30 Dhjetor, 2024
Autor: Ferzileta Gjika
Trashëgimia artistike e Huzri Hoxhës dhe lufta për ruajtjen e identitetit te Dibrës
“Eshte nje ekspozite integrare per Dibren. Hearth-arsyeja pse vura kete emer ka te beje me origjinen ku kam lindur, ka te beje me origjinen e prinderve te mi ku ato kane vdekur,ku jam mesuar, ku jam pjekur, ku jane te gjitha traditat, ku jane te gjitha zakonet, historia e Dibres.” Huzri Hoxha
Në nje kohe kur mbrojtja e Dibrës është më urgjente se kurrë, arti shfaqet si një forcë e fuqishme për të ruajtur identitetin kulturor dhe historik si dhe për të mbrojtur trashëgiminë natyrore. Përmes artit ekspresionist te piktorit Huzri Hoxha, që pasqyron identitetin dibran dhe bukurinë e jashtëzakonshme të luginës së lumit Drin, krijohet një lidhje emocionale dhe kulturore që prek zemrat e njerëzve në shumë dimensione.
Piktori Huzri Hoxha, i lindur në Bllice të Dibrës, ka luajtur një rol të rëndësishëm në formësimin e artit ekspresionist shqiptar. Eksperimentet dhe eksplorimet e tij novatore në stil kanë kontribuar ndjeshëm në skenën e artit dinamik dhe në zhvillim të kombit. Nëpërmjet veprave të tij, Huzri Hoxha e ka vene ne qender te vemendjes Dibrën, si djep të identitetit shqiptar veçanërisht si vendlindjen e Skënderbeut, heroit të nderuar kombëtar. Arti i tij nënvizon rendesine për të mbrojtur këtë trashëgimi historike dhe kulturore nga kërcënimet që rrezikojnë zhdukjen e identitetit te saj.
Ky punim synon të ndriçojë lidhjen midis krijimtarisë ekspresioniste të Huzri Hoxhës dhe temave më të gjera të identitetit, kulturës, historisë dhe bukurisë së qenësishme të Dibrës dhe lumit Drin. Duke shqyrtuar veprat e përzgjedhura të artit të prodhuara në kontekstin e historisë, kulturës dhe identitetit të mishëruar, ai kërkon të nxjerrë në pah marrëdhënien simbiotike midis shprehjes artistike dhe etikës së komunitetit.
Një çështje e shfaqur që përmbledh këto tematika është lëvizja për te drejtat mjedisore që kundërshton ndërtimin e digës së Skavicës.
Kjo lëvizje ka galvanizuar komunitetin e Dibrës, duke sfiduar shkatërrimin e mundshëm të 35 fshatrave, rrezikimin e florës dhe faunës lokale dhe trazirat e mëdha sociale që do të sillte ky projekt.Diga kërcënon të mbysë nen uje pergjithmone pjesë të konsiderueshme të luginës përgjatë lumit Drin, duke përkeqësuar pabarazitë ekonomike të rajonit dhe duke përforcuar pabarazitë sistematike. Dibra, një nga rajonet më të varfra të Shqipërisë, ka vuajtur historikisht nga investimet e pamjaftueshme në infrastrukturë—një model i përkeqësuar nga besimi se projekti i propozuar i hidrocentralit mohon nevojën për zhvillim të mëtejshëm. “Kundershtimi ndaj digës së Skavicës” nxjerr në pah pretendime të ndërlidhura për padrejtësi. Këto përfshijnë mungesen e transparences se informacionit për publikun—shkeljen e “të drejtës për të ditur”—ligjet e padrejta që favorizojnë kompanitë miliona dollarëshe pa konkurrencë dhe modelet historike të neglizhencës që kanë margjinalizuar Dibrën. Expertet argumentojnë për zgjidhje alternative për krizën energjetike të Shqipërisë, si energjia diellore dhe e erës, të cilat janë miqësore me mjedisin dhe nuk zhvendosin komunitetet apo shkatërrojnë ekosistemet. Në përfundim, ky punim eksploron sesi arti ekspresionist i Huzri Hoxhës reflekton dhe amplifikon betejat e ndërlidhura për identitet, kulturë dhe drejtësi mjedisore në Dibër.
Figura e Skënderbeut, heroit tonë kombëtar, në stilin piktural ekspresionist të Huzri Hoxhës përfaqëson një ndërthurje të fuqishme mes historisë dhe emocioneve artistike. Ky interpretim ekspresionist e nxjerr në pah heroizmin dhe shpirtin luftarak të Skënderbeut përmes ngjyrave të fuqishme, linjave dramatike dhe një qasje artistike që shkon përtej realizmit.
Ekspresionizmi i Huzri Hoxhës krijon një perceptim unik, duke theksuar jo vetëm madhështinë historike të Skënderbeut, por edhe emocionet që kjo figurë frymëzon te shqiptarët. Kjo vepër na kujton se arti ka fuqinë të ringjallë historinë dhe të lidhet emocionalisht me publikun, duke nxjerrë në pah se mbrojtja e Dibrës nuk është thjesht mbrojtje mjedisore, por një akt për të ruajtur historinë dhe identitetin e kombit shqiptar.
Vizioni artistik i pikturave të kryeveprës së vatrës së Huzri Hoxhës
Veprat e piktorit Huzri Hoxha qëndrojnë si një dëshmi e qëndrueshmërisë së një komuniteti që përpiqet të mbrojë historinë, kulturën dhe mjedisin e tij natyror nga forcat që kërcënojnë t’i zhdukin ato. Nëpërmjet objektivit të tij artistik, piktori Huzri Hoxha frymëzon një thirrje për veprim – duke i nxitur politikëbërësit të njohin kostot e thella njerëzore dhe kulturore të vendimeve të tyre. “Mjafton të shohësh peisazhet e tij dhe fillon të bisedosh me Piktorin, nga kjo bisedë mëson se sa e bukur është Dibra, sa histori ka ajo” shprehet Dr. Dritan Korumi.
Pikturat e Kryeveprës së Vatrës së Huzri Hoxhës mishërojnë një përkushtim të thellë ndaj shprehjes emocionale të lirë, spontane dhe thellësisht personale. Këto vepra arrijnë thellësinë e tyre shprehëse përmes një lirie të jashtëzakonshme teknikë dhe ekzekutimi, duke theksuar cilësitë fizike të ndryshueshme të bojës për të ngjallur sensualitet, element fizik te vendit, dinamizëm dhe lirizëm. Së bashku, këta elementë bashkohen për të festuar bukurinë e Dibrës dhe për të përcjellë një angazhim të vendosur për të mbrojtur Dibren, vendlindje tone të dashur. “Ekspozita jote e pikturës, e hapur me një titull që vetëm një artist i vërtetë mund t’i japë kuptim të tillë të lartë, është një homazh i mrekullueshëm ndaj vlerave kombëtare dhe patriotike” shprehet inxhinier Shkelzen Qoka
Seria e Kryeveprës së tij te emeruar “Hearth” e perkthyer ne “Vatra” bazohet në forcën e pavetëdijes krijuese, duke braktisur përbërjen e strukturuar konvencionale. Në vend që të ndërtohen nga elemente diskrete dhe të ndara, pikturat shfaqin fusha dhe rrjete të unifikuara, të padiferencuara, me disa imazhe që ekzistojnë në një plan hapësinor të pastrukturuar. Kjo qasje pasqyron natyrën rrjedhëse dhe të ndërlidhur të emocioneve dhe identitetit kulturor dhe historik që ata kërkojnë të shprehin. Për të përforcuar këto efekte vizuale, pikturat e “Vatrës” se mjeshtrit Huzri Hoxha shpesh mbushin horizonte me të mëdha, duke i dhënë veprave si monumentalitet ashtu edhe një fuqi tërheqëse.
Ngjyrat e theksuara dhe shtresimi i ndërlikuar i ftojnë shikuesit në një përvojë gjithëpërfshirëse, duke përforcuar mesazhin se bukuria dhe trashëgimia e Dibrës janë monumentale dhe të denja për t’u mbrojtur. “Fjala e kuratorit, z. Peqini ishte në lartësinë dhe cilësinë e punëve tuaja Mjeshtër, pa ngjyrime a shkëlqime e lustrime të rreme, apo hipokrite. Arti juaj flet vetë duke qenë i plotsuar dhe i arrirë” shprehet ish-keshilltari. Presidentit Nishani, Z. Saimir Kodra.
Kritika e piktorit Huzri Hoxhës për drejtësinë e banoreve dibrane dhe shpërnguljen e detyruar në Dibër
“Nese nje qyteterimi do ti heqesh nje lume,
ate do ta vdesesh, nese do ta mbulosh me uje ate do ta zhdukesh” Huzri Hoxha
Arti expressionist i piktorit Hoxha tregon se edhe kur miratohen vendime ne emer te shqiptareve duke mos marre parasysh rajonin e Dibres, zemren e Shqiperise, problemet e rëndësishme vazhdojnë. Nëpërmjet pikturave të tij kryevepra “Vatra”, mjeshtri Huzri Hoxha shqyrton në mënyrë kritike procesin e zhvendosjes, duke theksuar faktorët objektivë, vendimet politike dhe rolin kritik të pjesëmarrjes së publikut. Ai arrin në përfundimin se toka, bukuria natyrore dhe resourset e Dibrës i perkasin komuniteteve të Dibres dhe jane te trasheguara ne breza. Qeveria argumenton se pabarazitë në kënaqësinë e preferencave mund të adresohen përmes dinamikës së pronesise së banesave, duke sugjeruar që banorët e zhvendosur do te jene te kenaqur me shtëpitë dhe tokën e tyre të “re” përfundimisht mund të zhvendosen dhe të mos kthehen me në tokën e tyre stërgjyshore. Megjithatë, mjeshtri i penelit , piktori Hoxha hedh poshtë me vendosmëri këtë argument, duke pohuar se shpërngulja në Dibër – e shkaktuar nga ndërtimi i Digës së Skavicës – nuk është as fluide dhe as e barabartë sa të zgjidhë pabarazitë e krijuara në të ashtuquajturën “tokë e re”. Perkundrazi kjo do te shkaktoje probleme te medha sociale kur behet fjale zhvendosja e mijera banoreve nga tokat e tyre.
“Arti s’te le as te qete as ne komoditet. U hedh nje veshtrim fluturimthi te gjithave, pastaj e ngul veshtrimin te secila dhe pret te pergjigjen, te robtojne syte, mendjen, jane ngujueset e vlerave artistike. E ngul veshtrimin fillimisht te portreti. Se, ne fund te fundit edhe portreti lipset te flas, perderisa ka brenda njeriun. Ne mos te flase, te kundroje dicka qe e ka thelle ne shpirt dhe qe piktori e ka zbuluar dhe e ka bere te kapshme edhe prej nesh” Pr.Dr. Adriatik Kallulli
Zhvendosja e detyruar nga Dibra do të përkeqësonte pabarazitë ekzistuese, duke përkeqësuar çështjet e drejtësisë sociale, ekonomike dhe të strehimit. Humbja e tokës stërgjyshore, lidhjet kulturore dhe kohezioni i komunitetit nuk mund të kompensohen me zgjidhje sipërfaqësore te bazuara ne treg. Kritika e mjeshtrit H.Hoxha thekson se nje zhvendosje e tille thellon padrejtesite strukturore, duke shembur themelet kulturore, historike, dhe ekonomike te komuniteteve te prekura.