Zyra e Shtypit (AALEA)/

Shoqata Shqiptaro-Amerikane e Zbatimit të Ligjit (AALEA) festoi 5-vjetorin e saj me një natë gala ku shpërndau dhe çmimet e saj vjetore, duke nderuar përkushtimin, shërbimin dhe angazhimin e anëtarëve dhe mbështetësve të saj. Ngjarja ishte një dëshmi e arritjeve të organizatës dhe e përpjekjeve të palodhura të drejtuesve të saj për të celebruar arritjet e komuniteti profesional të shqiptaro-amerikanëve në fushën e ligjit dhe për të rritur bashkëpunimin ndërmjet institucioneve të Shqipërisë dhe të Kosovës me homologët e tyre në SHBA.

“Sonte ne festojmë jo vetëm arritjet e organizatës sonë por edhe përkushtimin, shërbimin dhe përkushtimin e të gjithë atyre që kanë kontribuar në suksesin tonë”, theksoi Elton Shametaj, themeluesi dhe kryetari i shoqatës.

Nata ishte gjithashtu një rast për të vlerësuar kontributet shembullore të disa të nderuarve. Olta Bejleri Segura u vlerësua me çmimin AALEA Gruaja e Vitit. Bejleri Segura, një Ndihmës Prokurore e SHBA që nga viti 2021, ka qenë një burim krenarie për komunitetin shqiptaro-amerikan, për sukseset e shumta në fushën e saj profesionale, duke marrë vlerësimin e mjaft drejtuesve të lartë amerikanë në Departamentin e Drejtësisë.

Ndihmës shefi Joseph M. Gulotta mori çmimin AALEA Njeriu i Vitit për përpjekjet e tij proaktive për të trajtuar dhunën me armë në Staten Island. Ndërkohë, gjyqtari i nderuar Thomas Quinones u vlerësua me çmimin AALEA të Lidershipit për rolin e tij pionier si gjyqtari i parë hispanik në stolin e gjykatës së qytetit Yonkers.

Te ndëruarit e tjerë të mbrëmjes ishin Kapiteni Luigi Carrubba, i cili mori Çmimin e Shërbimit Komunitar AALEA; Selim Celmeta me Çmimin e Togerit të Shquar të Vitit; Rreshterja Romina Cekani; Detektivi Dritan Lazami; si dhe Aleksandër Nilaj, i nderuar për punën e tij bamirëse nëpërmjet Shoqatës Shqiptaro-Amerikane të Dorës së Hapur.

Në celebrim mori pjesë dhe Ambasadorja Suela Janina, përfaqësuesja e Shqipërisë në Organizatën e Kombeve të Bashkuara. Njëkohësisht, një përshëndetje të veçantë erdhi nga Rabini Mendy Mircznik, presidenti i Këshillit të Organizatave Hebraike në Staten Island. Rabini Mircznik vlerësoi punën e Shametaj dhe të gjithë zbatuesve të ligjit shqiptaro-amerikanë, të cilët kontribuojnë në komunitet dhe në shoqërinë e gjerë amerikane.

Veprimtaria vlerësoi gjithashtu kontributet e anëtarëve të tjerë kryesorë të AALEA, duke përfshirë Zëvendëskryetarin Belis Krisafi, Drejtorin e Operacioneve dhe Thesarit Altin Celoaliaj, Sekretarin Selim Celmeta, Rreshterin e Armëve Adem Sela, Dr. Bahri Ceka, Dr. Imam Tahir Kukaj, si dhe Bordin Kombëtar të Administrimit.

AALEA është një organizatë kombëtare jofitimprurëse me mbi 800 anëtarë nga agjenci të ndryshme të zbatimit të ligjit në të gjithë Shtetet e Bashkuara. Misioni i organizatës është të nxisë lidhje më të forta midis komunitetit shqiptaro-amerikan dhe forcave të zbatimit të ligjit nëpërmjet shërbimit dhe rrjetëzimit në komunitet.

Duke shfrytëzuar aksesin e lidershipit dhe anëtarëve të saj aktivë, shoqata ka ndërtuar ura me Policinë e Shtetit Shqiptar, Policinë e Kosovës dhe departamente të ndryshme të zbatimit të ligjit në SHBA, duke nxitur bashkëpunimin dhe shkëmbimin e përvojave.

Kryetari i Vatrës Dr. Elmi Berisha vlerësoi punën e oficerëve shqiptarë, çmoi organizimet e shoqatës dhe i garantoi për mbështetjen e Vatrës në të gjitha aktivitetet kombëtare e komunitare.

U çel në mjediset e kishës së Shën Gjergjit “Noli Film Festival” , i pari festival i filmit shqiptar në Boston.

Nga Fuat Memelli

Kishte ditë që shqiptaro-amerikanët që jetojnë në Boston dhe qytetet rreth tij, e prisnin nisjen e këtij festivali. Dega e Vatrës në Boston prej ditësh kishte njoftuar për këtë ngjarje të rëndësishme. Dhe ja kjo ditë erdhi. Çelja e festivalit u bë dje datë 31 maj në kopshtin e bukur të kishës së Shën Gjergjit. Pjesëmarrësit kishin ardhur jo vetëm nga Bostoni por edhe qytete të tjerë si Usteri, New Yorku e deri nga Washingtoni. Festivali organizohet nga Kisha e Shën Gjergjit, “Sojli Art Productions” dhe “90 Productions”. Drejtori artistik i festivalit, Bujar Alimani, na thotë se për këtë festival janë zgjedhur 27 filma me autorë nga Shqipëria, Kosova e dhe Maqedonia e Veriut. Në festival do paraqiten filma artistikë, dokumentarë, filma të shkurtër si dhe të animuar. Kjo është një festë e filmit shqiptar. Qëllimi ishte që t’i sjellim emigrantëve shqiptarë të Bostonit e më gjerë, krijime të artistëve tanë, të takojmë njëri-tjetrin , të shmallemi, të bisedojmë e të mendojmë edhe për festivale të tjerë në Boston. Juria përbëhet nga 9 anëtarë, personalitete të filmit e artit shqiptar si: Astrit Çerma i cili është edhe kryetar jurie, Jul Nënshati, Valentin Veizi, Mariza Ikonomi, Arben Dervishi, Bashkim Braho, Dhimitër Demiraj, Andis Gjoni dhe Nensi Bregu Karanxha. Pas çeljes së festivalit, të pranishmit i përshëndeti ambasadori i Shqipërisë në Amerikë, Ervin Bushati. Ndër të tjera ai theksoi se në këtë vend ku jemi mbledhur te kisha e Shën Gjergjit, ne ndjejmë shpirtin e Nolit. Ky na duket si një vend i shenjtë. Me Bostonin dhe me këtë kishë, është e lidhur në mënyrë të veçantë jeta dhe vepra e Nolit. Përshëndeti gjithashtu këshilltari bashkiak për zonën e Bostonit të jugut, Edward Flyn. Një mesazh urimi kishte dërguar edhe prokurori i qarkut Sufolk të Bostonit, Kevin Hayden. Një përshëndetje ndryshe nga të tjerët bëri me këngë grupi popullor i degës së Shoqatës Labëria, me kryetar Julian Balilin. Përshëndeti edhe aktorja Mariana Kondi, që kishte ardhur posaçërisht nga Shqipëria, përfaqësuesja e Shoqatës së Kancerit, Roberta Panariti Nashi si dhe pjesëmarrës të tjerë.

Pastaj në sallën e kishës së Shën Gjergjit, nisi shfaqja e filmave. Siparin e çeli dokumentari “ Ëndrra e Fan Nolit” me autor gazetarin dhe historianin e njohur, Ilir Ikonomi. Në 19 minuta film, jepej jeta dhe vepra e Nolit në 14 vitet e para pas mbritjes së tij në Boston, rrugëtim që nisi 118 vjet më parë. Më pas vazhduan edhe dy filma të tjerë me realizues Erand Sojlin dhe Bujar Alimanin.

Festivali do të zgjasë tre ditë. Mbyllja e tij që do bëhet ditën e dielë, do të jetë një mbrëmje e bukur gala, ku do ndahen edhe çmimet e filmave fitues. Të gjitha donacionet do të shkojnë për “Albanian’s Fighting Cancer” dhe “Bibliotekën e Fan Nolit dhe qendrën kulturore pranë saj”.

Më datë,  25\5\2025 u publikua në  Gazetën Ufficiale nr.121 të shtetit italian përdorimi i gjuhës arbëresh si  Gjuha zyrartare në Gazetari, si dhe në Programet e RAI-it Calabria, në Itali. 

Ky realitet nuk limitohet, por  mbështetet  promovohet edhe nga  kanalet e tjera krahinore të Rai, përfshirë këtu edhe krahinën e Piemontes.

Ky akord u arrit nëpërmjet një punë të madhe e të gjatë të shumë intelektualëve të popullit arbëresh, përfaqësues të tyre,  por edhe me këmbënguljen e veçantë  të, ish Drejtori i RAI të Kalabrisë, Z. Demetrio Crucitti i cili ngriti një komision shkencor mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe, e me ndihmën dhe inisiativën e Senatorit Italian Maurizio Gasparri  shtroi  këtë problem deri në Senatin Italian. 

Ishte  datë 3 Korrik 2023 kur  në Senatin italian me inisiativën e Z. Demetrio Crucciti  u mbajt në Romë në Senatin e Republikës Italiana, salla Zuccari  ”Giornata Studi”; Istruzioni e Comunicazione per la tutela della Minoronza Linguistica Storica Arbëreshe 

Komitete Shkencor përbëhej 

Presidente 

Pierfrancesco Bruni già Dirigente del MiC. Candidato al Premio Nobile 2023 per la letteratura 

Padre Pietro Lanza Vicario Generale Eparchia di Lungro 

Avv. Tommaso Bellusci Direttore della Biblioteca Internazionale Arbereshe Frascinet(Cs)

Enrico Marchianò Presidente Club Unesco Cosenza

Prof. Vicenzo Cucci Presidente,Vatra Arbereshe

Prof Fernanda Pugliese Coordinatore Sportelli Linguistici Arbereshe e Croto. Direttore editoriale  Rivista Kamastra e video notiziario Trilingue

Prof Alfonso Benevento Esperto in IA didatica Digitale, Capo Ufficio Stampa . Assoc.ne Presidi Roma Lazio

Ornela Radovicka  Direttore Centro studi Albanologici\Arberesh . A. Bellusci

Dott. Emanuele Armentano 

Direttore del Giornale dirittodicronaca.it

Presidente Associazione Culturale MeDuSa

Secretario del Comitato 

Ing. Demetrio Crucciti Presidente della Fondazione Salvatore Crucciti Onlus.  

Të gjithë anëtarët e saj dhanë kontributin e tyre në një Dossier mbi problematikat si edhe kërkasat mbi çështjen e komunikacionit dhe të Tutelës së Gjuhës Arbëreshe në Itali. 

Merrnin pjesë 

Maurizio Gasparri Vice Presidente del Senato.

Ernesto Madeo, Commissario Fondazione  Regionale. Istituto di Cultura Arbereshe, Sindaco Di San Demetrio\Shën Demetrio. S.E.R. Mons. 

Donato Oliverio. Peshkopi i Eparkisë së Ungrës

Prof.ssa Diana Kastrati  Drejtoreshë ekzekutive e Qëndrës së Studimeve dhe Publikimeve  për Arbëreshët degë e Ministrisë së Europës dhe Punëve të Jashtëme të republikës së Shqipërisë .

Gianluca Gallo. Assessore Agricoltura, Risorse agroalimentari, aree interne e Minoranze Lingustiche. 

Arbërishtja si Gjuha zyrtare në Kanalin e RAI Kalabri, dhe në programet e saj është një sukses i madh,  duke konsideruar faktin se sot për sot bota  gjuha arbëreshe është shpallur nga Unesco si një gjuhë në rrezik  zhdukje.  

Shteti Italian këtë ditë  ua dha mundësinë që Gjuha arbëreshe të përdoret si Gjuhë zyrartare për shërbimet në fushën e gazetarisë, në Programet për Rai  në Kalabria, realitet ky, mbështetur edhe nga  kanalet e tjera krahinore të Rai, përfshirë këtu edhe krahinën e Piemontes , dhe është një sukses i arritur deri më sot për Kalabrinë si edhe për 10 mijë arbëreshë në Piemonte,  sepse do të ndihmojë në rringjalljen e gjuhës arbërshe, dhe për kulturën e saj 600 vjeçare.  

Problemi qëndron se  cilën Arbërishte do të venë në përdorim, kur ende nuk është bërë Unifikimi i gjuhës arbëreshe? !!! 

Ligji  482\99 është një ligj që nuk jep mundësinë e studimit të gjuhës arbërishte në kurrikulat e detyrueshme shkollore, por aplikon studimin e arbërishtes në formë  fakoltative, dhe kjo deri diku penalizon mësimin e gjuhës arbëreshe. 

Bota arbëreshe sot lëvron në një det të hapur;  nga njëra anë është ligji sakat, dhe nga ana tjetër  “indiferenca” apo mos zotësia  institucionale e katedrave të gjuhës dhe kulturës arbëreshe  në Unifikimin e gjuhës arbëreshe. Për të ringjallur gjuhën duhet me pa tjetër Unifikimin të 52 të folmet arbërshe, të spastruar nga italianizmat, e krahinizmat, dhe ku nuk arrihet nëpërmjet arbërishtes ti marrin nga gjuha shqipe dhe të inserohet menjëherë në kurrikulat shkollore.

 Modelli që zgjodhi Kisha Bizantine në 1968 me liturgjinë e saj dhe më vonë  përkthimin e  biblës në arbërisht, është modelli më i mirë. Përkthimin e liturgjisë  Koliqi e quajti një nga  vepërat më madhështore e më të vështira të popullit arbëresh.     

Është për të ardhur keq që populli arbëresh, një popull kaq dinjitoz, me një masë intelektual që i dhanë shumë krijimit të shtetit Italian, po aq shumë  edhe  vëllezërve të tyre shqiptar në shtetformimin e tij,(e jo vetëm, por iu ka dhënë edhe një kontribut të madh në aspektin kulturor, letrar, gjuhësor), tani ky feniksi dikurshëm i ngjan një shqiponjë në agoni, deri në asimilimin në gjuhë.

Por gjaku i Arbërit Rron e populli arbëresh në Kalabri, vazhdon me diafragmën e tij të frymoj. 

Nuk janë shumë, por nuk janë as pak, janë një potencë e madhe intelektualësh, artistësh, studiues, poet, shkrimtarë, koreograf, arkitekt, antropolog, piktorë  të përfshirë në  Federatat: UNIARB DHE FAA, të cilët  vazhdojnë të luftojnë e të mbajnë gjallë gjuhën kulturën, artin e tyre dhe falë sakrificës së tyre, kjo botë Arbërshe  mbahet gjallë.  

Prandaj, mos të zvarritemi, sfida të tjera në të mirë të Arbërisë na presin, dhe sfida më e mëdha është Unifikimin e gjuhës arbërishte, ku  arbëreshët vet duhet të hidhen  në kantjerë!

Të ngrihet një Istitut të Gjuhës dhe Kulturës  Arbëreshe, e të ofrohen kurse Formazioni për mësuesët në arbërisht. 

Vetëm nëse kemi një Arbëri të bashkuar  me një Arbërishte të vetme, mbështetur në gjuhën e arbëreshëve, ku  vendos vet arbëreshi, mund ta shpëtojmë Arbërishten pa mohur arbërishten  e çdo ngulimi. Vëtëm kështu do  ti rijapim dinjitetin  që i është marrë këtij populli të mbrekullueshëm. 

Në vijim disa foto nga dita “ Giornata Studi” në Senatin Italian 

Ornela Radovicka 

Qëndra Albanologjike mbi gjuhën dhe kulturën  Arbëreshe  A. Bellusci 

Nga Frank Shkreli/

Në portalin e Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Albin Kurti lexova lajmin për inuagurimin, dy ditë më parë, të objektit të ri të Ambasadës së Kosovës në Washington, që, sipas Z. Kurti, objekti, “tash është pronë e Kosovës dhe shtëpi e përhershme e Republikës sonë atje”.  Nuk jam i sigurt nëse ishte ose jo e rastit, por inaugurimi i objektit të ri të Ambasadës së Republikës së Kosovës në Washington të Shteteve të Bashkuara ndodhi në ditën që në Prishtinë, Presidentja e Republikës së Kosovës, Dr. Vjosa Osmani, me disa veprimtari të saja në Prishtinë shënoi Ditën e Presidentit, kushtuar Presidentit të parë historik të Kosovës dardane, Dr. Ibrahim Rugovës.

Por, sidoqoftë, e rastit ose jo, më duken si dy veprimtari që janë krejtsisht me vend dhe në përputhje me njëra tjetrën: Që qeveria Kurti inauguron objektin e blerë nga qeveria e Kosovës si Ambasadë të saj – “si një shtëpi e përhershme” e Kosovës, në Washington, siç e cilësoi Kryeministri Kurti në portalin e tij – pikërisht në Ditën e Presidenti, kushtuar Dr. Ibrahim Rugovës, i cili predikoi me krenari për sa ishte gjallë, “miqësinë e përhershme me Shtetet e Bashkuara”.

Sipas njoftimit të Z. Kurti, Ambasada e re e Prishtinës në Washington është “Me një arkitekturë moderne, karshi Katedrales Kombëtare të Washington-it, të stilit neo-gotik anglez. Ndërtesën e ambasadës sonë tani e gjeni në rrugën e Massachusetts, apo siç njihet ndryshe “Rruga e Ambasadave”, shkruan Kryeministri Kurti.  Ai e cilësoi inaugurimin e Ambasadës së re të Kosovës në Washington, si, “Përurimi të saj në objektin e ri, mes miqsh, në prag të 25-vjetorit të çlirimit të vendit, se është simbolikë e thellë dhe dëshmi e fortë dhe festë për aleancën tonë ”, shënon Kryeministri Kurti në njoftimin e tij për objektin e ri të Ambasadës së vendit të tij në Washington.

Dita e Presidentit në Republikën e Kosovës, 24 Maj, 2024 – Presidentja Vjosa Osmani bën nderimet e rastit para monumentit të Presidentit të parë historik të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, ndërsa në Washington përurohej objekti i ri i Ambasadës së Republikës së Kosovës në Washington, si një simbol i vizionit të kahershëm të Presidentit Rugova, “Të një miqëise të përherëshme me Shtetet e Bashkuara”, midis dy kombeve tona.

Pikërisht, aty në Washington, ku Presidenti Dr. Ibrahim Rugova, nga viti 1989 kur përherë të parë kishte vizituar Washingtonin dhe deri në vitin 2006 kur shkoi në amshim – kishte kaluar shumë ditë e netë që as nuk mund të numërohen – në përpjekjet tija për të bindur Shtetet e Bashkuara dhe botën se Kosova dhe shqiptarët kishin nevojë për ndihmën e tyre, në luftën kundër terrorizmit serb, me qëllim spastrimin etnik të shqiptarëve nga trojet e veta shekullore.  Ibrahim Rugova fliste pak. Nuk mburrej me retorikë të zbrazët, por theksonte ide e vizione të qarta para të huajve, për një të ardhme më të mirë për Kombin e vet, duke i dhënë kështu një emër të nderuar dhe të respektuar gjakut shqiptar edhe në arenën ndërkombëtare. 

Presidenti Rugova kishte një vizion të qartë për të ardhmen e Kosovës dhe të Kombit shqiptar, pas komunizmit, dhe për aleancat e tij me Perëndimin. Si asnjë tjetër udhëheqës tjetër shqiptar, ai ishte i bindur në rrugën që duhej të ndiqte Kombi shqiptar në shekullin e XXI, me qëllim për t’u radhitë, ndershmërisht, me kombet e përparuara të botës perendimore demokratike.

 Ibrahim Rugova ishte i bindur në përkrahjen e Perëndimit drejt kësaj rruge e sidomos ishte me plot besim për mbështetjen e Shteteve të Bashkuara të Amerikës — drejt rrugës së bashkimit dhe integrimit euro-atlantik të Kombit shqiptar.  “Në Miqësi të përhershme me Shtetet e Bashkuara të Amerikës!”, ishte deklarata e preferuar e Ibrahim Rugovës kur fliste për marrëdhëniet midis dy kombeve tona.

Sa krenar do të ishte sot Presidenti Rugova me inaugurimin e objektit të ri të Ambasadës së përhershme të Republikës së Kosovës, aty mu në qendër të Washingtonit, në “Rrugën e Ambasadave” të vendeve më të mëdha të botës, që “tash është pronë e Kosovës dhe shtëpi e përhershme e Republikës sonë atje”, sipas fjalëve të Kryeministrit Kurti.

Ndërkaq, ndërsa në Washington po përurohej objekti i Ambasadës së re të Kosovës, në Prishtinë po kujtohej, Dr. Ibrahim Rugova — në Ditën e Presidentit – Arkitetit të shtetit të Kosovës dhe i miqësisë së përhershme me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në Ditën e Presidentit, në rezidencën e Presidentit dr.Ibrahim Rugova, Presidentja e Republikës së Kosovës kujtoi “lavdinë e arkitektit të pavarësisë së Kosovës”.  Në një takim me familjen e Presidentit Rugova, Zonja Osmani e cilësoi bashkshorten e Ibrahim Rugovës, Zonjën Fanë, si një

“bashkudhëtare, ndaj mesazhi i saj për kujdesin ndaj miqësisë me aleatët, posaçërisht me SHBA-të, është testamenti i Presidentit Rugova”. Gjithmonë, duke u mbështetur në dashurinë për kombin e vet dhe në përputhje me mbrojtj interesat kombëtare, një mesazh ky shumë i përshtatshëm dhe tepër i nevojshëm për kohën sot dhe për klasën aktuale politike anë e mbanë trojeve shqiptare.

Frank Shkreli

Kryeministri Albin Kurti: objekti, “tash është pronë e Kosovës dhe shtëpi e përhershme e Republikës sonë atje”. Ambasada e re e Republikës së Kosovës në Washington –fotot nga portali i Kryeministrit të Kosovës, Z. Albin Kurti

Gjithmonë, duke u mbështetur në dashurinë për kombin e vet dhe në përputhje me mbrojtj interesat kombëtare, një mesazh ky shumë i përshtatshëm dhe tepër i nevojshëm për kohën sot dhe për klasën aktuale politike anë e mbanë trojeve shqiptare.

Frank Shkreli

Ndihmës Sekretari i Shteteve të Bashkuara për Evropën dhe Euroazinë, James O’Brien duke folur me rastin e ceremonisë së përurimit të objektit të ri të Ambasadës së Republikës së Kosovës në Washington

                         Donika Gërvalla-Schwarz, Zevendës Kryeministre dhe Ministre e Punëve të Jashtme dhe Diasporës duke folur me rastin e përurimit të Ambasadës së re të Republikës së Kosovës në Washington

                                   “Sot në Ditën e Presidentit, në Shtëpinë e Pavarësisë, bashkë me simbolin e gruas së pathyeshme shqiptare, znj. Fanë Rugova”, është shprehur Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani

                                             Guri kristal nga miniera e Trepçës, kujtim autorit nga Presidenti historik i Republikës së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, 2005 – Prishtinë

Nga Frank Shkreli 

                                                      “Besa, kjo mrekulli e botës shqiptare, me të cilën 

                                                      ndiesia heroike e detyrës dhe e nderës, e sheroi

                                                      gjatë shekujve plagën etnike të indvidualizmës” 

                                                      At Zef Valentini

E them këtë me bindjen më të madhe se kjo ndodhë vetëm në Shqipëri! Mjafton të shikosh foton më poshtë që flet aq shumë për bashkjetesën fetare në Shqipëri. Eh, sikur edhe politika shqiptare të gjente një gjuhë, sadopak të përbashkët konsensusi, për të nxjerrur Shqipërinë dhe Kombin nga humnerat politike, eknomike dhe kombëtare në të cilat e kanë zhytur sot e mbi tre dekadat e kaluara. 

Megjithkëtë, duke shikuar këtë foto dhe vendin ku është marrë dhe për çfarë rasti, njëherazi, kam edhe besimin e palëkundur se — pavarësisht politikës aktuale konfliktuale dhe korrupcionit të gjithëanëshëm të politikës shqiptare dhe të aparatit shtetëror – Shqipëria mund dhe duhet të bëhet.

Kjo foto e udhëheqësve të komuniteteve fetare në Shqipëri nuk është marrë në ndonjë piknik pranveror, por tregon pjesëmarrjen vëllazërore të këtyre udhëheqësve fetarë të Shqipërisë, në përurimin e Qendrës Kulturore-Sociale, “At Zef Valentini, SJ” dhe kumbonaren e Kishës Famullitare, “Zemra e Krishtit” në Tiranë, e drejtuar nga etërit Jezuitë shqiptarë.  

Burime nga Arkidioqeza Metropolitane Tiranë-Durrës, pëfshir portalin e saj nga ku u morën këto foto, njoftojnë se ceremonia e përurimit dhe bekimit solemn u mbajt të shtunën e kaluar, më 18 maj, në prani të autoriteteve kishtare, Kryeipeshkvit të Tiranë-Durrësit, imzot Arjan Dodaj dhe Eprorit të Përgjithshëm të Jezuitëve, At Arturo Sosa dhe autoriteteve përfaqësuese të komuniteteve fetare, civile e kulturore të vendit, me pjesëmarrjen e shumë besimtarëve e miqve. Në këtë frymë përbashkimi pa dallim feje, hapësira e Qendrës, “At Zef Valentini” në Tiranë, sipas të dhënave të botuara, do të shërbejë, përveç tjerash, si librari, ambiente kulturore e arsimore e sallë konferencash, dyertë e të cilës do të jenë të hapura edhe për qytetarët, të rinj e të reja, që angazhohen në mbrojtjen e themeleve e të drejtave të shoqërisë dhe vlerave më të larta njerëzore.  “Kjo qendër kulturore sociale e do të jetë jo vetëm multifunksionale, por edhe një pikë referimi në Shqipëri, për t’i bashkuar njerëzit që e duan kulturën, që nuk harrojnë të kaluarën dhe që punojnë me dashuri për vendin, fenë, dijen, të ardhmen në Shqipëri”, shënon Radio Vatikani në gjuhën shqipe.

Historikisht, urdhëri i Jezuitëve në Shqipëri ka një histori të lavdishme në trojet shqiptare dhe prania e Jezuitëve në kryeqytetin shqiptar, në këtë periudhë të historisë kombëtare, merr një rëndësi të veçantë dhe të rëndësishme për ditët e sotëme dhe të ardhmen – një mision që udhëheqsi i Urdhërit të Jezuitëve në Tiranë, Át Zef Bisha S.J e cilësoi si, një shprehje e vazhdimësisë së misionit të sotëm të Jezuitëve, në përputhje me traditën e tyre të rëndësishme e të lavdishme në trojet shqiptare, që nga viti 1841.

Me pjesëmarrjen e autoriteteve fetare të Shqipërisë ditën e shtunë, më 18 maj 2024, është përuruar Qendra Kulturore-Sociale “Atë Zef Valentini SJ”, pranë Kishës Famullitare “Zemra e Krishtit” në Tiranë, ku shërbejnë etërit Jezuitë.

Prandaj përurimi i kësaj qendre fetaro-kulturore në Tiranë përshkruhet nga zëdhënsit e përurimit të saj, si multifunksionale e që do mbajë emrin e At Zef Valentinit, albanologut jezuit të njohur italian, njeriut të palodhëshëm për dekada, Jezuitit i cili ka lenë pas dyzina veprash të botuara mbi kulturën dhe gjuhën shqipe, mbi historinë e Shqipërisë dhe të shqiptarëve. Si i tillë, sot e kësaj dite, At Zef Valentini njihet si njëri prej albanalogëve më të mëdhej të botës shqiptare. Ishte dhe mbetet ndër më të njohurit kёrkues shkencor nëpër arkiva dhe biblioteka të ndryshme, sidomos, tё Vatikanit dhe Evropёs, mbi historinë e Shqipërisë e tё shqiptarёve siç dëshmojnë shumë vepra e shkrime, lenë pas prej tij, përfshir bashkpunimin e tij me revistën Shëjzat të Ernest Koliqit, mikut dhe bashkpuntorit të tij të ngushtë.

Qëllimi i këtij shkrimi modest nuk është për të folur për veprat dhe kontributet e At Zef Valentinit, por është një shikim fluturimthi për lexuesin se kush ishte/është At Zef Valentini në emër të cilit u pagëzua Qendra e re në emër të tij në Tiranë. Megjithë denigrimet dhe fyerjet ndaj tij nga regjimi komunist dhe apologjetët e tij edhe në ditët e sotëme – At Zef Valentini mbetet emri përfaqësues më i njohur i jezuitëve, por jo vetëm, në Shqipëri sa i përket kontributeve të tija në fushën e historisë, gjuhës, traditës dhe kulturës shqiptare. Por, pa harruar Atë Giovanni Faustin SJ, edhe ai misionar italian dhe Atë Daniel Dajanin, jezuit shqiptar – viktima të regjimit komunist të Enver Hoxhës, ndër shumë të tjerë klerikë të vendit, të martirizuar nga regjimi sllavo-komunist. 

Me rastin e 500-vjetorit të Kryetrimit të Kombit, Gjergj Kastrioti -Skenderbeg, Papa Pali i VI në fjalimin e tij para shqiptarëve emigrantë nga mbarë bota të mbledhur në Vatikan me atë rast (1968) u kishte bërë thirrje që, ndër të tjera, të mos harronin At Valentinin, shkrimtarin dhe albanologun e njohur të përkushtuar ndaj gjuhës dhe kulturës shqiptare: “Shqiptarë! Duajeni At Valentinin, se ai u dashuron me zemër. Çmojeni se ai punon papra për t’ia bërë të njohur botës vlerat shpirtërore e artistike tuaja. Ai është i juaji pse ia ka kushtuar çështjes suaj, mendjen e zemrën e vet”.   

Rëndësinë dhe rolin e kësaj qendre në kryeqytetin shqiptar, pagëzuar me emrin e At Zef Valentinit, më së miri e ka përshkruar Eprori i jezuitëve në Tiranë, Át Zef Bisha S.J, që është shprehur për Radio Vatikanin se, “Kjo qendër kulturore sociale do të jetë jo vetëm multifunksionale, por edhe një pikë referimi brenda e jashtë Shqipërisë, për të bërë bashkë njerëzit, që e duan kulturën, që nuk harrojnë të kaluarën dhe që projektojnë me dashuri për vendin, fenë, dijen, të ardhmen”.

Frank Shkreli

KUSH ishte/është At Zef Valentini, sipas të ndjerit Moikon Zeqo: Moikom Zeqo: In Memoriam për At Zef Valentinin | EuroEmigrant (wordpress.com)

“Zef Valentini është jo vetëm një emër emblematik, dijepërhapës dhe kulturëpërcjellës. Ky emër ka koncentruar një materie të dendur shkencore. Të jesh brenda tij do të thotë të ringjallësh hulumtime të ngjashme, të jesh jashtë tij, do të thotë të tejkalosh arritjet diturake, kulturologjike, gjë, që në thelb është të rikthehesh prapë tek ai. Kështu emri i Zef Valentinit është një Medium ndërmjetës, i pashmangshëm, ai mund të quhet një mentor shpirtëror i raporteve të Shqipërisë me Venedikun në shekuj, ai është gjithashtu një rojtar grifon i një thesari ende të pazbuluar plotësisht…”.

“Por kryemjeshtri i botimit të dokumenteve venedikase për Shqipërinë është padyshim i paharruari Zef Valentini. Nga thellësia e zemrës unë mund të shprehem:Nderim Zef Valentinit! Do të ishte jo vetëm honorifike, por edhe morale si dhe mirënjohje e madhe, që Shqipëria të kish festuar 100 vjetorin e lindjes së tij para 3 vjetësh.  Shkrimet e pafudme e librat e botuar nga Valentini përbën një korpus të pashembullt.  Ai është nga albanologët më të mëdhenj të të gjithë kohërave dhe me të drejtë poeti dhe dijetari Martin Camaj e vlerëson Valentinin jo vetëm “Historiani më i madh i kohës, jo vetëm i Shqipërisë, por një ndër më të mëdhenjtë e Gadishullit Ballkanik”. George Shtatmyler e vlerëson kryeveprën e Valentinit “Acta Albaniae Veneta” si shprehje të mahnitëshme të këmbënguljes së tij të famshme për erudicion.

Zef Valentini duke mos qenë etnikisht shqiptar ju afrua kulturës dhe gjuhës shqipe më në substancë se sa vetë shqiptarët. Ai përfaqëson tipin e klerikëve humanistë të kulturës baroke, enciklopedike si askush tjetër. Kryesore për njohjen e veprimtarisë së Valentinit është padyshim bibliografia e shkrimeve të tij paraqitur për herë të parë nga dietari i ndjerë Vinçens Malaj. Për të ka shkruar edhe Vili Kamsi. Në Arkivin e Shtetit është gjithashtu një dokumentacion i hatashëm prej njëmijë e ca referencash, përpiluar prej Zef Valentinit për Historinë e Shqipërisë.  Do ishte kuptimplote një skulpturë e Valentinit në Muzeun Historik Kombëtar. Valentini me botimin e koleksionit të mahnitshëm të dokumenteve është prijëtar dhe pishtartregues si dhe udhëhapës, njësoj si Farlati,Shuflai, Jeriçeku etj.  Të vjen keq që ka kaluar më shumë se gjysëm shekulli dhe s’kemi asnjë botim kushtuar Valentinit në Shqipëri apo ribotime jetike referenciale të veprave të tij të panumërta. Besoj se puna e tij nuk mund të quhet e shteruar por struktura treguese dhe shembullore për tërë hulumtuesit e ardhshëm. Interesat e Valentinit janë polivalente dhe të shumëfishta. Ai njeh shkelqyeshëm fondet burimore, dokumentacionin shkrimor, ai studion kanunet e popullit shqiptar, folklorin, krijimtarinë artistike, pikturën religëioze, muzikën madje dhe kinematografinë dhe eseistikën letrare moderne. Ai është autori i shumë syzheteve madje dhe i rikonstruksioneve arkitektonike të kishave të Shqipërisë siç është ajo e Shën Stefanit brenda kështjellës së Shkodrës…”.

At Zef Valentini: “Prijëtar dhe pishtartregues si dhe udhëhapës…” ka shkruar  I ndjeri Akademik Moikon Zeqo