e ka përgatitur një pjesë të aktakuzës. Nuk e di sesi mund të paraqiten këta njerëz në cilësinë e dëshmitarëve. Gjithçka duket qartë. Serbia, me intrigat e saj, po përpiqet ta ndërrojë kahun e historisë. A do të mundet, nuk e di. Deri më tani ajo nuk ka dështuar gjithkund në ndërmarrjet e saj. Por ajo gëzon njëfarë mbështetje të fshehtë politike, ndaj dhe sulmon parreshtur. Serbia nuk është e vetmuar, por, siç u pa sot, të vetmuar nuk janë as të burgosurit tanë të Hagës. Në fakt Aleksandar Vuçiqi (Aleksandar Vučić) dhe kamarilla e tij shërbehen me shpifje të ndryshme dhe fiksione, kurse në anën e luftëtarëve të UÇK-së janë faktet dhe vetëm faktet. Dhe, e drejta morale, pa të cilën nuk bëhet asnjë luftë çlirimtare. Ata, luftëtarët janë mbajtur mirë deri më sot. Ata që e bën historinë tonë kombëtare me luftën e tyre dje, po e bëjnë sërisht historinë tonë me qëndrimin e tyre stoik. Këta të burgosurë e dinë vlerën e lirisë! Tani, pas kësaj demonstrate, kanë arsye edhe më të forta për të qëndruar burrnisht. Mërgata u mblodh për t’i thënë botës se lufta jonë ishte e domosdoshme. Jo pse ne e donim atë, luftën, por pse ata që na kishin pushtuar dhe na sundonin me dorë të hekurtë nuk donin të hiqnin dorë nga shprehitë e tyre kriminale. Ali Ahmeti ka të drejtë kur thotë se „liria jonë nuk gjykohet!“

Serbia e mbajti Kosovën rreth një shekull nën sundimin e saj. Këtë sundim që na paraqitet në disa pamje në përfytyrimin popullor shqiptar si Serbia e Parë dhe Serbia e Dytë, Serbia e quan çlirim, kurse shqiptarët pushtim, ndaj dhe ata luftuan fillimisht politikisht dhe në disa vitet e fundit edhe me armë përmes UÇK-së. Në fakt pushtimi serb qysh në krye të herës, në fillim të shekullit XX u prit me armë. Shqiptarët nuk donin ta këmbenin pushtimin turk me pushtimin serb. Serbët e dinë mirë këtë gjë, nga penat serbe të Dimitrije Tucoviqit e Kosta Novakoviqit dhe nga ato të gazetarëve të tjerë europianë si Leo Trocki ( Leo Trotzki) e Leo Frojndlih (Leo Freundlich). Në fakt ata nuk kishin nevojë për përceptimin e të huajve, pasiqë e dininë seç bënin me duart e tyre. Për fatin tonë të keq, në këtë luftë nuk u lejua pjesëmarrja e Mirosllav Kërlezhës (Miroslav Krleža). Atë e pengoi Ushtria e Serbisë me arsyetimin se kroati i shquar ishte njeri i dyshimtë , sepse qe shpallur si spiun i austriakëve. Nëse Kërlezha do t’i shihte me sytë e tij krimet e të ashtuquajturit ushtar heroik serb mbi shqiptarët, ai do t’na kishte lënë shënime të rëndësishme dhe ne sot do të dinim detaje të tjera nga barbaria serbe.

Në Burgun e Hagës janë shumë shqiptarë. Në Katërshen e Madhe bëjnë pjesë: ish presidenti i Kosovës, zoti Hashim Thaçi, dy ish kryetarët e Kuvendit të Kosovës , zoti Jakup Krasniqi dhe zoti Kadri Veseli dhe ish deputeti i Kuvendit të Kosovës, zoti Rexhep Selimi. Këta jo vetëm që pas shpalljes së pavarësisë ushtruan detyra të larta në shtetin e Kosovës, por edhe gjatë luftës çlirimtare dhe para vitit 2008 patën funksione të rëndësishme shtetërore dhe politike. Këtu po përmendin i vetëm te një fakt domethënës, zoti Hashim Thaçi qe kryetari i Delegacionit Shqiptar në Konferencën e Rambujesë (Ramouillet). Vetëm ky fakt tregon se personat e nxjerrë para bankës së të akuzuarëve ishin personalitete politike e ushtarake me ndikim të madh publik. Thuhet në vazhdimësi se Gjykata Speciale nuk e po e gjykon veprimtarinë çlirimtare të UÇK-së, por krimet individuale të të akuzuarëve. Realiteti flet një gjuhë tjetër. Shumica e shqiptarëve mendojnë se këta njerëz u çuan në Hagë pikërisht për faktin se guxuan të luftojnë për çlirimin e vendit. Gjykata Speciale u themelua pas një Rezolute të Këshillit të Europës me kërkesë të senatorit zviceran, tashmë të ndjerë, Dik Marti (Dick Marty). Marti pati pretenduar se udhëheqësit e UÇK-së që tani ndodhen në Hagë ishin të involvuar në tregëtinë e organeve të robërve serbë. Kjo akuzë qe një shpifje e pastër, që në Kosovë s‘e besoi askush. Madje si shpikje me natyrë psikiatrike e pati shpallur edhe administratori i parë ndërkombëtar i Kosovës, Bernar Kushner (Bernard Kouchner), para gazetarëve në Graçanicë. Në Gjykatën Speciale kjo akuzë ra shumë shpejtë dhe pastaj vetë senatori Dik Marti qe ankuar se shërbimet e fshehta serbe po e kërcënonin me vrasje. Dik Marti i pati bërë thirrje shtetit zviceran që ta mbrojë atë dhe familjen e tij nga ky kërcënim. Pas disa muajsh ai vdiç, akuzat e tij s‘u vërtetuan kurrë, por udhëheqësit e UÇK-së dhe të shtetit të Kosovës mbetën në burg, tashmë me akuza të tjera. Shtëpia e Verdhë hyri në analet e gjyqësisë ndërkombëtare si një fiksion i tmerrshëm, si një akuzë e konstruktuar në zyrat e fshehta në Beograd.

Ka pothuajse pesë vjet që liderët kosovarë mbahen në burg, në mjediset e errëta të Hagës, me akuza të ndryshme. Gjyqi i tyre filloi vite të tëra pas arrestimit të tyre. Thuhet se u bënë hetime shumë të gjata në kohën që ishin në burg, por edhe para arrestimit të tyre.

Gjykata dhe Prokuroria Speciale qenë themeluar me një vendin të posaçëm të Kuvendit të Kosovës. Në pikëpamje formale kjo gjykatë edhepse në Hagë dhe me personel tërësisht jokosovar është pjesë përbërëse e sistemit gjyqësor të Republikës së Kosovës. Nasim Haradinaj që u lirua këtë vit nga Burgu i Hagës flet për një institucion që nuk përkon fare me përfytyrimin e përgjithshëm. Ai thotë se gjithçka në hapësirën e burgut është e shenjuar në serbisht, kështu që në fakt nuk mund të thuhet se ky institucion ndëshkimor nuk ngjan me një institucion të shtetit të Kosovës. Nasim Haradinaj si i ri e ka përjetuar edhe burgun serb, ndaj dhe mund tê bëjë krahasime me kompetencë. Pastaj edhe sjellja e gardianëve nuk të jep përshtypjen se kemi të bëjmë me një burg europian. Të burgosurit shqiptarë trajtohen keq. Pak a shumë e njëjta gjë po ndodh edhe në mjediset e sallës gjyqësore. Nuk kemi pasur mundësi të krijojmë bindjen se bëhet fjalë për një proces gjyqësor që vepron sipas standardeve europiane. Dëshmitari i rrejshëm, i shantazhuar dhe i joshur me beneficione tė ndryshme është pjesë e gjykimit, gjë që çdo jurist kosovar e trondit, sepse një njeri i tillë kurrë s‘do të duhej ta luajë këtë rol. Publiku kosovar do të kishte dashur një gjykim fer dhe gjetjen e protagonistëve të krimeve, por kurrësesi provim të fajit me këso stadarde të dyshimta. Ekziston një bindje e përgjithshme se këtu bëhet djalë më shumë për një politikë të caktuar sesa për drejtësi.

Ushtria jonë që luftoi për çlirim, nuk ishte një ushtri e rregulltë. Zingjiri komandues nuk mund të funksiononte si në një ushtri të rregulltë. Këtë gjë e kanë thënë edhe në Gjykatën Specisle në Hagë oficerë profesionistë si Fadil Maloku, të cilët kur ishin aktivë si oficerë nuk dinin si të silleshin me ushtarë të tillë që s’i zbatonin urdhërat në mënyrë automatike. Se në ushtri urdhëri përbën qendrën e çdo gjëje. Në luftrat çlirimtare ka situata të rënda dhe të paqarta ku përgjegjësia nuk ka një kierarki të definuar. Urdhëri është dhe nuk është urdhër. Diçka që në pikëpamje ushtarake nuk është i definueshëm lehtë si entitet, juridiksht nuk mund të ketë kontura të qarta. Vetëm politikisht ky entitet mund të fitojë qartësinë e dëshiruar, por kurrësesi juridikisht. Ne natyrisht mund t‘i thjeshtojmë dhe idealizojmë situatat, por kjo gjë nuk i lejohet një drejtësie që vepron me standarde të larta juridike.

Gazetari i BBC-së Tim Xhudah (Jim Judah) thotë se „Ushtria Çlirimtare e Kosovës duhet të renditet si njëra nga lëvizjet më të suksesshme guerile në historinë moderne. Brenda nëntëmbëdhjetë muajsh nga dalja e saj e parë publike, ajo i përmbushi qëllimet e saj-pasi arriti të nënkotraktojë aleancën më të fuqishme ushtarake për qëllimet e luftës së saj. Në fund të fundit nuk ka rëndësi si u dëbuan serbët nga Kosova. Ajo që ka rëndësi është se ata kanë qenë në Kosovë-dhe, nëse nuk do të kishte qenë UÇK-ja, ata do të ishin ende aty.“ Ali Ahmeti i referohet drejtpërsëdrejti këtij tubimi protestues kur thotë se „lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ishte e drejtë, çlirimtare dhe e mbështetur nga bota demokratike. Drejtësia për çlirimtarët nuk mund të ndërtohet mbi akuza politike dhe dëshmi të fabrikuara nga Serbia dhe Rusia. Sot, në Sheveningen të Hagës, bashkë me mërgimtarë dhe ish-pjesëtarë të UÇK-së, dëshmuam edhe një herë se liria jonë nuk gjykohet!“

Ish ambasadori i Holandës në Kosovë, Robert Bosh (Robert Bosch), iu drejtua demonstruesëve shqiptarë me fjalët se është „një ofendim i madh për NATO-n“, nëse e konsiderojmë „UÇK-më një organizatë kriminale“. Në fakt pikërisht këtë gjë duan ta arrijnë kritikët e NATO-së në arenën ndërkombėtare. Duke e paraqitur si një organizëm kriminal UÇK-në , synohet të goditet NATO-ja. Si ambasador ai duhet të bënte siç e porosiste Ministria e Jashtme e Holandës, por Z. Bosh ka thënë se nuk i pėlqente aspak ideje për themelimin e Gjykatës Speciale.

Disa javë më parë edhe në Prishtinë qe mbajtur në protestë e madhe. Ish hetuesja e Tribunalit të Hagës, Nevenka Tromp atëherë pati thënë se „drejtësia e vonuar, është drejtësi e mohuar. Kjo s’është parullë, por realitet i dhimbshëm me të cilin ju përballeni prej vitesh. Që drejtësia të pranohet ajo duhet të ketë legjitimitet. Në vitin 2020 udhëheqësit tuaj të kohës së luftës shkuan vullnetarisht në Hagë duke besuar si ju që drejtësia do të zbatohej shpejt dhe në mënyrë të drejt. Ata u siguruan që ky proces do të ishte transparent dhe i paanshëm. Dhe megjithatë ja ku jemi, 5 vjet me vonë ata janë ende në paraburgim, dhe ende nuk ka një vendim gjyqësor. Besimi i tyre në një drejtësi të shpejtë është thyer nga realitet i vonesave, dënimeve të ashpra dhe shkallës, dispropercionale të shpalljeve fajtor.“

Njëri nga themeluesit e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës Ali Ahmeti në fillim të gushtit të sivjemë në Prishtinë pati thënë se “UÇK-ja është e përmbajtur në ligjet e luftës. Është e përkushtuar për mbrojtjen e komuniteteve nga gjenocidi, qëllimi i UÇK-së ka qenë çlirimtar.“

Mund të themi se tubimi protestues në Hagë e nënevizoi edhe një herë këtë mesazh.

Federatën Vatra e vizitoi patrioti nga Kosova z.Pren Marleku i cili shoqërohej nga atdhetari z.Lekë Gojani. Përgjatë takimit vëllazëror u diskutuan çështje të kontributit të mërgatës së Amerikës në dobi të çështjes kombëtare dhe u vu theksi te ruajtja e bashkëpunimit e miqësisë së përjetshme me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe mirënjohja ndaj aleatit të kombit shqiptar. Sekretari i Vatrës Dr. Pashko Camaj në fjalën e mirëseardhjes shpjegoi historinë e Vatrës si institucioni udhëheqës i patriotizmës dhe atdhetarisë në diasporë, përpjekjet për komunitetin shqiptar në Amerikë dhe punën për trashëgiminë tek brezat e rinj e pasurisë kombëtare e shpirtërore vatrane. I shoqëruar nga Lekë Gojani, Pren Marleku koordinator me vendet perëndimore i shoqatës “Shqiptaria” analizoi në Vatër proceset politike dhe kulturore të shqiptarëve dhe rrugëtimin e shtetit të Kosovës pas luftës deri në ditët e sotme, përpjekjet për promovimin e vlerave kombëtare dhe aktivitetet atdhetare në shërbim të kulturës kombëtare. Rreth proceseve kombëtare dhe kontributit të Amerikës e Vatrës për kombin tonë diskutoi vatrani historik Marjan Cubi.