𝐃𝐫. 𝐁𝐥𝐞𝐝𝐚𝐫 𝐊𝐮𝐫𝐭𝐢/

25 janari shënon 60 vjetorin e vdekjes së Winston Churchill, një prej shtetarëve më të mëdhenj të shekullit të 20-të. I njohur si një drejtues i matur dhe vizionar, autor i fjalimeve frymëzuese dhe hero i popullit britanik gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, ajo që dihet pak për të është se ai ishte edhe pioner i detantës midis perëndimit dhe lindjes gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë.

Nikita Khrushchev tha: “Në fakt, ishte idea e Winston Churchill për të hapur një linjë komunikimi midis fuqive perëndimore dhe Bashkimit Sovietik pas vdekjes së Stalinit….” Nuk ka asnjë dyshim që Churchill duhet kujtuar si babai i detantës, sikurse e meriton të quhet Luftëtari i Luftës së Ftohtë.

Si në shumë aspekte të jetës së tij, qëndrimi i Churchill ndaj Bashkimit Sovietik dhe Komunizmit vazhdon të gjenerojë shumë debate. I njëjti burrë shteti i cili nxiti luftë ndaj regjimit Bolshevik në vitin 1919, gjithashtu nxiti edhe bashkëpunim me Stalinin në vitet 30-të. Ai shpenzoi vitet e fundit të jetës së tij në detyrë duke bërë thirrje për një takim dhe samit për uljen e tensionit të Luftës së Ftohtë.

Ideja e Churchill për një samit u kundërshtua nga shumica e qeverive perëndimore. Por, pavarësisht kundërshtimeve të forta të Departamentit të Shtetit, Zyra e Punëve të Jashtme Britanike, dhe shumë ministra të jashtëm të qeverive perëndimore, u përpoqën të arrinin një modus vivendi me Moskën gjer në fund të karrierës së tij. Obsesioni i tij për të hyrë në histori si ‘paqebërësi më i madh’ vazhdon të mbetet i admirueshëm sot e kësaj dite, por ideja e tij për një samit kishte tendencën t’i ndante aleatët perëndimorë dhe për më shumë Kryeministrit Churchill i mungonte një politikë e qartë për ta arritur qëllimin e tij.

Për më tepër, ngjarjet e viteve 1951-55 e bënë të pamundur një detantë me Moskën. Duke marë parasysh ngjarjet e atyre viteve është e vështirë të pranosh se idetë e Winston Churchill për një samit me Bashkimin Sovietik do i kishte përmirësuar mardhëniet Lindje-Perëndim. Megjithatë, entuziazmi i këtij burri të madh shteti duhet admiruar, së bashku me dëshirën e tij për të zbutur tensionet e Luftës së Ftohtë, pavarësisht nga kundërshtimet që hasi dhe nga shëndeti jo i mirë që kishte.

Një nga nismat e para të Churchill për të thirrur negociata me Moskën erdhën gjatë fjalimit të tij të ‘Perdes së hekurt’ në Fulton, Missouri, SHBA, në Mars të vitit 1946:

𝑈𝑛𝑒̈ 𝑛𝑢𝑘 𝑏𝑒𝑠𝑜𝑗 𝑠𝑒 𝑅𝑢𝑠𝑖𝑎 𝑆𝑜𝑣𝑖𝑒𝑡𝑖𝑘𝑒 𝑑𝑒̈𝑠ℎ𝑖𝑟𝑜𝑛 𝑙𝑢𝑓𝑡𝑒̈. 𝐶̧𝑓𝑎𝑟𝑒̈ 𝑎𝑗𝑜 𝑑𝑒̈𝑠ℎ𝑖𝑟𝑜𝑛 𝑗𝑎𝑛𝑒̈ 𝑓𝑟𝑦𝑡𝑒𝑡 𝑒 𝑙𝑢𝑓𝑡𝑒̈𝑠 𝑑ℎ𝑒 𝑧𝑔𝑗𝑒𝑟𝑖𝑚𝑖 𝑝𝑎 𝑘𝑢𝑓𝑖 𝑖 𝑓𝑢𝑞𝑖𝑠𝑒̈ 𝑑ℎ𝑒 𝑑𝑜𝑘𝑡𝑟𝑖𝑛𝑒̈𝑠 𝑠𝑒̈ 𝑠𝑎𝑗… 𝐿𝑦𝑝𝑠𝑒𝑡 𝑛𝑗𝑒̈ 𝑚𝑎𝑟𝑟𝑒̈𝑣𝑒𝑠ℎ𝑗𝑒, 𝑑ℎ𝑒 𝑠𝑎 𝑚𝑒̈ 𝑠ℎ𝑢𝑚𝑒̈ 𝑠ℎ𝑡𝑦ℎ𝑒𝑡 𝑘𝑗𝑜 𝑚𝑎𝑟𝑟𝑒̈𝑣𝑒𝑠ℎ𝑗𝑒, 𝑚𝑒̈ 𝑒 𝑣𝑒̈𝑠ℎ𝑡𝑖𝑟𝑒̈ 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑗𝑒𝑡𝑒̈ 𝑑ℎ𝑒 𝑚𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑚𝑒̈𝑑ℎ𝑎𝑗𝑎 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑏𝑒̈ℎ𝑒ℎ𝑒𝑛 𝑟𝑟𝑒𝑧𝑖𝑞𝑒𝑡 𝑡𝑜𝑛𝑎.

Ky fjalim i Winston Churchill bënte thirrje për negociata me Bashkimin Sovietik dhe themelimin e një marrëveshje të gjatë e cila do zbuste tensionin Lindje-Perëndim në vitet e para të Luftës së Ftohtë, por gjithashtu tërhoqi një vëmendje shumë të madhe dhe rezultoi tejet bindës për opinionin e publikut amerikan mbi qëllimet armiqësore të Bashkimit Sovietik nën udhëheqjen e Stalinit:

𝑁𝑔𝑎 𝑆𝑡𝑒𝑡𝑡𝑖𝑛 𝑛𝑒̈ 𝐵𝑎𝑙𝑡𝑖𝑘 𝑔𝑗𝑒𝑟 𝑛𝑒̈ 𝑇𝑟𝑖𝑒𝑠𝑡𝑒 𝑛𝑒̈ 𝐴𝑑𝑟𝑖𝑎𝑡𝑖𝑘, 𝑛𝑗𝑒̈ 𝑝𝑒𝑟𝑑𝑒 𝑒 ℎ𝑒𝑘𝑢𝑟𝑡 𝑘𝑎 𝑧𝑏𝑟𝑖𝑡𝑢𝑟 𝑚𝑏𝑖 𝑘𝑜𝑛𝑡𝑖𝑛𝑒𝑛𝑡.

Ky fjalim u perceptua si shumë anti-komunist dhe themeloi figurën e Churchill si Luftëtari i Luftës së Ftohtë par excellence në Lindje dhe Perëndim. Në fakt, fjalimi i ‘perdes së hekurt’ ishte përpjekja e parë madhore pas lufte e Churchill për të thirrur një samit negociues me Moskën.

Deklaratat e Churchill të vitit 1946 shpesh paraqiten kotradiktore. Ndërsa nga njëra anë ai tërhoqi vëmendjen për kërcënimin sovietik, duke bërë apel për forcë ushtarake dhe duke kundërshtuar politikat më shumë këshilluese sesa duhej ndaj Moskës, nga ana tjetër ai rekomandonte të kërkohej një marëveshje paqësore me Stalinin. Për Churchill ky ishte një drejtim logjik veprimi në mënyrë që të parandalonte përshkallëzimin e një konflikti apo një lufte të tretë botërore. Në lidhje me zhvillimin e bombës atomike amerikane, Churchill pati deklaruar në parlament që nga Gushti i vitit 1945, se “duhen të paktën tre, ose katër vjet, që të tejkalohet nga sovietkët progresi i arrirë në Amerikë.”

Churchill insistoi në besimin e tij se diskutimet e një niveli të lartë me Moskën do i zbuste tensionet Lindje-Perëndim. Më 14 shkurt ai mbajti një fjalim në Edinburgh, dhe për herë të parë përfshiu politikën e jashtme në fushatën e tij zgjedhore, gjer atëherë të dominuar plotësisht nga politikat e brendshme. Ai bëri thrirrje për diskutime me Moskën, duke ritheksuar pikëpamjet dhe qëndrimet e tij të viteve 1945-46, dhe për herë të parë ai përdori frazën ‘një konferencë për samitin’, si metoda e duhur për negociata.

𝑁𝑢𝑘 𝑚𝑒̈ 𝑑𝑒𝑙 𝑛𝑔𝑎 𝑚𝑒𝑛𝑑𝑗𝑎 𝑖𝑑𝑒𝑎 𝑒 𝑏𝑖𝑠𝑒𝑑𝑖𝑚𝑒𝑣𝑒 𝑚𝑒 𝑅𝑢𝑠𝑖𝑛𝑒̈ 𝑆𝑜𝑣𝑖𝑒𝑡𝑖𝑘𝑒 𝑛𝑒̈ 𝑛𝑖𝑣𝑒𝑙𝑒𝑡 𝑚𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑙𝑎𝑟𝑡𝑎. 𝐾𝑗𝑜 𝑖𝑑𝑒 𝑚𝑒̈ 𝑎𝑝𝑒𝑙𝑜𝑛 𝑠𝑖 𝑛𝑗𝑒̈ 𝑝𝑒̈𝑟𝑝𝑗𝑒𝑘𝑗𝑒 𝑠𝑢𝑝𝑟𝑒𝑚𝑒 𝑝𝑒̈𝑟 𝑡𝑒̈ 𝑘𝑟𝑖𝑗𝑢𝑎𝑟 𝑛𝑗𝑒̈ 𝑢𝑟𝑒̈ 𝑚𝑏𝑖 ℎ𝑒𝑛𝑑𝑒𝑘𝑢𝑛 𝑞𝑒̈ 𝑒𝑔𝑧𝑖𝑠𝑡𝑜𝑛 𝑚𝑖𝑑𝑖𝑠 𝑑𝑦 𝑏𝑜𝑡𝑒̈𝑣𝑒, 𝑛𝑒̈ 𝑚𝑒̈𝑛𝑦𝑟𝑒̈ 𝑞𝑒̈ 𝑠𝑒𝑐𝑖𝑙𝑎 𝑝𝑟𝑒𝑗 𝑛𝑒𝑠ℎ 𝑡𝑎 𝑗𝑒𝑡𝑜𝑗𝑒̈ 𝑗𝑒𝑡𝑒̈𝑛, 𝑛𝑒̈𝑠𝑒 𝑛𝑢𝑘 𝑒̈𝑠ℎ𝑡𝑒̈ 𝑒 𝑚𝑢𝑛𝑑𝑢𝑟 𝑚𝑒 𝑚𝑖𝑞𝑒̈𝑠𝑖, 𝑡𝑒̈ 𝑝𝑎𝑘𝑡𝑒̈𝑛 𝑝𝑎 𝑢𝑟𝑟𝑒𝑗𝑡𝑗𝑒𝑛 𝑒 𝐿𝑢𝑓𝑡𝑒̈𝑠 𝑠𝑒̈ 𝐹𝑡𝑜ℎ𝑡𝑒̈.

Progresi real i marrëdhënieve Lindje-Perëndim nuk dukej i mundshëm thjesht me anë të mënyrave të paqarta të një ‘procesi diplomatik’ siç kishte thënë ai në janar të vitit 1948. Ai tashmë ishte i bindur se suksesi mund të arrihej vetëm me anë të një takimi të krerëve të qeverive. Ai kishte ndër mend një samit si ai i ‘Tre të mëdhejve’ gjatë Luftës së Dytë Botërore. Mbështetja e opinionit publik ndaj idesë së Churchill për diplomaci nëpërmjet samitit të nivelit më të lartë ishte mënyra për të parandaluar një konflikt global. Sipas tij, Churchill përdori fjalimin e tij në Edinburgh për të luajtur kartën e tij patriotike për të siguruar të drejtën e Britanisë së Madhe për një vend në tavoliën e ‘Tre të Mëdhejve’.

Fjalimi i Churchill në Edinburgh kishte paraqitur qëllimet e tij politike nëse elektorati britanik do ia hapte përsëri derën e Numrit 10, Downing Street. Në zgjedhjet e 20 shkurt 1950, laburistët u rikthyen me një shumicë prej pesë karrigesh më shumë. Kjo fitore e ngushtë bënte të mundshme zgjedhje të parakohshme në një të ardhme të shkurtër ndaj Churchill mundi të qëndrojë si udhëheqësi i opozitës. Për më të shumtën e viteve 1950-51, as qeveria dhe as opozita nuk u përpoqën të mernin iniciativa madhore në politikat e brendshme apo të jashtme. I vetmi përjashtim ishte Churchill, i cili vazhdonte të këmbëngulte në planet e tij mbi samitin.

Është interesante që, ndonëse Churchill kishte bërë thirrje për një ‘marrëveshje’ me Moskën që nga fillimi i vitit 1946 dhe kishte promovuar një samit të ‘Tre të Mëdhejve’ që nga shkurti i vitit 1950, ai nuk shpjegoi kurrë se si këto negociata do çonin në relaksimin e tensionit dhe ndoshta në fundin e Luftës së Ftohtë. Ai mbetej i heshtur përsa i përket temave të cilat do shtroheshin në samit dhe se në çfarë sekuence do diskutoheshin!

Megjithatë, kontributi i Winston Churchill në marrëdhëniet ndërkombëtare gjatë kësaj periudhe ishte se, që nga muajt e parë të Luftës së Ftohtë ai kishte fillar të lajmëronte një katastrofë të mundshme dhe një holokaust nuklear. Ai kishte prezantuar çështjen e marrëdhënieve të detantës midis lindjes dhe perëndimit si një subjekt për diskutim që nga viti 1946, por ai dështoi të paraqiste një metodologji e cila do mund ta bënte teorinë e tij të përgjithshme më të prekshme në botën politike. Kjo mungesë detajesh kontribuoi në mënyrë decizive në mosbesimin që ekzistonte ndaj tij në qarqet politike në Britani dhe Shtetet e Bashkuara. Kësisoj, ishte vetë ai që e nënvlerësoi vizionin e tij.

Përgjatë ruajtjes së paqes në mbarë globin, tema e vazhdueshme e Churchill ishte fuqizimi i pozicionit të Britanisë në botë. Ai nuk ishte i interesuar vetëm për zbutjen e konfliktit Lindje-Perëndim per se. Ai ishte plotësisht i bindur në rolin themeltar Britanik në nisjen e një politike të tillë, madje, nëse do ishte e mundur, të arriej nën drejtimin e tij. Churchill besonte shumë tek roli i tij misionar për Britaninë e Madhe dhe Perandorinë e saj.

Për Churchill, marëveshja me Bashkimin Sovietik dhe një lidhje më e ngushtë midis vendeve europiane, duke përfshirë riarmatimin europian, i shërbenin vetëm synimiit të tij primar; i cili ishte mirëqënia, pushteti dhe reputacioni i Britanisë së Madhe. Ai planifikoi ta arrinte këtë duke vazhduar ‘një mardhënie vëllazërore’ më të ngushtë dhe më efektive me Shtetet e Bashkuara.

Churchill ishte plotësisht në dijeni të situatës së vështirë ekonomike britanike. Ai besonte se gjatë forcimit dhe zgjerimit të ushtrisë sovietike dhe amerikane, Britania duhet ti ndiqte nga pas. Si rrjedhojë, pozicioni ekonomik botëror i vendit të tij do zvogëlohej më shumë dhe Britania do niste të varej ekonomikisht dhe ushtarakisht nga Shtetet e Bashkuara. Vetëm në një periudhë të détente, e cila do i jepte Britanisë një hapësirë të rimëkëmbej ekonomikisht, sëbashku me një përqendrim të përshkallëzuar të kontrollit të resurseve imperiale, mund të parandalonte, madje mund ta ndryshonte këtë proces.

𝑴𝒖𝒂𝒋𝒕 𝒆 𝒑𝒂𝒓𝒆̈ 𝒏𝒆̈ 𝒅𝒆𝒕𝒚𝒓𝒆̈, 1950-1951.

Pavarësisht shpresave të Winston Churchill për paqe të propozuar gjatë fushatës elektorale, dhe pavarësisht shpresave nga Ministri i Jashtëm, Anthony Eden, që mund të realizohej vërtetë një relaksim i tensionit Lindje-Perëndim, viti i parë i qeverisë konservatore nuk pa asnjë zbutje të Luftës së Ftohtë. Në sipërfaqe dukej se fjalimet mbi détente të drejtuesit të konservatorëve nuk ishin gjë tjetër veçse ‘manovër elektorale’. Por, në fakt, kishte një numër të madh arsyesh përse Churchill nuk mundi ti përmirësonte marrëdhëniet me Moskën gjatë muajve të tij të parë në detyrën e kryeministrit.

Njëra nga arsyet ishte edhe kundërshtimi i Shteteve të Bashkuara. Bashkëpunimi me amerikanët ishte pa asnjë dyshim esenciale për Churchill dhe dukej se ai po e planifikonte ta ngrinte çështjen e detantës me Presidentin Truman gjatë takimit të tyre në Washington në fillim të vitit 1952.

Idetë e Kryeministrit për një marrëdhënie të re me Bashkimin Sovietik i kishte detyruar amerikanët të mendoheshin mirë për këtë çështje përpara ardhjes së tij dhe mbrëmja në Williamsburg theksoi mendimet e ndryshme që kishin Eden, Acheson dhe vetë ai, në lidhje me negociatat Lindje-Perëndim. Samiti me sovietikët, për habinë e të gjithëve, nuk u përmend pothuajse aspak gjatë bisedimeve në Washington, dhe fjala detantë nuk bënte pjesë në deklaratat publike të Churchill. Ai kishte mbështetur shpresat e tij tek krijimi i një marrëdhënie personale të fortë me Presidentin Truman, e cila mund të çonte më vonë drejtë detantës, bazuar mbi unitetin anglo-amerikan. Megjithatë, ajo marrëhënie dështoi të lulëzonte dhe detanta u bë një pengesë më shumë në aleancën e fortë anglo-amerikane.

𝑲𝒐𝒏𝒇𝒆𝒓𝒆𝒏𝒄𝒂 𝒆 𝒕𝒓𝒆 𝒇𝒖𝒒𝒊𝒗𝒆 𝒕𝒆̈ 𝒎𝒆̈𝒅𝒉𝒂 𝒏𝒆̈ 𝑩𝒆𝒓𝒎𝒖𝒅𝒆̈.

Pothuajse menjëherë pasi të merej vendimi për takimin e tre fuqive, planet e takimit të Bermudës hasën një seri problemesh. Më 21 maj, në të njëjtën ditë kur Kabineti Britanik dha miratimin për konferencën, qeveria e Mayer u rrëzua si rezultat i një votimi kundër për finacat në Asamblenë Kombëtare; dhe Franca u zhyt në një krizë politike me një kohëzgjatje të jashtëzakonshme. Churchill nuk pati aspak simpati për ngjarjet në Paris. Ai ishte i gatshëm të vazhdonte me aranxhimet e bëra për në Bermudë me një pjesmarje vetëm Anglo-Amerikane pa kryeministrit francez. Ai ishte shumë entuziast për Bermudën dhe krijoi një agjendë për takimin me idenë e bisedimeve me sovietikët si temë kryesore dhe i dërgoi një mesazh Molotov ku shprehte shpresën se Bermuda do çonte në kontakte miqësore midis Lindjes dhe Perëndimit.

Të tjerët vazhdonin ta shihnin konferencën si një mënyrë për ta kontrolluar Kryeministrin. Qeveria e Shteteve të Bashkuara ishte e vendosur të vendoste politika në Europë, kryesisht me NATO-n dhe bashkimin e Gjermanisë me perëndimin, dhe shprehën publikisht se Bermuda nuk të çonte domosdoshmërisht në bisedime me sovietikët, dhe e përshkruan konferencën si një mundësi për ‘të diskutuar midis miqsh disa nga vështirësitë e dukshme që po kalon bota e sotme’. Ata u inkurajuan të mbanin këtë qëndrim nga Kancelari i Gjermanisë Perëndimore, Konrad Adenauer. Kancelari gjerman e kishte bazuar të gjithë politikën e tij në Gjermani të bazuar mbi bashkëpunimin me perëndimin dhe tmerrohej nga rezultatet e mundshme të idesë së Churchill për bisedime me Rusinë, sidomos kur në atë vit zhvilloheshin zgjedhjet në Gjermani.

Adenauer kishte bërë presion ndaj të dyja qeverive, amerikane dhe britanike, që nga mesi i muajit Prill për sigurinë e politikave të tyre në Gjermani, dhe frika e tij përbënte një rëndësi të madhe në Ministrinë e Jashtme Britanike. Me datën 30 Maj, Ministria e Jashtme i dërgoi një memorandum të rëndësishëm Kryeministrit Churchill, e cila theksonte rreziqet e një Gjermanie të bashkuar ‘të neutralizuar’: kjo do të thoshte kthim mbrapa të politikës perëndimore në Gjermani, shkatërrimin e strategjive mbrojtëse të NATO, një Gjermani të dobët në sytë e Rusisë, një zhvlerësim të të gjitha shpresave për një paqe të përhershme midis Francës dhe Gjermanisë, të cilat do sillnin zemërim tek vetë gjrmano-perëndimorët, dhe ndoshta madje do shtynte amerikanët ta braktisnin Europën. Duke hasur argumenta bindëse si këto Kryeministri pranoi se nuk i kishte menduar thellë të gjitha problemet e politikës së tij, por u përpoq t’ia hidhte fajin për problemet në Europë francezëve të cilët dështuan të ratifikonin Komunitetin Europian të Mbrojtjes.

Më datën 16 qershor, një protestë u zhvillua në Republikën Demokratike Gjermane. Protesta u zgjerua nga Berlini Lindor në 300 qytete të tjera të Gjermanisë Lindore. Trupat sovietike arritën me shpejtësi dhe shpallën gjendjen e jashtëzakonshme. Protestat u shoqëruan me rrahje dhe dhunime, dhe të paktën 25 demonstrues u vranë dhe disa u egzekutuan, ndërsa ditët dhe javët në vijim u shoqëruan me arrestime të shumta. Churchill ishte i shqetësuar se kundërshtarët e tij për idenë e samitit do përdornin protestat në Gjermani për t’ia bërë këtë çështje edhe më të vështirë. Dhe në fakt kështu ndodhi. Për Eisenhower dhe Dulles, protestat në Republikën Demokratike Gjermane ishin një mundësi për ta shuar përgjithmonë idenë e Churchill. Si mund të negocioej me një qeveri e cila sapo kishte vrarë dhe plagosur demonstrues të paarmatosur?

Protesta në Gjermaninë Lindore kishte ndërlikime në politikat e jashtme të Moskës. Kremlini nuk ishte në humorin e duhur për të aplikuar diplomaci samitesh dhe konferencash. Atyre i dukej me shumë rrezik të hynin në negociata ndërkombëtare me perëndimin. Protestat në Gjermaninë Lindore ishin decisive në largimin e pasardhësve të Stalinit nga ideja e një samiti, pavarësisht se sa shumë Churchill ishte i vendosur të përpiqej.

Në mbrëmje të datës 23 korrik, një javë përpara se Churchill të niste lundrimin për në Bermuda, Kryeministri pësoi një trombozë. Konferenca e Bermudës vazhdonte të shtyhej.

Takimi i Bermudës u mbajt, më në fund, nga 4 deri më 7 dhjetor, dhe kjo për arsyen e një deklarate të bërë nga sovietikët me datën 3 nëntor. Tema më e rëndësishme gjatë bisedimeve ishte, pa asnjë dyshim, Bashkimi Sovietik, dhe shumë shpejt u bë e qartë se idetë e Churchill nuk kishin asnjë mundësi të pranoheshin. Churchill ngulmoi se duheshin hapur kontakte me Rusinë dhe tha se ‘le të sigurohemi që të mos e marim kaq lehtë dhe ta mospërfillim këtë mundësi (vdekjen e Stalinit)’, por Eisenhower e refuzoi këtë ide, duke e krahasuar ‘pamjen e re’ të sovietikëve si ‘një lavire me fustan të ri’. Çuditërisht Churchill nuk tentoi më shumë për një takim midis udhëheqësve perëndimorë dhe sovietikë, por vetëm për hapjen e kontakteve, dhe ai mbështeti parimin e ruajtjes së unitetit perëndimor si elementi themeltar i politikave ndaj Bashkimit Sovietik. Sëmundja, dhe forca e kundërshtarëve të tij, me sa duket patën ndikimin e tyre tek Kryeministri Britanik.

Në fakt, debati kryesor mbi Rusinë u bë në kohën e Konferencës së Berlinit. Churchill e kuptoi se ai kishte dështuar ta bindte Presidentin Eisenhower mbi çështjen e Rusisë prej Sekretarit të Shtetit Dulles: ‘Ky burrë predikon si një pastor kishe metodiste dhe për dreq ka të njëjtin tekst. Se asgjë tjetër veçse të këqija do dalin nga takimi me Malenkov… Ndonëse do jetë e vështirë unë nuk pranoj të mposhtem nga ky bastard. Jam poshtëruar prej vetë plakjes time.’

Por, për ironi, ajo çfarë u bë tema më e rëndësishme gjatë takimit, dhe që i habiti britanikët dhe francezët ishte Eisenhower, i cili bëri një propozim për një mënyrë ndryshe bashkëpunimi me Rusinë: një përpjekje për të shkatuar një kontroll ndërkombëtar mbi energjinë atonike. Eisenhower sugjeroi krijimin e një Autoriteti Ndërkombëtar të Energjisë Atomike të mbikëqyrte përdorimin paqësor të energjisë atomike për përfitimin e më shumë popujve sesa vetëm shteteve nukleare.

Churchill e dinte fare mirë se një fjalim me rëndësi nga Presidenti mbi energjinë atomike (më vonë u quajt ‘Atome për paqen’) do e shkëpusnin vëmendjen e botës nga rezultatet e arritura në Bermudë.

Në sipërfaqe, Bermuda dukej se ishte takimi më i fuqishëm ndëkombëtar që nga Potsdam, por në fakt ishte një dështim, dhe arsyeja e vërtetë për dështimin e saj duhet kërkuar tek idetë e njeriut me të cilin idenifikohej kjo konferencë, Winston Churchill. Idetë e tij për një vizitë në Moskë ose për organizimin e një samiti me Rusinë me një agjendë të hapur lindi nga konferencat e kaluara si Teheran, Yalta dhe Potsdam, por konferencat e kohës së luftës të cilat Churchill shpresonte ti rikrijonte ishin mbajtur gjatë një periudhe bashkëpunimi midis lindjes dhe perëndimit dhe madje edhe atëherë më shumë krijuan probleme sesa i zgjidhën ato.

Nëse do ishte realizuar një takim me udhëheqësin rus Malenkov në vitin 1953, sigurisht është e pamundur të thuhet se si do rezultonte: por dihet se kur samiti u mbajt më në fund në vitin 1955 nuk arriti gjë. Në retrospektivë, është mëse e qartë se një detantë afatgjatë mund të kishte sukses vetëm kur Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovietik të mësonin, për një periudhë të gjatë, se bisedimet do sillnin më shumë përfitime sesa Lufta e Ftohtë dhe secila prej tyre të kishte interesa të ndiqte politika dialogu.

Politika e Churchill kishte disa probleme. Ajo që binte më shumë në sy ishte besimi i Departamentit të Shtetit dhe Ministrisë së Jashtme Britanike se politikat e Rusisë nuk kishin ndryshuar pas vdekjes së Stalinit: njerëz si Dulles e konsideronin çdo shenjë ‘moderimi’ nga Moska si shenjë korrektësie të politikave perëndimore – nëse e meritonin të quheshin të ‘moderuara’. Ka gjasa, sipas argumentave të shumë studiuesve, që sovietikët po e konsideronin seriozisht braktisjen e zonës së tyre në Gjermani nëse kushtet do ishin të drejta, ndaj nuk kishin për qëllim vetëm pengimin e Komunitetit Europian të Mbrojtjes dhe ripërtëritjen e Gjermanisë Perëndimore.

Megjithatë, besimi i Churchill se dialogu dhe takimet kokë më kokë me lidershipin e ri rus do sillnin një detantë të sigurtë në marrëdhëniet Lindje-Perëndim dukej se ishte i ekzagjeruar. Udhëheqja kolektive sovietike ishte më shumë e interesuar në tensionin e brendshëm për pushtet sesa në zbutjen e tensionit të Luftës së Ftohtë. Qëllimet e udhëheqjes sovietike dhe ato të premierit britanik dallonin dukshëm.

Për Henry Kissimger, ky dallim konsistonte tek dallimi i doktrinave dhe prejardhjes politike. Për të, arsyeja kryesore e keqkuptimit midis udhëheqësve të demokracive dhe homologëve të tyre të BRSS, ishte këmbëngulja e të parëve për të zbatuar kriterin e përvojës së tyre të brendshme në nomenklaturën sovietike. Ky ishte një konceptim shumë i gabuar. Brezi i dytë i udhëheqësve sovietikë ishte formuar në një të kaluar që do ishte e paimagjinueshme në demokracitë. Si shërbëtorë të Stalinit ata kishin marë një formim të keq psikologjik. Vetëm balsami i ambicjes së pakufishme mund ta ketë toleruar ndjenjën e përhershme të terrorit nga dënimi me vdekje apo nga jeta në gulag për hapin më të vogël të gabuar – madje edhe për një ndryshim në politikë të bërë nga vetë diktatori.

Mosbesimi patologjik që ishte bërë një mënyrë jetese në nomenklaturën sovietike karakterizonte qëndrimin e tyre edhe në fazën filla pas Stalinit. Pasardhësit e Stalinit harxhuan gati pesë vjet në luftën e tyre për pushtet: në vitin 1953 u ekzekutua Beria; në vitin 1955 u hoq nga posti Malenkovi; në vitin 1957 Hrushovi fitoi mbi të ashtuquajturin grup anti-parti të Molotovit, Kaganovi@it, Shepillovit, dhe Malenkovit, dhe në vitin 1958 ai siguroi pushtet absolut me heqjen e Zhukovit. Edhe dënimi që Hrushovi i bëri Stalinit mund të kishte sinjalizuar një zbutje të komunizmit, por ai edhe atë e përdori hapur si një armë kundër ish kolegëve të Stalinit, të cilët përfaqësonin opozitën kryesore të tij dhe si një mjet për vendosjen e kontrollit mbi Partinë Komuniste.

Një arsye tjetër për dështimin e Churchill ishte rreziku që paraqiste politika e tij për unitetin perëndimor, sidomos për suksesin e KEM. Duke ngritur spekterin për një Traktat Paqeje për Gjermaninë, Churchill i dha një justifikim të shkëlqyer kundërshtarëve të ri-armatimit të Gjermanisë për shtesë kohe. Në dhjetor – me bisedimet amerikane për braktisjen e Gjermanisë – u bë e qartë se problemet e KEM-së kishin potencialin të shkaktonin një ndarje të thellë në botën perëndimore. Sekretari i fundit personal i Churchill ndan të njëjtin mendim në kujtimet e tij: ‘Gjatë asaj kohe unë mendova se Churchill kishte të drejtë që kërkonte me ngulm një takim me krerët e rinj sovietik, dhe se kundërshtimi i amerikanëve dhe i Ministrisë së Jashtme Britanike bazohej mbi arsyetime të gabuara, në mos mbi xhelozinë ndaj Kryeministrit. Tani, pas njohurive më të plota mbi këtë çështje, kam arritur konkluzionin se një aventurë e tillë do kishte qenë shumë e rrezikshme, sepse një sukses i mundshëm do ta kishte dobësuar Aleancën Perëndimore pa siguruar asnjë barazpeshë nga ana e sovietikëve për tu tërhequr nga qëllimet e tyre agresive.’

Ka disa eksperimente në diplomaci që nuk mund të provohen, sepse dështimi sjell risqe të pakthyeshme. Prandaj, udhëheqësit e SHBA-së dhe vendeve perëndimore nuk lejuan asnjë iniciativë të rëndësishme dhe gjatë procesit parandaluan një përpjekje serioze për të shfrytëzuar situatën pas vdekjes së Stalinit, duke ruajtur kohezionin e Aleancës së Atlantikut.

𝑺𝒉𝒕𝒆𝒕𝒂𝒓𝒊 𝒊 𝒎𝒂𝒅𝒉

Historia e Bermudës ishte shpresa e Churchill për një samit me Bashkimin Sovietik në vitin 1953. Presioni i tij për një Samit të tillë e caktoi Bermudën të mblidhej në maj, besimi i tij në takimet diplomatike kokë më kokë dhe me agjendë të hapur, rezultuan në një strukturë të keq-organizuar të konferencës, dhe çështja e bisedimeve me Rusinë u bë tema kryesore e takimit. Nuk është e vërtetë të thuhet se të gjithë të tjerët patën qëndrime negative rreth bisedimeve me Moskën: amerikanët, francezët dhe Minstria e Jashtme Britanike ishin të gjithë të gatshëm të mbanin bisedime me kusht me Rusinë. Por është e drejtë të thuhet se ata nuk prisnin ndonjë rezultat konstruktiv prej këtyre bisedimeve.

Besimi i Churchill tek bisedimet me rusët zgjati edhe përtej Bermudës, ndonëse nuk arriti ndonjë sukses. Pas prillit të vitit 1954, atij iu rizgjua besimi tek bisedimet me Moskën dhe në muajin qershor, në Shtetet e Bashkuara, ai u përpoq të bindte Presidentin Eisenhower dhe Sekretarin Dulles të vepronin edhe një herë. Përsëri, plani i tij e ndau aleancën perëndimore dhe Kabinetin Britanik – në korrik të 1954, Lord Salisbury kërcënoi të dorëhiqej mbi këtë çështje – dhe përsëri Churchill dështoi të organizonte bisedimet me drejtuesit sovietikë. Kur samiti i shumë-dëshiruar më në fund u arrit në Gjenevë, në korrik të vitit 1955, Winston Churchill nuk ishte më Kryeministër dhe ishte Eisenhower ai i cili ishte më optimisti për ‘frymën e Gjenevës’ dhe detantën – një optimizëm që nuk u mbështet nga ngjarjet që pasuan.

Mbledhja e Nivelit të Lartë e Gjenevës rezultoi të ishte shumë larg nga çfarë kishte propozuar Churchill. Në vend që të shqyrtonin shkaqet e tensionit, udhëheqësit pjesëmarës në mbledhje, vetëm sa përmendën cështjet që shpunë në Luftën e Ftohtë. Rendi i ditës luhatej midis përpjekjeve për të fituar pikë propagandistike dhe kërkesës për zgjidhjen e problemeve Lindje-Perëndim me një psokologji amatoreske.

Eisenhower dhe Dulles, me mjeshtëri dhe këmbëngulje, zhvlerësuan atë që kishte mbetur nga Shënimet e Stalinit për Paqen dhe thirrjet elokuente të Churchill për një mbledhje të nivelit të lartë, duke insistuar në zgjidhje specifike për probleme po ashtu specifike. Por, në fund ata arritën në konkluzionin se pritja që të ndodhte një ndryshim i brendshëm sovietik transmetonte një mesazh tepër të rreptë dhe se krijimi i pozitave alternative për bisedime mund të ishte tepër përçarës.

Në fakt, gjatë muajve të tij të fundit në detyrë, Kryeminstri dallonte fare pak në sipërfaqe me Eden dhe Eisenhower në lidhje me politikat e jashtme ndaj Bashkimit Sovietik. Madje, ishte vetë Churchill ai i cili nisi ti ofendonte më shumë krerët sovietikëgjatë kësaj periudhe. Në nëntor 1954, Churchill mbajti një fjalim në Woodford në të cilin ai deklaroi se ai kishte urdhëruar grumbullimin e armëve gjermane në fundin e luftës, me qëllimin për ti riarmatosur gjermanët për një luftë të re me Rusinë.

Si përfundim, shtrohet pyetja se mos ndoshta eksperienca e Churchill me propozimet për bisedime me Rusinë, arsye kryesore që e risolli në postin e kryeministrit në mesin e vitit 1953, ishte në vetvete indikatori më i qartë se ai duhet të kishte dhënë dorëheqjen si premieri britanik gjatë asaj kohe. Ai ishte i moshuar, i lodhur, duke u bërë më i sëmurë dita-ditës. Insistimi i tij për paqe me Rusinë e bëri të arrinte pikën e arrogancës, më shumë konfident sesa duhet mbi pushtetin dhe rëndësinë e tij, duke mos dëgjuar opinionet dhe këshillat e miqve dhe aleatëve të tij. Inistimi dhe arrogance e tij në ndjekje të qëllimit të tij e dobësuan argumentin e tij në Kabinetin Qeveritar, ku shumë anëtarë besonin se ai kishte shkelur disa konventa kushtetuese me veprimet e tij. Interesat e Churchill në detantë ishin të vërteta, por Kryeministri dukej sikur jetonte në të kaluarën, duke shpresuar të merrte pjesë në samite që vendosnin fatin e botës siç kishte bërë gjatë luftës, por tani ai nuk ishte në gjendje të përballej me problemet e shëndetit të tij të sëmurë me kundërshtimet e një shërbimi civil profesional, Kabinetin Qeveritar, dhe udhëheqësve të tjerë perëndimorë ndaj politikave të tij.

Por çfarë është më e rëndësishme në të gjitha ato përpjekjet e Winston Churchill, është se Kryeministri mbetej akoma një njeri i madh, duke ndjekur pa reshtur ide të mëdha kundër të gjitha gjasave, siç kishte bërë gjithmonë. Arroganca, vetëbesimi, dhe refuzimi për të ndjekur turmën nuk ishin gjëra të reja për të: ato ishin themelet e triumfeve të tij më madhështore. Në një farë mënyre, besimi i tij në diplomacinë mund të ketë marë shtytje nga dëshira për ti rijetuar ato triumfe, por nga ana tjetër, politikat e tij ishin një nisje dhe një frymë e re nga situata e pashpresë që ofronte Lufta e Ftohtë.

Madhështia mund të gjendet si në dështime ashtu edhe në arritje, dhe ndonëse diplomacia e Churchill me Bashkimin Sovietik gjatë periudhës 1951-1955 nuk e arriti qëllimin e saj, ajo nuk ia heq aspak vlerat e reputacionit të tij si një nga shtetarët më të mëdhenj në shekullin e 20-të.

Ismail Qemali, marrëdhëniet e tij me Italinë për Pavarësinë e Shqipërisë (në burimet arkivore diplomatike italiane)

Dr. Paulin Marku*

Ismail Qemali është ndër figurat kryesorë të veprimtarisë politike e organizative në fillim të shekullit XX. Ai nuk mbeti vetëm në suazën politike, por pati jehonë të madhe dhe në qarqet diplomatike. Ashtu si diplomatët e tjerë, edhe italianët interesoheshin për situatën në Perandorinë Osmane dhe për rrjedhojat e ngjarjeve në Ballkan, përfshirë dhe ato në viset shqiptare. Kancelaritë e huaja ndiqnin me interes zhvillimet politike të Portës së Larte si dhe të krerëve shqiptar.

Po ashtu, lëvizjet e Ismail Qemalit ndiqeshin me interes dhe nga autoritetet e larta të Stambollit dhe nga diplomacitë e huaja. Ai ishte një personalitet i rëndësishëm në procesin e gjatë dhe të vështirë të Pavarësisë së Shqipërisë. Italia ishte e interesuar për gjendjen e trazuar në Ballkan dhe për çështjen shqiptare. Në arkivin historik e diplomatik të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Italisë gjenden dokumente të rëndësishme për çështjen shqiptare. Aty ka të dhëna të shumta për situatën politike, ekonomike e kulturore të shqiptarëve. Dokumentet arkivore italiane hedhin dritë mbi lëvizjet dhe organizimin e shqiptarëve, me të dhëna të shumta në spektrin politik, ekonomik kulturor-shoqërore. Po ashtu, gjenden materiale të shumta për elitën politike të kohës në shërbim të lëvizjes kombëtare shqiptare. Një vend të rëndësishëm zënë edhe takimet politike e diplomatike gjatë periudhës së Pavarësisë së Shqipërisë dhe Konsolidimit të Shtetit Shqiptar, kryesuar nga Ismail Qemali.

Italia informohej në mënyrë të vazhdueshme nëpërmjet diplomatëve e bashkëpunëtoreve të tyre për lëvizjet e elitës shqiptare dhe për politikën e brendshme të Perandorisë Osmane. Ismail Qemali, ishte njëri prej tyre që mbronte interesat e popullit shqiptar brenda parlamentit në Stamboll dhe ishte një zë i fuqishëm në politik-bërje, ndaj ngjallte interes veprimtaria e tij. Rikthimi i tij në jetën aktive politike në vitin 1908, falë rivendosjes së kushtetutës dhe legjislacionit perandorak që detyronte Portën e Lartë të shpallte zgjedhjet parlamentare, shikohej pozitivisht nga shqiptaret dhe ndiqej me interes dhe nga diplomatët e huaj. Rikthimi i Ismail Qemalit në atdhe për të marrë besimin e shqiptarëve me votë, për në parlamentin e Stambollit duke bërë fushatë elektorale në zonën Berat-Vlore u ndjek me shumë interes dhe nga Italia. Ai, e priste prej kohësh shpalljen e kushtetutës perandorake dhe daljen e një amnistie të përgjithshme që i lejonte rikthimin në vendlindje. Në takimin e Ismail Qemalit me ambasadorin italian në Londër, San Giuliano, ndodhur në gusht të vitit 1908, pohonte për Ministrinë e Punëve të Jashtme të Italisë rreth bisedës së tyre.

San Giuliano shprehej se ishte diskutuar për çështjen konstitucionale dhe për situatën e shqiptarëve gegë e toske të cilët dëshirojnë kushtetutën, lirinë, rendin dhe progresin. Në njoftimin e tij, diplomati italian e përshkruan Ismail Qemalin si një burrë inteligjent shqiptar, që e njihte prej vitesh. Ai i kishte folur dhe për programin politik. Bëhet fjalë për vitin 1908 kur San Giuliano mbanë postin e krye-diplomatit italian në Londër që më vonë transferohet në Romë me detyrën Ministër i Jashtme i Italisë. Programi politik i Ismail Qemalit ishte i gjatë, ku përshkruante gjendjen në vilajetet shqiptare, projekt me mendim politik për të ardhmen. Në vitin 1908 shprehej se ishte për një “autonomi të gjere administrative në suazën e Perandorisë”, faktorizim i çështjes shqiptare në qarqet ndërkombëtare dhe mbrojtjen nga copëtimi i territoreve shqiptare, themelimin e disa shkollave shqipe dhe shtypjen e shpërndarjen e librave në gjuhen shqipe dhe i kërkonte ambasadorit që vendi i tij të investoje në mënyrë sekrete dhe sa më parë, si dhe investime të kapitalit të huaj. Ndërkohë që Ismail Qemali mbante mandatin e deputetit dhe qëndrimet e tij opozitare ishin publike, bashkë me një grup deputetësh shqiptar në parlamentin e Stambollit, ai vazhdonte të mbante kontakte me diplomatët e huaj dhe herë pas here vizitonte përfaqësues të ndryshëm në Evropë.

Ismail Qemali nuk arriti të fitonte mandatin e II-të, të deputetit në vitin 1912. Ai gjithsesi nuk e ndaloi veprimtarinë politiko-diplomatike nëpër kancelaritë Evropiane për të lobuar në mbrojtje të drejtave kombëtare të popullit shqiptarë dhe përpiqej që të bindte diplomacinë e Vjenës, Romës, Londrës, etj, se ishte në dobi jo vetëm të shqiptarëve, por edhe të Perandorisë Osmane dhe të Fuqive Evropiane që të njihen sa më parë kufijtë dhe t’i jepej autonomia Shqipërisë. Dokumentet italiane paraqesin veprimtarinë intensive me informacione dhe raporte diplomatike të shumta për takimet dhe udhëtimet e intelektualëve shqiptar.

Përfaqësuesit shqiptarë kishin kërkuar ndihmë dhe mbështetje tek qeveria italiane edhe para 1912 por me daljen e pranverës gjendja në Ballkan ishte e tensionuar dhe shqiptaret përpiqeshin të krijonin aleat në mbrojtje të interesave kombëtare shqiptare. Italia tregohej e kujdesshme në qëndrimet zyrtare, duke i konsideruar probleme të brendshme çështjen e shqiptarëve me Perandorinë Osmane, si dhe për shkak të konflikteve të hapura në Tripoli.

Në një takim që Ismail Qemali kishte zhvilluar me diplomatin italian Labia, ishte shprehur se shqiptarët kishin shpresuar shumë tek ata, por nuk kanë marrë ndihmë nga Italia. Ai i kërkonte konsullit italian, që të komunikonte me Romën zyrtare dhe t’ju shpërndante shqiptarëve një sasi të konsiderueshme armatimesh. Sipas dokumentit diplomatik, thuhet se I. Qemali e motivoi kërkesën e tij me argumentin se, shqiptarët do t’i përdorin armët vetëm për vetëmbrojtje dhe jo për kryengritje sepse i frikësohej rrezikut të ndonjë ndryshimi territorial në dëm të programit shqiptar, pasi Lufta Italo-Turke e kishte dobësuar Perandorinë Osmane. Në gjykimin e tij situata ishte sa premtuese aq edhe e rrezikshme për të ardhmen e Shqipërisë. Në përfundim të takimit, Labia i kishte thënë Ismail Beut se qeveria italiane ishte e gatshme që në rrugë ligjore të nxiste Perandorinë Osmane që të siguronte kushte sa më humane për shqiptarët dhe këtë do të vazhdojë ta bëjë edhe në të ardhmen, ndërsa për pajisjen e shqiptarëve me armë nga ana e Italisë, i kishte dhënë një përgjigje negative. Sipas diplomatit ndihma e Italisë do të shkaktonte trazira të mëdha dhe do të jepte pretekste për interpretime Portës së Lartë.

Ai e këshillonte Ismail Qemalin që shqiptarët duhet të qëndrojnë të qetë dhe të evitojnë lëvizjet kryengritëse.

Citoj dokumentin e diplomatit italian, Labia dërguar Ministrisë së Jashtme të Italisë për takimin e zhvilluar me Ismail Qemalin, i klasifikuar telegram i rezervuar, nr. 230, nga Korfuzi, më 2 maj 1912: “Kam patur mbrëmë një intervistë me Ismail Qemal Beun. Në përfundim, pas të njëjtave deklarata dashamirëse kundrejt Italisë, ai shtoi se shqiptarët nuk kanë marrë deri më tani ndihmat e mëdha që prisnin prej saj. Ai më përsëriti se i kishte paraqitur Shkëlqesisë së Tij Markezit Imperiali, ambasadori ynë në Londër, kërkesën se meqë situata e vështirë në Turqi mund të sillte ndryshime territoriale në dëm të programit shqiptar gjatë dhe pas luftës italo-turke, Italia t’u shpërndante shqiptarëve një sasi të madhe armësh (nga ato të skartuarat e ushtrisë).” Por përgjigja ishte tepër diplomatike dhe e matur. Labia e falënderoi për ndjenjat në favor të Italisë, dhe ju përgjigja se, ishte në dijeni, se qeveria italiane ka bërë gjithmonë gjithçka ne mënyrë ligjore që të nxisë qeverinë osmane t’u siguronte kushte sa më humane shqiptarëve, dhe këtë do vazhdonte ta bënte me një interes të madh.

Diplomati italian pohonte nuk është e mundur të vendoset shpërndarja e armëve pasi kjo mund të krijojë pavarësisht gjithçkaje, një situatë të rrezikshme. Për më tepër elementë trazues shqiptarë nuk janë të gjithë të disiplinuar dhe të bindur. Ë shpërndarja e armëve nga ana e Italisë (që do merrej vesh shumë shpejt) do të jepte padyshim pretekste për interpretime dhe komente false dhe të rrezikshme.

Në qarqet diplomatike italiane situata në viset shqiptare konsiderohej shqetësuese. Këtë e konfirmonte një tjetër diplomat i Italisë nga Athina. Ambasadori pohonte se shqiptaret po bëjnë përpjekje për të siguruar armatime për popullatën. Në vazhdimësi të rendimit të situatës të shqiptarëve përpjekjet për të kërkuar ndihma dhe bashkëpunim me Italinë ishin të vazhdueshme të Ismail Qemalit. Këtë e konfirmon ambasadori italian në Paris nëpërmjet telegramit të tij, dërguar ministrit të Jashtëm San Giuliano, emërtuar, I rezervuar nr. 1564, telegram nr. 670. Në atë takim, Ismail Qemali kishte kërkuar ndihma nga Italia sepse revolta ishte në rritje dhe situata mund të përshkallëzohej dhe për pasoje rrjedhat e ngjarjeve mund të ndryshonin. Citoj: “Qemal Beu u përqendrua në lëvizjen aktuale shqiptare, duke u përpjekur që të marrë një ndihmë nga qeveria italiane. Sipas tij, revolta aktuale është e paracaktuar që të zgjerohet dhe të ketë ndikim të madh në qeverinë qendrore të Kostandinopojës aq sa të ndryshojë rrjedhën e ngjarjeve. Pavarësisht se Aloisi i kishte paraqitur deklaratat e përsëritura të Italisë për Ballkanin, Ismail Qemali ka këmbëngulur, duke treguar se ndërhyrja e Italisë mund të sillte një ndryshim të favorshëm për përfundimin e veprimeve ushtarake. Ai nuk kishte besim te udhëtimi i ministrit të Brendshëm Osman, Haxhi Adil beu për të kryer reforma në Shqipëri.”

Por, shpërthimi i kryengritjes së përgjithshme në vitin 1912 nxori në pah disa aspekte të rëndësishme të gjendjes së dobësuar të Perandorisë Otomane, shfaqjen haptazi për realizimin e qëllimit të shqiptarëve, si dhe nxjerrjen në pah të synimeve të fqinjëve ballkanik në dëm të tokave shqiptare.

Diplomacia italiane edhe pse në dijeni të ngjarjeve që ndodhnin në Shqipëri, ajo ishte shumë e kujdesshme në deklaratat zyrtare për situatën e rënduar në këto vilajete, madje evitonte të ndërhynte në punët e brendshme të Perandorisë. Qëndrimet zyrtare ishin për mos të hapur probleme të tjera me Stambollin si dhe për të mos ngjallur rivalitet me Austro-Hungarinë. Në komunikimet telegrafike që kishte patur ministri i Jashtëm i Italisë me diplomate italian, ai ishte shprehur se vendi i tij ishte në dijeni të trazirave që po ndodhnin dhe nuk mbështeste situatën e rënduar dhe masat e ashpra që po ndërmerrte ekspedita osmane në viset shqiptare. Italia pati edhe qëndrime jo zyrtare për përkrahjen e çështjes shqiptare, të cilat ishin iniciuar nga njerëz të pushtetshëm. Siç ishte rasti i vitit 1911 kur në Romë u themelua komiteti me lëvizjen “Pro Albania”, nën kryesinë e Ettore Ferrarit, që mbante postin e kryetarit të partisë Republikane. Komiteti u mbështet edhe nga i mirënjohuri Riciotti Garibaldi. Ai ishte edhe ndër nismëtarët që organizoi ekspeditën prej 500 vullnetarësh garibaldianë për t’u ardhur në ndihmë çetave shqiptare. Vullnetarët që do të niseshin nga vendi fqinj do t’i priste juristi arbëresh Terenc Toçi që ndodhej në Shqipëri, por në momentin e fundit kjo lëvizje u pengua nga qeveria italiane. Roma zyrtare deklaronte zyrtarisht se hiqte dorë nga lëvizja pasi dëmtonte interesat e politikes së jashtme të Italisë.

Tentativat e udhëheqësve shqiptarë për të siguruar ndihmë tek qeveria italiane ishin të vazhdueshme, por ato nuk përmbushen pritshmëritë e shqiptarëve. Ismail Qemali qe në marrëdhënie të mira me italo-shqiptaret. Ai kishte vizituar disa here komunitetin shqiptar në Itali. Edhe kur ishte pyetur në vitin 1907 nëse politika italiane përputhej me programin e popullit shqiptar, Ismail Qemali nuk kishte ngurruar të përgjigjej në mënyrë pohuese. Udhëtimet e Ismail Qemalit u shtuan në vjeshte të vitit 1912. Më 26 tetor 1912 Ismail Qemali niset nga Stambolli për në Bukuresht. Ai së bashku me Luigj Gurakuqin, e të tjerë prijës organizuan emigracionin shqiptar në Bukuresht, të cilët vendosen përgatitjen e një kongresi kombëtar shqiptar.

Gjithashtu, vendosen të dërgojnë telegrame në çdo cep të Shqipërisë se kishte ardhur koha që të realizohen aspiratat kombëtare. Pas takimit në Bukuresht, Ismail Qemali shkoi në Vjenë nga ku i dergoi edhe telegramin të birit rreth të ardhmes së Shqipërisë dhe të bënte të njohur lajmin e mirë në të gjitha anët e vendit. Biseda me Berchtoldin në Budapest, me miratimin e pikëpamjeve mbi çështjen kombëtare shqiptare, me përkrahjen gjithashtu edhe prej Italisë, Ismail Qemali u nis për Trieste ku e prisnin një grup shqiptarësh për t’u kthyer së bashku në Shqipëri. Më 28 nëntor 1912 u mblodh një asamble kombëtare, kryesuar nga Ismail Qemali dhe u shpall Pavarësia e Shqipërisë dhe u formua qeveria e përkohshme. Menjëherë u njoftuan me telegram Fuqitë e Mëdha për Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.

Telegrami i kryetarit të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës, Ismail Qemali, i datës 28 nëntor 1912, drejtuar Ministrive së Punëve të Jashtme të Italisë, Austro-Hungarisë, Francës, Gjermanisë, Rusisë dhe Britanisë së Madhe, me anë të cilit njoftonte për Shpalljen e Pavarësisë Kombëtare dhe kërkonte njohjen zyrtare nga ana e tyre.

Ndonëse shqiptarët nuk gjeten mbështetjen e pretenduar tek Italia, akti politik i Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë shënon fundin e procesit të komb-formimit modern te shqiptarët dhe i hap udhë procesit të ngritjes së shtetit shqiptar me mbështetjen kryesisht të Austro-Hungarisë dhe me përkrahjen e Italisë.

*Ribotim.

Nga Frank Shkreli

Marco Rubio, (53-vjeç) ish-Senatori republikan nga shteti Florida, jo krejt i panjohur për lexuesit — një yll i ri i Partisë Republikane të Amerikës për më shumë se një dekadë tani, përflitej për do kohë se do emërohej në ndonjë detyrë të lartë në mandatin e dytë të Administratës së Presdentit Donald Trump, megjithse kishte ssfiduar Z. Trump në fushatën e përzgjedhjes së kandidatit republikan për president 

—Frank Shkreli: Senatori Republikan antikomunist Marco Rubio në krye të Diplomacisë Amerikane? | Gazeta Telegraf

—Frank Shkreli/ Një yll i ri i partisë Republikane në SHBA? | Gazeta Telegraf – 

Ashtu edhe ndodhi, parashikimet u bënë realitet. Dy muaj më parë, Presidenti i zgjedhur Donald Trump e emëroi ish-Senatorin Marco Rubio në detyrën e Sekretarit të Shtetit – në krye të diplomacisë amerikane për katër vitet e ardhëshëm. Të hënën, menjëherë, pas betimit të Donald Trump në mandatin e dytë presidencial në Shtëpinë e Bardhë, Dhoma e plotë e Senatit amerikan, me vota unanime (99-0) konfirmoi emërimin e Z. Rubio në krye të Departamentit Amerikan të Shtetit (DASH), ndërsa ditën e të martë ai bëri betimin në detyrën e re para Zevendës-presidentit J. D. Vance, duke u bërë kështu anëtari i parë i kabinetit të Zotit Trump në administratën e tij të dytë.  Sekretari i Shtetit, i emëruar nga Presidenti dhe me miratimin e Senatit, është këshilltari kryesor i Presidentit për politikën e jashtme. Me ndihmën e 80-mijë diplomatëve dhe nëpunsve të tjerë të DASH — të vendosur në Washington dhe në ambasadat amerikane anë e mbanë botës — Sekretari i Shtetit zbaton vizionin e politikës së jashtme të Presidentit.  Si ë tillë, këtë vizion, Kryediplomati i ri amerikan, Zoti Marco Rubio e njoftoi, publikisht, para Komisionit të Senatit për Punët e Jashtme, javën e kaluar  Opening Remarks by Secretary of State-designate Marco Rubio Before the Senate Foreign Relations Committee – United States Department of State,  angazhimin e tij për një politikë të jashtme të përqendruar tek interesat kombëtare të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Duke folur në hollësi mbi sfidat kryesore të politikës së jashtme nga këpndveshtrimi I tij dhe administratës Trump, përfshirë kërcënimet nga Partia Komuniste Kineze, imigracioni në masë dhe konfliktet anë e mbanë botës, ndërsa paralajmëroi gjithashtu edhe për diktatorët në Moskë, Teheran e Phenian, që shkaktojnë destabilitet në botë.

Por, “Përfundimisht”, theksoi Z. Rubio, për administratën e Presidentit Trump, “përparësia numër një e Departamentit të Shtetit është interesi i Shteteve të Bashkuara të Amerikës”, duke shtuar se. “Udhëzimi që ai (Presidenti Trump) ka përcaktuar për politikën e jashtme, është i qartë”, nënvijoi ai para Komisionit të Senatit për Punët e Jashtme. “Çdo dollar që shpenzojmë, çdo program që ne financojmë, çdo politikë që ne ndjekim, duhet të justifikohet duke iu përgjigjur këtyre tre pyetjeve:

A e bën Amerikën më të sigurt?

A e bën Amerikën më të fortë?

Dhe, a e bën Amerikën më të begatë?”

Z. Marco Rubio e zhdërvjelloi këtë ide disi më gjerësisht para Komisionit të Senatit të Punëve të Jashtme të mërkurën e kaluar:  “Të jesh i kujdesshëm në përpilimin e politikës së jashtme nuk do të thotë braktisje të vlerave tona. Por, s’do mend se ndërsa ne mbetemi kombi më i pasur dhe më i fuqishëm në botë, pasuria jonë nuk ka qenë kurrë e pakufizuar dhe forca jonë nuk ka qenë kurrë e pafund. Vendosja e interesit tonë thelbësor kombëtar, mbi të gjith tjerat, nuk është izolacionizëm; por është kuptimi i arsyeshëm se një politikë e jashtme e përqendruar në interesin tonë kombëtar nuk është ndonjë relikë e vjetëruar. Që nga shfaqja e shtetit-komb modern, mbi dy shekuj më parë, vendet kanë vepruar bazuar në atë që ata e perceptojnë si interesin e tyre kryesor kombëtar – kjo ka qenë normë, jo përjashtim. Dhe për vendin tonë, vendosja e interesit të Amerikës dhe e amerikanëve, mbi gjithçka tjetër, nuk ka qenë kurrë më e rëndësishme apo më e nevojshme se sa është sot. Sepse në fund të fundit, si mundet Amerika të promovojë sot kauzën e paqës në botë, nëqoftse nuk është vet e sigurt brenda kufijve të saj? Çfarë dobie ka Amerika për aleatët tanë nëse nuk është e fortë, për veten? Dhe si mund t’i japë fund Amerika vuajtjeve të fëmijëve të Zotit, anembanë botës, nëse, së pari, nuk është e begatë këtu ku jetojmë, në vendin tonë?”, theksoi ndër të tjera Marco Rubio, para Komisionit të Senatit për Punët e Jashtme.

Gjënë e parë që ai bëri ditën e martë, Sekretari i Shteteit Marco Rubio vajti në ndërtesën e Departamentit Amerikan të Shtetit për tu prezantuar dhe për të shprehur mirënjohjen për diplomatët amerikanë që shërbejnë në Washington dhe

anë e mbanë botës. Sekretari Rubio paralajmëroi, me atë rast se, po, “do ketë ndryshime por, ndryshimet nuk kanë për qëllim të dëmtojnë njeri, as të ndëshkohet ndokush”.

Gjatë seancës së miratimit në detyrën e tij të re, të mërkurën e kaluar, para Komisionit të Senatit për Punët e Jashtme dhe në fjalimin që mbajti në Departamentin Amerikan të Shtetit në Washington, Sekretari Rubio, i lindur në Amerikë, por me prindër nga Kuba – foli për familjen e tij dhe prindërit e tij të arratisur nga Kuba në vitin 1956, të cilët, sipas tij, erdhën në këtë vend pa asgjë, por vetëm me një ëndërrë, për një jetë më të mirë, tha Z. Rubio. Kjo ditë, shtoi ai, më kujton se ishin, prindërit e mi, të cilët nuk janë më me ne, ata të cilët përgatitën rrugën që më solli mua këtu ku jam sot. Falë atyre, nenvijoi ai, “unë kam pasur privilegjin që të kem lindur në vendin më të madhërishëm në historinë e botës”. Përveç mirënjohjes për prindërit dhe familjen e tij, Sekretari i ri i Shtetit – ndryshe nga shumë para-ardhës tij tij –në prak të fillimit të detyrës së re në krye të diplomacisë amerikane — falënderoi të Madhin Zot për bekimet që i ka akorduar atij në jetën e vet.

“Besimi im është kritik dhe është diçka në të cilën do të mbështetem dhe do të mbështetem shumë në muajt në vijim. Në një botë të trazuar – ne jemi thirrur të promovojmë kauzën e paqes dhe të mirën e përbashkët. Kjo detyrë është bërë më e vështirë se kurrë”. Si përfundim, vazhdoi Sekretari i Shtetit Rubio, “Unë do të mbështetem shumë në besimin tim dhe do të lutem për bekimet e Zotit, që ai të më japë forcën, mençurinë dhe guximin për të bërë atë që është e drejtë, në këto momente të vështira”, është shprehur Z. Rubio.

Në fjalimin e tij para Komisionit të Senatit për Punët e Jashtme, Z. Rubio vlerësoi se, me fundin e luftës së ftohët dhe me triumfin e demokracive perendimore mbi komunizmim, në Amerikë u krijua njëfarë konsensusi politik nga të dy partitë kryesore se, “Tani kishim arrijtur në fund të historisë”, siç u shpreh ai. “Se të gjitha kombet e botës tani do të bëheshin anëtarë të demokracisë të udhëhequr nga vendet perëndimore demokratrike. Se një politikë e jashtme që i shërbente interesit kombëtar, tani mund të zëvendësohej me një politikë që do t’i shërbente rendit të ri liberal botëror. Me besimin se i gjithë njerëzimi tani ishte i destinuar të braktiste sovranitetin dhe identitetin kombëtar dhe në vend të kësaj do të krijohej një familje e madhe njerëzore dhe të gjithë do bëheshin qytetarë të botës. Kjo nuk ishte, thjesht, një fantazi. Tani ne e dimë se ishte një mashtrim i rrezikshëm”, ka thenë Z. Marco Rubio në dëshminë e tij para Komisionit të Senatit për Punët e Jashtme, të mërkurën që kaloi, duke shpjeguar përparësitë e politikës së jashtme të administratës së Presidentit Trump.

Ndërkaq, Z. Rubio paralajmëroi mbi “krizën historike të migracionit” në masë, jo vetëm në Amerikë por anë e mbanë botës, që sipas tij, është një krizë që po kërcënon të destabilizojë shoqëritë dhe qeveritë e ndryshme në botë. Ndërkohë, që sipas tij, anë e mbanë botës perëndimore, “qeveritë tani censurojnë e madje ndjekin penalisht kundërshtarët e mbrendshëm politikë”, është shprehur Rubio.

Prandaj, “8 dekada më vonë, neve na kërkohet edhe njëherë që të krijojmë një botë të lirë nga kaosi aktual në botë, ndonëse kjo nuk do të jetë e lehtë. Një gjë e tillë do jetë e pamundur pa një Amerikë që beson në vetvete dhe që angazhohet në botë, duke vendosur, edhe njëherë, interesat tona themelore kombëtare, mbi çdo gjë tjetër”, theksoi Rubio, duke u mbështetur edhe në mandatin e dhenë administratës Trump nga zgjedhsit amerikanë:  “Ata duan një Amerikë të fortë – një Amerikë të fortë dhe të angazhuar me botën, një Amerikë me një objektiv të qartë për të promovuar paqën në botë dhe sigurinë e begatinë në vendin tonë, Amerikën… Një premtim i dhenë, një premtim i mbajtur që do jetë thelbi i misionit të Departamentit Amerikan të Shtetit”, ka thenë Z Rubio në fund të dëshmisë së tij para antarëve të Komisionit të Senatit që merret me Punët e Jashtme të Amerikës.

Duke reflektuar mbi fjalët e Sekretarit të ri të Shtetit, Z. Marco Rubio, drejtuar Senatit, punonjësve dhe diplomatëve amerikanë në Washington dhe anë e mbanë botës, është e pamundur të heq nga mendja aktualitetin e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane në përgjithsi dhe ato midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara, në veçanti.  Sa i përket marrëdhënieve Tiranë-Washington, nuk e di se ç’të them, në këtë ndërrim të administratave në Washington. Nuk besoj se e ekzagjeroj kur them se ato vazhdojnë të jenë në nivelin më të ulët në këto tri dekada, ndoshta me përjashtim të vitit 1997. Frank Shkreli: Thikë m’u në zemër të marrëdhënieve shqiptaro-amerikane!     | Gazeta Telegraf  Më duket si një ftohje e shëmtuar në marrëdhëniet midis dy vendeve tona — një pauzë e pashpjegueshme në marrëdhëniet dy-palëshe! Për mua, dikush ka vepruar sistematikisht dhe në mënyrë djallëzore që të sillnin marrëdhëniet shqiptaro-amerikane në këtë pikë dëshpërimi, pas aq shumë përpjekjesh për t’i vendosur ato në nivelin që duhej dhe që meritonin, historikisht. Kush dhe pse?! Keqëbërsit, kurrë mos bëfshin hajër!  Në pikën më të ulët ku janë sot – duke e goditur rëndë gjënë më të mirë, për shumë shqiptarë kudo në botë – rivendosjen e marrdhënieve të Shqipërisë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës 35-vjet më parë – pas pothuaj një gjysëm shekulli komunizëm.  Sidoqoftë, presim dhe shpresojmë që marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara të nxirren nga absurditeti aktual dhe të sillen në normalitetin diplomatik, ashtu siç u ka hije dy kombeve, historikisht, mike. 

Fjalët e Sekretarit të Shtetit mbi vizionin e politikës së jashtme të administratës së Presidentit Trump janë të qarta. Se si dhe nëse ai vizion do mund të shëndërrohet në një realitet më të mirë për Shtetet e Bashkuara, për marrëdhënie më të mira midis Shqipërisë dhe Amerikës-Kosovës dhe Amerikës dhe për një Amerikë më të fortë, më të sigurt, apo më të begatë dhe për një botë në paqe – atëherë kjo mbetet për tu parë, në muajt dhe vitet e ardhëshme.

Zoti e bekoftë Amerikën dhe Kombin shqiptar në këtë kohë të vështirë!

Presidentja e Republikës së Kosovës ishte ndër udhëheqsit e parë ndërkombëtarë që, në emër të popullit të Kosovës, dërgoi urimet e saj Sekretarit të ri të Shtetit (DASH), Z. Marco Rubio për detyrën e re në krye të diplomacisë amerikane. “Kosova pret me padurim të bashkpunojë me ju për fuqizimin e alancës tonë të fortë dhe për promovimin e vlerave tona të përbashkëta, përball sfidave të kohës në të cilën jetojmë”, shkruan e para e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani në urimin e saj drejtuar Sekretarit amerikan të Shtetit me rastin e fillimit të punës në krye të diplomacisë amerikane në administratën e Presidentit Donald Trump. *Foto nga një takim i para disa muajve i Presidentes së Kosovës me Senatorin Marco Rubio në zyrën e tij në Kongres.

Besim Ndregjoni/

Një lajm i gëzuar në fundvitit 2024 erdhi nga shteti i lirisë dhe demokracisë nga Amerika. Para pak ditësh Kongresi Amerikan me shumicë votash miratoi Rezolutën H.R. 5349, akti vendimtar për mësimin e së vërtetës rreth komunizmit në shkollat amerikane. Në shkollat shqiptare diktatori që vrau elitën shqiptare njihet si udhëheqës i Luftës së Dytë Botërore. Akti vendimtar kaloi me shumicë vote në numrin 327 po dhe 62 jo. Në këtë kurikulum mendohet se do të përfshihet edhe tragjedia shqiptare e rreth 46 vjet të diktaturës komuniste. Kjo rezolutë u përgatit nga kongresistja Maria Elvira Salazar, republikane e Floridës dhe u përkrah nga 27 kolegë e saj”. Komunizmi është një nga ideologjitë politike më shkatërruese që bota ka parë ndonjëherë, – tha kongresistja Salazar duke folur në Kapitol Hill – mësimi rreth së vërtetës së komunizmit – tha ajo – është e rëndësishme, sepse të rinjtë tanë duhet të kujtojnë krimet e komunistëve, përfshirë ato që u janë shkaktuar zgjedhësve të mi dhe familjarëve të tyre në diskritin 27 të Floridës (kubanez, kinez, shqiptar, rusë, venezulianë e të tjerë) projektrezoluta thotë se mbi 100.000.000 njerëz kanë vdekur për shkak të trashëgimisë tragjike të komunizmit. Studentët amerikanë meritojnë të dinë të vërtetën.

Po studentët shqiptarë, kur do ta mësojnë të vërteten e komunizmit. Akti vendimtar i mësimdhënies së komunizmit do të ndihmojë për të korrigjuar këtë gabim, ndërsa ne punojmë për ta fshirë këtë ideologji të ligë në heqjen e saj prej hirit të historisë. Së bashku, ne mund të kujtojmë viktimat dhe të qëndrojmë në anën e duhur të historisë. Të dy përfaqësuesit e Kongresit, si demokratët edhe republikanët u shprehën: “Të sigurohemi që të rinjtë e Amerikës dhe gjeneratat e ardhshme e udhëheqësve të kuptojnë plotësisht rëndësinë e lirisë dhe demokracisë në Shtetet e Bashkuara, është jetike”. Po Shqipëria, kur do ta bëjë një gjë të tillë? Kur do t’i kujtojë viktimat e komunizmit enverist zyrtarisht dhe kur do t’i dënojë krimet e komunizmit?! Shembulli nga Shtetet e Bashkuara të iniciatores kongresistes Maria Elvira Salazar është një mësim për deputetet shqiptarë që të bëjnë ligje për votuesit dhe jo ligje për të rritur rrogat e tyre, politika dhe institucionet shqiptare përpara kësaj rezolute duhet të turpërohen për sjelljen e tyre 35-vjeçare ndaj antikomunistëve shqiptarë. Të turpëroheni ju, politikanë dhe drejtues të shtetit shqiptar, se keni 35 vite që s’keni kërkuar falje për këto krime makabre që iu kanë ndodhur antikomunistëve shqiptarë.

Në emër të 6000 familjarëve të të zhdukurve shqiptarë nga Partia Komuniste, të 917 mijë viteve burg të 34.000 të burgosurve politikë, të 100.000 familje të internuarve e dëbuar politikë, falënderojmë përzemërsisht kongresisten Maria Elvira Salazar, republikane e Floridës për këtë ligj sa njerëzor, edhe ndërkombëtar. Falënderojmë e solidarizohemi me Kongresin amerikan, duke i shprehur mirënjohjen tonë për këtë rezolutë që i shërben paqes dhe dënimit të krimeve të komunizmit. Nisur nga ky lajm i gëzuar për mbarë komunitetin antikomunist shqiptar, që përballoi vuajtjet dhe torturat çnjerëzore të xhelatëve komuniste, Unioni Mbarëkombëtar Integrimit të Burgosurve dhe të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë duke luftuar heshtjen vrastare të politikanëve shqiptarë ndaj krimeve të komunizmit dhe glorifikimit e ideologjisë komuniste në ndërtimin e sistemit demokratik nga politika 35-vjeçare ndaj këtij krimi më 20 janar i bëri një thirrje kombëtare parlamentit shqiptar, duke ua dorëzuar të gjithë deputeteve të këtij parlamenti thirrjen tonë në fillimin e sesionit të ri parlamentar që t’i bashkohen kësaj rezolute të Kongresit Amerikan dhe të dënojnë krimet e komunizmit, t’ju kërkojnë falje për heshtjen e tri dekadave që kanë bërë ndaj bashkëkombësve të vet, duke mos i dënuar këto krime.

Thirrjen tonë kombëtare po e bëjmë publike para shqiptarëve dhe të dënojmë heshtjen makabre të këtyre politikanëve të paskrupullt, që e kanë kthyer demokracinë në një sistem korrupsioni e shkatërrimin e institucioneve të shtetit shqiptar. Thirrja e jonë është një kambanë alarmi që këta politikanë ligjvënës të luftojnë e të dënojnë krimet e komunizmit që të mos kemi prishje të ekuilibrave të shoqërisë, se prishja e ekuilibrave në një shoqëri e çon popullin drejt konfliktit e urrejtjes. Detyrimi ligjor për t’i dënuar krimet është kushtetues dhe kombëtar. Çdo heshtje ndaj krimit komunist, siç keni bërë gjatë këtyre tri dekadave, iu ngarkon dhe iu bën bashkëfajtorë me krimin e kriminelin. Ne presim që Kuvendi i Shqipërisë si organi ma i lartë i shtetit shqiptar si republikë parlamentare t’i bashkohet rezolutës së Kongresit amerikan për t’i edukuar brezat e ardhshëm me paqe e me urrejtje ndaj krimit.

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani së bashku me ambasadorët e akredituar në Republikën e Kosovës, kanë bërë homazhe te varri i Presidentit historik, Dr. Ibrahim Rugova, në 19-vjetorin e ndarjes nga jeta. Postimi i plotë i Presidentes Osmani: “Me krenari dhe respekt të thellë, bashkë me përfaqësues të korit diplomatik, bëmë homazhe në nderim të Presidentit historik, Dr. Ibrahim Rugova, njeriut që udhëhoqi popullin e Kosovës në rrugën drejt lirisë dhe pavarësisë. Ati themeltar shquhej për vizionin e tij largpamës për një Kosovë të lirë, të pavarur, demokratike dhe të integruar në familjen euroatlantike. Ai mbetet simbol i paqes e lirisë, ndaj lavdia e tij është e përhershme”!

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani në përvjetorin e ndarjes nga jeta të presidentit historik, dr.Ibrahim Rugova, ka vizituar familjen e tij. Presidentja Osmani ka shkruar: “Kujtimi për presidentin historik, dr.Ibrahim Rugova, nuk është vetëm histori, por busulla jonë nacionale. Në përvjetorin e ndarjes së tij nga jeta, vizitova familjen e tij, në të cilën edhe më shumë e kuptojmë madhështinë dhe urtësinë me të cilën ai ndërtoi vizionin që na frymëzoi ne dhe do t’i frymëzojë brezat që vijnë për dashurinë e pakusht ndaj Kosovës”.