Nga WALTER VELTRONI/
Në zemrën e mësymjes së një Vëndi sovran, nën kërcënimin e një lufte bërthamore, me një milion të ikur, qytete të rrethuar dhe fëmijë të vrarë, me gra atdhetare që organizojnë mbrojtjen e tokës së tyre, me gërmadhat e shtëpive e të shpirtërave mbi tokë, Evropa dhe Perëndimi po na japin shënja të një gjallësie të dëshpëruar, të zgjimit e të ndryshimit. Tani nuk e dijmë nëse mjafton. Por ai që e ka filluar këtë veprim kriminal merrte me mënd se ai n’Evropë do të kishte shkaktuar ndarje t’ahpra e do të kishte pjellë, së shumti, ndonjë komunikatë proteste dhe ndonjë sanksion të butë. Siç qe më së fundi me bashkëngjitjen e Krimesë.
Ndërsa kësaj here Perëndimi dijti të kundërveprojë dhe Evropa të tregohet e thukët. Sanksionet nuk kanë qënë ujë trëndafili, evropianët nuk janë frikësuar nga llogaritja e ndonjë flijimi të mëtejshëm. U punua , nga ana e qeverive në një sinergji të përgjithëshme, siç tregon vendimi i mbylljes së hapësirës ajrore, ose ai i mbështetjes, jo vetëm me fjalë, të qëndresës ukrainase. U lanë mënjanë ndarjet mbi temën e të mërguarvet dhe u hap një garë prekëse ndërmjet kujt do t’i priste me më shumë bujari ata evropianë në ikje nga lufta.
Gjermanët kanë tejkaluar caqet që i kishin vënë vetes mbas luftës së dytë botërore. Është e rëndësishme që këtë e bëri një kançelar socialdemokrat, në krye të një koalicioni me liberalët e të gjelbërit. Anglezët kanë parë me kthjelltësi rrezikun e kanë qënë në një mëndje me Evropën, në të cilën, dashje o pa dashje, ndjehen pjesë. Polonia, Hungaria, deri tani nuk kanë luajtur ndeshje të ndara. Deri edhe Suedia e Finlanda, historikisht të pandjeshme, kanë kthyer vështrimin nga NATO.
Nëse një nga pasojat shtyrëse të kësaj mësymjeje kriminale duhej t’ishte për të ndarë Evropën dhe frikësuar Perëndimin, nuk ka pasur asnjë efekt. Sot i veçuar nuk duket ai që është sulmuar, por ai që ka sulmuar. Nuk është pak. Nuk ishte e sigurtë.
Por të themi të vërtetën: thënia për Evropën e dobët e të pasigurtë, shpesh e pathemeltë, ishte krisur nga kundërveprimi i institucioneve kontinentale kundrejt pandemisë. Nuk u ndigjua vetmia n’atë krizë. Mekanizmi i “mbështetjes së ndërsjelltë”, që shkrepi me një shpejtësi të pazakontë, u dha mundësi ekonomive kombëtare të merrnin frymë e të përballonin çmimin e frikshëm, njerëzor e shoqëror që shkaktoi virusi.
Evropa, e udhëhequr nga një grua, nuk ka qënë kurrë kaq e bashkuar dhe nuk ka treguar kurrë kaq frymë e aftësi zgjeruese si në këto dy kriza, që rrezikojnë të shkatërrojnë arkitekturën e përbashkët dhe të çligjësojnë Perëndimin si vënd demokracie, lirie e paqeje. Vlejnë fjalët e Mario Dragit në Parlament: “Nuk mund të lemë që n’Evropë të kthehet një sistem në të cilin kufijtë të përcaktohen me forcë e ku lufta të jetë një mënyrë e pranueshme për të zgjeruar zonën e ndikimit. Respektimi i sovranitetit demokratik është një kusht i bazës së një paqeje të qëndrueshme”.
Në parathënien e botimit të vitit 1944, Manfesti i Ventotenes, i shkruar ndërsa Evropa digjej e ndarë, tregonte rrugën e një utopie mbikombëtare – atëherë ishte sigurisht e tillë – që u sendërtua plotësisht: “Të tillë parime mund të përmblidhen në pikat e mëposhtëme: ushtri e përbashkët federale, bashkim monetar, heqje e gardheve doganorë e të kufizimeve të mërgimit ndërmjet shteteve pjesëmarrës në Federatë, përfaqësi e drejtpërdrejtë e qytetarëve në kuvendet federale, politikë të jashtëme të përbashkët”.
Nga gjashtë synime t’ëndërruar nga ai internim, katër tashmë janë të sendërtuar. Dy të tjerët, politika e jashtëme dhe e mbrojtjes të përbashkëta, kanë marrë në këta muaj një shtysë të fuqishme. Nuk njohim sot përfundimin e kësaj krize, që është edhe kundërvënia e dy ideve të qeverimit të bashkësisë e të marrëdhënieve ndërkombëtare. asaj të “demokraturës” që i kufizon në siguri thjesht formale liritë – sa gjatë Evropa ka bërë sikur nuk i shihte në disa Vënde kundërshtarët e arrestuar ose të zhdukur dhe kundërshtinë të shtypur! – e zhvendos ndyrësisht barazpeshën vendim-marrëse mbi figurën e një kreu autoritar e n’atë të demokracive të papërsosura e të çala të kontrolluara, do t’ishte një gabim të mos jemi të vetëdishëm për paqeverisshmërinë e mungesën e identiteteve të forta politike. Demokraci të drobitura nga helmi i populizmit dhe i kundër evropianizmit. Në kllapinë e muajve të shkuar gjithshka dukej e pranueshme: dalja nga Euro, mbështetja jelekëve të verdhë, Putini i ngritur në model të udhëheqësit liberal. Të gjitha gjëra që tani janë mbas krahëve tonë, dhe është mirë kështu. Është një fakt pohenik, nuk duhet të jetë sot lëndë e një propagande përçarëse.
Demokracia, bijë e vuajtjes dhe e gjakut evropian të Nëntëqindit, tregoi aftësi kundërveprimi.
Joe Biden, në mungesën e përgjithëshme të interesit, foli muaj më parë për nevojën e një aleance të demokracive. Sepse synimi i vërtetë i shumë proçeseve në veprim, përfshirë edhe këtë luftë absurde, është pikërisht zëvëndësimi i demokracisë me të tjera forma qeverish, të llojit autokratik.
Jemi të zhytur në një krizë në të cilën nuk do të kishim dashur kurrë të jetonim, në dyert e diçkaje dramatike e të panjohur. E për të cilën duhet të shpresojmë se do të zgjidhet me armët e bisedimeve, të vetmit e mundëshëm. Ajo zgjidhja paqësore e kërkuar nga të gjithë njerëzit e vetëdijshëm. Por ka edhe një tjetër arsye themelore në këtë kundërveprim të papritur ndaj agresionit. Është zbritja në fushë e opinionit publik në të gjithë botën. Vlerat e paqes, të mbrojtjes së lirive, mospranimi i autoritarizmit, kanë çuar milionë njerëz të manifestojnë, të luten, të protestojnë. Ose, siç kanë bërë të rinj, artistë dhe personalitete të sportit ose t’ekonomisë ruse të marrin qëndrime shpesh të rrezikëshme për vetë sigurinë e tyre.
Dukej gjithshka e mbaruar, dukej se qënieve njerëzore të këtyre kohëve nuk i mbetej tjetër veçse të ishin spektatorë. Përkundrazi, pyetjes së dytë retorike – ku janë paqësorët? – këtë herë i janë përgjigjur në tërë botën një lëvizje njerëzish, sidomos të rinj, që nuk kanë praktikuar ideologjizma të një tjetër kohe, të rehatëshme, të barazlarguar e tjetërsime ngushulluese.
Miliona qënie njerëzore që janë rrjeshtuar për liritë e paqen, në këtë kohë të çoroditur e të rrezikëshme.
“Corriere della Sera” 3 mars 2022 Përktheu Eugjen Merlika