Zymer Neziri/

Në Pejë u shënua 55-vjetori i demonstratave në këtë qytet, më 19 tetor 1968, ku rreth shtatë mijë demonstrues kishin kërkuar Republikë, Ku­­shte­tutë dhe Vetëvendosje për Kosovën dhe viset e tjera shqiptare, që ishin rreth tre milionë banorë. Organizuese e këtij për­vje­tori ishte Sho­qata e të Burgosurve Politikë e Kosovës, Dega në Pejë, kurse drejtues i programit ishte dr. sc. Dardan S. Lajçi. Tubimi u mbajt në sallën e mbushur përplot të kinoteatrit ‘’Jusuf Gër­valla’’, që me një minutë heshtje i nderoi pjesëtarët e brezit ‘68 që nuk janë në jetë. Të pranishëm pati edhe prej viseve tona të largëta: Kraja, Ana e Malit, Ulqini, Tuzi, Plava e Gucia, Struga, Kërҫova, si dhe nga viset e ndryshme të Kosovës.   

Fjalë përshëndetëse kanë mbajtur Ali Lajҫi, kryetar i Degës, Shefik Sadiku, kryetar i Kryesisë së Shoqatës, Gjergj Camaj, nga Grupi i Prizrenit, më 1968. Janë pritur me duartrokitje edhe telegramet përshëndetëse, të dërguara prej kryeministrit të Qeverisë së Kosovës, z. Albin Kurti, si prej prof. Meriman Brahës, nga kreu i Lëvizjes Studentore të Demonstratave të tetorit 1968 në Rrafshin e Dukagjinit: Prizren, Therandë e Pejë.  

Referat për Pejën ‘68 dhe për demonstratat e saj më 19 tetor të atij viti mbajti Rexhep Ferizi, anëtar i Grupit të Normales së Pejës, që ishte grupi më aktiv ndër grupet e vogla të këtij qyteti, ku bënin pjesë edhe Gjimnazi, Ekonomikja, Kapeshnica, Shkolla e Lartë Komerciale. Në krye të tyre ishte Grupi i qytetit të Pejës: studentët Zy­mer Neziri, Xhemajl Gashi e Ramadan Blakaj, si dhe Isa De­m­aj, koo­rdinator, nga Grupi i Rrafshit të Du­kagjinit.  

Prizreni, Theranda e Peja, ne tetor 1968, me demonstarta për republikë, kushetutë e vetëvendosje për rreth tre milionë banorë të të gjitha viseve shqiptare në ish – Jugosllavi, kanë hapur rrugën aspak të lehtë edhe për demonstratat e nëntorit në Prishtinv, Ferizaj, Gjilan, Besianë, Mitrovicë, si dhe pak më vonë edhe në Tetovë me Ulqin.  

Në  fjalën e mbylljes, Zymer Neziri përmendi emrat e atyre të brezit 1968, që nuk jetojnë e që ishin nga grupet e Prizrenit, të Therandës e të Pejës: Isa Demaj, Salajdin Braha, Rafet Rama, Pashk Laҫi, Haxhi Maloku, Haxhi Bajraktari, Mikel Kuzhnini, Xhemajl Gashi, Riza Smaka, Sa­­dri Kelmendi, Murat Gorani, Rexhep Berisha, Ali Azem Lajҫi, Mi­ftar Tishuku, Hasan Ma­k­suti, Hajrije Ahmetgjekaj. Nderim i për­je­t­shëm dhe lavdi e përhershme!  

Prizreni, Theranda e Peja, në tetor 1968, me demonstrata për republikë, kushtetutë e vetë­ven­do­sje, për rreth tre milionë banorë të të gjitha viseve shqiptare në ish – Jugosllavi, kanë hapur rrugën aspak të lehtë edhe për demonstratat e nëntorit në Prishtinë, Ferizaj, Gjilan, Besianë, Mitrovicë, si dhe pak më vonë edhe në Tetovë e Ulqin. 

Demostratat e vitit 1968 ishin shumë të drejta e të domosdoshme, por edhe të përgjakshme. Në Prishtinë u vra i riu Murat Mehmeti, nxënës i Shkollës e Mesme Teknike të Prishtinës. Aty pati edhe dhjetëra të plagosur, por shumica u shëruan fshehurazi nga policia. Pra, rinia, studentët, zejtarët e bujqit, ishin ata që i ҫuan përpara kërkesat gjithëpopullore shqiptare, kur klasa jonë po­li­tike u ndal bashkë me disa intelektualë që kishim. Republika nuk u fitua, por fitorja nuk ishte as e vogël. U krijua edhe një hallkë e re e përpjekjeve për liri e bashkim. Në radhë ishin demonstratat shumë të përgjakshme të vitit 1981 dhe të viteve në vijim, deri te formimi i Ushtrisë Çlirimtare dhe të fitores së saj më 1999, me ndihmën amerikane dhe të vendeve të NATO-s.     

Pse hesht politika dhe politikanët shqiptar?

Kadri Tarelli/

Përpjekja për liri duhet të vazhdojë gjithnjë. Kauza e lirisë nuk duhet të marrë fund në mbarimin e një viti ose në mbarimin e një shekulli. Abraham Linkoln

Një vit më parë, në pranverë të vitit 2022, në Durrës u përurua libri: “Vendbanimet në hapësirën historike Shqiptare të Çamërisë”. Me Autor Prof. dr. Selman Sheme, ku edhe unë pata nderin te flas, duke e quajtur librin: “TESTAMENT TRASHËGIMIE”, për botën shqiptare. Botuar në: Gazeta “Bota sot” në Dardani, Gazeta “Dielli” në SHBA, portali “Fjala e lire”, Londër dhe “Zemra shqiptare”, Zvicër.
Ndërsa sot kam nderin të flas para jush, këtu në qytetin e Kavajës, për librin më të ri: Odeon. “Çështja Çame. Perspektiva e zgjidhjes, perspektivë e integrimit”, të cilin e vlerësoj: ”Libër shkencor me përmasa kombëtare”.
Analiza shkencore e librit i takon specialistëve dhe lexuesit të interesuar, ku veç kënaqësisë, mund të gjejë vetveten, duke vlerësuar mesazhet që përcillen në këto kohë të trazuara të botës në tërësi dhe botës Shqiptare në veçanti, ku natyrisht çështja çame vazhdon të mbetet problem i pa zgjidhur, duke u zvarritur pafundësisht nga politika jonë dhe e fqinjëve. Një çështje të cilës autori i kushton kapitujt: “Pengesat për ripërtritjen e njohshmërisë së identitetit “Çam”, “Çështja çame. Perspektiva e zgjidhjes, perspektivë e integrimit”, në vazhdim edhe “Çështja çame nuk ka krahasim me asnjë çyshte tjetër”, etj.
Duke qenë njohës i fushës së shkencave histori-gjeografi, mendoj se është një ndërfutje e fuqishme mes dy shkencave, madje unë i mëshoj idesë, se të dhënat gjeografike, me aq bollëk sa janë, i shërbejnë më shumë historisë, që vetiu pickon dhe shpon politikën, të shkuarën, dhe ca më shumë të tashmen, që të tundet e të shkundet nga rutina apo nga plogështia jonë, si dukuri të pafalshme, kur bëhet fjalë për çështje kombëtare.
Çdo lexues, sado pak i vëmendshëm qoftë, do të dallojë thirrjen, madje më zë të lartë të autorit, që pa frikë ve gishtin mbi plagë, mbi qëndrimin disi të çuditshëm të politikës dhe politikanëve tanë, si para 90-tës, ashtu edhe në ditët e sotme. Të them të drejtën sikur janë gjuhë lidhur, apo me gjuhë të prerë, aq sa u thahet pështyma në gojë dhe belbëzojnë sikur në gojë kanë zhavorr lumi. Nuk e di ku fle e panjohura dhe pse duhet të tutemi, të heshtim për një të drejtën tonën? Politikanët tanë që ndërrohen vazhdimisht në këto 30 vite, sikur druhen nga frika se mos na zemërohen grekët dhe na bëjnë hatanë. Këtu pyetja: pse, pse, pse? Mbetet retorikë pa përgjigje, por që ka brenda shumë dhimbje.
Unë e vlerësoj dhe e përshëndes qëndrimin e profesorit tonë, që guxon të thotë hapur mendimin e tij, në kërkesë të të drejtës njerëzore, kombëtare dhe politike, të çamëve dhe Çamërisë në tërësi, të drejta të njohura ndërkombëtarisht. Ai si njohës shumë i mirë i këtij problemi, jep pa ndrojtje edhe udhët e zgjidhjes, që natyrisht nuk janë të lehta. Por qëndrimi i politikës dhe politikanëve tanë është i çuditshëm dhe le shumë për të dëshiruar, për të mos thënë le shumë dyshime.
Një pyetje që mbin në buzë të cilitdo nga ne, lexues apo dëgjues: Si është e mundur që qeveria Greke njeh minoritetin turk dhe maqedonas, ndërsa çështjen Çame as e ze në gojë, nuk e shtron për zgjidhje, nuk e pranon në asnjë bisedë qeveritarësh me shqiptarët, madje ca më keq, nuk heq “Ligjin e luftës”, mbetur si gjemb gorrice, që shpon sa herë e prek apo e shkel?
Mendoj dhe dëshiroj, që ky libër duhet të zerë vend në tavolinën e punës të çdo mësuesi të historisë dhe gjeografisë, në çantën e nxënësve të shkollave të mesme dhe studentëve të shkencave shoqërore. Pjesë të tij të përfshihen edhe në programet mësimore në shkollat 9-vjeçare, ca më shumë në tekstet e shkollave të mesme. Njohja e kësaj çështjeje është domosdoshmëri atdhetarie, jo thjesht kulture historie.
Ngul këmbë, si domosdoshmëri edhe për politikanët, diplomatët dhe deputetët, të cilët, nëse dinë të shkruajnë e të leçisin shqip, të mundin të lexojnë e dëgjojnë mesazhin e thënë qartë e prerë, duke kumbuar me zë të lartë: “Mësoni ç’kemi humbur, kur jemi të përçarë dhe të dimë ç’të kërkojmë nëse bëhemi të bashkuar, për të përmbushur të drejtën dhe ëndrrën tonë kombëtare, të shkelur, të mohuar dhe të paharruar, por ende të pa zgjidhur.
Dëshiroj të ve në dukje se ky libër, ka përmasat e një enciklopedie për Çamërinë dhe tokat që u shqyen nga trungu shqiptar, pikërisht nga fuqitë e mëdha në vitin 1913, duke kënaqur lakminë shekullore të fqinjëve verior dhe jugor. Por historia e përgjakur e Çamërisë dhe gjenocidit Çam nuk mbyllet këtu, pasi gjatë viteve janë shumë përpjekje politike dhe ushtarake, për të larguar këtë popullsi autoktone. I gjithë studimi mbështetet mbi të dhëna shkencore të padiskutueshme dhe të patjetërsueshme.
Në vazhdim të këtij mendimi, dëshiroj që kuvende të tilla të ketë në mbarë trojet shqiptare. Është një ndër mënyrat më të mira për ta mbajtur ndezur zjarrin e atdhetarizmit. Ndjenja kombëtare nuk duhet lënë të venitet, as të fashitet.
Urime profesor i nderuar! Nëpërmjet këtij libri zëri yt të dëgjohet në mbarë shqiptari, në trevat Arbnore dhe në mërgatën shqiptare të shpërndarë nëpër botë. Ju jeni një shembull për të gjithë intelektualët tanë, sidomos gjeografët dhe historianët, që duhet me forcë ta thonë mendimin e tyre shkencor, në mbrojtje të çështjes sonë. Kur jemi shumë dhe te bashkuar zëri ynë do dëgjohet më fort, më larg dhe më fuqishëm.
I nderuar Prof. Dhe Dr. Selman Sheme! Historia na mëson se kombi u ngre monumente përjetësie jo vetëm “Heronjve” që falin gjakun për mëmëdhe, por edhe atyre që nuk kursehen të punojnë e të shkrihen për komb e atdhe.
Faleminderit dhe mirënjohje, për vepra të tjera me po kaq vlera shkencoren e atdhetare.

Shënim: Fotografitë u bënë dhe u punuan nga Muharrem Shqarri.

Me 15 tetor 2023, Qendra Kulturore Shqiptare Amerikane dhe Shkolla e Gjuhës Shqipe në Lewisville, TX pat nderin të mirëpret Oficerin e Aviacionit Ushtarak të SHBA-ve – Edmond Smajli. Z. Smajli u prit ngrohtësisht nga të rinjtë dhe fëmijët shqiptarë të cilët ndjekin mësimin në Shkollën Shqipe. Ai zhvilloi bisedë të këndshme me pjesëmarrësit, duke ndarë informata në lidhje me edukimin e tij, përvojën e veçantë të fluturimit të aeroplanëve të Aviacionit Ushtarak, sfidat, si dhe ambiciet. Fëmijët ishin të magjepsur nga kjo mundësi e shkëlqyer për të biseduar me një pilot të dalluar shqiptar. Ata dhe ato patën numër të pafund të pyetjeve dhe kurreshtja e tyre nuk kishte kufinj.

Gjithashtu, z.Smajli u prezantua me Qendrën tonë Kulturore, ku takoi shqiptarë që udhëheqin biznese, individë tjerë të dalluar, si dhe anëtarët e Bordit të Komunitetit Shqiptar Amerikan.

Ne duam ta falënderojmë pafundësisht z. Smajli që ndau kohën për t’u bashkangjitur në këtë ngjarje, për të inspiruar fëmijët tanë dhe për të takuar anëtarët e Komunitetit Shqiptar. Jemi vërtet mirënjohës për përkushtimin e tij, si ndaj karrierës ashtu edhe ndaj komunitetit, dhe mezi presim ta shohim atë të ketë suksese edhe më të mëdha në udhëtimin e tij si pilot.

On October 15, 2023, the Albanian American Cultural Center and the Albanian Language School in Lewisville, TX had the incredible privilege of hosting 1st Lt. Edmond Smajli, a pilot in the U.S. Air Force. Mr. Smajli was warmly welcomed to meet with the young Albanians and children that attend Albanian School. He engaged in a heartfelt conversation, sharing insights about his education, his thrilling experiences flying Air Force planes, the challenges he’s faced, and his aspirations. The children were absolutely fascinated by this remarkable opportunity to converse with a distinguished Albanian pilot. They had an abundance of questions, and their curiosity knew no bounds.

In addition, Mr. Smajli had the chance to explore our Community Center, where he met fellow Albanian business professionals, distinguished individuals, and AACC board members.

We extend our heartfelt appreciation to Mr. Smajli for taking the time to join our event, inspiring our children, and connecting with other members of the Albanian community. We are truly grateful for his dedication to both his career and his community, and we look forward to seeing him soar to even greater heights in his journey as a pilot.

Prof.Dr. Roland Gjini/

Në vitin 1908, menjëherë pas shpalljes së Hyrjetit (Kushtetutës) nga Turqia, në Elbasan ngrihen dy klube patriotike dhe kulturore, “Bashkimi” dhe “Vllaznia”. Këto klube u bënë vatra të zgjimit të ndërgjegjes kombëtare dhe veprimtare të përhapjes së shkollave dhe arsimit shqip. Klubi “Bashkimi” hapi një shkollë nate në vitin 1908, ku punonin si mësues Josif Haxhimima, Simon Shuteriqi, Hasan Mezja etj. Ky klub ndihmoi në përhapjen e arsimit në fshatrat e Shpatit. Klubi “Bashkimi” mbante lidhje me klubin e Manastirit kryetar i të cilit ishte patrioti i shquar nga Bërzeshta, Halit Bërzeshta. Më 5 shkurt të vitit 1910 klubet patriotike “Bashkimi” dhe “Vllaznia” organizuan një miting madhështor me pjesëmarrjen e mijëra vetëve për mbrojtjen e gjuhës shqipe dhe të alfabetit të saj.

Në mars 1910 të dy klubet patriotike, “Bashkimi” dhe “Vllaznia” bashkohen në një klub të vetëm me emrin “Bashkimi i ri”. Ky klub i zgjeruar punoi dhe veproi më tej për zgjimin e ndërgjegjes kombëtare te populli i Elbasanit, jo vetëm për të mbrojtur e përhapur arsimin shqip, por edhe për zgjerimin e lëvizjes së armatosur antiturke në vitet 1911-1912. 

Në vitin 1920 formohet në Elbasan shoqëria kulturore “Afërdita” me drejtues Ahmet Hastopallin dhe Ahmet Gashin. Në verën e vitit 1920 u organizua banda muzikore e kësaj shoqërie, që shëtiste rrugicë e më rrugicë e shtëpi më shtëpi të qytetit, duke ekzekutuar himne e marshe, për të mbledhur ndihma për luftëtarët trima që luftonin në Vlorë kundër pushtuesit italian. Në fund të gushtit të vitit 1920, banda e shoqërisë “Afërdita” u ftua në Vlorë për të festuar fitoren mbi italianët. Kjo bandë shkoi në Vlorë dhe në 3 shtator dha koncerte në festimet e mëdha që u kryen në këtë qytet me rastin e çlirimit.

Tiranë – “Përgjegjësia finale ligjore në procesin e ratifikimit të shumicës së marrëveshjeve dhe angazhimeve rajonale i takon parlamenteve. Kjo e bën të qartë edhe një herë më shumë nevojën për një angazhim më të fortë të parlamenteve në këtë proces, jo vetëm për të shtuar zyrtarisht legjitimitetin e tij demokratik, por edhe për t’i kthyer premtimet në realitet përmes procesit të ratifikimit të marrëveshjeve rajonale dhe shtyrjes së zbatimit të tyre. Që parlamentet të jenë pjesë e Procesit të Berlinit, ka qenë një nga nismat që kam nisur, si deputete, në 2015 për të cilën sot jam e kënaqur teksa e shoh të bëhet realitet”- tha Sekretarja e Përgjithshme e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC) Majlinda Bregu, në Konferencën Parlamentare me temë “Roli i Parlamenteve në Procesin e Berlinit” organizuar nga Kuvendi i Shqipërisë, me mbështetjen e nismës së Dialogut Parlamentar të Procesit të Berlinit dhe RCC sot në Tiranë.

“Ndërsa vlerësojmë arritjet e bëra në kuadër të Procesit të Berlinit dhe përcaktojmë të gjitha veprimet e nevojshme për të bërë më shumë hapa përpara me CRM 2.0 të ri dhe më transformues, ky është gjithashtu një moment kritik për parlamentet për të rritur mirëkuptimin dhe bashkëpunimin e ndërsjellë mes tyre dhe me qeveritë përkatëse, për të luajtur plotësisht rolin e tyre në këtë kuadër të ri të bashkëpunimit rajonal, i cili krahas integrimit brenda rajonit, do të synojë një aderim më të afërt në tregun e vetëm të BE-së”, përfundoi Bregu.

Në takimin ishin të pranishëm anëtarë të parlamenteve nga Ballkani Perëndimor dhe përfaqësues të organizatave dhe komiteteve rajonale dhe ndërkombëtare, që i paraprin Samitit të Procesit të Berlinit të hënën, më 16 tetor në Tiranë, ku krerët e gjashtë shteteve të Ballkanit Perëndimor pritet të nënshkruajnë vazhdimin e marrëveshjeve të lëvizshmërisë me Marrëveshjen Rajonale për Njohjen e Ndërsjellë të Kualifikimeve Profesionale për infermierët, mamitë, farmacistët dhe kirurgët veterinarë.