Një pengesë e veçantë për lulëzimin e kulturës shqiptare në Perandorinë Osmane, përveç qëndrimit përgjithësisht armiqësor të autoriteteve turke, ishte ende mungesa e një alfabeti të pranueshëm të gjuhës shqipe. Në fillim të vitit 1879, Komiteti qendror ngriti një komision për alfabetin nën drejtimin e Sami Frashërit dhe për ta trajtuar përsëri problemin e drejtshkrimit. Alfabeti i krijuar nga Sami Frashëri, që pastaj u miratua nga komisioni, ishte një sistem fonetik i mbështetur kryesisht në shkronja latine, duke i shtuar edhe disa shkronja greke e cirilike. Më 12 tetor 1879, nga anëtarë të shquar të bashkësisë shqiptare në Konstantinopojë u ngrit ajo që përmendëm më parë – Shoqëri e të shtypuri shkronja shqip, e cila kryesohej nga Sami Frashëri. Pas ndalimit të veprimtarive të saj, Shoqëria e shpërnguli selinë në Bukuresht, ku u shtypën shumë libra në gjuhën shqipe – ndër ta edhe veprat kryesore të Naim e Sami Frashërit. Atje, për shembull, u botuan tekstet shkollore në gjuhën shqipe të shkruara nga Sami Frashëri: Abetare e gjuhësë shqip, Bukuresht 1886, Dheshkronjë, Bukuresht 1888 dhe Shkronjëtore e gjuhësë shqip, Bukuresht 1886, kjo e fundit – e para gramatikë shkollore e shqipes.

Kur u krijua, mes 28 anëtarëve themelues, nëntë ishin nga Vilajeti i Janinës, ndër ta përfaqësues të familjeve të bejlerëve të vilajetit: Ferid pashë Vlora, Mehmet Ali pashë Vrioni, vëllezërit Vejsel dhe Ibrahim bej Dino, Mustafa bej Janina, Sejfullah bej Zavalani, Ahmed Shefki Gjirokastra si dhe Abdyli me Samiun. Ndër anëtarët 10 ishin myslimanë, përpos dr. Ibrahim Starovës, katërmbëdhjetë ishin ortodoksë nga Korça e Gjirokastra (Jani Vreto Postenanasi), katër ishin katolikë nga Shkodra (Vaso pashë Shkodrani, Ndoc Xhuxha, Nikollë e Gjon Bonati). Mund të përmendet edhe Mullà Daut Boriçi, i cili më 1882 i propozoi autoriteteve osmane që të botoheshin abetare dhe gramatika shqipe me shkronja arabe.

Shoqëria e të Shtypurit Shkronja Shqip ose Shoqëri e të shtypurit shkronjavet shqip ishte një organizatë patriotike e intelektualëve shqiptarë, që promovonin botimet në gjuhën shqipe, veçanërisht tekste shkollore, të cilat ishin jashtëzakonisht të rëndësishme për arsimin e brezave të rinj, e themeluar më 12 tetor 1879 në Stamboll, kryeqytetin e Perandoria Osmane me nismën e Komitetit të Stambollit.

Lista e themeluesve siç figuron tek statuti (Kanonizma) në shtypshkronjën e A. Zelici:

M. Ferid Vlora

Mehmed Ali Vrioni

Vejsel Dinua

Ibrahim Dinua

Abdyl Frashëri

Sami Frashëri

Mustafa Janina

Sejfullah Zavalani

Ahmed Shefkiu Gjinokastriti

Pashko Vasa Shkodrani

Ndoc Xhuxhi

Nikollë Bonati

Gjon Bonati

Koto Hoxhi

Koto Sotiri

Pandeli Sotiri

Nano Petri Saraqinishtasi

Nikollë Stavro Vasua Qestoratasi

Anastas Kostandin Frashëri

Vasil’ i P. Ndrekosë Postenanasi

Danil’ i Dh. Adamit Oparaku

Mihal’ i A. Plumbit Përmetasi

Konstandin’ i N. Haxhopullit Ixgarasit

Vasil’ i Vangjelit Delvinasi

Harallamb’ i P. Pulëshitësit Delvinasi

Janço-Kosta Ogrenasi

Ioan-Vretua Postenanasi

Problemi i alfabetit vazhdoi të preokupojë figurat udhëheqëse të lëvizjes kombëtare edhe në vitet e ardhshme. Më 14-22 nëntor 1908, në qytetin maqedonas të Manastirit u mbajt një kongres për të vendosur përfundimisht për alfabetin. Kongresi u thirr me nismën e shoqërisë letrare Bashkimi nën Gjergj Fishtën, dhe u kryesua nga Mid’hat bej Frashëri, i biri i Abdyl Frashërit. Në Kongresin e Manastirit, sikundër dihet, morën pjesë delegatë katolikë, ortodoksë e myslimanë nga Shqipëria e jashtë saj, ndër ta Shahin Kolonja, Ndre Mjeda, Hilë Mosi dhe Sotir Peci. Tre alfabetet kryesore që u hodhën për diskutim ishin: alfabeti që përmendëm i Stambollit, i hartuar nga Sami Frashëri, alfabeti i Bashkimit i mbështetur nga Gjergj Fishta dhe shoqata e tij letrare Bashkimi e Shkodrës dhe alfabeti Agimi i shoqërisë letrare Agimi të përfaqësuar nga Ndre Mjeda. U zgjodh një komision prej njëmbëdhjetë delegatësh i kryesuar nga Fishta, dhe pas dy ditë debatesh ata vendosën të mbështetnin dy alfabete: një formë të modifikuar të alfabetit të Stambollit të Sami Frashërit, i cili po përdorej më gjerë asokohe, dhe një alfabet të ri latin gati të njëjtë me atë të Bashkimit për ta pasur më të lehtë shtypjen e librave jashtë Shqipërisë.

Përgatiti: Albert Vataj

Monda Mara/

Me emocionet e fillimit, nisëm ditën e djeshme kursin e mësimit plotësues të gjuhës dhe kulturës shqiptare, në shkollën shqipe “Mësonjëtorja” Brescia. Të pranishëm në çeljen e vitit të ri shkollor 2023 – 2024, nxënës, prindër, mësues, të ftuar të ndryshëm, si dhe Pietro Ghetti, consigliere comunale Comune di Brescia.

Jemi të lumtur që këtë vit këtij kursi të gjuhës shqipe, por edhe njohjes së zakoneve, traditave, kulturës sonë, i shtohen nxënës të rinj, me dëshirën dhe kuriozitetin për të mësuar më tepër rreth prejardhjes së tyre shqiptare. Gjithashtu trupës sonë pedagogjike i është bashkuar edhe një mësuese e re, Matilda Troka.

Mirëseardhjen nxënësve ia uroi, koordinatori i shkollës Ahmet Bendo. Ai theksoi rëndësinë që ka gjuha shqipe në formimin e identitetit tonë kombëtar. Ndërsa mësuesit e kësaj shkolle, pasi u prezantuar përpara të pranishmëve, theksuan rëndësinë e bashkëpunimit shkollë – prind, si çelës në mbarëvajtjen e këtij misioni.

Pietro Ghetti, përfaqësues i arsimit në Comune di Brescia, në përshëndetjen e tij, përgëzoi mësuesit dhe koordinatorin për përkushtimin dhe gadishmërinë për t’iu mësuar këtyre nxënësve gjuhën amtare.

Në mbyllje një nga veprimtaritë më të pëlqyera për nxënësit tonë, vallja popullore, uli siparin e kësaj ceremonie të shkurtër.

Suksese nxënësve të të gjitha shkollave shqipe në mërgim dhe u shtofshin sa më shumë këto kurse të gjuhës dhe kulturës shqiptare!

(Në përvjetorin e rënies së Dëshmorëve të Kombit, Beat Coli dhe Valenton Spahiu)

Prof. dr. Nusret Pllana
Universiteti ‘‘Hasan Prishtina’’
Prishtinë

Përkufizimi

Dëshmorët e Kombit të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, që po i përkujtojmë sot, edhe me këtë përmendore, janë themelet e lirisë së kësaj pjese të atdheut që quhet Kosovë, janë çlirimi shekullor nga robëria serbo sllave, janë udha e madhe e bashkimit kombëtar, me të cilin do të hiqen nga jeta jonë historike padrejtësitë e mëdha që mbi popullin shqiptar kanë bërë Fuqitë e Mëdha të Evropës dhe fqinjët tanë.

Hyrje

Sot kur po i përkujtojmë këta dy Dëshmorë të Kombit, Beat Colin dhe Valenton Spahiun, të përjetësuar edhe në këtë përmendore, doemos na vijnë në kujtesë ngjarjet e para 23vjetësh, kur këta të rinj vetëm 17 vjeçar, bashkë me vëllain e Beatit, Bekimin, 16 vjeçar, bëhen pjesë e ushtrisë më të veçantë në botë, sepse është krijuar, është rritur dhe ka zhvilluar një luftë çlirimtare pa shtet dhe pa pushtet, pa fabrika të armatimit, por edhe pa fabrika të uniformave, pa kuzhina ushtarake dhe pa kazerma e garnizone. Të gjitha këto, kjo ushtri, ndër më të rejat në historinë e botës, i kishte në gjirin e popullit. Sepse nga andej kishte dalë, nga gjiri i popullit të vet, që e mbajti, e ushqeu, e ruajti dhe e strehoi, ia lidhi plagët, por edhe ia hapi varret kur luftëtarët binin për lirinë e kësaj pjese të atdheut.
Rrëfimet e Bekimit në TV Syri, se si e ka rrezikuar jetën e vet në male për ta strehuar armatimin e gjetur të armikut e për t’ia dorëzuar UÇK-së, kujdesi dhe dashuria që e tregonte për ushtarët e tij Gjeneral Ramush Haradinaj, e sidomos për ata që ishin nën 18 vjet, si Beati e Valentoni e plot të tjerë, vendosmëria deri në rrezikim të jetës e Dom Kolës, për të mos i ndarë në Kishën tonë shqiptarët në myslimanë e katolik, edhe përkundër kërcënimeve për ekzekutim nga ana e policisë fashiste serbe, janë rrëfime për antologji të luftëtarit të lirisë Bekim Coli, që është një hero i gjallë me plotkuptimin e fjalës, e që meriton një duartrokitje të veçantë sot nga ju.

Beati dhe Valentoni hapën faqe të reja të historisë

Këta Dëshmorë të Kombit që po i përkujtojmë sot, Beat Colin dhe Valenton Spahiun, janë dëshmorë të një ushtrie më të re në botë. Edhe këta ishin vetëm 17 vjeçar kur ranë për lirinë e atdheut, që një ditë do të bëhet i tëri, ashtu siç e kishte Lidhja Shqiptare e Prizrenit dhe ashtu siç e kishte shpallur në Vlorë, plaku i urtë, Ismail Qemali, më 1912.
Fuqitë e Mëdha të Evropës, i copëtuan tokat shqiptare, për të ruajtur qetësinë e saj dhe për të kënaqur pangopësinë e fqinjëve tanë shovinist. Mirëpo, me rënien e Beatit dhe të Valentonit si dhe të gjithë Dëshmorëve të Kombit, kurdo që kanë rënë, në jetën tonë janë hapur faqe të reja të historisë. Sot, kur vijmë këtu, para këtij lapidari, vijmë dhe nderojmë gjakun e dëshmorëve tanë, të Beat Colit dhe të Valenton Spahiut, vijmë dhe flasim me lirinë tonë, vijmë dhe mësojmë se për të folur shqip historia jonë më e re, duhej edhe gjaku i këtyre dy luftëtarëve të lirisë. Kush nga gjenerata jonë, që nga bankat e shkollës fillore e derisa kemi mbushur burgjet serbe, kemi pasur rastin të shkojmë te ndonjë përmendore e dëshmorëve tanë dhe t’u themi: Lavdi!, se ke rënë për lirinë dhe çlirimin e Kosovës. Nuk i kemi pasur dhe nuk na kanë lënë t’i mësojmë, edhe ata që i kemi pasur. Na kishte hyrë në gjak vëllazërimi dhe bashkimi, andaj dëshmorët tanë kishin mbetur në arkivin e historisë, të cilin duhet ta hapim, ta mësojmë dhe të ju japim brezave të rinj të shqiptarëve. Kjo është ajo faqe e re e historisë kombëtare, që është hapur me rënien e këtyre Dëshmorëve të kombit që po i përkujtojmë sot.

Përfundim

Dëshmorët e Kombit, Beat Coli dhe Valenton Spahiu, kur po i përkujtojmë sot, në përvjetorin e rënies së tyre, sot do të ishin dyzet e një vjeçar. Do të ishin burra të pjekur dhe baballarë të mirë. Do të ishin qytetarë të Kosovës së lirë. Mirëpo, ata sot, edhe në këtë lapidar që po i përkujtojmë, janë bërë pjesë e historisë së lirisë sonë, janë bërë pjesë e udhës së madhe të bashkimit kombëtar, janë bërë pjesë e përmbysjes së robërisë shekullore të shqiptarëve, janë bërë pjesë e mësimit dhe edukimit të brezave të rinj të shqiptarëve, se si duhet atdheu dhe liria e tij.
Beat Coli dhe Valenton Spahiu, do të jenë përjetshëm vetëm 17 vjeçar, sepse Dëshmorët kanë vetëm ditëlindje!
Lavdi Dëshmorëve të Kombit në ditëlindjen e tyre të 17-të!
Lavdi e përjetshme Dëshmorëve të Kombit Beat Coli dhe Valenton Spahiu!

Irzniq, 8. 10. 2023

Nga Keze Kozeta Zylo/

Personalitete të shquara, Përfaqësues të njohur në Komunitet, milionerë, bankierë, media ishin të ftuarit e nderit të Biznesmenit të shquar, atdhetarit zemërzjarr Bruno Selimaj.

Bruno Selimaj mban titullin: “Kalorës i urdhrit të Skënderbeut”, Çertifikatë mirënjohje, për kontributin e tij për Liri, 16 prill 2019 nga Fatmir Limaj e shumë të tjera.

Z. Selimaj dallohet si njëri ndër donatorët më të mëdhenj në Amerikë, me mjete financiare, në lobimin për çështjen e Kosovës në Shtepinë e Bardhë dhe në Senat, për ndihmën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ku ne Restorantin e tij u mblodhen gati 2. 000 000 dollar.

Në mjedise tejet komode me ngjyrat kuq e zi, dekore klasike, shohim midis shqiptarëve dhe turistë të shumtë që kërkojnë t’i shpëtojnë “kaosit” në Times Square dhe të shijojnë ushqimet e shijshme në këtë restorant.

Në Restorantin e famshëm Club A Steakhouse të mirëprisnin Bruno Selimaj dhe familja e tij e mrekullueshme autoktone shqiptare. Në sfond dëgjoheshin tingujt e kitaristit Adam Moezinia, apo zëri i bukur I artistes simpatike Arianna Neikag që debutonin enkas për këtë 45–vjetor. Muri i famës është i mbushur plot e përplot me takime me njerëz të shquar si Bill Clinton, Hillari Clinton, Bob Dole dhe shumë senatorë të tjerë amerikanë. Si shqiptarë janë Ibrahim Rugova, njerëz të penës, bizenesmen dhe politikanë të shquar, si Ismail Kadare, Rexhep Mejdani, Jim Jema, Harry Bajraktari, Vehbi Bajrami, Gena Bajrami, Richard Luka, Cafo Boga e shumë të tjerë që është e pamundur t’i sjellim të gjithë këtu.

Shërbimet klasi nga stafi që ishin në shërbim në natën magjike e bënin dhe më të ngrohtë natyrisht këtë atmosferë gëzimi. Ajo që më bëri përshtypje ishte shërbimi i verës “The Prisoner” në nderim të burgosurve politikë.

Bruno Selimaj një djalosh i ri 18-vjeçar ardhur nga Plavë dhe Gucia, Nokshiqi, vend me histori dhe përpjekje të pashoqe për të mbrojtur tokat realizoi ëndrrën amerikane në këtë vend të bekuar, saktësisht në zemër të Manhattanit kryeqendrën e botës.

Të gjithë pjesëmarrësit që i intervistuam flisnin fjalë miradie për atdhetarin Bruno Selimaj. Psh. Z. Cafo Boga tha se për Brunon ka qenë shqiptari i parë që e ka takuar dhe pastaj e kanë vazhduar miqësinë e sinqertë gjithë kohën me këtë humanist të madh.

Në ceremoninë madhështore për 45 vjetorin Club A Steakhouse përshëndeti i biri Agron Selimaj njëherazi dhe bashkëpronar. Ai përshëndeti gjithë të pranishmit dhe përmes duartrokitjeve që mori tregoi historinë e krijimit të restorantit, bashkëpunimin familjar, punën e jashtëzakonshme për lidhjet me Atdheun, Kosovën, UÇK-në dhe natyrisht të gjithë këto arritje kanë qenë përmes një pune të vështirë, të durueshme dhe shumë profesionale. Ai foli për familjen e madhe Selimaj ardhur nga Plavë e Guci ku me dhimbje lane vendlindjen sepse kushtet ekonomike i detyruan forcërisht të largoheshin. Z. Agron Selimaj tha me humor se kur e kishte pyetur gjyshin pse kishte lindur 10 fëmijë, gjyshi i ishte përgjigjur se më duheshin për punë dhe Atdhe. Në Amerikë Bruno Selimaj mbërriti në vitin 1971.

Në këtë ceremoni përshëndeti dhe solli një resume të plotë rreth jetës dhe aktivitetit të Bruno Selimaj aktivisti i njohur z. Jack Kuka i cili ndër të tjera tha: “Për Restorantin e Brunos dhe pronarin Bruno Selimaj më se miri flasin mirënjohjet dhe dekoratat qe i janë dhanë Bruno Selimajt. Për mirësinë e Brunos janë qindra letra të dërguara në adresë të tij nga burrështetas dhe intelektual të profileve të ndryshme të kombit tonë.

Restorantin Bruno e bëri vatër shqiptarësh, restorani është biznis i Brunos, por në të njejtën kohë edhe vend takimesh dhe vendimesh të shumta për aktivitetet e komunitetit shqiptar për kombin në përgjithësi e për Kosovën në veçanti.

Bruno Selimaj dhe familja e tije e mrekullueshme bujarinë, mikëpritjen dhe dashurinë për Atdheun e kanë traditë nga të parët e tyre Nokshiqan të cilët u shkrinë dhe u dogjën për Atdheun sa heë që ishte nevoja. Të paktë janë ata shqiptarë që jetojë në New York, ose që kanë ardhur në New York e që nuke e kanë shijuar mikëpritjen dhe bujarinë e Brunos, mu këtu në kë restorant.

Këtu në këtë Restorant qindra mërgimtarë hallemëdhenj janë punësuar, kanë marë zanatin dhe shumë prej tyre kanë hapur restorantet e veta. Këtë mundësi jua dha Bruno.

Mbas demonstratave të vitit 1981 një grup veprimtarësh patriot të komunitetit e panë si obligim moral e kombëtar themelimin e një organizate/klubi që do të mbështeste Kosovën, dhe kush tjetër pos Bruno Selimaj propozoi që kjo organizaë ta mbaj emrin e Jusuf Gërvallës. Ashtu edhe u bë. Klubi i ri mori emrin e të lavdishmit Jusuf Gërvalla.

Që nga themelimi i Ligës Qytetare Shqiptaro Amerikane, Bruno ishte anëtar i bordit. Jo rrallë herë Brunoja rentoi e pagoj autobusa që t’i merrte bashkatedhetarët nga Brooklyni, Bronxi e Saten Island për t’i çuar gratis në Washington që të merrnin pjesë në demonstrata, ku kërkohej ndihma e Amerikës për Kosovën.

Bruno kurrë, ama bash kurrë nuk bëri dallime krahinore. Këtu në këtë restorant Burno priti intelektual e udheheqës politik nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Lugina e Preshevës. Duke e njohur Brunon dhe punën e tij për Kombin e Atdheun e kuptoj fjalën zemra e shqiptarit.

Ja pra ku e keni zemrën e shqiptarit – Bruno Selimaj!

Me duartrokitje u mirëpriten dhe pershëndetjet nga personalitete të shquara të Kombit si Harry Bajraktari “Nder I Kombit”, Richard Lukaj, “Nder I Kombit, Cafo Boga aktivist businessman i shquar, Lumi Hadri-Devine, një aktiviste e mirënjohur e Diasporës si dhe e bija e akademikut Ali Hadri, i cili gjithë jetën ia kushtoi Kosovës dhe popullit të tij.

Zotërinjtë e nderuar e uruan dhe vlerësuan lart punën, humanizmin, luftën për çështjen kombëtare. Ne jemi krenar të ndodhemi sot dhe ta përgëzojmë për këto arrijte të jashtëzakonshme të Bruno Selimaj dhe familjes së tij aq patriote thanë parafolësit midis të tjerash.

Sipas traditës në fund u nda torta për 45-Vjetorin e Restorantit Club A Steakhouse ku midis duartrokitjesh të përzmërta gjithë familja e tij u rreshtua rreth tryezës. Respekti, dashuria dhe mirënjohja nga të gjithë të pranishmit ishte kryefjala e kësaj ceremonie elegante, e bukur dhe vëllazërore.

Të gjithë të pranishmit kaluan një mbrëmje të bukur dhe u larguan me urimin e ngrohtë: Shekullofshi dhe e paçi përjetësisht brez pas brezi këtë restorant që tashmë është kthyer në një Ambasadë Kombëtare.

– Vepër nga Adrian Paci në Milano –

Sapo na thanë që në Milano, në pjesën moderne të metropolit italian, në “City Life” është një vepër e artistit shkodran, Adrian Paci, që jeton dhe punon në këtë qytet, ku jep leksione universitare, – e dinim që është i njohur në mbarë botën e artit – dhe nxituam të shkonim ta shihnim. Ç’ishte, skulpturë, kompleks monumental, instalacion modern?

– Vërtet kam kërshëri, më duket e mrekullueshme… – po u thosha miqve tanë, Lulit dhe Albanin, që po na çonin për atje mua me Edën time dhe do të shihnim se vepra e Adrian Pacit ishte të gjitha ato që kisha menduar dhe më shumë…

Makina rendëte rrugëve të Milanos dhe çdo shesh më dukej si “Piazzale Lagosta”, ku banonte Maestro Ibrahim Kodra, legjendari, siç po e quante në takimet tona poeti dhe kritiku i artit italian Sebastiano G.

Milano ka ndryshuar dhe është modernizuar edhe në arkitekturë duke ruajtur vetveten, po thoshim, ndërsa unë shtova se, kur donim të shihnim një vepër të Kodrës tonë dikur, duhej të futeshim brenda, në shtëpinë e tij, në studio, në ndonjë galeri, ekspozitë, ndërsa sot, që duam të shohim një vepër të Adrian Pacit tonë, duhet të rendim jashtë, në sheshet e mëdha… aty ishte, permanente… po ndjeja emocion…

Po na prisnin dhe Adriani me Melisën e tij. Iu afruam Veprës së mermertë. Arketipi i një shtëpie pa çati, me pemët brenda më të larta se muret, ato ishin banorë të saj. Fasada për një çast – si asosacion ideje, – më kujtoi Katedralen e Shkodrës, edhe kullat e malësorëve, por Duomon në Firence më shumë, po ajo ngjyrë mermeri. Rozetat ornamentale ngjajnë dhe me punët me grep, çentrot e nënave tona.

Dolëm nga pas shtëpisë. Befasi krijuese, Paci nga ajo që duket e zakonshme, muri dhe pemët, psh, krijon si me realizëm magjik të pazakonshmen, por që është gjithsesi dhe e natyrshme, gjenialiteti i tij artistik arrin thellësitë e asaj që duket e zakonshme, por dhe paradoksale…

Shtëpia e Adrianiane është e banuar nga pemët, të tilla që i gjen dhe në Shkodrën e tij, por janë pemë biblike:

fiku – gjethet e të cilit ishin veshja e parë e njeriut, Adamit dhe Evës, por që simbolizojnë pjellshmërinë dhe dijen, hurma – simbol i 7 virtyteve, shega- kthimin e përjetshëm dhe dashurinë e mëshirshme, qiparisat- janë tipike të trojeve, ku gjen prehjen jeta tokësore. E gjitha është një ftese për të aktivizuar marrëdhëniet mes njeriut, natyres dhe artefaktit në një kontekst urban, është shkruar në targetin mbi bar ndan Veprës. Është kujtimi i shtëpisë tradicionale mes grataçieleve të se ardhmes, – shtoj unë. – Është metafora e jetës, që tenton qielloren dhe Qiellin.

Nuk të iket nga kjo shtëpi e artit…

Visar Zhiti

See Insights and Ads

Create Ad

Like

Comment

Share