GJENERAL ASLLAN BUSHATI/
Për të shkuar tek përceptimet e së ardhmes e për të ndërtuar ide e mundësi të reja, përvoja na mëson se duhet të nisemi nga e shkuara. Ne tashmë e dimë se cfarë shtypjesh kryen serbet mbi Dardaninë për më shumë se një shekull. E dimë se cfarë gjenocidi ka hequr populli shqiptar atje në trojet e veta mijra vjecare nga ata barbarë. Por liria, shtetformimi dhe paqa nuk erdhën vetvetiu e as nga lëshimet serbe. Përkundrazi, erdhën nga fryma kombëtare e atdhetare nga brenda Kosovës me në krye liderin e madh Ibrahim Rugova dhe ndihmesa e diasporës në ballë të së cilës ishte ajo shqiptaro- amerikane. Kjo e fundit, drejtuar nga intelektualët atdhetar shqiptar, nga ish kongresmeni Joseph DioGuardi, Liga , Vatra, LDK-ja, shoqatat, e bizmesmenët, bëri që mbarë komuniteti të ngrihej në këmbë dhe të protestonte qindra herë para OKB-së, ambasadës Jugosllave, para Parlamentit dhe Shtëpisë Bardhë. Këto protesta të mirorganizuara vecanërisht në NY, e ngritën lart stegën e kërkesave për Dardaninë, në Departamentin e Shtetit, Kongres, Senat e deri tek Presidenti i SHBA-së. Kjo mundësoi që komunitetit ti hapej rruga të organizonte fondmbledhje për luftën dhe të ngrinte e të stërviste (brenda SHBA) edhe Batalionin Atllantiku (një prej të cilëve jam edhe unë).
Ishte fat i madh për shqiptarët që në krye të SHBA-së ishte Presidenti Bill Klinton, i cili me një lëvizje të beftë strategjike e ndolli NATO-n në transhenë e shqiptarve, fitoi luftën kundër Serbisë dhe hapi rrugën e shtetformimit, konsolidimit e sovranitetit të Dardanisë. Ndihmesë në këtë luftë dhanë edhe: rezistenca mbarpopullore kosovare, Ushtria Clirimtare e Kosovës (UCK) dhe Forcat e Armatosura të Republikës Kosovës (FARK). Fati i keq është se këto formacione ushtarake shqiptare nuk ishin firmëtare të marrveshjes së Kumanovës.
Pas fitores mbi pushtuesit serb, filloi lufta për paqen, shtetformimin, sovranitetin e konsolidimin e pavarsisë. Si hap i parë Dardanisë ju imponu e ashtuquajtura Kushtetutë e Ahtisarit, e cila në thelb ishte një gurë i rëndë në qafën e Dardanisë, sepse si në asnjë shtet tjetër të botës, u quajt vend multietnik kur 93% e popullatës ishte shqiptare, 4% serbe dhe 3% boshnjake, ashkali etj. Po ashtu me këtë kushtetutë, jashtë cdo të vërtete historike ju dhanë hapsira të mëdha të tokave të shqiptarve, kishës ortodokse serbe.
Krijimi i shtetit të ri të Kosovës, që në fillim u ballafaqu me një llojë mosbindje (të formave të ndryshme), të popullatës në katër komunat veriore. Kjo mosbindje vazhdon edhe sot me zikzaket e saj në raport me zhvillimet në Serbi e Rusi. Krijimi i të ashtuquajturave Bashkësia e Komunave Serbe (sipas modelit të Republikës Sërbskaja të Bosnjes – dëshirë kjo e Beogradit) dhe e papranueshme nga populli dhe institucionet e Kosovës, jo pak herë ka ngritur tensionet deri në prag konflikti. E tillë është edhe situata aktuale prej gati dy muajsh.
Por le të shohim më në brendi, se cfarë përbëjnë në vetvete këto katër komuna në veri të Dardanisë? Mund të themi se dukshëm brenda tyre ka të dhëna se veprojnë njerëz të sherbimit sekret rus e serb, ka forca paramilitare serbe të strukturuara, stërvitura e të armatosura nga Serbia. Ka segmente të mafias rajonale, trafikantë drogash, armësh e refugjatësh etj. Ka një mosbindje totale për të mos paguar energjinë elektrike, taksat, doganat e detyrimet ndaj shtetit etj.
Po ashtu, në këtë rajon ka edhe tre element të rëndësishëm strategjik si: miniera e Trepces , ujmbledhësi i Ujmanit dhe strukturat e fryera ushtarake serbe në një distancë të afërt nga kufiri me Kosovën e jo sipas dokumentit të Kumanovës .
Interesi i përhershëm Rusisë është që situata në veri të Kosovës të mbahet si konflikt i ngrirë dhe të ndizet kur i intereson asaj dhe Serbisë. Në kuadrin e dokumentit 1244 të OKB-së, këtyre dy vendeve ju intereson që debatet të bëhet në OKB, ku Kosova ka dy vota kundra.
Interesi amerikan është që konflikti të zgjidhet sa më parë me njohjen reciproke të dy vendeve, të ulet niveli i pragkonfliktit, të shtyhen të dy vendet drejt integrimit në BE, madje ndoshta edhe në NATO. Si dhe niveli i bisedimeve të mos shkojë në OKB, ku Kosova ka vota kundra, por të jetë në nivel ekspertësh dhe drejtuesish të të dy shteteve. Ky është edhe interesi i Kosovës dhe gjithë shqiptarve në rajon, sepse ne shqiptarët nuk kemi mundësinë të jemi faktor strategjik dhe të bëjmë zgjidhje të këtij niveli sic ka aleati ynë strategjik SHBA. Kosova si shtet është “pjellë amerikane”. Por në qoftë se Kosova e humbet SHBA-në, ajo ka kryer vetvrasje. Amerika bën politikat e saj globale, ku gjen mbështetje edhe Kosova, por ne shqiptarët nuk duhet të mendojmë se jemi qendra e botës dhe SHBA–ja do të bëjë vetëm politika proshqiptare. Jo. Në kohë e hapsira të caktuara mund të ketë edhe vendime e taktika që nuk na pëlqejnë tërësisht, por e rëndësishme është ceshtaja fundore (strategjike) ku ne shqiptarët me SHBA-në nuk jemi kurrë të humbur.
Qeveritë në Dardani përgjithësisht kanë punuar në përshtatje të plotë me politikat amerikane, por kohët e fundit ka patur carje, moskoordinim deri në përplasje. Kjo bëri që qeveria e Vetvendodsjes të merrte dy-tri shuplaka të forta si: ndalimi i pjesmarrjes në stërvitjet e NATO-s, ndërprerja e fondeve dhe e kontakteve të nivelit të lartë. Shtojmë këtu edhe skandalin e dhunshëm në Parlamentin e Kosovës, të cilat lenë një shije të hidhur e jo prokosovare.
Parë nga shumë këndshikime, pyetja më e rëndësishme tashmë shtrohet se: a do të gjendet ndonjë zgjidhje për veriun e Kosovës? Për këtë mund të ketë shumë hamendësime, por njera prej tyre mund të jetë: zgjidhje do të ketë, por jo një zgjidhje casti. Zhvillimet e ardhëshme gjeopolitike do të krijojnë hapsira të reja pas mbarimit të luftës në Ukrahinë, ku Rusia do të dalë e humbur dhe e dobësuar e Serbia një ishull në rrethimin politik perendimor.Pra mendohet se koha e së ardhmes së afërt do të jetë me ne e për ne nën ombrellën e SHBA-së, BE, e NATO-s. Dosja e Kosovës tashmë është në tryezat e personaliteteve më të larta të politikës botërore. Lëvizjet shqiptare lypset të jenë të matura dhe të përqasura me SHBA.
Këtu në Amerikë kohët e fundit pati dy zhvillime politike të qënësishme që e sollën problemin e veriut të Kosovës në fokus. Ata ishin takimi me shqiptarët në Departamentin e jashtëm të Senatit nga senatori Joe Menendez dhe sygjerimi i tetë senatorve republikan për Presidentin Biden që të merret me konfliktin në veriun e Kosovës. Ne si komunitet mund të bëjmë ndonjë deklaratë në mbeshtetje të së drejtës Kosovës për të vendosur sundimin e ligjit në të gjithë teritorin e saj. Po ashtu mund të kërkonim një takim me kryetarin e Senatit Chuck Schumer i cili është edhe senator i NY. Në se situata eskalon për keq atëherë lypset si komunitet të cohemi në këmbë në mbrojtje të Kosovës duke mos u bërë as avanturier e as servilë.