Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
Më 18 mars 2025, në Tiranë, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia nënshkruan një deklaratë të rëndësishme trilaterale për bashkëpunim në fushën e mbrojtjes. Kjo marrëveshje synon forcimin e kapaciteteve ushtarake të tre vendeve, zhvillimin e industrisë së mbrojtjes dhe krijimin e një mekanizmi të përbashkët për shkëmbimin e personelit ushtarak, trajnimin dhe zhvillimin e teknologjisë ushtarake.
Kjo iniciativë është e një rëndësie të veçantë për sigurinë rajonale, veçanërisht në kontekstin e tensioneve në Ballkan dhe ndikimit të jashtëm në rajon. Kjo analizë do të trajtojë objektivat kryesore të deklaratës, ndikimin e saj në sigurinë rajonale dhe do të bëjë një krahasim me modele të tjera të suksesshme të bashkëpunimit ushtarak në Evropë.
1. Objektivat Kryesore të Deklaratës së Bashkëpunimit
Marrëveshja ndërmjet Kosovës, Shqipërisë dhe Kroacisë përfshin disa objektiva kyçe:
Shkëmbimi i personelit ushtarak mes tre vendeve për trajnime, operacione të përbashkëta dhe misione paqeruajtëse.
Forcimi i industrisë së mbrojtjes, përmes partneriteteve ndërmjet kompanive ushtarake dhe zhvillimit të prodhimit vendas.
Rritja e ndërveprueshmërisë ushtarake, duke përfshirë operacionet e përbashkëta dhe harmonizimin e doktrinave ushtarake.
Mbështetja e integrimit euro-atlantik të Kosovës, përmes bashkëpunimit më të ngushtë me dy vende anëtare të NATO-s.
Përballja me kërcënimet hibride, si lufta kibernetike, dezinformimi dhe ndërhyrjet e huaja në politikën dhe sigurinë rajonale.
Kjo deklaratë ka për qëllim të krijojë një ombrellë sigurie për tre vendet dhe të ndihmojë Kosovën të ecë përpara në integrimin e saj në NATO dhe strukturat evropiane të mbrojtjes.
2. Konteksti Rajonal dhe Ndërkombëtar
Marrëveshja vjen në një moment kritik për Ballkanin Perëndimor. Në vitet e fundit, situata e sigurisë në rajon është përkeqësuar për shkak të:
Tensioneve në veri të Kosovës, ku Serbia ka vazhduar të nxisë trazira dhe të mbështesë grupet kriminale të organizuara në komunat me shumicë serbe.
Ndikimit të vazhdueshëm të Rusisë, e cila përmes Serbisë përpiqet të destabilizojë rajonin dhe të pengojë integrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në NATO dhe BE.
Nevojës për një siguri më të madhe në Adriatik, ku Shqipëria dhe Kroacia kanë rol kyç si vende anëtare të NATO-s.
Rritjes së kërcënimeve kibernetike, ku Kosova, Shqipëria dhe Kroacia janë përballur me sulme të koordinuara nga aktorë shtetërorë dhe jo-shtetërorë.
Në këtë kontekst, krijimi i një bashkëpunimi të thelluar mes këtyre tre vendeve është një hap strategjik për të garantuar sigurinë dhe për të forcuar pozitat e Kosovës në arenën ndërkombëtare.
3. Krahasim me Modele të Ngjashme në Evropë
Për të kuptuar më mirë rëndësinë dhe ndikimin e kësaj marrëveshjeje, mund të bëjmë një krahasim me modele të tjera të suksesshme të bashkëpunimit ushtarak në Evropë.
a) Bashkëpunimi Baltik: Estonia, Letonia dhe Lituania
Në vitin 1994, vendet baltike krijuan Baltic Defense Cooperation (BDC), një iniciativë për të forcuar mbrojtjen e tyre ndaj kërcënimeve nga Rusia. Elementet kryesore të kësaj marrëveshjeje përfshijnë:
Trajnime të përbashkëta ushtarake, të ngjashme me planin Kosovë-Shqipëri-Kroaci.
Programet e mbrojtjes kibernetike, për të mbrojtur infrastrukturën kritike të vendeve nga sulmet kibernetike.
Krijimi i një strukture të përbashkët të mbrojtjes ajrore, një element që mund të jetë i dobishëm për Shqipërinë dhe Kroacinë, duke përfshirë Kosovën në mbrojtjen ajrore të NATO-s.
b) Traktati i Visegradit: Polonia, Çekia, Sllovakia dhe Hungaria
Grupi i Visegradit (V4) ka një traditë të gjatë të bashkëpunimit ushtarak, duke krijuar Njësinë e Përbashkët Luftarake të Visegradit në kuadër të BE-së. Ky model është i rëndësishëm për të kuptuar potencialin e marrëveshjes Kosovë-Shqipëri-Kroaci, veçanërisht në:
Planifikimin strategjik të përbashkët, që mund të aplikohet në bashkëpunimin midis Ministrive të Mbrojtjes të tre vendeve.
Përdorimin e bazave ushtarake të përbashkëta, një mundësi për bazat e Shqipërisë dhe Kroacisë për trajnimin e forcave të Kosovës.
4. Rasti i Kosovës dhe Ndikimi në Sigurinë Rajonale
Për Kosovën, kjo marrëveshje ka një rëndësi të madhe për disa arsye:
Përgatitja për anëtarësim në NATO: Duke bashkëpunuar me dy vende anëtare të NATO-s, Kosova mund të fitojë përvojën dhe mbështetjen e nevojshme për të përshpejtuar integrimin e saj në Aleancën Veri-Atlantike.
Modernizimi i Forcave të Armatosura të Kosovës (FAK): Bashkëpunimi me Kroacinë, e cila ka një industri ushtarake të zhvilluar, do të ndihmojë në forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës.
Rritja e sigurisë në Ballkan: Kjo marrëveshje mund të shërbejë si një kundërpeshë ndaj ndikimit të Serbisë dhe Rusisë në rajon.
5. Sfida dhe Perspektiva e Bashkëpunimit
Megjithëse kjo marrëveshje paraqet një hap të rëndësishëm përpara, ajo përballet me disa sfida:
Reagimi i Serbisë dhe Rusisë, të cilat mund të paraqesin këtë deklaratë si një kërcënim për stabilitetin e rajonit.
Kapacitetet financiare të Kosovës, të cilat janë ende të kufizuara për të ndërtuar një industri të fuqishme të mbrojtjes.
Harmonizimi i doktrinave ushtarake, pasi tre vendet kanë struktura të ndryshme mbrojtëse dhe nivele të ndryshme të pajtueshmërisë me NATO-n.
Nënshkrimi i kësaj deklarate trilaterale përfaqëson një hap strategjik për sigurinë e Ballkanit Perëndimor dhe për integrimin e Kosovës në arkitekturën mbrojtëse euro-atlantike. Duke ndjekur modele të suksesshme si bashkëpunimi baltik dhe grupi Visegrad, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia mund të ndërtojnë një strukturë të fortë mbrojtjeje që garanton stabilitet dhe siguri për rajonin.
Foto: klankosova.tv