Gjon F. Ivezaj/
Eqrem Bej Vlora lindi më 1 dhjetor 1885 në qytetin historik të Vlorës, në një prej familjeve më të shquara aristokrate dhe atdhetare të Shqipërisë – familja Vlora. Kjo familje, që gjurmon rrënjët e saj deri në shekujt e hershëm të periudhës osmane, kishte qenë gjithmonë pjesë e elitës politike, ushtarake dhe kulturore të Perandorisë, me ndikim të thellë në zhvillimet historike të trojeve shqiptare.
Babai i Eqremit ishte Syrja Bej Vlora, një burrë me kulturë dhe ndikim të gjerë, ndërsa nëna e tij ishte Hasbije Hanëmi, nga një familje e njohur e Prizrenit. Kjo trashëgimi e gërshetuar midis jugut dhe veriut të trojeve shqiptare i dha Eqremit një botëkuptim të gjerë mbi përkatësinë kombëtare shqiptare në një kohë kur ideja e kombit shqiptar ende nuk kishte marrë formë të plotë politike. Eqrem Bej Vlora u rrit në një ambient ku përziheshin kultura osmane, evropiane dhe shqiptare. Fillimisht, ai ndoqi mësimet në gjuhën osmane dhe arabe në Vlorë, ku përvetësoi thellësisht kulturën lindore dhe islame. Më pas, familja e tij e dërgoi në shkollë në Stamboll, ku vijoi mësimet në shkollat më elitare të kohës. Aty u dallua për inteligjencën dhe disiplinën e lartë intelektuale.
Më vonë, ai u dërgua për studime në Perëndim, fillimisht në Theresianum të Vjenës, një prej kolegjeve më aristokrate të Perandorisë Austro-Hungareze, ku studioi shkencat humane, juridike dhe politike. Më pas kreu studimet e larta në Universitetin e Gracit dhe më vonë në atë të Vjenës, ku u përqendrua në drejtimet e administratës, diplomacisë dhe historisë.
Kjo përgatitje shumëdimensionale e pajisi Eqremin me një kulturë të gjerë evropiane, me njohuri të thella mbi gjuhët e huaja (ai zotëronte turqishten, arabishten, gjermanishten, frëngjishten, italishten, anglishten dhe greqishten), si dhe me një sens të hollë diplomatik që do ta shoqëronte gjatë gjithë jetës. Me rënien e Perandorisë Osmane dhe shpërbërjen e strukturave të saj, Eqrem Bej Vlora iu përkushtua çështjes kombëtare shqiptare. Ai mori pjesë në ngjarjet më vendimtare të fillimit të shekullit XX.
Në vitin 1912, kur Ismail Qemali shpalli Pavarësinë e Shqipërisë në Vlorë, Eqrem Bej Vlora ndodhej në qytet dhe ofroi ndihmën e tij në formimin e administratës së parë shqiptare. Ai u emërua ministër i Punëve të Jashtme dhe më vonë përfaqësues diplomatik i Shqipërisë në Austri dhe Itali. Gjatë kësaj kohe, ai mbrojti me dinjitet interesat shqiptare në arenën ndërkombëtare, sidomos në Konferencën e Londrës dhe në bisedimet diplomatike për njohjen e pavarësisë së Shqipërisë.
Në vitin 1920 mori pjesë në Kongresin e Lushnjës dhe mbështeti qeverinë e re shqiptare. Edhe pse në vitet e mëvonshme u largua nga politika aktive, ai nuk reshti së kontribuari me mendimin dhe penën e tij për çështjen kombëtare. Eqrem Bej Vlora është një ndër figurat më të ndritura të kulturës shqiptare. Ai ishte një dijetar i formuar në mënyrë të rrallë, një shkrimtar i shkëlqyer dhe një studiues i përkushtuar i historisë, etnografisë dhe gjuhësisë shqiptare. Vepra e tij më e njohur, “Kujtime” (titulli origjinal: Erinnerungen aus meinem Leben), është një pasuri e paçmuar historike dhe kulturore për kombin shqiptar. Në këtë libër, ai rrëfen me mjeshtëri ngjarjet historike të jetuara, figurat e njohura shqiptare dhe evropiane që ka takuar, dhe zhvillimet e periudhës më të ndërlikuar të historisë sonë moderne.
Ai gjithashtu botoi studime për kulturën shqiptare, raportime për udhëtimet e tij dhe analiza të thella për marrëdhëniet ndërkombëtare. Si një bashkëpunëtor i disa akademive dhe institucioneve shkencore evropiane, ai promovoi çështjen shqiptare në qarqet kulturore dhe inteelektuale të kontinentit. Eqrem Bej Vlora nuk ishte vetëm një diplomat dhe dijetar, por edhe një patriot i përkushtuar. Ai ishte zëri i arsyes dhe i mendimit të ndritur në një kohë të trazuar për kombin shqiptar. Ai e përjetonte me dhimbje ndarjen e trojeve shqiptare dhe luftoi me të gjitha format për mbrojtjen e të drejtave kombëtare.
Ndihmesa e tij për çështjen e Kosovës, për mbrojtjen e Shkodrës nga pretendimet malazeze dhe për afirmimin e identitetit shqiptar në Evropë, përbën një trashëgimi të rrallë. Ai kurrë nuk u përfshi në ndasi politike që e dëmtonin unitetin kombëtar, por gjithmonë mbajti qëndrim të pavarur dhe të ndershëm.
Eqrem Bej Vlora ndërroi jetë më 30 mars 1964 në Tiranë, në një periudhë kur regjimi komunist shqiptar kishte filluar një fushatë sistematike kundër figurave të elitës kombëtare. Ai u la mënjanë, u përçmua dhe u censurua për dekada, por vepra e tij mbijetoi dhe u rivlerësua pas rënies së diktaturës.
Sot, Eqrem Bej Vlora njihet si një prej figurave më të shquara të Rilindjes shqiptare të vonshme, një ndër intelektualët më të mëdhenj të kombit, dhe një simbol i kulturës, dijes dhe dashurisë për atdheun.