Nga PAOLO LEPRI
Të drejta dhe detyra. Rreth këtyre dy koncepteve luhet ndeshja në vazhdim ndërmjet BE dhe antarëve të tij rebelë, e para ndër të gjitha, Polonia. Belegut sovranist të Gjykatës kushtetuese të Varshavës, që u shpreh rreth mbizotërimit të ligjeve kombëtare mbi ata të bashkësisë, i u shtua – si një tjetër goditje, pikërisht ndërsa Evropa është në veprim për të kapërcyer katastrofën e pandemisë – letra me të cilën dymbëdhjetë Vënde kanë kërkuar financime për të mbrojtur kufijtë e tyre, duke gjuajtur mbi politikën e imigrimit (që duhet t’a themi se nuk është bërë kurrë një realitet i efektëshëm dhe i bashkëndarë) të njëjtët gurë me të cilët do të dëshironin të ndërtonin muret e tyre. Fjalia kyçe e ndeshjes me pushtetin kombëtar-konservator polak është e Ursula von der Leyen: “Përparësia e jonë është të sigurojmë që të drejtt e qytetarëve polakë të jenë të mbrojtura e të gëzojnë të mirat e përkatësisë në BE”. Nëse do të donim t’a personalizonim, do të thonim se po përballohen dy gra: njëra kryetare e Komisionit që drejton “një bashkësi ligjesh e vlerash” (parim i të shkruarit “mbi çdo faqe që është e bardhë”, si fjala liri në poezinë e Eluar-it) dhe një mbi-gjykatëseje, Julia Przylebska, që ka mbrojtur me pallë zhveshur masat iliberale kundër pavarësisë së gjykatësve, duke u shtyrë pastaj deri tek vendimi i 7 tetorit. Nuk bëhet fjalë për një “legal thriller”. Është një çast domethënës për historinë evropiane. Deklarata e Ursula von der Leyen it është e rëndësishme sepse i beson fjalës “të drejta” një kuptim tërësor. Detyra e BE nuk është vetëm ajo – tashmë themelore – e mbtrojtjes së vlerave, sot të kërcënuara, që janë në bazën e qënies së tij (e që kanë sjellë paqë, harmoni e mirëqënie në dhjetëvjeçarët e shkuar) por edhe të sigurojë që qytetarët evropianë mos të jenë të dëmtuar nga vija skajore e qeverive të tyre. Kryeministri polak Mateush Moraviecki, mbas të cilit vepron i forti Jarosllav Kaçinski, nuk mund të “luajë me zjarrin”, siç vërejti – ndërmjet shumë kundërveprimeve johenike ndaj veprimit të Gjykatës – ministri i Jashtëm i Luksemburgut Jean Asselborn. Të mbahet një këmbë jashtë e një tjetër brënda shtëpisë së përbashkët evropiane është një ushtrim që po bëhet më shumë i papërgjegjshëm se sa bezdisës. Konflikti i gjatë mes Polonisë dhe institucioneve të Brukselit (i ngjajshëm me atë të Hungarisë së Orbanit, që jo rastësisht u nxitua të rrjeshtohet nga ana e gjykatësve qeveritarë të Varshavës) me gjasë i përgjigjet logjikave të dialektikës së brëndëshme, mobilizon pjesët më pak bashkëkohore të trupit zgjedhor, por po krijon një gjëndje që do të bënte tashmë të domosdoshëm një provim të thelluar të ndërgjegjes. Është vërtetë e mundur të mendohet se mund të merret pa respektuar rregullat? Është vërtetë e mundur të vihen në rrezik – duke hyrë në konkretësinë e numërave – ndihma për 36 miliard eurosh, 23,9 prej të cilëve falas? Do t’ishte e drejtë të ketë përgjigje ndaj këtyre pyetjeve. Përtej thirrjeve propagandistike dhe papërkorësive gojore, si ato me të cilat na ka mësuar, për shembull, ministri i Drejtësisë Zbignjev Zobro, i paditur se ka përdorur për qëllime zgjedhore para të mbledhur për viktimat e krimeve. Ngrirja e kuotës polake të Recovery Plan dhe e fondeve strukturore të bilancit shumëvjeçar të BE janë armë trysnie që duhet të përdoren me vendosmëri. Duke shpresuar natyrisht të mos arrihet në pasojat skajore. Por nëse vijnë ndërrime mendimi, siç ka ndodhur në disa raste, nuk duhet të jenë vetëm për sy e faqe. Më në përgjithësi, ndërsa ka filluar të hamendësohet një “Polexit” ( në mënyrë përfrikësuese edhe nga ana e disa përfaqësuesve të vetë qeverisë së Varshavës, që parapëlqen më shumë mundësinë e minimit nga brënda të themeleve evropiane), është e dobishme të theksohet në këtë çast të vështirë, që historia e Bashkimit është ajo e përfshirjes dhe vlerat e qëndrimit së bashku, me të gjitha ndryshimet, janë të pakthyeshme në një kuadër që mund të shprehë nivele të ndryshme të integrimit. Të tjerë skenarë përjashtohen: të penduarit e zgjerimit (të dalë përsëri në skenë për të mbyllur dyert e Shteteve të Ballkanit perëndimor) duhet t’a mbledhin mëndjen, jo vetëm sepse Traktatet nuk parashikojnë asnjë proçedurë përjashtimi. Në Poloni, e cila ka votuar kompakte më 2003 për hyrjen në BE, ka një shumicë që beson n’Evropën e ka për të një përfytyresë pohenike, siç tregojnë qartë hulumtimet. Manifestimet e mëdha të së djelës, 10 tetor janë vërtetimi i një Vëndi që nuk i dorëzohet kombëtarizmit kundër baskësisë. Kjo duhet të jetë pika e rinisjes. Sferës së të drejtave, që rasti polak vë në plan të parë, i bashkëngjitet ajo e detyrave, të ngritur nga qëndrimi i të Dymbëdhjetëve (Austria, Qipro, Danimarka, Greqia, Lituania, Polonia, Bullgaria, Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia dhe Sllovakia) mbi “mjetet për të mbrojtur kufijtë edhe me financimet për rrethime të reja e për ledhe”: një qëndrim që duket një pengesë e rrezikshme në rrugën e vështirë që Evropa po përshkon. Cilat janë këto detyra? Të presim në mënyrë të kujdesëshme e të kontrolluar, siç e kuptoi me shumë kthjelltësi kançelaria Angela Merkel gjatë viteve të saj të gjata në udhëheqje të Gjermanisë, por edhe duke mos lënë të tjerët të përballojnë të vetëm goditjen e fatzijve të botës. Letra kundër imigrantëve është një kapitull i keq i një libri që, për fat të keq, nuk është shkruar kurrë, libri i një politike të përbashkët mbi imigracionin. Përtej simboleve dhe pasojave historike, që nuk janë të parëndësishme, problemi sigurisht ekziston. Por duhet përballuar në mënyrë të përgjithëshme. Me një frymë që nuk është e paracaktuar të zhduket përgjithmonë: kush ka në zemër Evropën e sheh të mbetet në logjikën e gjërave, në hartën e raportit të forcave të kësaj bote të ndërlikuar. Duhet t’a rigjejmë.“Corriere della Sera”, 11 tetor 2021 Përktheu: Eugjen Merlika