Arian Galdini/
Faik Konica është një nga figurat më të ndritura të mendimit shqiptar, një mendimtar, shkrimtar, publicist dhe diplomat që mbetet i pazëvendësueshëm në historinë e shqiptarizmit. Me një intelekt të thellë dhe një stil të rrallë artistik dhe analitik, Konica është jo vetëm një pararendës i shumë koncepteve moderne mbi shqiptarinë, por edhe një arkitekt i vizionit të një kombi që kërkonte të dalë nga errësira dhe fragmentimi. Kontributi i Faik Konicës për shqiptarizmin dhe, më tej, për doktrinën e Neoshqiptarizmit lidhet ngushtë me përpjekjen e tij për të kombinuar ndriçimin intelektual me një vizion praktik për zhvillimin kombëtar. Publicistika e tij është një pasqyrë e jashtëzakonshme e mendësisë shqiptare të kohës dhe një kritikë e paepur ndaj pengesave që kombi ynë ka hasur në rrugën drejt emancipimit dhe lartësimit. Faik Konica, që shpesh njihet si mendimtari që “zbuloi shqiptarët për shqiptarët,” e vendosi shqiptarizmën në një kornizë të re, duke e parë atë jo thjesht si një ndjenjë patriotike, por si një detyrë morale, intelektuale dhe kulturore.
Ai e kritikoi ashpër mungesën e organizimit, kaosin politik dhe mungesën e vetëdijes kombëtare të shqiptarëve, duke nxitur një vetëreflektim që synonte përmirësimin dhe përparimin.
Në një nga shkrimet e tij më të njohura, ai thekson: “Shqiptari është i zoti për gjithçka, por vetëm kur ta kuptojë se puna dhe ndershmëria janë burimi i lirisë dhe i zhvillimit.” Për Konicën, shqiptarizmi nuk ishte vetëm një ndjenjë dashurie për vendin, por një përpjekje për të ngritur një komb të ndriçuar që respektonte veten dhe të tjerët. Ai e shihte kombëtarizmin jo si një izolim, por si një përpjekje për të harmonizuar identitetin kombëtar me zhvillimin universal.
Konica është i njohur për kritikën e tij të hapur ndaj vetë shqiptarëve, një kritikë që nuk buronte nga përbuzja, por nga dashuria dhe dëshira për t’i parë ata të ngritur në lartësinë e
vlerave universale. Ai e identifikoi “Njeriun Shqiptar” të kohës si një njeri të mbërthyer nga provincializmi, padituria dhe mungesa e disiplinës, duke e krahasuar këtë situatë me një kohë të humbur që duhej riparuar me urgjencë.
Në një nga reflektimet e tij, ai shkruan:
“Shqiptarët kanë të gjithë dhuntitë e Perëndisë, por janë si një orkestër pa dirigjent, ku secili luan për hesap të vet.”
Konica e pa edukimin dhe kulturën si dirigjentin që i mungonte kombit shqiptar. Ai thoshte se pa kulturë dhe pa vetëdije të rrënjëve historike, shqiptarët do të mbeteshin gjithmonë në margjina të qytetërimit.
Faik Konica është një nga pararendësit më të spikatur të asaj që sot e quajmë Neoshqiptarizëm, një doktrinë që synon të ndërthurë identitetin kombëtar me modernitetin dhe progresin shoqëror. Në veprën e tij, ne gjejmë idenë e një Rinisjeje Kombëtare, që kërkon të rigjejë thelbin e vlerave shqiptare dhe t’ia përshtatë ato sfidave të kohës.
Ai theksonte se shqiptarët nuk mund të ndërtonin një komb të fortë pa një ndriçim intelektual dhe moral, dhe këtu qëndron thelbi i Neoshqiptarizmit. Kjo doktrinë, në vizionin e Konicës, kërkon të:
1. Ripërtërijë identitetin kombëtar, duke respektuar traditat, por duke mos u mbërthyer pas tyre.
2. Nxisë edukimin dhe kulturën si bazë të zhvillimit kombëtar.
3. Luftojë korrupsionin dhe mediokritetin politik, që ai i quante “gangrenat e kombit.”
Një nga aspektet më të rëndësishme të veprës së Faik Konicës është roli i tij si formues i një kulture kombëtare shqiptare, e cila nuk është thjesht një përmbledhje e zakoneve dhe traditave, por një ndërthurje e mendimit modern me rrënjët historike. Ai e shihte kulturën si një mjet për t’u çliruar nga komplekset dhe për t’u afirmuar në arenën ndërkombëtare. Në revistën e tij të famshme “Albania”, e cila shërbeu si një platformë për përhapjen e idesë së shqiptarizmit, Konica shkroi:
“Ne duhet të kuptojmë se kultura nuk është thjesht një pasqyrë e të shkuarës, por një dritë që na tregon rrugën drejt së ardhmes.”
Një nga temat më të përsëritura në publicistikën e Konicës është kritika e tij ndaj politikës së dobët dhe mungesës së lidershipit vizionar në Shqipëri. Ai paralajmëroi për rreziqet e politikës autoritare, korrupsionit dhe mungesës së meritokracisë, që ai i quante “vrasësit e shpirtit kombëtar.”
Në një shkrim të tij, ai shkruan:
“Një komb nuk mund të jetë i lirë nëse është i udhëhequr nga njerëz që nuk e kuptojnë as lirinë dhe as drejtësinë.”
Ky paralajmërim mbetet aktual edhe sot dhe është një nga shtyllat e Neoshqiptarizmit, i cila synon të ndërtojë një sistem politik të bazuar mbi vlera dhe integritet. Mendimi i Faik Konicës është i ndikuar nga filozofë të mëdhenj konservatorë si Edmund Burke, i cili theksonte rëndësinë e traditës dhe vazhdimësisë historike, dhe Matthew Arnold, që promovonte kulturën si një mjet për përmirësimin shoqëror. Ashtu si këta mendimtarë, Konica besonte se një komb i suksesshëm duhet të ndërtohet mbi bazën e një ekuilibri mes traditës dhe modernitetit.
Faik Konica mbetet një nga mendimtarët më të ndritur të kombit shqiptar. Trashëgimia e tij nuk qëndron vetëm në atë që ai ka shkruar, por edhe në frymëzimin që ai ofron për të ndërtuar një Shqipëri më të mirë. Ai na mëson se shqiptarizmi nuk është vetëm një ndjenjë, por një angazhim për të ndriçuar veten dhe kombin.
Neoshqiptarizmi, si një doktrinë e bazuar mbi ndriçimin intelektual dhe moral, gjen në Faik Konicën një pararendës të jashtëzakonshëm. Përmes kritikave të tij të ashpra, vizionit të tij të qartë dhe përkushtimit të tij ndaj kombit, Konica mbetet një dritë udhëzuese për të gjithë ata që synojnë të lartësojnë shqiptarinë në lartësinë e vlerave universale.
