Dear Friends,

Wishing you & your families all the blessings of Easter and Bajram!

*The time has come! Please join us at this year’s third annual GJERGJ KASTRIOTI SKENDERBEU STREET FAIR on May 19, 2024.*

Let us come together to celebrate Albanian traditions and culture with entertainment, food, games and much more for all ages!

**Sponsorship & vendor opportunities are available**

For more information, please contact skenderbeufair@gmail.com or call 347-398-6161.

Attached is the flyer for the event. Please share it on all social media platforms!

Thank you, and we look forward to celebrating with you all!

Respectfully,

Mark Gjonaj

_”Vertete ne kemi Bajram e Pashke, por Shqiptarine e kemi bashke!” – At Gjergj Fishta.

Nga Harry Bajraktari/

Në 99-vjetorin e Prof. Sami Repishtit, gjej rastin që ta përsëris se sa me fat kemi qenë si komunitet shqiptaro-amerikan që e kemi pasur dhe e kemi në mesin tonë.

Që nga koha kur mbërriti në SHBA në vitet 1960, ka qenë pjesë e çdo veprimtarie të rëndësishme kombëtare të shqiptarëve këtu në Amerikë.

Duke filluar që nga dëshmia e pare në Kongresin Amerikan në vitin 1965 e deri në ditët tona.

Kur fillova të angazhohem në lobimin dhe aktivitetin shqiptar në Washington DC dhe në New Yok, Prof Sami Repishti ishte një nga ata liderë që më frymëzuan e në gjurmët e të cilëve doja të ecja. U afrova me të në Ligën Qytetare Shqiptaro Amerikane e pastaj akoma më shumë kur themeluam Këshillin Kombëtar Shqiptaro Amerikan.

Por kurrë nuk kam qenë më afër me Prof Sami Repishtin sa në prillin e vitit 2000, kur që të dy u nisëm për një udhëtim në Kosovën e çliruar.

Ishte një vizitë e paharrueshme. Kujtimet dhe mbresat e saj i përmblodhëm në një libër të vogël, “Kosovë Prill 2000”, bazuar kryesisht në shënimet e Prof. Sami Repishti. Këtë libër e ruaj të shtrenjtë në bibliotekën time dhe e shfletova këto ditë përpara se të shkruaja urimin për Prof Repishtin.

Bashkw me Dr. David Phillips u nisëm të tre me avion nga New York-u, për në Vienë e që aty në Shkup, se për në Prishtinë nuk na u hap sinjali. Nga Shkupi hymë me makina në Kosovë, të shoqëruar nga miku ynë Dr. Alush Gashi.

Kosova ishte ende e shkatërruar, me njerëz që ende kërkonin njëri-tjetrin, me varre të freskëta, ende duke vuajtur pasojat e masakrave dhe mizorisë serbe.

Tre mijë shqiptarë ishin ende të burgosur politikë në Serbi. Një prej tyre kryeministri i sotëm, Albin Kurti.

Por ishte një Kosovë e re, që po punonte tokat, po rindërtonte shtëpitë, kishte rihapur shkollat, dhe po ndërtonte institucionet e reja. Njerëzit po regjistroheshin për zgjedhjet e tetorit. Optimizmi ishte i jashtëzakonshëm.

Bashkë me Prof. Sami Repishtin na u mbushën sytë disa herë me lot. Si për shembull kur takuam 12-vjeçarin Hashim Beqën në Reçak, i cili na kapi përdore e na tregoi varret e babait dhe dy vëllezërve 17 dhe 15 vjeç të vrarë nga serbët në Masakrën e Reçakut.

Në Lugun e Baranit u përlotëm nga gëzimi i fëmijëve kur bashkë me Akademik Mark Krasniqin dhe Terry Heselius drejtor i “Mercy Corps” për Kosovë u dorëzuam kompjutera e libra, laboratorë e televizorë për shkollat e qarkut, që i kishim sjellë nga Amerika në bashkëpunim me David Phillips.

Qindra mësues e nxënës, e banorë të Lugut të Baranit kishin ardhur për të na parë. Ishte një pritje madhështore. Ata dëgjuan më vëmendje fjalën e Prof. Sami Repishtit.

Pastaj, në Vranoc, familja Bajraktari shtroi një drekë për të nderuar miqtë nga Amerika, në të cilën morën pjesë më shumë se një qind vetë.

Në Prishtinë, Presidenti Ibrahim Rugova na priti me ngrohtësi e biseduam për të ardhmen e re të Kosovës. Na priti në zyrë e pastaj para kthimit për darkë në shtëpinë e tij.

Vizituam Mitrovicën e ndarë, deri te Ura e Ibrit. Shqiptarët ende nuk ktheheshin dot në shtëpitë e tyre në veri të qytetit. Vizituam Suharekën, Prizrenin e plotë fshatra e qytete.

Ishte hera e parë dhe e fundit që Prof Sami Repishti e vizitoi Kosovën dhe sa herë që kemi biseduar më vonë, e çonte fjalën te ajo vizitë. “E kam pa Tokën e Kosovës. E kam prekë me dorë. E kam marrë si kujtim një copë dhé, e tashti është në xhepin tim, e ruejtun si një relike fetare!”, shkroi ai plot emocion në fund të vizitës.

Në vitin 2018, pata nderin të prezantoj Prof. Sami Repishtin në ceremoninë e nderimit që i bëri Federata Vatra dhe fola për jetën dhe veprën e tij.

Sot, kur ai mbush 99 vjeç nuk kam shumë çfarë t’i uroj se ai ka arritur gjithshka në jetë. Në vend të urimit, por e falenderoj për kontributin e madh që ka dhënë për kombin shqiptar, për Kosovën, për komunitetin tonë në SHBA, për të drejtat e njeriut kudo. Por po i uroj edhe shëndet e jetë të gjatë. Po i uroj që ta festojmë së bashku 100-vjetorin e lindjes.

Zoti e bekoftë Sami Repishtin dhe familjen e tij!

Përgatiti Rafael Floqi 

Zoti Kennedy është bërë prania më e spikatur e pavarur ose e palës së tretë në garën e 2024-ës.

Një demokrat i përjetshëm, Robert F. Kennedy Jr. hyri në garë në prill 2023, fillimisht duke kërkuar të sfidonte Presidentin Biden për nominimin e partisë. Më vonë ai kaloi si një i pavarur. 

Kandidati i pavarur presidencial Robert F. Kennedy Jr. është shfaqur si një kartë e egër e zgjedhjeve të 2024, duke tërhequr një përzierje të larmishme mbështetësish ideologjikisht të ndryshëm, duke mbledhur grumbuj parash dhe duke tërhequr sulme ligjore nga demokratët dhe breshëri verbale nga ish-presidenti Donald J. Trump..

Zoti Kennedy, 70 vjeç, djali i Robert F. Kennedy dhe trashëgimtar i një dinastie politike amerikane, kishte një rini të trazuar dhe moshë madhore të shënuar nga abuzimi me drogën. Ai u bë një avokat mjedisor, më i famshëm për padinë ndaj ndotësve të korporatave në një përpjekje për të pastruar pellgun ujëmbledhës të Luginës së lumit Hudson.

Në dekadën e fundit, ai është bërë një zë i spikatur në lëvizjen kundër vaksinave, duke promovuar falsitet dhe teori konspirative rreth rreziqeve të vaksinimeve të fëmijërisë dhe masave të tjera të shëndetit publik. Kjo punë i dha atij një platformë të madhe gjatë pandemisë së koronavirusit, kur ai vuri në dyshim sigurinë e vaksinave të Covid-it dhe tregimet zyrtare të origjinës së virusit.

Me grupin qendror “No Labels “që njoftoi më 4 prill se nuk do të kishte një biletë presidenciale, zoti Kennedy është prania më e spikatur e pavarur ose e palës së tretë në garën e 2024-ës. Por çfarë duhet të dini për të, mbështetësit e tij dhe se si po i afrohen fushatat e Presidentit Biden dhe zotit Trump.

Cila parti është R.F.K. Jr lidhur me të ?

Zoti Kennedy kandidon si një i pavarur, kështu që ai nuk është i lidhur me një parti politike të themeluar – ai nuk është as, duke folur teknikisht, një “kandidat i palës së tretë”. Në përputhje me trashëgiminë politike të familjes së tij, zoti Kennedy ishte një demokrat i përjetshëm dhe kur hyri në garë në prill 2023, ai u përpoq të sfidonte zotin Biden për nominimin e partisë. Gjashtë muaj më vonë, ai njoftoi se do të kandidonte si i pavarur, duke thënë se demokratët kishin bllokuar përpjekjet e tij në mënyrë të korruptuar.

Ai ka flirtuar me Partinë Libertariane, e cila është në fletëvotim në rreth tre duzina shtete. Nëse ai do të bashkohej me biletën e saj, përpjekjet e tij për të hyrë në fletëvotimet e shteteve do të bëheshin shumë më të thjeshta.

Mbështetësit e tij kanë krijuar një parti të re, “Ne njerëzit”, për ta ndihmuar atë të sigurojë akses në votime në disa shtete: Kaliforni, Delaware, Havai, Misisipi dhe Karolina e Veriut.

A R.F.K. Jr. përbën një kërcënim më të madh për Biden apo për Trump?

Fakti që kjo është një pyetje kaq e zakonshme – dhe se të dyja palët janë të shqetësuara për këtë – dhe kjo reflekton se çfarë enigme politike është bërë zoti Kennedy dhe gamën e njerëzve që janë tërhequr nga kandidatura e tij. Megjithatë, është e vështirë të dallohet nëse ai do të tërhiqte më shumë votues në zgjedhjet e përgjithshme nga zoti Trump apo nga zoti Biden.

Një sondazh kombëtar i Fox News në shkurt e vendosi mbështetjen e zotit Kennedy në rreth 13 për qind, duke tërhequr pothuajse njësoj nga të dy kandidatët. Në Gjeorgjia, i konsideruar si një shtet i lëkundur në zgjedhjet kombëtare, ai ka mesatarisht rreth 6 për qind në sondazhet e fundit, sipas mesatareve të sondazheve të FiveThirtyEight.

Z. Kennedy ka tërhequr mbështetje nga libertarianët dhe të pavarurit, të cilët janë gjerësisht mosbesues ndaj qeverisë federale, ndër të tjera.

Sa e shqetësuar është fushata e Bidenit për R.F.K. Jr.? Po Fushata e Trump?

Demokratët janë përhumbur nga kandidatët e partive të treta që nga viti 2000, kur Ralph Nader, i cili kandidoi me Partinë e Gjelbër, u fajësua pjesërisht se i kushtoi Al Gore zgjedhjet. Në vitin 2016, Jill Stein – gjithashtu me Partinë e Gjelbër – fitoi më shumë se 30,000 vota në Wisconsin, më shumë se diferenca e fitores së zotit Trump ndaj Hillary Clinton në atë shtet.

Frika mes demokratëve është veçanërisht e mprehtë këtë vit, me sondazhet që sugjerojnë se baza e mbështetjes entuziaste të zotit Trump është më e fortë se ajo e zotit Biden. Mençuria konvencionale brenda partisë është se çdo votë jo për zotin Biden është në dobi të zotit Trump, dhe ka shqetësime se dhënia e njerëzve më shumë zgjedhje në fletëvotim – veçanërisht një me mbiemrin Kennedy – ka më shumë gjasa të dëmtojë zotin Biden, veçanërisht. në gjendjet kritike të lëkundjes. Partia po merr masa agresive për të kundërshtuar kandidaturën e tij.

Ku është Kennedy në fletëvotim?

Që nga fillimi i prillit, zoti Kennedy është zyrtarisht në fletën e votimit në një shtet: Utah. Fushata e tij thotë se ai ka nënshkrime të mjaftueshme për t’u futur në fletën e votimit në Hawaii, Idaho, Nevada, New Hampshire dhe Karolina e Veriut, por ai ende duhet t’i dorëzojë ato nënshkrime në aplikimet tek zyrtarët shtetërorë.

Mësoni më shumë rreth procesit.

Fushata e tij po mbledh nënshkrime në shumicën e shteteve të tjera. Afati kohor për ta bërë këtë në disa vende, si Kolorado dhe Luiziana, është më i ngushtë dhe nuk ka filluar ende.

Çdo shtet ka rregulla të ndryshme për aksesin në fletëvotim dhe ato ndryshojnë në varësi të faktit nëse një kandidat është i pavarur apo me një pjesë të tretë. Pothuajse të gjitha rregullat sillen, në fund të fundit, rreth nënshkrimeve: Kandidatët dhe partitë kanë një kohë të caktuar për të mbledhur dhjetëra mijëra nënshkrime, të cilat duhet të dorëzohen për miratim nga autoritetet shtetërore. Dhe nënshkrimet kërkojnë kohë, punë dhe para – dhjetëra miliona dollarë, sipas shumicës së vlerësimeve, duke përfshirë koston e sfidave gjyqësore për aplikimet për fletëvotim.

Kush është zv.kandidati i tij?

Zoti Kennedy ka emëruar Nicole Shanahan, një avokate dhe investitore në Bay Area, si kandidate e tij pwr zv presidente. Zonja Shanahan, e cila dikur ishte e martuar me bashkëthemeluesin e Google, Sergey Brin, është një e re në politikë, e cila nuk ka kërkuar apo mbajtur kurrë poste publike.

Zonja Shanahan, 38, ka një histori të donacioneve politike – ajo i dha fushatës së zotit Biden në 2020. Dhe ajo ka treguar tashmë gatishmërinë e saj për të ofruar mbështetje financiare për fushatën e zotit Kennedy: Ajo ka dhënë më shumë se 4.5 milionë dollarë për super PAC-të që e mbështesin atë, duke përfshirë pjesën më të madhe të financimit për një reklamë të Super Bowl që bleu një nga PAC.

Zonja Shanahan është lidhur me çështjet dhe pozicionet që janë të rëndësishme për zotin Kennedy dhe që kanë animuar fushatën e tij dhe ndjekësit kryesorë të tij, duke përfshirë skepticizmin ndaj vaksinave, shqetësimet për sëmundjet kronike, pakënaqësinë me Partinë Demokratike dhe kujdesin ndaj mjedisit.

Kush janë mbështetësit e tij më të mëdhenj financiarë?

Mbështetësi më i madh financiar i zotit Kennedy deri më tani është Timothy Mellon, një trashëgimtar bankar dhe biznesmen i cili i ka dhënë 20 milionë dollarë një super PAC që mbështet Z. Kennedy, American Values 2024. Z. Mellon gjithashtu ka dhënë 15 milionë dollarë për një super PAC që mbështet z. Trump – të cilin Partia Demokratike e ka shfrytëzuar si dëshmi se zoti Kennedy po mbështetet nga mbështetësit e zotit Trump për të lënduar zotin Biden. (Donatorë të tjerë republikanë kanë kontribuar gjithashtu, në sasi më të vogla, për të mbështetur zotin Kennedy.)

Një tjetër burim i madh parash është Gavin de Becker, firma e sigurisë së të cilit ka punuar me fushatën e zotit Kennedy. Z. De Becker ka dhënë 14 milionë dollarë për American Values 2024 gjatë vitit të kaluar, por 10 milionë dollarë prej tyre janë kthyer, tregojnë të dhënat. PAC ka thënë se z. de Becker ka ofruar “financim urë” për grupin.

Shoku i zotit Kennedy ka dhënë gjithashtu para – 4 milionë dollarë për American Values që u përdorën për reklamën e Super Bowl, si dhe 500,000 dollarë për një tjetër PAC që mbështet zotin Kennedy.

Me kë është popullor R.F.K. Jr?

Mbështetësit e zotit Kennedy ndahen në disa kategori të mbivendosura. Së pari, ka njerëz që kanë mbështetur punën e tij me Children’s Health Defense – një grup aktivistësh i njohur kryesisht për përhapjen e dezinformatave kundër vaksinave.

Më gjerësisht, ai ka mbështetës të zjarrtë dhe prej kohësh në të ashtuquajturën lëvizje për lirinë mjekësore, e cila tërheq një pjesë të tërthortë të besimeve politike (përfshirë ato të libertarianëve dhe njerëzve që nuk kanë besim te mjekësia e zakonshme) përmes kundërshtimit të saj ndaj kërkesave të vaksinimit dhe masave të shëndetit publik. .

Kohët e fundit, kritika e tij e hapur për trajtimin e pandemisë nga qeveria – duke përfshirë skepticizmin në lidhje me vaksinat Covid, anët e gjera kundër zyrtarëve të lartë të shëndetit publik si Dr. Anthony S. Fauci, dhe protestat e tij për bllokimet dhe monitorimin e dezinformatave – ka tërhequr mbështetës të rinj nga në të gjithë spektri politik.

Disa nga mbështetësit e tij janë demokratë prej kohësh të tërhequr nga shkëlqimi i Kenedit – zoti Kennedy e ka ankoruar fushatën e tij në një nostalgji mitizuese për familjen e tij, edhe pse shumica e anëtarëve të familjes së tij e kanë mohuar publikisht kandidaturën e tij.

Zoti Kennedy ka tërhequr gjithashtu mbështetje nga libertarianët dhe të pavarurit, të cilët janë gjerësisht mosbesues ndaj qeverisë federale – ai shpreh pikëpamje që përputhen me ato të shumë mbështetësve të Trump, duke përfshirë një politikë të jashtme izoluese dhe zemërim mbi censurën e supozuar në mediat e lajmeve dhe në platformat teknologjike. . Ai është bërë i njohur për intervistat konfrontuese, provokuese në podkaste me prirje të djathtë dhe ka një lloj atmosfere ikonoklastike anti-establishment që u ka bërë thirrje demokratëve dhe republikanëve të pakënaqur.

Analizë nga Rafael Floqi/

Në 75-vjetorin e saj, Aleanca Atlantike duhet të festohet se është më shumë se njësia më i madhe ushtarake në botë. Është një motor i përparimit të demokracisë.

NATO-ja festoi 75 vjetorin e themelimit të saj më 4 prill 1949. Pjesa më e madhe e mbulimit të këtij rasti të rëndësishëm u përqendrua në fuqinë e garancisë së famshme të Nenit 5 të NATO-s se “një sulm i armatosur kundër një [aleati të NATO-s] … do të konsiderohet një sulm kundër të gjithëve .” Besimi në këtë parim themelor të aleancës është tronditur vitet e fundit, jo vetëm për shkak të skepticizmit të mirë-dokumentuar të ish-presidentit të SHBA-së, Donald Trump ndaj NATO-s dhe kërcënimeve të tij të herëpashershme për tërheqjen e Shteteve të Bashkuara, madje duke shkuar aq larg sa të ftojë Rusinë në shkurt. 2024 për të bërë “çfarëdo dreqin të dojë” aleatëve të NATO-s që “nuk paguajnë” kuotën e 2 % të PBB. Por këto diskutime rrezikojnë të anashkalojnë një të vërtetë të rëndësishme që duhet të festohet gjithashtu në këtë përvjetor – rolin e fuqishëm dhe të suksesshëm që NATO ka luajtur në mbrojtjen dhe avancimin e demokracisë në Evropë. Si një instrument i promovimit të demokracisë, NATO ka qenë jashtëzakonisht e suksesshme.

Gjatë Luftës së Ftohtë, NATO luajti një rol thelbësor në mbrojtjen e demokracisë në Evropën Perëndimore. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, pasiguria mbeti mbi llojin e qeverive që do të konsolidoheshin në të gjithë kontinentin. Partitë komuniste në Itali dhe Francë kërcënuan të fitojnë pushtetin përmes zgjedhjeve dhe mjeteve të tjera. Kryengritësit komunistë në Greqi shkaktuan një luftë civile ndërsa ndërhyrja sovjetike në Turqi kërcënoi stabilitetin politik në rajon dhe më gjerë. Ishte grushti komunist i vitit 1948 në Çekosllovaki që ndihmoi për të bindur përfundimisht liderët e Shteteve të Bashkuara, Kanadasë dhe Evropës Perëndimore për të krijuar NATO-n si një aleancë mbrojtëse kundër agresionit sovjetik.

Që në fillim, aleanca nuk ishte vetëm për sigurinë, por edhe për vlerat demokratike. Preambula e Traktatit themelues të Atlantikut të Veriut të vitit 1949 deklaron: “Palët në këtë Traktat … janë të vendosura të ruajnë lirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të tyre, të bazuara në parimet e demokracisë, lirisë individuale dhe shtetit të së drejtës”. Neni 2 i traktatit pohon: “Palët do të kontribuojnë në zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve ndërkombëtare paqësore dhe miqësore duke forcuar institucionet e tyre të lira, duke sjellë një kuptim më të mirë të parimeve mbi të cilat janë themeluar këto institucione dhe duke promovuar kushtet e stabilitetit. dhe mirëqenies.” Me kujtimin ende të freskët të makinës së luftës naziste të Hitlerit që përfshiu Evropën vetëm disa vjet më parë, Evropa dhe aleatët e saj të Amerikës së Veriut e dinin koston marramendëse që do të paguanin nëse regjimi totalitar po aq agresiv dhe i dhunshëm i Josif Stalinit nuk do të pengohej të dominonte kontinentin evropian. NATO ishte përgjigja.

Mbrojtja e demokracisë në Luftën e Ftohtë

Një nga anëtarët themelues të NATO-s, Portugalia, nuk ishte një demokraci në atë kohë. Dhe deri në mesin e viteve 1970, diktatura e Portugalisë do të zëvendësohej nga një regjim demokratik. Edhe pse Greqia u konsiderua një demokraci e re kur u bashkua me NATO-n në 1952, një juntë ushtarake sundoi vendin nga viti 1967 deri në 1974 ndërsa Greqia mbeti anëtare e aleancës. E njëjta gjë ishte e vërtetë për Turqinë, e cila u bashkua me NATO-n si një vend demokratik, por përjetoi disa grushte shteti ushtarak dhe ndryshime demokratike gjatë dekadave të ardhshme. Por të gjitha fuqitë kryesore në aleancë ishin demokracitë e konsoliduara. Ndërsa kërcënimi i uzurpimit komunist u zbeh brenda autokracive të NATO-s, probabiliteti i demokratizimit u rrit në këto vende. Siguria kolektive e siguruar nga anëtarësimi në NATO lehtësoi rishfaqjen e demokracisë edhe në këto vende që nuk kishin idealet demokratike për disa pjesë të shekullit të njëzetë të pasluftës.

Siguria e siguruar nga NATO – e cila gjithashtu e mbajti fuqinë ushtarake amerikane të rrënjosur në Evropë – krijoi kushte të favorshme për rritjen ekonomike dhe prosperitetin në Evropë. Fillimisht Plani Marshall, dhe më vonë Bashkimi Evropian, ishin instrumentet kryesore për nxitjen e rimëkëmbjes dhe rritjes ekonomike në kontinent. Por as Plani Marshall dhe as BE-ja nuk mund të kishin arritur sukseset e tyre pa sigurinë e ofruar nga NATO. Nga ana tjetër, prosperiteti ekonomik në vendet e NATO-s frymëzoi ata që jetonin në vendet më të varfra në botën komuniste të kërkonin ndryshim politik, një luftë dekadash për liri që përfundimisht mbizotëroi në Evropën Lindore në 1989 dhe në Bashkimin Sovjetik në 1991. Suksesi ekonomik i Demokracitë e Evropës luajtën një rol të drejtpërdrejtë, shkakësor në eliminimin e kërcënimit nga Bashkimi Sovjetik dhe aleanca e tij ushtarake e detyruar në Evropë, Traktati i Varshavës. Sigurimi i sigurisë i NATO-s e lehtësoi atë sukses ekonomik.

Zgjerimi i demokracisë pas Luftës së Ftohtë

Pas shpërbërjes së Paktit të Varshavës dhe shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, disa politikëbërës argumentuan se NATO nuk ishte më e nevojshme pasi kërcënimi i sigurisë për Evropën nga lindja ishte zhdukur. Disa studiues parashikuan gjithashtu t pa kërcënimin sovjetik për të justifikuar aleancën, NATO do të shpërbëhej dhe Evropa do t’i rikthehej modeleve të njohura të para Luftës së Dytë Botërore të konkurrencës së fuqive të mëdha, duke e zhytur përsëri kontinentin në një luftë të madhe. Fatmirësisht, këto argumente u vërtetuan me vendosmëri të gabuara pasi u bë e qartë se NATO kishte ende një rol jetik për të luajtur në zgjerimin e demokracisë në ato vende të çliruara së fundmi nga sundimi komunist dhe imperializmi sovjetik, duke konsoliduar një paqe të pas Luftës së Ftohtë në Evropë që realizmi ende lufton për ta arritur atë. shpjegojnë më shumë se tridhjetë vjet më vonë.

Në samitin e NATO-s të vitit 1990 në Londër, aleatët deklaruan synimin e tyre për të “ndërtuar strukturën e një kontinenti më të bashkuar, duke mbështetur sigurinë dhe stabilitetin me forcën e besimit të përbashkët [të tyre] në demokraci, të drejtat e individit dhe zgjidhjen paqësore. të mosmarrëveshjeve.” Projekti i zgjerimit eci ngadalë për të mos antagonizuar lidershipin në Federatën Ruse të sapoformuar. Udhëheqësit e NATO-s, veçanërisht presidenti i SHBA Bill Klinton, donin të mbështesnin presidentin rus Boris Jelcin dhe reformat e tij, duke pranuar gjithashtu anëtarë të rinj në NATO.

Klinton, për shembull, u kërkoi homologëve të tij të NATO-s të prisnin derisa Jelcin të rizgjidhej në vitin 1996, përpara se të shpallte ftesat për tre vende ish-komuniste: Republikën Çeke, Hungarinë dhe Poloninë. Të gjitha këto vende u bashkuan në vitin 1999, një dekadë e gjatë pas kolapsit komunist në Evropën Lindore. Pas suksesit të raundit të parë të zgjerimit paqësor të NATO-s, Presidenti George W. Bush shtyu për fillimin e raundit të dytë të “big bangut” të zgjerimit të NATO-s në 2002, një vit i bashkëpunimit të lartë midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë në luftën kundër terrorizmit global. . Ai raund u përfundua në vitin 2004, me demokracinë në krye të axhendës.

Procesi i anëtarësimit në NATO për të gjitha këto demokraci të reja në Evropën Lindore përfshinte ndërmarrjen e reformave politike për të forcuar demokracinë, të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit siç përcaktohet në Planet e tyre të Veprimit për Anëtarësim (MAP). Në fakt, megjithëse Sllovakia kishte ndjekur anëtarësimin në NATO në raundin e parë të zgjerimit, asaj iu refuzua një ftesë për shkak të shqetësimeve në lidhje me praktikat antidemokratike të qeverisë aktuale, të dhënat e dobëta të të drejtave të njeriut dhe vonesat sistematike në liberalizimin ekonomik. Vetëm pasi u adresuan këto deficite demokratike, Sllovakia u ftua të bashkohej në raundin e zgjerimit të vitit 2004 me Bullgarinë, Estoninë, Letoninë, Lituaninë, Rumaninë dhe Slloveninë pas përfundimit të suksesshëm të MAP-ve të tyre përkatëse.

Me përjashtim të Finlandës (2023) dhe Suedisë (2024), të cilat tashmë i kishin përmbushur plotësisht kërkesat e anëtarësimit, çdo raund i zgjerimit në njëzet vitet e fundit është mbështetur në MAP të përshtatura individualisht për të inkurajuar, nxitur dhe mbështetur aspirantët për të sjellë institucionet e tyre në përputhje me standardet dhe vlerat e përfshira në Traktatin e Atlantikut të Veriut. Anëtarësimi në BE kërkonte lloje të ngjashme reformash demokratike, por për të gjitha vendet postkomuniste të pranuara, anëtarësimi në NATO ishte e para – fjalë për fjalë dhe figurativisht. Ndërsa anëtarësimi në BE do të sillte rritje dhe zhvillim ekonomik, ky prosperitet do të mund të arrihej vetëm nëse ato do të ishin së pari të sigurt. NATO bëri pikërisht këtë.

Një gamë e gjerë kërkimesh empirike tregojnë se midis anëtarëve të rinj dhe aspirantë të NATO-s, “karota” e anëtarësimit të mundshëm në NATO ka kontribuar në forcimin e demokracisë në vendet aplikuese. Përveç kësaj, anëtarësimi në NATO ka ndihmuar në ndërtimin e konsensusit në favor të kontrollit civil demokratik mbi forcat e armatosura në anëtarët e rinj. Dhe ndërsa faktorët që mbështesin zhvillimin demokratik janë kompleks, studimet kanë treguar se anëtarësimi në NATO është një nga faktorët që ka lehtësuar stabilizimin demokratik në anëtarët aspirues dhe të rinj.

Çdo vend që i është bashkuar NATO-s e ka bërë këtë përmes proceseve të veta politike sovrane, demokratike – zakonisht nëpërmjet ratifikimit nga një parlament kombëtar i zgjedhur në mënyrë demokratike, ndonjëherë në lidhje me një referendum kombëtar. Me fjalë të tjera, çdo akt i bashkimit është një akt demokratik i njerëzve sovran. Për më tepër, ftesa për t’u bashkuar me NATO-n bëhet vetëm kur miratohet me pëlqimin unanim të liderëve kombëtarë të kombeve aleate të zgjedhur në mënyrë demokratike dhe miratohet nga legjislaturat kombëtare. Unanimiteti është pengesa më e lartë për të arritur vendimmarrjen demokratike, megjithatë ka ndodhur gjashtëmbëdhjetë herë që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Zgjerimi i NATO-s ka qenë gjithmonë një ushtrim në demokracinë shumëkombëshe, jo një ushtrim perandorak siç pretendojnë disa kritikë.

Brenda aleancës, demokracia është gërryer kohët e fundit në disa vende anëtare, veçanërisht në Hungari dhe Turqi. Deri më sot, aleanca ka pak mekanizma për të kontrolluar drejtpërdrejt prapambetjen demokratike në vendet anëtare pasi nuk ka asnjë dispozitë në Traktatin e Atlantikut të Veriut për të pezulluar ose dëbuar një aleat. Në të ardhmen, udhëheqësit e NATO-s duhet të marrin në konsideratë amendamentet e kartës për t’i dhënë aleancës fuqinë për të pezulluar apo edhe për të larguar anëtarët që nuk arrijnë të ruajnë standardet bazë të sundimit demokratik. Kufiri për pezullim e lëre më shkarkimi duhet të jetë shumë i lartë. Por mungesa e ndonjë mekanizmi të tillë ndëshkues ka inkurajuar ndonjëherë praktika perverse: p. sh. presidenti hungarez Viktor Orban ka kundërshtuar shpesh aleatët demokratikë të Hungarisë në Evropë, në vend të kësaj duke ndjekur lidhje miqësore me autokratin rus Vladimir Putin dhe ofertat e ngadalta të anëtarësimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO. Orban dhe Hungaria, megjithatë, janë përjashtime, jo rregulli midis vendeve që iu bashkuan NATO-s pas përfundimit të Luftës së Ftohtë: Shumica dërrmuese e këtyre anëtarëve të rinj të NATO-s sot janë demokraci të konsoliduara. Anëtarësimi në NATO, ashtu si anëtarësimi në BE, renditet si një nga instrumentet më të suksesshëm për promovimin e demokracisë në epokën e pas Luftës së Ftohtë.

Mundësi të humbura?

Duke pasur parasysh se sa e suksesshme ka qenë NATO në mbrojtjen e anëtarëve të rinj dhe në ndihmën e tyre për të konsoliduar demokracinë, a ishte gabim të mos e zgjerosh aleancën edhe më shpejt dhe më tej? A duhet të kishte pranuar NATO për anëtarësim ato vende të mbetura në zonën gri midis NATO-s dhe Rusisë, si Gjeorgjia, Moldavia dhe Ukraina? Megjithëse nuk është e qartë në atë kohë, përgjigja në retrospektivë është “po”. Në atë kohë, udhëheqësit e NATO-s po përpiqeshin të arrinin një ekuilibër delikat midis rritjes së aleancës, nxitjes së konsolidimit demokratik dhe reformave të tregut brenda Rusisë dhe kultivimit të lidhjeve më të ngushta midis NATO-s dhe Rusisë. Akti historik themelues NATO-Rusi i vitit 1997, i cili premtoi një angazhim të përbashkët me Rusinë për “demokracinë, pluralizmin politik, sundimin e ligjit dhe respektimin e të drejtave të njeriut”, ishte një kumar, por një kumar që ia vlente për aq kohë sa liderët dhe shoqëria. në Rusi sinjalizoi një angazhim për demokracinë brenda dhe marrëdhëniet paqësore me fqinjët e saj jashtë vendit.

Mjerisht, angazhimi i Rusisë ndaj demokracisë dhe paqes nuk zgjati shumë. Në vitet që kur Vladimir Putin erdhi në pushtet në vitin 2000 dhe konsolidoi gradualisht diktaturën e tij, Rusia është bërë gjithnjë e më luftarake ndaj fqinjëve të saj, veçanërisht pasi ata kanë përjetuar përparimet e tyre demokratike. Me përfitimin e një pasqyre të re, tani është e qartë se gabimi i vërtetë nuk ishte zgjerimi i NATO-s. Gabimi ishte dështimi për të mbrojtur kundër kthimit të mundshëm të impulseve perandorake ruse dhe luftarak autokratik. Koha për të zgjeruar me shpejtësi NATO-n sa më shumë që të ishte e mundur në ato vende të vijës së parë ishte në vitet 1990 kur Rusia ishte edhe e dobët dhe ende e prirur drejt demokracisë dhe Perëndimit. Një Rusi demokratike, në fund të fundit, nuk do të ishte kërcënuar nga NATO, por përkundrazi do të kishte kërkuar t’i bashkohej aleancës.

Historia së shpejti do të zbulonte seriozitetin e këtij gabimi: Një Rusi më e fortë nën një Putin të guximshëm përdori me sukses forcën ushtarake për të ndaluar zgjerimin e NATO-s, fillimisht duke pushtuar dhe pushtuar një pjesë të Gjeorgjisë në 2008, dhe më vonë duke bërë të njëjtën gjë në Ukrainë në 2014. Me Rusinë ushtarët që pushtuan pjesë të këtyre vendeve, nuk kishte konsensus brenda aleancës për shtrirjen e anëtarësimit në to. Duke mbajtur Gjeorgjinë dhe Ukrainën jashtë NATO-s, Putini ndihmoi njëkohësisht në ngadalësimin e konsolidimit demokratik në të dy vendet. Megjithëse erozioni demokratik u ndal në Ukrainë pas Revolucionit të Dinjitetit (ose Euro maidanit) në vitin 2014, ai vazhdon në Gjeorgji, ku mungesa e një MAP-i i mban “karotat” që mund të nxisin Tbilisin të reformojë sistemin e saj politik.

Megjithatë, është e rëndësishme të pranohet se anëtarësimi në NATO për Ukrainën ose Gjeorgjinë nuk ka qenë gjithmonë politikisht popullor. Edhe pas Revolucionit Portokalli në 2004, shumica e ukrainasve ishin kundër anëtarësimit në NATO dhe u fokusuan në anëtarësimin në BE. Në Gjeorgji sot, qeveria anon nga Moska, jo nga Brukseli. Moldavia nuk ka shtyrë kurrë fort për t’u anëtarësuar në NATO, dhe si Ukraina është fokusuar në vend të kësaj në BE. Kështu, “ana e kërkesës” e anëtarësimit në NATO mund të mos ketë qenë aty në vitet 1990 dhe 2000 duke pasur parasysh politikën e brendshme të vendeve që ruanin lidhje të forta me Rusinë. Por ndihma më e madhe e huaj nga anëtarët e NATO-s dhe BE-së për të mbështetur zhvillimin e demokracisë, shoqërisë civile dhe sundimit të ligjit mund të kishte ndërtuar konsensus më të madh për të ardhmen evropiane të këtyre vendeve.

Pas pushtimit të dytë, më të madh të Putinit të Ukrainës në vitin 2022, NATO duhet të rishqyrtojë politikën e saj pasive të zgjerimit në lindje. Kur të përfundojë lufta, NATO duhet të ftojë menjëherë Ukrainën që të anëtarësohet. Nëse disa pjesë të Ukrainës janë ende të pushtuara në atë kohë, një kusht i anëtarësimit mund të jetë që Ukraina të ketë ende të drejtën të kërkojë ribashkim, por vetëm me mjete paqësore. Anëtarësimi në NATO për Ukrainën, i cili do të pengojë një pushtim të ardhshëm rus, do të jetë i nevojshëm për rindërtimin ekonomik dhe konsolidimin demokratik. Perspektivat që demokracia të zërë rrënjë në Ukrainë do të reduktohet rrënjësisht nëse vendi lihet sërish në zonën gri mes NATO-s dhe Rusisë.

Evolucioni i rolit të NATO-s në Kosovë

KFOR-i u vendos në Kosovë më 12 qershor 1999, pas një fushate ajrore 78-ditore. Kjo fushatë ajrore u nis nga Aleanca në mars 1999 për të ndalur dhe kthyer katastrofën humanitare që po shpalosej atëherë. KFOR-i e mori mandatin e tij nga Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, e datës 10 qershor 1999 dhe nga Marrëveshja Ushtarako-Teknike ndërmjet NATO-s dhe qeverive të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe Republikës së Serbisë. KFOR-i vepron sipas Kapitullit VII të Kartës së OKB-së dhe, si i tillë, është një operacion për zbatimin e paqes. Sot, KFOR-i përbëhet nga afërsisht 4,500 trupa të ofruara nga 27 vende aleate dhe partnere. Ai vazhdon të ndihmojë në ruajtjen e një mjedisi të sigurt dhe të sigurt dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë njerëzit dhe komunitetet në Kosovë, sipas mandatit të tij, i cili është: të frenojë armiqësinë dhe kërcënimet e reja kundër Kosovës nga forcat jugosllave dhe serbe; të krijojë një mjedis të sigurt dhe të sigurojë sigurinë dhe rendin publik; çmilitarizimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës; të mbështesë përpjekjet humanitare ndërkombëtare; dhe koordinojnë dhe mbështesin praninë civile ndërkombëtare.

Me kalimin e kohës, me përmirësimin e situatës së sigurisë, NATO-ja gradualisht ka përshtatur pozicionin e forcës së KFOR-it drejt një force më të vogël dhe më fleksibël me më pak detyra statike. Të gjitha rregullimet në pozicionin e forcës së KFOR-it vendosen nga Këshilli i Atlantikut të Veriut ndërsa situata e sigurisë në terren evoluon. KFOR-i po ashtu është duke bashkëpunuar dhe koordinuar me Kombet e Bashkuara (OKB), Bashkimin Evropian (BE) dhe aktorë të tjerë ndërkombëtarë për të mbështetur zhvillimin e një Kosove të qëndrueshme, demokratike, multietnike dhe paqësore.

Rezoluta 1244 u miratua më 10 qershor 1999 dhe më 12 qershor elementët e parë të Forcës së Kosovës të udhëhequr nga NATO, ose KFOR, hynë në Kosovë. Deri më 20 qershor, tërheqja e forcave serbe kishte përfunduar. KFOR-i fillimisht përbëhej nga rreth 50,000 burra dhe gra nga vendet anëtare të NATO-s, vendet partnere dhe vende të tjera joanëtare të NATO-s nën komandën dhe kontrollin e unifikuar. Në fillim të vitit 2002, KFOR-i u reduktua në rreth 39,000 trupa. Mjedisi i përmirësuar i sigurisë i mundësoi NATO-s të reduktojë nivelet e trupave të KFOR-it në 26,000 deri në qershor 2003, pastaj në 17,500 deri në fund të 2003. Në një zhvillim të veçantë, përmirësimi i situatës së sigurisë në terren në Kosovë gjithashtu i lejoi NATO-s të vazhdojë me zbatimin e të ashtuquajturit procesi i çrregullimit: transferimi gradual i sigurisë për objektet e trashëgimisë fetare dhe kulturore nën mbrojtjen e KFOR-it në përgjegjësinë e Policisë së Kosovës. Deri në fund të vitit 2013, KFOR-i kishte zbërthyer tetë prona me status të posaçëm të caktuar: Monumentin e Gazimestanit, Manastirin e Graçanicës, Manastirin e Zoçishtit, Manastirin e Budisavcit, Manastirin e Goriocit, vendin e Krye engjëllit, Manastirin e Deviçit dhe Patriarkanën e Pejës. Vetëm një vend i caktuar – Manastiri i Deçanit – aktualisht mbetet nën mbrojtjen fikse të KFOR-it. Dialogu gjithashtu i ka dhënë një vrull të ri integrimit euroatlantik të Ballkanit Perëndimor. Në qershor 2013, Këshilli Evropian vendosi të hapë negociatat e anëtarësimit me Beogradin dhe negociatat me Prishtinën për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit (MSA). Marrëveshja e MSA-së u nënshkrua më 27 tetor 2015 dhe hyri në fuqi më 1 prill 2016. NATO vazhdon të ofrojë mbështetje të fortë politike për Marrëveshjen Beograd-Prishtinë dhe KFOR-i është i gatshëm të mbështesë zbatimin e saj – duke siguruar një klimë paqeje dhe sigurie – brenda mandatit të saj aktual. Përveç kësaj, KFOR-i koordinon ngushtë me Misionin e Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit (EULEX).

Rritja e tensioneve në rajon gjatë vitit 2023 është një shqetësim i madh për NATO-n. Si i tillë, KFOR-i po ndërmerr të gjitha veprimet e nevojshme për të ruajtur një mjedis të sigurt dhe të sigurt dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë njerëzit në Kosovë dhe do të vazhdojë të veprojë në mënyrë të paanshme, në përputhje me mandatin e tij të OKB-së. Për të përforcuar misionin paqeruajtës të KFOR-it, në vjeshtën e vitit 2023, aleatët në Këshillin e Atlantikut të Veriut miratuan një kërkesë të Komandantit Suprem të Aleatëve të NATO-s në Evropë për të vendosur përkohësisht përforcime në Kosovë, duke rritur numrin e trupave të kontribuar nga 27 aleatë dhe partnerë të NATO-s në mbi 4,500. . Këto forca do të mbështesin praninë dhe aktivitetin e shtuar të KFOR-it në veri të Kosovës.

KFOR-i është reaguesi i tretë ndaj incidenteve të sigurisë pas Policisë së Kosovës dhe EULEX-it. Komandanti i KFOR-it mban kontakte të rregullta me të gjitha palët relevante të interesit në Beograd dhe Prishtinë, si dhe me EULEX-in, Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), Misionin e OKB-së në Kosovë dhe komunitetin diplomatik.

NATO vazhdon të mbështesë dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës dhe të nxisë të dyja palët që të angazhohen në të, si e vetmja mënyrë për të zgjidhur çështjet e pazgjidhura dhe për të arritur një zgjidhje që respekton të drejtat e të gjitha komuniteteve. Ky është çelësi për sigurinë e qëndrueshme në Kosovë dhe stabilitetin në rajon.

Aderimi i Shqipërisë në NATO në vitin 2009

Marrëdhënia e Shqipërisë me Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) filloi në vitin 1992 kur ajo u bashkua me Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut. Në vitin 1994, ajo hyri në Partneritetin për Paqe të NATO-s, e cila filloi procesin e anëtarësimit të Shqipërisë në aleancë. Në vitin 1999, vendi mori një Plan Veprimi për Anëtarësim (MAP). Vendi mori një ftesë për t’u bashkuar në Samitin e Bukureshtit 2008 dhe u bë anëtar i plotë më 1 prill 2009.

Shqipëria ishte ndër vendet e para të Europës Lindore që iu bashkua programit të Partneritetit për Paqe. Politikanët shqiptarë e konsideruan një prioritet kryesor pranimin në NATO. Që nga viti 1992, Shqipëria ka qenë e angazhuar gjerësisht me NATO-n dhe ka ruajtur pozicionin e saj si një faktor stabiliteti dhe një aleate e fortë e Shteteve të Bashkuara dhe BE-së në rajonin e trazuar dhe të ndarë të Ballkanit. Krahas vullnetit politik, shumica dërrmuese prej 95% e popullsisë shqiptare mbështeti anëtarësimin në NATO.

Në samitin e NATO-s në Bukuresht të vitit 2008, vendet anëtare të NATO-s nënshkruan protokollet e anëtarësimit për Shqipërinë dhe Kroacinë. U mbajt një ceremoni nënshkrimi, ku dëshmuan ministrat e jashtëm të të dy vendeve. Shtetet anëtare individuale të NATO-s duhet të ratifikojnë protokollet sipas kërkesave dhe procedurave të tyre kombëtare. NATO shpresonte ta përfundonte atë deri në samitin e ardhshëm të NATO-s në prill 2009.[7] Sekretari Kerry shtrëngon duart me kryeministrin shqiptar Rama përpara takimit dypalësh në samitin e NATO-s në Uells Baza Ajrore Kuçovë Në gusht 2018, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama njoftoi se NATO planifikon të ndërtojë bazën e saj të parë ajrore në Ballkanin Perëndimor pranë bashkisë së Kuçovës në Shqipërinë jug-qendrore. Baza u inaugurua këtë vit.

Duke mbrojtur sërish demokracinë

Tragjikisht, luftërat e Putinit në Evropë, duke përfshirë luftën e tij barbare në Ukrainë sot, i kanë detyruar anëtarët e NATO-s të ripërqendrohen në misionin fillestar të aleancës – duke penguar një sulm nga Moska. Objektivi kryesor për NATO-n është edhe një herë të mbrojë demokracitë ekzistuese, dhe më e dukshme dhe mënyra efikase për ta bërë këtë është të ndihmojmë Ukrainën. Duke ndihmuar ushtarët ukrainas të mposhtin ushtrinë pushtuese të Rusisë, NATO do të mbrojë gjithashtu shtetet e vijës së frontit me ushtri më të dobëta se ato të Ukrainës. Ndihma e NATO-s për Ukrainën do të promovojë gjithashtu demokracinë në Ukrainë: Sa më shpejt të mposhtet Rusia dhe të rivendoset paqja, aq më lehtë do të jetë për Kievin të konsolidojë dhe forcojë demokracinë e tij, ashtu si siguria lehtësoi konsolidimin demokratik në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore. Për më tepër, fitorja e një Ukrainëje demokratike mbi një Rusi autokratike do të frymëzojë liderët dhe lëvizjet demokratike në rajon, duke përfshirë Armeni, Bjellorusi, Gjeorgji dhe po, madje edhe në Rusi.

Një fitore e Ukrainës do t’i bëjë më pak të ngjarë që Putini të kërcënojë aleatët e NATO-s në të ardhmen, por e kundërta është gjithashtu e vërtetë: një disfatë ukrainase do ta inkurajojë Putinin të kërcënojë vendet e NATO-s, sepse do të ketë vërtetuar se lufta funksionon dhe demokracitë janë shumë të ndara për të parandaluar atë. Dhe një sukses i Putinit në Ukrainë mund të inkurajojë udhëheqësin kinez Xi Jinping për të pushtuar Tajvanin. Më gjerësisht, fitorja e një diktature mbi një demokraci në Ukrainë do të forcojë botën autokratike dhe do të dobësojë botën demokratike. Aksionet në këtë luftë nuk mund të ishin më të larta.

Pra, ndërsa NATO mbush 75 vjeç këtë javë, anëtarët e saj duhet të marrin një ditë për të festuar arritjet mbresëlënëse të aleancës jo vetëm në ruajtjen e paqes në Evropë, por edhe në përhapjen e demokracisë në kontinent – dhe më pas të nesërmen, të kthehen në punë. Misioni nuk ka përfunduar ende.

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

4 Prilli 2024 shënon 75 vjetorin e themelimit të Aleancës së Atlantikut të Veriut, ngjarje që i jep vlera shtesë kombit tonë pasi mirë-përkon edhe me 15 vjetorin e anëtarësimit të RSh në NATO (4 Prill 2009).

Kur 75 vjet më parë, strategu i Luftës së II-të Botërore, “babai themelues”, Komandant i parë i NATO-s dhe Presidenti i SHBA, Dwight D. Eisenhower, e projektoi NATO-n si “një fuqi politiko-ushtarake për garantimin e mbrojtjes kolektive (vendeve anëtare) në rastet e një sulmi nga Bashkimi Sovjetik, ndoshta as Ai vetë Ai nuk e kishte menduar se kishte hedhur themelet e Aleancës më të fuqishme si dhe më të suksesshme të historinë së njerëzimit.

Në 75 vite, NATO jo vetëm ka përmbushur me sukses “misionin e Gjeneralit Eisenhower”, për paprekshmërinë territoriale të vendeve anëtare, por ka shërbyer edhe si një instrument i fuqisë së pamposhtur ushtarake (deterrance); i besimit te paqja, parimet bazë të demokracisë si dhe për promovimin e vlerave perëndimore.

Pas shpërbërjes së traktatit të Varshavës ndër projektet me peshë thelbësore mbetet politika e “Dyerve të Hapura”, e cila ende shërben si “derë e madhe dhe garanci e shtuar” edhe për integrimin në BE të vendeve të lindjes ish-komuniste. Ndërsa pas shkërrmoqjes së BRSS: “NATO ka mbijetuar si dhe dominuar në tregun e sigurisë globale” nëpërmjet një procesi të gjithëanshëm transformimi/modernizimi të konceptit, strukturës, armatimit, planifikimit, forcimit të kohezionit si dhe kulturës së bashkëpunimit mes vendeve anëtare.

Sot në hapësirën e Euroatlatike të 32 vendeve të NATO-s jeton një popullsi rreth 1 miliard banorë; mbart ½ e ekonomisë botërore; ka 8 milionë (4 forca aktive dhe po aq rezervë), ndërsa vetëm 3 vende (SHBA, Franca dhe UK) zotërojnë armë bërthamore për ushtrimin e politikës të shkurajimit të armiqve potenciale [deterrence].

Angazhimet në Kosovë, Afganistan, Irak, Libi, etj, provuan fuqinë e pakonkurrueshme ushtarake dhe peshën kritike të NATO-s në dobi të paqes dhe si një “shkollë e vlerave të demokracisë në të gjithë botën”.

Për fatin e kombit tonë, historia 75 vjeçare e NATO-s kulmon/shndrin me ndërhyrjen ushtarake për të ndalur gjenocidin dhe çliruar Kosovën nga makineria kriminale e Milloshevićit (1999), që edhe pse jashtë artikullit 5, e legjitimoi Aleancën si: “shpresën e paqes dhe të drejtave të njeriun në mbarë globin”. Prandaj nuk do të ishte as fisnike, nëse në çdo 4 Prill të mos e përsërisim mirënjohjen mbarëkombëtare ndaj SHBA/NATO.

75 vjet kanë konfirmuar “rolin jetik të SHBA-së në Aleancën transatlantike”, pasi ajo barrën kryesore të shpenzimeve ushtarake me rreth 1 trilion USD (vitin 2024) ose më shumë se 70 % të buxhetit të përbashkët të NATO-s. Gjithësesi më duhet ta përmend se për shkak të “presionit legjitim të USA/Trump”, NATO në 2024 shënoi buxhetin me të lartë në histori, 32 vendet arritën shifrën rekord në +1.5 trilion € (31 anëtarët e tjerë 500 miliard €) me qëllim modernizimin e aftësive ushtarake si dhe rritjen e kredibilitetit të NATO-s.

Ndërsa ky 75 vjetor mbart edhe“mesazhe të forta shpresë” për vendosmërinë e NATO-s si dhe fundin që e pret Rusinë-Putiniste e cila: “mbas mbi 25 muaj luftë barbare nuk e pushtoi dot me valle, tanke, dronë dhe raketa Ukrainën martire”, ndërsa në fakt ka humbur me turp 40 % të teritoreve të pushtuara, iniciativën strategjike të luftës, betejën për të sfiduar rendin e sigurisë globale, interesat dhe fuqinë ushtarake të NATO-s.

Për më tepër që, lufta neonaziste solli zgjerimin me dy vendet Nordike (Finlandë & Suedi) si dhe mbështetjen me mbi 130 miliardë € armatime moderne, përfshi tanke leopard, sistemet Patriot, avione F-16, etj, të cilat janë prova për kohezionin dhe vendosmërinë e përforcuar të NATO-s, për ta mbështetur Ukrainën deri në fitoren ndaj së keqes të përbashkët (Rusisë – Putiniste).

Po ashtu në kundërpërgjigje të luftës së Rusistë kundër sovranitetit të Ukrainës, rreth 100 mijë trupa aktive, 130 avionë dhe 140 anije luftarake të NATO janë dislokuar në kufijtë lindorë të saj (Poloni, Vendet Balltike, Nordike, Europën Qëndrore dhe Juglindore), duke demostruar fuqinë e pakonkurrueshme ushtarake në mbrojtje të tërësisë teritoriale si dhe të interesave gjeopolitike të Aleancës.

Kështu, nuk mbeten më dilema, as për mendjet e ndryshkura jo vetëm në Kremlin, Beograd, etj që falë qëndresës heroike të Ukrainasve por dhe të mbështetjes pa kompromos të NATO-s, Rusia-Putiniste gjendet sot më e izoluar/diskretituar se asnjëherë me parë (p.sh vetëm Kim-Jongu dhe Vućić, e uruan për vetë-mandatim me bajoneta); rrezikon përjashtimin nga 5-shja vendimmarrëse e KS/OKB dhe siç dihet, Gjykata Ndërkombëtare ka lëshuar “urdhër arresti për krime lufte” ndaj Putinit dhe listën e Gjeneralëve zullumqarë rreth tij.

* * * 15 vjet mbas anëtarësimit në NATO, Shqipëria mbetet edhe më e përkushtuar!

Parasëgjithash, përsëris bindjen strategjike, se Anëtarësimi i RSh në NATO, meriton të mbetet e skalitur në memorjen e historisë kombëtare si: “arritja e dytë gjeopolitike pas shpalljes së pavarësisë në 28 mëntor 1912”.

Si dëshmimtar në datën që RSh u ul në tavolinën vendimarrëse të NATO-s (Samiti i Këln/Strasbourg), sigurisht që e di fort mirë që data zyrtare e pranimit është data 1 prill 2009. Por në 15 vite, vijoj të insistoj fortë për t’i “zhvendosur dhe bashkuar celebrimet protokollare nga 1 Prill me datën e themelimit të NATO-s” (pra 4 Prill 1949). Prandaj, 4 Prillin e rekomandoj se: “gjetje e mënçur”, pasi kapërcen ngarkesat rreth 1 prillit (ditën e gënjeshtrave) si dhe konfirmon një të vërtetë të madhe, që i bën nder kësaj ngjarjeje historike për kombin.

Gjithësesi, duke përsëritur mirënjohjen ndaj SHBA-së, vijoj të refuzoj “tallavanë populiste” se anëtarësimi i RSh në NATO, ishte vetëm një dhuratë ?! Kjo pasi, si ndër dëshmitarët e këtij udhëtimi jam shumë i bindur që kjo arritje (4 prill 2009) ishte meritë e përpjekjeve 15 vjeçare të Tiranës zyrtare (PfP/1994 – MAP/1999 – NATO/2009) për të përmbushur aspiratën shekullore të shqiptarëve drejt perëndimit. Pra anëtarësimi ishte produkt i reformave në fushën e mbrojtjes, i konsensusit të gjerë politik dhe kohezionit kombëtar. Kështu mjafton të përmendim faktin se nga mëvetësia paranojake me 115 mijë forcë aktive dhe marrëzia e gjithë popullit ushtar që konsunonte 25 % të GDP-së para 1990 (qasje që e diskretitoi Kombin dhe i rraskapiti Shqiptarët), mbas anëtarësimit në mbrojtjen kolektive/NATO, FA kanë +9 mijë, ndërsa shqiptarët shpensojnë jo më shumë se 2 % të GDP-së!

Po ashtu në këtë udhëtim 30-vjeçar drejt/pas anëtarësimit në Aleancë (1994-2024), nga konsumatore, RSh është e konfrmuar si kontributore për sigurinë, pasi prej vitit 1996 më shumë se 10.000 ushtarakë kanë kontribuar operacionet e NATO në Bosnjë, Irak, Afganistan, Kosovë, Gjeorgji, Mali, etj.

Gjithësesi, përtej “konfliktualitetit ekstrem, për pasojë gjëmave kombëtare (1997, etj) nga privatizimi dhe shpërdorimi politiko – elektoral i mbiPushtetetit”, anëtarësimi i RSh në NATO mbetet ndoshta arritja e vetme, në mos e vetmja fare si produkt i vullnetit dhe konsensusit politik si dhe mbështetjes së gjerë mbarëpopullore.

Konsideruar këto, do të ishte e padrejtë që të mos sjellim në vëmendje përkushtimin shembullor të ish-Presidentit/Kryeministrit Sali Berisha që nga kërkesa zyrtare për t’iu bashkuar aleancës/PfP në 1992, deri në anëtarësimit e plotë në NATO (4 prill 2009), si dhe të mos përsërisim mirënjohjen e thellë ndaj miqve të mëdhenj të Shqipërisë, si Presidentët Bush, Klinton; Sekretarët Baker, Allbright, Powell, Rice, të Mbrojtjes Perry, Rumsfeld, Gate, etj si dhe për gjeneralët e mirënjohur, Clark, Jones, Stavridis, Petraus, etj, për mbështetjen e jashtëzakonshme në përmbushje të aspiratës së Shqiptarëve.

Po ashtu, përmendim se në 15 vitet e mbas 2009 deri 2024, Tirana zyrtare ka dëshmuar se anëtarësimi nuk ishte kurrësesi stacion i fundit i Shqipërisë, por një epokë e re, me përfitime, sfida dhe përgjegjësi shtesë. Prandaj, kam përshëndetur përfaqësimin dinjitoz në KS/OKB; mbështetjen e pakushtëzuar të vendimmarrjeve të NATO-s; arritjen 2% të GDP-së për 2024, ndërtimin e Bazës Ajrore të Kuçovës, si dhe kontributeve më shumë se modeste që RSh vijon t’i japë jo vetëm Ukrainës.

Por, përtej privatizimit dhe festimeve të tepëuara, fatëkeqësisht të ndara për këtë arritje gjeopolitike të RSh, mbetet e përherëshme përgjegjesia shtetërore për ta ngritur edhe më lartë stekën dhe prestigjin e Shqipërisë në NATO si dhe rolin si “vend-Leader” për ta çliruar rajonin nga urrejtja shekullore dhe në udhëtimin euroatlantik të 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Nga ana tjetër, është e artikuluar, ndoshta deri në kakofoni se në reformat e sigurisë, kërkohet gjithëpërfshirje dhe konsensus politik! Por megjithë vendimin historik të Gjykatës Kushtetuese (2015) mbetet ende kritike mirë-harmonizimi 3 pushteteteve kushtetuese mbi vendimarrjet strategjike në fushën e sigurisë dhe interesave kombëtare.

Ndërsa, si ndër kontribuesit udhëtimit 30 vjeçar të Shqipërisë drejt/pas anëtarësimit në NATO (1994 – 2009 – 2024), e çmoj si prioritet transformimin e Sistemit të Sigurisë, pra: “përditësimin e konceptit me atë të NATO-s, modernizimi strukturave, paisjeve; aftësive operacionale dhe kulturës së bashkëpunimit mes agjensive shtetërore, në interes të sigurisë së jetës, shëndetit, pronës, dhe mirëqenies së qytetarëve; rikthimin e besimit në vlerat euro-atlantike; mbrojtjen e interesave kombëtare si dhe përmbushjen e detyrimeve të RSh në NATO”.

Në shtesë, më duhet ta përsëris se në reformat e sigurisë kombëtare, “asnjë groshë nuk vlejnë” privatizimi, politizimi i festës së anëtarësimit; as dalldisjet bollshevike nga fuqia e mbi-Pushtetit si dhe as gajasjet cinike me mjerimin e opozitës të pushtuar nga sekserët dhe egocentrikë të sëmurë, por vetëm…dashuria, përulësia për vendin, përgjegjshmëria e lartë shtetërore si dhe besimi dhe bekimi ndaj partneritetit strategjik me SHBA/NATO.

Për ta përmbyllur: “15 vjet mbas anëtarësimit të Republikës së Shqipërisë në NATO, besoj edhe më fortë se Aleanca më e fuqishme në historinë e njerëzimit do të mbetet e tillë edhe për 75 vitet që vijnë…” !

* Autori, Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit Atlantikut; & ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Ushtarak në SHAPE/NATO.