Nga Albert Siegel/ përktheu Herion Kërcelli/
Për amerikanet, e diela është përvjetori i 73 i 7 dhjetorit 1941, kur japonezët sulmuan Flotën Amerikane të Paqësorit në bazën e Pearl Harbor, duke vrarë 2403 ushtarakë dhe civilë të kësaj baze, është një akt i rëndë që solli përfshirjen e SHBA në Luftën e II-të-Botërore.Por kjo ngarje e paprecedentë, në mbrëmjen e datës 8 dhjetor, me përjashtim të një numuri fishekzjarësh për të nderuar të vdekurit nga Nagaoka, qyteti binjak i Honolulut, kaloi krejtësisht në heshtje në Japoni. Kjo situatë përcillet dhe në arkivat kombëtare japoneze, apo Agjensitë e Lajmeve në Tokio e gjetkë ku thuhet se, Për japonezët, sulmi i tyre në Pearl Harbor nuk ishte fillimi i luftës, por vazhdimi i luftës që ata kishin filluar një dekadë më parë. Japonezët kanë dashur ti kene zona të lirë, eksluzivisht vetëm për ta, ujërat oqeanike rreth vetes. Ata kanë dashur që kjo zonë të mos ketë asnjë lloj ndikimi tjetër që kur komodori i Marinës së SHBA, Matthey C. Perry , në vitin 1853, lundroi në Gjirin e Tokios dhe bisedoi me perandorin e asaj kohe për të hapur vendin e tyre në tregtinë me botën e jashtme. Deri atëhere, kontakti me të huajt në Japoni, cilësohej si një krim dhe dënohej me vdekje. Mbas gjysëm shekulli në sajë të transformimit industrial eteknologjik, Japonia ishte në gjendje për të konkurruar me fuqitë perëndimore që dëshironin të tzhvillonin tregëti me të. Në fakt ishte një proces që i kushtoi shumë Japonisë, duke kaluar në vështirësi të mëdha. Si vend pa burime e pasuri të shumta natyrore, Japonia importoi shumicën e naftës se saj dhe të lëndëve të para nga Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe dhe India Hollandeze Lindore. Duke pasur frikë se pa këto burime të lëndëve të para Japonia dikur do humbiste pavarësinë e vet, ajo kërkoi zgjerimin e territoreve në perëndim, të cilat ishin nën kontrollin e SHBA. Por kjo strategji ekspansioni detyrimisht do sillte një konflikt të pashmangshëm me SHBA, një konflikt I cili filloi në Pearl Harbër më 7 dhjetor 1941. Në tekstet shkollore japoneze flitet pak në lidhje me sulmin mbi Pearl Harbor, dhe qytetarët japonezë, të pyetur në lidhje me ketë cështje shprehen se dinë pak në lidhje me atë që ka ndodhur 73 vite më parë. Sulmin e Flotës ajrore perandorake të7 dhjetorit 1941, nga më të mëdhenjtë e Luftës së II-të-Botërore, ku u përfshinë mbi 300 aeroplanë, të 6 avionmbajtëset e Japonisë dhe u kryen dy valë bombardimesh të egra ajrore. Këtë sulm shumica e japonezëve e trajtojnë në kontekstin e luftërave të shumta që ishin në vazhdim e sipër në atë kohë . Mayako Shibata, një studete universiteti, thotë se, ajo nuk mund të kujtojë se në cilën klasë e kishte mësuar pse ndodhi sulmi në Pearl Harbor. Por ajo ka mësuar gjithashtu se disa zyrtarë në qeverinë e asaj kohe e kundershtuan atë. Japonezë të tjerë nuk ndjehen mirë kur ja përmend këtë ceshtje, sidomos drejtuesit. Por ka një foto se si Japonia e sheh konfliktin, e cila gjendet në Yasukuni Mauzoleun, një nga pavionët më të diskutuar në Japoni e gjetkë. Vizita e këtij mauzeloumi nga kryeministri japonez Shinzo Abe ngjalli zemërimin e fqinjëve të Japonise, të cilet e akuzojnë Abe, se është duke u përpjekur për ta zbukuruar dhe të rishkruajë historinë e luftës së Japonisë. Ky vend i shenjtë memorizon dhe nderon 14 ish-zyrtarë japonezë që pas Luftës së Dytë Botërore, u gjetën fajtorë për krime kundër paqes, duke përfshire Hideki Tojo, Minister i Përgjithshëm,(më pas kryeministër), i cili miratoi sulmin në Pearl Harbor, dhe u denua me varje pas luftës. Në këtë museum ushtarak të Japonisë, të vendosur në këtë vend të shënjtë jepet koncepti dhe qëllimi pse u sulmua Pearl Harbor. Aty është ekspozuar një “Mitsubishi A6M Zero Fighter”, dikur krenaria e ushtarakëve japonezë, nëpër dekoracionet e mureve ka dhjetra imazhe që tregojnë ushtarë japoneze në forma heroike, shpesh duke shtënë poshtë avionëve Amerikanë. Pas seksioneve kushtuar shekujve të mëparshëm të historisë dhe objekteve ushtarake përkatës, në këtë muzeum vjen seksioni kushtuar Luftës së Dytë Botërore. Këtu është paraqitur dhe linja zyrtare e Japonisë për sulmin në Pearl Harbor. Në një segment kohor të krijohet përshtypja se Japonisë ju imponua sulmi në Pearl Harbor nga Shtetet e Bashkuara, e cila i kishte kërkuar tërheqjen pa kushte nga Kina dhe territore të tjera, ose do të përballet me pasoja të rënda. Pasi u ndërprenë negociatat, SHBA, Britania e Madhe dhe Indiet Hollandeze të Lindjes, ngrinë asetet japoneze dhe i imponuan embargo e naftës, duke e shtyrë Japoninë në qoshen e vet. Afatet kohore duket se u thoshin japonezëve, Amerika do sulmojë. “Në Shtëpinë e Bardhë, Presidenti, Sekretari i Shtetit dhe Sekretari i Luftës u takuan me Komandantin e Flotës në Paqësor dhe diskutuan luftën me Japonine”, thotë teksti. “Ata shqyrtuan mjetet dhe forcat për të dhënë goditjen e parë, pa rrezikuar trupat amerikane nga japonezët. Po në këtë tekst shkruhet se, Presidenti Franklin D. Roosevelt, i urdhëron vartësit, “për tu përgatitur për një sulm të papritur, i cili ka të ngjarë të ndodhë më 1 dhjetor1941”.Ky tekst është shkruar në anglisht dhe japonisht, në mënyrë që vizitorët të krijojnë idenë se kush po përgatitej për sulm. Studjuesit e analistët e kësaj lufte, duke preferuar të mbeten anonimë theksojnë se, në atë periudhë, shumica e zyrtarëve japonezë nuk e besonin ose të ishin optimistë se Japonia do të mund të fitonte një luftë me Shtetet e Bashkuara, kapaciteti industrial i të cilit ishte më i madh. Por zyrtarët japonezët ushqenin planin dhe shpresonin se duke dëmtuar Flotën e Shteteve të Bashkuara në Paqesor, ata mund të fitonin kohë për të pushtuar fqinjët e tyre aziatike, të kapnin vendburimet e tyre të naftës, për të siguruar furnizimin dy-vjecar të Japonisë, ndërkohë të siguronin burime të tjera natyrore nga pjesë të tjera të Azise Lindore, duke menduar se do i detyronin Shtetet e Bashkuara për të zhvilluar negociata në kushte të barabarta. Por koha tregoi se kjo strategji e perandorisë japoneze të asaj kohe, ishte një strategji e destinuar të dështojë. Pearl Harbori ishte fillimi i fundit të tyre. Ajo luftë dhe luftërat që pasuan cdo cep të globit, treguan më së miri se cmund të bëjë populli dhe ekonomia amerikane për lirinë e popujve të tjerë dhe demokracinë në botë.
*Siegel është korrespondent special i MacClatchy. Washington Bureau