Fejton nga Rafael Floqi/
Në bulevardin e gjatë të politikës shqiptare, ku skenat ndërrohen më shpesh se dekoret e një teatri provincial, këtë javë projektorët u ndezën sërish mbi një nga figurat më të fuqishme të kabinetit qeveritar: Belinda Balluku. Dhe jo për ndonjë inaugurim, prerje shiriti apo premtim spektakolar, por për një njoftim të ftohtë, të prerë, të qartë të SPAK-ut. Një “CiaoBella” institucional, i shkruar me gjuhën e akuzave, datave dhe procedurave.
Bella, Bela… por jo fort e bukur kur vjen puna te tenderat
Ashtu si në një dramë të shkruar prej kohësh, me role të ndara e dialogje të përgatitura, në skenë shfaqet ministrja e pushtetshme e Infrastrukturës dhe Energjisë, tashmë zëvendëskryeministre. Një figurë që prej vitesh ka shëtitur me vetëbesim në korridoret e pushtetit, duke administruar portofolin më të rëndë të qeverisë – rrugët, energjinë, projektet strategjike, miliardat publike.
Por SPAK nuk është as spektator i heshtur, as kritik letrar. Ai ka rolin e autorit që rikthen shfaqjen aty ku është shkruar: te dokumentet, veprimet, firmat, tenderat. Dhe sipas këtij autori të ri të skenës politike, për Ballukun dhe ekipin e saj, ka pasur jo pak improvizime jashtë skenarit ligjor.
Tuneli i Llogarasë – një hapësirë e ngushtë mes ligjit dhe interesave
Hetimet flasin për një procedurë prokurimi të ndjekur hap pas hapi nga vetë ministrja, që nga faza përgatitore e deri te firma e kontratës. E bashkë me të, një grup personash që duket se kanë punuar me sinkron më të saktë se makineritë e tunelit: Berberi, Gjyli, Elezi, Dervishi, Kashnica. Sipas SPAK, të gjithë së bashku paskan zgjedhur fituesin përpara se gara të niste.
Një tunel që duhej të lidhte dy skaje të bregdetit, tani po lidh dy skaje të akuzës: zyrtarët dhe kompaninë fituese.
Në gjithë panoramën e groteskut publik, Karanxha del dhe të rrëfen se tuneli i Llogarasë – projekti simbolik i gishtit të madh që qeveria i drejtonte kritikëve – paskësh mbetur me cilësi më të pakolauduar se një garazh pallati. Sipas inxhinierit grek, tuneli jo vetëm që nuk ka daljet e zjarrit, por duket sikur e ka marrë seriozisht filozofinë “mbylleni brenda dhe shpresoni më të mirën”. Nëse zjarr ka, zgjidhja paska mbetur një: uroni që tymi të ketë edukatë dhe të dalë vetë.
Dhe këtu fillon pjesa më e bukur e satirës: ndërsa Balluku është pezulluar dhe SPAK-u shkel në dosje sikur po planifikon zbarkimin në Normandi, në sfond del Edi Rama, profili i lartë i politikës shqiptare, alias palloshi në rolin e artistit që, sipas versionit zyrtar, qenka krejtësisht i surprizuar.
Sepse, natyrisht, ne duhet të imagjinojmë një kryeministër që zgjohet çdo mëngjes në një odë zen, i rrethuar me tela grafiti dhe me një kafe turke që i thotë vetëm fat të mirë – jo ç’bëjnë ministrat. Sipas këtij versioni idilik, Rama është si një dirigjent që udhëheq orkestrën, por për arsye misterioze nuk dëgjon asnjë instrument.
Ndoshta kryeministri ka besuar verbërisht se tuneli i Llogarasë do ishte vepra e shekullit, një tunel që do ndriçonte me vetëdije, do kishte freskuese oksigjeni dhe ndalohej zjarri me rregullore si cigaret në avion. Ndoshta ai imagjinonte supervizorët si engjëj teknikë që punonin nga qielli.
Bella dhe tuneli që qenka bërë metaforë e shtetit
Ndërkohë, Balluku, që dikur fliste për vizione të mëdha infrastrukturorë sikur vendi ishte duke u përgatitur për Olimpiadë, sot përballet me akuzat se nën atë petk modernizues fshiheshin vendime të paracaktuara dhe tendera me destinacion të njohur.
Dhe ndërsa ajo pezullohet, e gjithë qeveria ngjan sikur ka marrë frymën e alergjisë politike: një kollë të lehtë mosnjohjeje, një skuqje të lehtë çudie, një dridhje ankthi për “ç’ka ndodhur tani”.Por tuneli i Llogarasë – ai monument prej betoni e tymi – është aty, si për të thënë:
“Mos shikoni shumë thellë brenda me u tremb, se nuk ka dalje.”
Aeroporti – UFO-ja shqiptare
Në sagën tonë të përbashkët, ku çdo projekt publik në Shqipëri ka shpirtin e vet, nervin e vet dhe fatin e vet melodramatik, aeroporti i lidhur metaforikisht me Pacollin meriton një kapitull më vete. Jo se është domosdoshmërisht më i madh, më i rëndësishëm apo më i shtrenjtë se të tjerët – jo. Ai thjesht është simboli më poetik i mënyrës si ndërtohet infrastruktura në këtë vend: me lavdi perandorake dhe logjikë çerdheje.
Aeroporti në fjalë ka hyrë në historinë e ndërtimeve tona si një lloj mjeti fluturues i pashpjegueshëm: një ditë del në konferencë shtypi, ditën tjetër zhduket në mjegull, pastaj rishfaqet sërish falë një deklarate të re politike. Në fakt, është aeroporti i vetëm në Europë që lëviz sa herë ndryshon plani i fjalimit të qeverisë.
Njëherë thuhej se do ishte porta më e madhe e turizmit. Herën tjetër porta e zhvillimit. Më pas porta e investitorëve të huaj. Më vonë porta e shpresës. Dhe në fund, mbeti porta që hapet e mbyllet si dera e një dyqani lagjeje: dikush del, dikush hyn, por shitje s’po bëhet.
Aty ku vendet normale kanë studime fizibiliteti, ne kemi optimizëm. Aty ku kanë analiza teknike, ne kemi konferenca shtypi. Aty ku kanë grafike financiare, ne kemi premtime që duken si fatura dyqanesh, të grisura e të palosura në xhep.
Episodi i Pacollit – kapitull i stilit “fluturim imagjinar”
Emri i Pacollit (metaforikisht në këtë tekst satirik) vjen gjithmonë e shoqëruar me një lloj efekti ndriçimi si në telenovela: muzika rritet, kamera bëhet zoom, dhe publiku në shtëpi mendon:“Apo filloi prapë ky projekti që nuk mbaron kurrë?” apo e bllokojnë flamengot…
Sepse në kujtesën kolektive, aeroporti që lidhet me të është një nga ato histori ku investitori del gjithmonë me një risi të re, qeveria me një shpresë të re, ndërsa qytetarët me një pikëpyetje të re.
Dhe si çdo projekt që merr formë mitologjike, edhe ky ka marrë përmasa epike:
– Do sjellë turizëm.
– Do sjellë investime.
– Do sjellë prosperitet.
– Do sjellë avionë.
Dhe qytetarët, të mësuar me këtë lloj poezie infrastrukturore, pyesin me naivitetin më të bukur shqiptar:
“Edhe pista a do vijë?
Unaza e Jashtme – qark i mbyllur për konkurencën
Loja e dytë e madhe, ajo e Unazës së Jashtme Tiranë, duket se ka qenë një “vazhdim” i episodit të parë. Sërish orientime, sërish ndikime, sërish bashkëpunëtorë dhe një fitues i “paracaktuar”, sipas SPAK-ut. Një unazë që paska qenë më shumë rrugë e shkurtër drejt favorizimit sesa drejt rregullimit të trafikut.
Unaza e Tiranës rrotullohet natën si një lak i madh asfaltit që pret viktimën e radhës — zakonisht ndonjë shofer të pafajshëm, ndonjë nerv të tendosur… ose ndonjë ministër të ngecur mes akuzave. Tani emri i Ballukut qarkullon më shpejt se vetë trafiku, dhe në këtë qytet askush s’pyet më kush ka faj: mjafton që diçka të digjet, qoftë gomë, qoftë reputacion. Në fund, Unaza nuk gjykon; ajo vetëm shikon si rrotullohen akuzat, karrierat dhe ndërgjegjet — dhe i mban të gjithëve peng, derisa t’u shterojë benzina ose pafajësia.
Bella dhe të tjerët që ranë
Balluku është zyrtarja më e lartë që përballet me SPAK-un, pas një parade të gjatë funksionarësh që kanë humbur postet, ndikimin, e madje edhe lirinë: Ahmetaj, Veliaj, Beqaj, Tahiri. Të gjithë pjesë e një mozaiku të madh ku ngjyrat e pushtetit dhe hijet e dyshimeve gjithmonë ndërthuren.Në këtë dramë nuk mungojnë as personazhet e rikthyer. Evis Berberi, tashmë nën akuzë për korrupsion e pastrim parash në një çështje tjetër, del sërish në skenë. Si një figurë që ka lëvizur nga ARRSH në projekte të tjerë, gjithmonë duke tërhequr vëmendjen e drejtësisë.
Dhe me këtë episod më të fundit, mozaiku po merr përmasat e një murali të madh ku dora e SPAK-ut po pikturon, ngjyrë pas ngjyre, portretin e politikës së tranzicionit.
Në këtë vend çudirash, ku logjika shpesh mbetet tek dera e institucioneve, ndodh që një kryebashkiak i izoluar pas hekurave të vazhdojë të “drejtojë” Këshillin Bashkiak sikur burgu të ishte thjesht një zyrë me dritare më të vogla. Po aq absurd është fakti që një ministër i përfshirë në një lumë akuzash për korrupsion të ngrihet në foltoren e parlamentit për të folur mbi përmbytjet e reshjeve, ndërsa vetë nuk arrin të shohë se stuhia më e madhe është ajo që ka shpërthyer brenda zyrës së tij. Ironia bëhet normë, dhe realiteti shpesh i ngjan një satire pa autor.
“Preshi Kushtetues”
Në një vend ku ministrat kapen duke vrapuar me thesin e preshit plot miliona, kryeministri Rama del përpara mikrofonit dhe na thotë me ton solem: “S’ka problem, preshin e zgjidh Gjykata Kushtetuese!”
Populli habitur pyet: — Po pse, zoti Kryeministër, kur kapet dikush me presh në dorë, zakonisht merret polici, prokurori, SPAK-u…
Rama (i qetë, si profesor i etikës politike që s’e ka pasur kurrë Shqipëria):
— Jo, jo, jo. Në rastin tonë special, preshi është institucion. Për atë ka kompetencë vetëm Kushtetuesja. SPAK-u mund të hetojë, por preshin e funksionit e mbroj unë.
E pra, kush e kuptoi, kuptoi. Nuk është fjala për Belën, është fjala për balancat e pushteteve. Në këtë vend, pushtetet janë si lakrat: ndahen, lahen, grihen… por dikush duhet t’i mbajë të freskëta. Dhe ky dikush, sipas kryeministrit, është pikërisht ai vetë, që tani na shfaqet si ombudsmani botëror i perimeve institucionale.
Dhe kështu ndodh mrekullia: nga një çështje vjedhjesh me tendera shndërrohemi në tragjikomedinë “Mbro Çdo Presh Kushtetues”
Ndërkohë Bela rri e heshtur. Preshi nuk flet. Ai thjesht qëndron në dorë.
Dhe vendi vazhdon para, me ritmin e zakonshëm të një shteti ku edhe kur dikush kapet “me presh në dorë”, problemi del se pse policia s’e paska lënë preshin të freskët.
CiaoBella – por a është lamtumirë?
Titulli i këtij fejtoni nuk është aspak rastësor. “Ciao” në italisht është fjalë me dy kuptime – mund të jetë edhe përshëndetje, edhe lamtumirë. Kjo është pikërisht dilema që e ndjek Ballukun sot: a është ky fillimi i largimit apo thjesht një episod i radhës në sagën e përballjeve institucionale që gjithmonë përfundojnë me kthime spektakolare?
Në teatrin politik shqiptar, personazhet rrallë dalin përfundimisht nga skena. Deri sa drejtësia të flasë, tingulli i “ciao”-s mbetet pezull në ajër. Dhe publiku, si gjithmonë, pret aktin e radhës, pasi ujë korrupsioni ka gjithkund vetëm tek rubineti jo.
Në fund të fundit, në këtë vend, drejtësia është gjithmonë një premierë që shpresohet të mos jetë thjesht shfaqje.