ISHTE 15 JANAR

Nga Matilda Mirakaj/*

Ishte  ditë dimri dhe frynte një erë e akullt.  15 Janar, 1980.  Motra, unē dhe shoket e shoqet ktheheshim nga shkolla.Me çanta të shpuara në qoshe. Ecnim ngadalë për në shtëpi dhe ndonjeherë këndonim. Pa nxitim. Gjithë dita ishte e jona. Oh sa qejf, të jesh e mos të kesh asnjë përgjegjësi. Asnjë problem.Fushat e djerra, zgjateshin në horizont të kurorzuara nga kodrat e Gradishtës. Ne ecnim në shtegun e ngushte në buzë të kanalit. Nuk binte shi dhe ecja ishte më e kollajtë. Kur binte shi, çizmet e shpuara ngjiteshin në llucë shpesh here duke e tërhequr baltën me vete.Bëheshin aq të rënda sa bëhej e pamundur ti shqisje nga balta.Të rënda nja 4-5 kile.  Ndonjëhere ngecnin dhe këmba dilte nga çizmja.Lopët e fshatarëve e punonin baltën dhe ujin në nje llaç ngjitës. Atherë duart hynin në punë për të ndihmuar këmbët. Ime motër, Manjola, ishte e holle dhe e gjatë si shkop. Dukej sikur ishte gati në çdo moment për tu thyer.  Unë si motra e madhe qę isha, i shkulja çizmet nga balta dhe e ndihmoja ti vishte këmbęt të skuqura nga të ftohtit. Manjola ishte         3 vjet më e vogël dhe ate vit kishte filluar të pestën në Këmishtaj. Fillorja bëhej në kamp, 5 minuta larg shtëpie. Duke qënë me e madhe e kisha marr përsipër ta ndihmoja, dhe i mbaja çanten me libra çdo ditë. Më vonë kur të rritura zëmroheshim me njëra tjetren, ndonjë here ia përmëndja për ti kujtuar se sa shumē kisha bëre për të kur ishim të vogla, aq sa ia kisha mërzitur kokën.

Atë dit Janari ishte ditë e zakonshme dimri, të paktën pa shi. Ne, grupi i vogël i fëmijëve kaluam gërmadhat e kishës së Shen’Premtes. Partia komuniste e kishte djegur deri në dhe’. Dy qeparisa dhe gërmadhat ishte çka kishte ngelur.Varrezat pranë kishës ishin punuar me traktor shumē e shumë here dhe mbjellur me grurë për të bërë buke për popullin. Në atë muaj gruri i brishte krijonte një li ash te gjelbërt per rreth. Shpesh here duke kaluar pranë asaj që akoma quhej kisha, shikonim nëpër tokë dhëmbë ose fragmente kockash, që në një distancë jo shumë të largët kishin qënë buzqeshja e dikujt, ose duart e një nëne që kishte përkëdhelur fëmijët saj.

Ashtu ishte për aq kohë sa unë mund ta kujtoj nga fëmirija ime, dhe në atë kohë nuk më dukej diçka aq e tmerrshme dhe shtazarake sa sot që po shkruaj këto rreshta. Ata të vdekur ishin për ne fëmijët aq prehistorik dhe abstrakt sa dinosaurët.  Në të vërtetë varrezat nuk duhet të kishin qënë shumē të vjetra. Mizerja që na rrethonte për së gjalli na pengonte të mendonim per dinjitetin dhe respektin e të vdekurit. Mbas kishës duhet të kapërcenim një kanal nja 2 metra të gjerë. Shoqja ime, Beta, ishte më atlete se unë, dhe e kapërcente pa vështirësi.  Mbas nja dy provash më së fundi edhe unë u gjenda në krahun tjetër të kanalit. I dhashë kurajo edhe sime motre për të kercyer, dhe i shtriva krahun ta tërhiqja. Mbasi kalonim fushen ku luanim gjatë verës, të parat ndertesa që takonim ishin ato që ne  quanim banjo. Ishin të ndërtuara në fund të rrugicës, por në këtë rast në fillim. Mvaret se nga ç’drejtim vije. Barakat tona ishin ndërtuar të gjata me dy krahë. Në çdo krah pothuajse jetonin nga 6 familje, pak a shumë. Akoma edhe sot më kujtohet me hollësi, ku jetonte çdo familje.Ah, memoria e fëmisë. Gjithsej ishin 4 barraka të tilla të ndërtuara paralel. Muret e holla ishin ndërtuar me baltë e me kallama, kurse çatia ish e mbuluar me katrama  që me kohë ishte shpuar e shqyer dhe arnuar me copa plasmasi po të mund të gjenim. Dhomat ishin të vogla, nja 9 m2.  Disa kishin vetëm një dhomë e disa dy. Çdo familje kishte ndërtuar nga nje kasolle të vogël me tulla balte, ne i quanim qerpiç këto tulla, ose me baltë e kallama, për ta përdorur si guzhinë. Kallamat rriteshin me shumicë. Fshati ku në jetonim kishte qënë kënetë dhe partia ishte shumē krenare për kryeveprën që kishte realizuar. Gjyshi im,babai i mamit, perpara se të përfundonte në burg kishte qënë drejtori i këtij projekti.Më parë ai kishte qënë gjeneral major, me yje e spaleta, me makinë e shofer e me të gjitha priviligjet që gëzonin pjestarët e rangut të lartë të partisë. Por ky është një tregim tjetër, për një ditë tjetër.
…Pra, kallama kishim me bollëk, faleminderit kënetës dhe ne i fusnim në punë kudo.Shyqyr zoti, ishin pa pare. Dhomat i kishim rrethuar me kallama perjashta, duke krijuar në atë mënyrë oborre të vogla që krijonin nje farë privatesije.Midis barrakave ishte nje rrugice nja 1 metër e gjëre.Kur binte shi ato gure të vendosur një këtu e një atje mbuloheshin me baltë.Të bëje ujin, nuk ishte shumē kollaj. Për të pirë kishim vetëm një çezëm në kamp.Oh, kamp përqëndrimi e kam fjalën, jo kamp vere. Tani e tutje fjalën barraka do ta zëvëndësoj me fjalën shtëpi, sepse ashtu ishin për ne. Aty kisha lindur unë dhe shokët e mij.Aty jetonim.Nuk ishte rrethuar me tela me gjëmba, por guxo ta kaloje kufirin e padukshëm dhe e shikoje se çfarë të gjente.Dënimi nuk ishte një shqelm në prapanicë, me tepër diçka si nja një jave në birucë të sigurimit me të rahurra si gomarit. Hajde ta kaloje po deshe.  E spiuna kishte plot. Ne e kishim banjon të përbashkët me Zenelin.Ai kishte 4 kalamaj me sa e kujtoj, ne ishim 3 fëmije dhe mami e babi, pastaj ishte xhaxhai me gruan dhe nanën dhe djalin e madh. Djali i vogël ishte vetëm një vjeç dhe nuk kishte patur nderin  ta përdorte akoma. Gjithsej 16 vete. Edhe familjet e tjera i kishin banjot me të njëjtën ndarje  pak a shumë. Ok, mjaft me banjot se i kisha harruar dhe më vjen për të vjell kur i kujtoj.  Edhe uji Ishte problem. Kishim vetëm një çezëm per të pirë e për tu larë.  Shpesh, rradha bëhej e gjatë me kova e kazana sa duhej të prisnje 3-4 ore per të mbushur ujë. Ne prap, ishim më mirë se kushurinjt e mi që jetonin në kampin e Gjazës. Atyre i shkonte uji me kamion.  Bëhej një betejë me zorra e bidona, kush ishte i zoti mbushte ujë, pleqtë në mëshirën e të tjerëve.Duke qënë se uji ishte problem, mund të imagjinohet kondicioni i banjove.
Atherë, të kthehemi tek ajo ditë. 15 Janari.  Mbasi kaluam banjot në fund të rrugicës pamë Dhorën, që kishte nje pamje tragjike në fytyrë. Çfarë ka ndodhur e pyeta.

– Kanë arrestuar Mehdiun,- tha ajo. Ai ishte babai i Dianës, shoqes time.

– Oh jo-, thashë unë e tmerruar. Një vit më parë në Janar ata kishin arrestuar Naimin, baban e Gerit, Jimit dhe Dorianës. Oh jo. Mbas disa sekondash që u dukën shumë të gjatë, duke pëshpëritur me zërin që i dridhej, ajo shtoj. Kanë marrë edhe babin tënd…

Ishte 15 Janar…

* Ne Foto, e ndjera Manjola Mirakaj, qe nderroi jete ne New York…