Prof. Dr. Fejzulla Berisha/
Diplomacia, si art i komunikimit dhe ndërveprimit midis shteteve, shpeshherë flet më shumë përmes asaj që nuk thuhet sesa përmes deklaratave publike. Heshtja diplomatike nuk përbën thjesht mungesë reagimi, por është një instrument i sofistikuar strategjik, që mund të shërbejë si mbrojtje, si paralajmërim, si formë presioni apo edhe, në raste të caktuara, si shenjë dobësie dhe mungese vizioni.
Ky fenomen fiton peshë të veçantë në hapësirën ballkanike, ku historia, etnia dhe gjeopolitika janë të ndërthurura ngushtë. Në veçanti në rastin e Kosovës, heshtja diplomatike ka pasur pasoja të drejtpërdrejta për procesin e shtetndërtimit, konsolidimin institucional dhe afirmimin ndërkombëtar.
Heshtja si instrument diplomatik
Në marrëdhëniet ndërkombëtare, heshtja është përdorur tradicionalisht për të fituar kohë, për të matur reagimet e palëve të tjera dhe për të ruajtur hapësirën e manovrimit diplomatik.
-SHBA dhe Kina shpesh zgjedhin të heshtin pas krizave ndërkombëtare, duke analizuar zhvillimet dhe duke përgatitur një qëndrim të balancuar e të qëndrueshëm.
-Franca dhe Gjermania brenda Bashkimit Evropian, në situata të tensionuara, kanë përdorur heshtjen për të shmangur përplasjet e drejtpërdrejta, duke lejuar që koha të qetësojë palët dhe të hapë hapësirë për kompromis.
Pra, heshtja mund të shërbejë si një “armë e mençur” që shmang veprime të nxituara dhe ruan fleksibilitetin e politikës së jashtme.
Heshtja si dobësi diplomatike
Megjithatë, heshtja e zgjatur, e papërcjellë me veprim konkret, rrezikon të interpretohet si mungesë qëndrimi, pasivitet apo dorëzim i heshtur.
-Bashkimi Evropian, në raport me krizat ballkanike, shpesh është kritikuar për një politikë të “heshtjes”, e cila ka krijuar vakum strategjik dhe ka hapur derën për ndërhyrjen e fuqive të tjera si Rusia dhe Kina.
-Disa shtete arabe, përballë çështjes së Palestinës, kanë zgjedhur heshtjen, e cila nga njëra anë shihet si neutralitet i qëllimshëm, por nga ana tjetër është interpretuar edhe si mungesë solidariteti dhe braktisje e kauzës së përbashkët.
Heshtja, pra, nuk është gjithmonë neutralitet – shpesh ajo bëhet dobësi e dukshme, e cila dëmton interesat kombëtare dhe hap terren për kundërshtarët.
Heshtja në diplomacinë e Kosovës
Në rastin e Kosovës, heshtja diplomatike ka qenë shpeshherë e keqinterpretuar, jo si strategji, por si mungesë veprimi.
-Pas shpalljes së Pavarësisë (2008–2012), institucionet e Kosovës nuk shfrytëzuan me intensitet momentumin historik për të fituar më shumë njohje ndërkombëtare. Në të njëjtën kohë, Serbia zhvillonte një fushatë agresive kundër njohjeve, ndërsa heshtja kosovare zbehte fuqinë e diplomacisë së re.
-Në dialogun Kosovë–Serbi, shpesh Kosova ka heshtur përballë propozimeve të dëmshme, duke humbur rastin për të vendosur vijat e kuqe në kohë. Ky pasivitet është interpretuar nga ndërmjetësit ndërkombëtarë si gatishmëri për kompromis të pafund.
-Në arenën ndërkombëtare, përballë lobimit të Serbisë kundër anëtarësimit të Kosovës në organizata si UNESCO dhe INTERPOL, reagimet e vonuara ose mungesa e një fushate diplomatike aktive kanë prodhuar pasoja konkrete: dështime në votime dhe humbje mbështetjeje nga shtete që përndryshe mund të ishin pro-Kosovës.
Këto raste tregojnë se heshtja pa veprim nuk është thjesht neutralitet, por shndërrohet në dëm real për interesat kombëtare.
Heshtja si strategji e mençur për Kosovën
Kosova nuk duhet ta braktisë heshtjen si mjet diplomatik, por duhet ta përdorë atë me maturi dhe vetëm në raste të arsyetuara.
-Ruajtja e partneriteteve: në raste kur reagimi i menjëhershëm mund të cenojë marrëdhënie strategjike me aleatët kryesorë, heshtja e përkohshme është mënyra më e mirë për të ruajtur ekuilibrat.
-Proceset gjyqësore ndërkombëtare: gjatë shqyrtimit të rasteve nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë apo organizata të tjera ndërkombëtare, heshtja diplomatike shërben për të mos ndikuar në proces, duke i lënë institucionet juridike të marrin vendime të pavarura.
-Heshtja e kombinuar me veprim diskret: në vend të pasivitetit publik, Kosova duhet të përdorë diplomacinë e heshtur përmes kontakteve bilaterale, lobimit të ngushtë dhe koordinimit të padukshëm me aleatët.
Heshtja në diplomaci është një art i fjalës së pathënë. Ajo mund të shërbejë si mburojë e mençur kur përdoret me strategji të qëllimshme, por shndërrohet në dobësi fatale kur zëvendëson veprimin aktiv dhe iniciativën diplomatike.
Për Kosovën, sfida më e madhe është të dallojë qartë midis heshtjes taktike dhe heshtjes pasive. Nëse e para është mjet i mençur në duart e diplomacisë shtetërore, e dyta është rrëshqitje drejt margjinalizimit ndërkombëtar.
Prandaj, Kosova ka nevojë për një diplomaci aktive, ku heshtja të përdoret vetëm si fazë kalimtare e lojës strategjike dhe jo si gjendje permanente. Vetëm kështu do të shmanget boshllëku diplomatik që Serbia dhe aktorët e tjerë të huaj po përpiqen ta mbushin në dëm të interesave shtetërore dhe kombëtare të Kosovës.