Së pari dua të jem I qartë, nuk kam asnjë pretendim se njoh teoritë përkatëse se çfarë janë praktikisht diktaturatë ose demokracitë e sotme në botën që po jetojmë. Por nga rruga e gjate e jetes sime, ende nuk e kam shume te qarte se si duhet te zgjidhet e Drejta e Çamerise Shqiptare, atje ku kam lindur; e cila prej vitit 1913, në sajë të politikave filogreke të fuqive Europiane, vazhdon e pushtuar nga Greqia.
Faktikisht, kur isha ende 7 vjeç, shovinistat grekë, në Greqinë e sotme, mbasi masakruan dhe vranë 7 njerës të pafajshëm të families time,(I vetmi faj I tyre se ishin Shqiptare të besimit musulman lindur në shtëpijat e tyre); pa kryer asnjë shkelje të legjislacionit grek; nga mosha 2 deri në 82 vjeçarë. Vlen për tu theksuar se Shqiptarët e krishterë Çamë nuk pësuan asnjë vrasje, as u dëbuan, por edhe atyre ju është mohuar gjuha Shqipe dhe vazhdon mohimi për tu quajtur Shqiptarë. Mbas mbajtjes si të burgosur në kampin e përqëndrimit në qytetin tonë të lindjes Paramithi, në nëntor 1944, na dëbuan në Shqipërinë Nënë.
Dhe per çudi, me vone lexova se në Greqinë e lashtë paska lindur demokracia??!
U pritëm shumë ngrohtë nga vëllezërit tanë të një gjaku; megjithëse edhe në Shqipëri në ato kohëra ishin shumë shkatërime dhe mungesa nga lufta që porsa kishte mbaruar.
Ndersa qeveria komuniste nuk na trajtonte mirë sepse më 1949, dështoi në realizimin e tentativave të saj per të dërguar djemtë Çamë si ushtarë të ushtrisë komuniste greke.Faktikisht gjatë luftës djemt edhe vajza Çame u rreshtuan në batalionet Çamëria dhe Ali Demi, dhe luftuan kundër pushtuesave nazifashistë në bashkëpunim me njësitet e EAM-it të PK Greke; por kur ushtarët grekë nën komandën e gjeneralit famëkeq Zerva filluan masakrat e vrasjet ndaj popullësisë Çame, ato njësi “mike” të komunistave grekë nuk deshen te ndihmojne Camet qe po masakroheshin. Kështu edhe djemtë Çamë nuk pranuan të luftojnë atje me flamurin grek; deklaruan me ndershmëri dhe Atdhetarizëm se do shkonin të luftonin në Çamëri vetëm me Flamurin tonë Kombëtar
Qeveritarët komunista të Tiranës, si “shperblim”, të refuzimit të internacionalizmit ndaj “vëllezërve komunistë grekë”, dënoi me punë të detyruar, dhe internoi 900 burra e djem Çamë në ndërtimin e rrugës Gramsh-Lozhan. Ay keq trajtim vazhdoi duke e”mbyllur” Problemin Çam, pavarësisht se mbi 5000 Shqiptarë Çamë ishin vrarë e mbi 30.000 Çamë të tjerë, mbas dëbimit me dhunë nga trojet e tyre Shqiptare mijëravjecare, vuanin nga uria dhe sëmundjet si refugjatë në Shqipëri
Më 1971, në një kohë që në Greqi sundonte e ashtuquajtura Diktatura e kolonelëve të zinj përçudi, u lidhën marëdhanie diplomatike midis Shqipërisë komuniste dhe Greqisë diktaktoriale. Filluan shkëmbime grupesh artistike që lenin mbresa shumë mallëngjyese tek Shqiptarët Çamë të krishterë që vazhdonin të jetonin në vatrat e tyre në Çamëri. Por ajo që të le përshtypje shumë domethënëse ishte vizita e Ambasadorit Shqiptar L.Seiti në krahinën e Çamërisë. Aty, I shoqëruar edhe nga Ministri përkates Grek, bisedoi Shqip në Bashkinë e Gumenicës . Vetë kryetari I shprehte ambasadorit Shqiptar faktin se atje ka shumë fshatra që flasin Shqip, bile shumë plaka as nuk dinë të flasin greqisht; në Prevezë janë mbi 40 fshatra që flasin Shqip, ndërsa në Kastrizë me 1800 banorë flasin të gjithè vetëm shqip dhe ndigjojnë përditë me gëzim e mall Radio Tiranën!!
Këtu dua të nënvizoj se me këto të dhëna jam njohur vetëm në vitin 2002, këtu në New York gjatë promovimit të librit të Prof. Beqir Metës “Tensioni Greko Shqiptar“. Pra megjithëse njiheshin nga qeveria shqiptare, nuk i bëheshin popullit të njohura ato të dhëna. U deshën mbi 30 vjetë që Intelektuali Atdhetar Prof. B.Meta, ti nxirte nga arshivat shtetërore dhe tu bëheshin të njohura publikut të gjërë .
Megjithëse Diktatura fashiste I lejonte Ambasadës Shqiptare të Athinës të vizitonte Shqiptarët e Çamërisë, diktatura komuniste nuk I lejonte Shqiptarët e Shqipërisë të dinin se Çamëria vazhdonte të banohej nga Shqiptarë Çamë?!.
Pra diktaturat I lejonin njera tjetrës vizita në Çamëri, por në Shqipëri populli nuk kishte të drejtë të njihte realitetin e Camërisë së atëhershme
Tashti jetojmë në një kohë demokracie në të dyja vendet fqinje. Jo vetëm që vazhdojmë të kemi marëdhanie diplomatike, por jemi së bashku edhe antarë të NATO-s, bile kohët e fundit Shqipëria është dhe kandidate për në BE(ku Greqia është antare). Kemi nënshkruar edhe një Pakt Miqësie që nga viti 1996. Ne fjalimet e qeveritarëve të Tiranës, si në Athinë ashtu edhe në Tiranë, ndëgjojmë shpesh herë se kemi “mar♣dhanie të shkëlqyera” duke “harruar” se Greqia mban ende në fuqi Ligjin e luftës të 1940 midis dy vendeve tona fqinje.
Vecse kjo “demokraci reciproke” në shumë raste nuk vepron si democraci e vërtetë Përkundrazi ! Qeveria greke megjthëse lavdërohet se në Greqi paska lindur demokracia, nuk e njeh ate ?!.
Pavarësisht se janë pajisur me visa Shengen si shtetas Shqiptarë, me të drejtë shetitje në Të gjitha vendet e BE, Shqiptarët e lindur në Çamëri, të dëbuar prej andej kur ishin ende fëmijë, sot kur janë në mosha mbi 70 vjeçare, nuk u lejohet të vizitojnë shtëpijat dhe vatrat ku kanë lindur. Justifikim nuk japin grekët, vetëm se nuk të lejojnë të hysh atje
Megjithëse I kanë shkatërruar të gjitha varezat qindra vjecare dhe mbuluar varezat e përbashkëta të Çamëve të pushkatuar me fusha të betonuara, asnjë Çam nuk paska të drejtë simbas grekëve “demokratë” të vendosin një tufë me lule në vendet ku ishin varezat aqë më pakë të takohen e të çmallen me Çamët e krishterë që kishin bashkëjetuar ata dhe prindërit e tyre?! Tamam “demokraci greke”! Dhe qeveritarët e Tiranës vazhdojnë me shprehjen “maredhanie te shke….iera”. Si mund të kuptohen këto lloj marëdhaniesh?
A mund të shpjegohen ulërimat djallezore të ushtarëve,në parakalim para udhëheqësave grekë, kundër shqiptarëve ? A mund të shpjegohen thirrjet e neo Nazistave grekë në parlamentin e Athines? Qeveritaret e Athines thone se “nuk ekziston Problemi Çam”, por kur Parlamenti Grek ju miraton, Hebrejëve të përzën në kampet e përqëndrimit të Nazi stave, shtetësine greke më 2011, disa deputete pyesin: “Po sikur të kerkojne shtetesin Çamët, çfarë do bëhet me ta?!” Edhe atëhere kur del në qarkullim një libër për Çamërinë e Masakruar, qoftë në Kanadanë e largët, menjëherë, pa mbushur mirë java, Drejtoria e shtypit pranë qeverisë greke, nxjerr njoftimin për qarkullimin e atij libri?! Kur Presidentit të Greqisë z.Papulasit I bëhet pritje në Tiranë dhe I kujtohet se ai është ushqyer me qumështin e një nëne Çame, ai bën sikur nuk ndëgjon se ka Çamëri?! Por ditët e fundit ai “kujtohet” në zyrën e tij për gjasme “Himarën e vorioepirit?!”
Në rastin konkret, padrejtësisht, del se Diktatura qenka më e mire se “demokracia e sotme greke”
Tashti del pyetja se si do zgjidhet Problemi I Çamërisë Shqiptare. Në Programin e qeverise se z.Rama, përfshihet Problemi Çam, veçse me qenë se Kryeministrit, duke shtetitur shpesh nëper botën mbarë, nuk I tepron koha për tu ulur dhe diskutuar e zgjidhur deklaratën e tij :”zero probleme me fqinjët”
Analisti e studjuesi anglez, Prof.James Pettifer dhe njohës I historisë se Ballkanit, në studimin e publikuar nga Qendra e Studimeve dhe Kërkimeve të Konflikteve pranë Ministrisë së Mbrojtjes se Britanisë së Madhe, midis te tjerave nënvizon :
Marrëdhëniet greko-shqiptare rrezikohen seriozisht nga dështimi për të zgjidhur Çështjen Çame“ Greqia deri më sot refuzon njohjen se ky problem është për tu diskutuar.Një aspekt I rëndësishëm I këtij qëndrimi nuk janë pretendimet e Çamëve, ato janë shumë të qarta në përputhje me legjislacionin ndërkombëtar. Kjo temë më se e qartë duhet të zgjidhet përfundimisht jo vetëm për të ndihmuar zgjidhjen e Çështjes Çame, por edhe në interes të marrëdhënieve shqiptaro-greke dhe anëtarësimit të ardhshëm të Shqipërisë në BE
Zgjidhja e duhur e këtij problemi do të krijoi mundësit e nevojshme për ngritjen e urave të Miqësisë midis dy vendeve fqinje mijëra vjeçare.
S.Bollati New York, Tetor 2014.