Albert Vataj/

159 vite më parë, më 27 mars 1866 u lind në Sheper të Zagorisë, Andon Zako Çajupi, avokat me pak sukses, poet buzëhollë, dramaturg i shquar, veprimtar patriotik, dhe demokrat. Jetoi dhe vdiq ne Egjipt më 11 korrik 1930. Në historinë e letërsisë shqiptare Çajupi zuri vend edhe si dramaturg. Rëndësi të veçantë kanë sidomos komeditë e tij “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër” dhe “Pas vdekjes” (shkruar më 1910, botuar më 1937), me të cilat solli një ndihmesë me vlerë në zhvillimin e këtij lloji në letërsinë tonë.

Çajupi u mor gjithashtu edhe me përkthime. Përveç një varg vjershash dhe fabulash që botoi në Baba Tomorri, më 1921 nxori në dritë Përralla të zgjedhura të vjershëtarit të madh La Fontenit, në të cilat, duke u nisur nga kërkesat ideore të shoqërisë shqiptare, rrahu me mjeshtëri çështjet politike, shoqërore, morale etj. të jetës së kohës, satirizoi veset njerëzore dhe shfaqjet negative të shoqërisë me klasa, si grabitjen, mashtrimin, dhunën etj. Më 1922 u botua Lulet e Hindit, përmbledhje me vjersha të poetëve indianë.

Ajo që ka mbetur prej vepërs së Çajupit ka një vlerë shumë të madhe. “Baba Musa lakuriq”, një parodi e bibles është një ndër veprat që ai nuk mundi t’i botojë sa qe gjallë. I mëshohet shumë asaj pjese të krijimtarisë së tij siç është cikli i “vajeve” dhe ajo çka më pak evidentohet është kritika që ai lëvroi me një thellësi mendimi dhe kthjelltësi gjykimi. Ai solli bashkë me Konicën, modelin kritik të të menduarit në kulturën shqiptare. Çajupi është shkrimtari i kapërcimit nga periudha e romantizmit, nga ai mentalitet mbizotërues i shqiptarëve, në modelin kritik të të menduarit. Ai e zbriti poezinë nga qiejt romantikë në tokën e zërit të shpirtit dhe mendjes.

Një tipar dallues te Çajupi është erotizmi në veprën e tij, që është prezent më shumë se çdo gjë tjetër. Kjo tregon se edhe në këtë pikëpamje ai qe shumë i emancipuar, dhe poezitë e tij erotike janë shumë fine e sensuale, të drejtpërdrejta, sarkastike, cinike dhe ironike. Kjo ndoshta si një qasje e tij për të guxuar në lëvrimin e një komunikimi ndryshe, një marrëdhënie që jo vetëm e veçon por edhe e shndërron në një shprehje interesimi për ta marrë në konsiderim.

Çajupi në Nivan kreu mësimet gjysmë të mesme, të cilat i plotësoi në një lice francez në Egjipt, ku jetonte i ati. Më 1887, pasi bëri një vizitë në Sheper, që ishte e fundit për të, Çajupi shkoi në Zvicër, atje kreu studimet e larta dhe mori titullin e doktorit të drejtësisë. Në Kajro, ku u vendos për gjithnjë, punoi për një farë kohe si avokat. Nga fundi i shek. XIX mori pjesë gjallërisht në lëvizjen patriotike shqiptare dhe mbajti krahun e saj më të përparuar. Në rrethet e gjera atdhetare u bë i njohur me një artikull që shkroi në kuadrin e diskutimit rreth çështjes së alfabetit, në të cilin doli kundër adoptimit të alfabetit grek për gjuhën shqipe.

Më 1909 botoi shkrimin e njohur Klubi i Selanikut, një pamflet dërrmues kundër armiqve të brendshëm të lëvizjes kombëtare shqiptare. Patriotizmi i flaktë dhe qëndrimi i prerë ndaj pushtuesve të huaj dhe veglave të tyre, e nxorën Çajupi në krye të patriotëve që vepronin në Egjipt. Më 1919 u zgjodh kryetar i shoqërisë “Vëllazëria” me qendër në Kajro. Qe frymëzuesi dhe njëri nga hartuesit e memorandumit që shqiptarët e Egjiptit, i dërguan Konferencës së Paqes më 1919 në mbrojtje të tërësisë territoriale të Shqipërisë. Më 1920 themeloi “Shoqërinë e Miqve”, e cila në vitin 1928 e ngriti zërin kundër shpalljes së monarkisë nga ana e Ahmet Zogut.

Hisen Berisha/

Vizita e Mark Rutte në Poloni dhe deklarata e tij e fortë për një kundërpërgjigje “shkatërruese” ndaj çdo sulmi rus mbi ndonjë vend të NATO-s përfaqësojnë një mesazh të qartë për Kremlinin: aleanca nuk do të tolerojë asnjë akt agresioni kundër shteteve anëtare. Ky paralajmërim nuk është thjesht një deklaratë politike, por një sinjal i një rikonsolidimi strategjik të NATO-s, në përputhje me sfidat e reja të sigurisë në Europë.

Rëndësia e reformës në NATO dhe “Doktrina e Trump” mbi mbrojtjen europiane

Qasja e NATO-s ndaj kërcënimeve ruse po përthyhet edhe në kontekstin e konceptit të ri doktrinor të presidentit të SHBA-së, Donald Trump. Trump ka qenë i qartë në kërkesën e tij që vendet europiane të rrisin shpenzimet për mbrojtjen dhe të mos mbështeten tërësisht te SHBA-ja për sigurinë e tyre. Nëse kjo qasje vazhdon, vendet e BE-së, përfshirë Poloninë, Gjermaninë dhe Francën, do të duhet të investojnë më shumë në mbrojtje për të garantuar mbështetje të qëndrueshme nga SHBA-ja brenda NATO-s. Nëse nuk ndodh një reformë e tillë, atëherë mbështetja amerikane mund të mos jetë aq automatike dhe e pakushtëzuar sa ka qenë në dekadat e mëparshme.

Deklarata e Rutte në Poloni është një tregues se aleatët europianë tashmë janë duke e kuptuar këtë realitet të ri. Polonia ka qenë ndër vendet që ka investuar ndjeshëm në ushtrinë e saj dhe është ndër mbështetësit kryesorë të Ukrainës. Ajo e sheh forcimin e NATO-s dhe një qëndrim më të ashpër ndaj Rusisë si çështje ekzistenciale.

A është një marrëveshje Rusi-SHBA një fitore e maskuar për Kremlinin?

Pavarësisht përpjekjeve diplomatike për të ndalur luftën Rusi-Ukrainë, shumë vende europiane dhe veçanërisht ato të krahut lindor të NATO-s, e shohin me skepticizëm rezultatin e këtyre bisedimeve. Frika kryesore është se një marrëveshje që do të përfundonte luftën në kushte të favorshme për Moskën mund t’i lejonte Vladimir Putinit të konsolidonte kontrollin mbi territoret e pushtuara dhe të rindërtonte forcat e tij ushtarake për një kërcënim të mëvonshëm në rajon.

Këto shqetësime nuk janë të pabaza. Rusia ka përdorur më parë periudha “paqësore” për të forcuar veten dhe për të rikuperuar humbjet. Kështu ndodhi pas luftës së Gjeorgjisë në 2008 dhe pas aneksimit të Krimesë në 2014, ku Rusia shfrytëzoi mungesën e një reagimi të fortë perëndimor për të përgatitur ofensivat e saj të ardhshme.

Nga ana tjetër, një marrëveshje e mundshme nuk duhet të paragjykohet vetëm si një favor për Rusinë. Ukraina mund ta shfrytëzojë këtë periudhë për të riorganizuar mbrojtjen e saj dhe për të modernizuar arsenalin ushtarak, ashtu siç po bën Polonia dhe vendet e tjera që ndihen të kërcënuara nga Moska. Çështja është nëse Perëndimi do të jetë në gjendje të sigurojë që një marrëveshje të mos kthehet në një dështim strategjik që i jep Rusisë hapësirën për të sulmuar sërish.

Precedenti i rrezikshëm i koncesioneve ndaj agresionit

Një nga problemet më të mëdha të qasjes aktuale ndërkombëtare është rreziku i krijimit të një standardi të ri në diplomacinë globale: legjitimizimi i agresionit si një mjet për të arritur paqen. Nëse Rusia arrin të ruajë territoret e pushtuara përmes negociatave, kjo do të krijojë një precedent të rrezikshëm që mund të inkurajojë agresorë të tjerë.

Ky rrezik është i dukshëm jo vetëm në Ukrainë, por edhe në Ballkan, ku Serbia vazhdon të kërcënojë Kosovën me mbështetjen e Rusisë. Nëse Perëndimi dërgon sinjalin se agresioni mund të shpërblehet me koncesione territoriale, atëherë shtetet e vogla dhe të pambrojtura do të jenë më të ekspozuara ndaj presioneve ushtarake dhe diplomatike.

Për këtë arsye, NATO duhet të forcojë politikën e saj të parandalimit dhe të mos lejojë krijimin e një precedenti ku agresioni shpërblehet me fitime territoriale. Ky është një mesazh që duhet të kuptohet si nga Moska, ashtu edhe nga Beogradi.

Deklarata e Mark Rutte në Poloni dhe mesazhi i tij për një përgjigje “shkatërruese” ndaj çdo agresioni rus është një hap i rëndësishëm në drejtimin e duhur për mbrojtjen e Evropës Lindore. Megjithatë, ky paralajmërim duhet të mbështetet nga një reformë e thellë e NATO-s dhe nga një angazhim më i madh i vetë vendeve europiane për mbrojtjen e tyre.

Skepticizmi mbi negociatat Rusi-SHBA është i kuptueshëm, por çdo marrëveshje duhet të garantojë që Moska nuk mund të përdorë një pauzë të përkohshme për të përgatitur një ofensivë të re.

Më e rëndësishmja, NATO dhe Perëndimi nuk mund të lejojnë që agresioni ushtarak të kthehet në një normë për zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare. Kjo nuk do të kërcënonte vetëm Ukrainën, por edhe stabilitetin e Ballkanit dhe sigurinë globale në tërësi.

Në këtë kontekst, vizita e Rutte në Poloni dhe mesazhi i tij i fortë janë një sinjal i qartë që NATO nuk është e gatshme të lejojë që historia të përsëritet, ashtu siç ndodhi në Gjeorgji në 2008 dhe në Krime në 2014. Pyetja mbetet nëse vendet europiane do të marrin mësimet e duhura dhe do të përgatiten për sfidat e reja që po formësojnë arkitekturën e sigurisë globale.

Foto: koha.mk

Nazim Salihu

(Noli Tv)/

Vatra Hartford e quan sukses të madh dhe mbështetje të fuqishme shtetërore ndihmën dhe bashkëpunimin e shkëlqyer me Majoren e Rocky Hill, Lisa Morotta. Shqiptarët janë komunitet i suksesshëm dhe gëzojnë respekt në komunitetin dhe shtetin e Connecticut. Bashkë me kryetarin e Vatrës në Hartford z. Ilir Gjomarkaj dje zhvilluam një takim të frytshëm dhe mjaft emocionues në shenjë nderimi, mirënjohje e vlerësimi ndaj Majores së Rocky Hill, Lisa Morotta për kontributin e saj në ndihmë të komunitetit shqiptar në Connecticut. Vatra e shkolla shqipe e Vatrës në Rocky Hill po zhvillohen në mënyrë të veçantë falë punës së patriotëve shqiptarë e përkujdesjes së tyre. Mbështetja për të zgjeruar programin shkollor tashmë në zhvillim e sipër për gjuhën, kulturën dhe trashëgiminë shqiptare këtu në Rocky Hill, organizuar prej Vatrës Hartford, do të jetë e pakursyer prej Majores Marotta. Zhvillimi i komunitetit shqiptar dhe aksesi në programet shtetërore të komuniteteve e forcojnë komunitetin shqiptar dhe rrisin kontributin e patriotëve tanë në mërgatën e Amerikës. Mbështetja shtetërore e Rocky Hill është një mundësi e shkëlqyer për të bërë histori në shërbim të komunitetit shqiptar dhe çështjes kombëtare në mërgatën e Amerikës.

Mondi Rakaj/

Në emër të Federatës Vatra realizova një takim shumë të veçantë me deputetin e Çamërisë në Parlamentin e Republikës së Shqipërisë z.Shpëtim Idrizi. Një personalitet i atdhetarisë, kauzës kombëtare e parlamentarizmit shqiptar. Gjatë takimit të përzemërt e vëllazëror me z.Idrizi diskutuam mbi veprimtarinë e Vatrës dhe gazetës Dielli në mbështetje dhe përkrahje të kauzës çame, vizitën e kryetarit të Vatrës Dr. Elmi Berisha në shtator 2024 në trojet shqiptare në Çamëri ku Vatra apeloi shtetin shqiptar dhe grek për zbardhjen e krimit, genocidit e masakrave greke mbi shqiptarët e Çamërisë. Vatra do të kërkojë gjithmonë drejtësi për Çamërinë dhe se çështja Çame, çështje thelbësisht kombëtare do jetë gjithmonë ndër prioritetet kryesore të veprimtarisë së Vatrës. Përgjatë bisedës vëllazërore e informova z.Idrizi sesi Vatra po rritet, sesi gazeta Dielli është shndërruar në median më të fuqishme të diasporës, sesi Vatra po zgjerohet me degë të reja, sesi po bashkon dhe promovon kombin e interesin kombëtar në mërgatën e Amerikës dhe shqiptarët në Shqipëri, Kosovë dhe trojet etnike. E garantova gjithashtu z.Idrizi se çeshtja e Çamerisë do të jetë një prej temave në takimin e Vatrës në Departmentin e Shtetit Amerikan. Diskutuam gjithashtu me z.Idrizi me potencialet e diasporës dhe rritjen e bashkëpunimit në vazhdimësi.

Sokol Lushllari/

My name is Sokol Lushllari and I have been the chair of the Massachusetts Albanian American Society (MAASBESA) for the past five years. I would like to thank you all for joining us today to celebrate this special day for our community. It means the world to us to have you all here to celebrate the Opening of the MAASBESA Albanian Community Center.

I’d like to give a special thank you to our dear Mayor of Braintree Erin Joyce and the Director of Municipal Finance Michael Esmond for taking the time to be with us today, and, more importantly, for making this day possible through their commitment to collaborate and help the Albanian community and the Braintree community

To our board members of the Massachusetts Albanian American Society (MAASBESA), this is a huge milestone for us. Thank you for your leadership and dedication to our mission, Thank you to all of our fellow Albanian-Americans, parents, children, and teachers at the Albanian schools. And thank you to all of our individual members, business members, and business sponsors. Your support is very important to us as we strive to preserve and promote the Albanian language, culture, and traditions while also advocating for the collective and individual well-being of the Albanian American community in Massachusetts.

MAASBESA has been proudly serving the Albanian community in Braintree and throughout Massachusetts for the past 20 years. Hundreds of Albanian-Americans have served on our board, in committee groups, and as volunteers. We have strong relationships with over 100 Albanian businesses in Massachusetts, and here in Braintree alone, we have 5 Albanian-American business owners and supporters of our noble mission.

.

I’ve lived in various parts of Massachusetts over the past 18 years, but for the past five years, Braintree has been my home, and I’m sure it will stay that way for a long time.I’ve had the pleasure of meeting with town officials multiple times to find a place for our community to gather, and with the new administration this past year, it’s been much easier to engage . It is so nice to have town officials who want to work with us and listen to our community needs. I want to thank you for putting public space to good use and engaging with ethnic communities better here in Braintree. Having this space for us is very important, in addition to our cultural activities we want to offer new services for newcomers and integrate them into the American lifestyle by offering services such as English as a Second Language classes, job placement, and American Citizenship Test preparation.

We are incredibly grateful for your continued support and dedication to our mission. Together, we are making a significant difference in our community.

Thank you!