Fejton nga Rafael Floqi
Rama : “Do hysh në burg, se më shave nga vëllai”
Iluzioni se SPAK ishte një organ i pavarur nga qeveria, sidomos nga ndikimi magjik i Edi Ramës, po shfaqet si një komedi e zezë që i ka rrënjët te tragjikomedia politike shqiptare.
Skenari? Një kryeministër si Edi Rama që i shkruan me mjeshtëri kapitujt e “drejtësisë së re”, ndërsa SPAK-u mban rolin e protagonistit që vepron siç duhet, por vetëm për skenën dhe kamerat. Dhe në këtë shfaqje, Gazment Bardhi, një nga kritikët më të zëshëm të qeverisë, rrezikon të shndërrohet nga opozitari i guximshëm në “kokë turku” të drejtësisë.
Edi Rama, në monologun e gjatë të një të diele, nuk ka pushuar mbi gjysmë ore duke folur për persekutim imagjinar politik nga kundërshtari. Teksa monologu i Ramës në rolin e viktimës, heroit dhe të inkriminuarit rrjedh si një lumë fjalësh që nuk e njeh as bregun, as burimin, një pyetje qëndron pezull: a është ky monolog një pikturë surrealiste që vetëm ai mund ta kuptojë, apo një pasqyrë ku kërkon të shohë veten si shpëtimtar i një kombi që nuk e kërkoi kurrë?
Në teatrin politik shqiptar, Rama duket se luan njëkohësisht të gjitha rolet – viktima që përndiqet nga “Saliu”, heroi që lufton me gjuhën e tij të artë dhe i inkriminuari që ka zgjedhur vetë bashkëpunëtorët, por që befas na thotë se nuk ka pasur kurrë faj. Në këtë kaleidoskop fjalësh, ndjekësit mbeten të magjepsur, ndërsa skeptikët qeshin duke menduar se gjithçka është një pjesë cirku ku klouni është edhe regjisori, edhe trapezisti.
Por, nëse ndalemi te logjika e kësaj “shfaqjeje”, ajo çalon aq shumë sa as Rama vetë nuk arrin ta mbulojë me fjalët e tij të stërholluara. Ai pretendon të jetë persekutuar nga një opozitë që ndodhet prej më shumë se një dekade jashtë pushtetit, ndërkohë që vetë ka mbajtur frerët për një çerek shekulli. Logjika e tij e çuditshme mund të përmblidhet në një fjali të vetme: “Fajin e ka gjithmonë dikush tjetër, edhe kur gjithçka është në duart e mia.”
Në stilin e një narcizi të vetëngopur, ai projekton një imazh të përkryer në pasqyrën e popullit, ndërsa në sfond të gjithë shohin anëtarët e larguar nga kabineti i tij si viktima të skenarëve politikë. A mund të jetë një hero që shpëton të gjithë, ndërkohë që pranon se “zgjedh bashkëpunëtorët më të këqij”? Apo ndoshta heroi ynë ka një koncept të ri të moralit: “Të gjithë janë të fajshëm, përveç meje, që jam aq i mirë sa nuk i shkarkoj derisa të më detyrojnë.”
Në fund të fundit, Rama i njeh mirë të gjitha rregullat e lojës. Me një dorë lëshon “koka turku”, me tjetrën kërkon duartrokitje për vendosmërinë e tij. Dhe kur vjen puna te bashkëpunimi me të dyshuarit për krim, ai ka një qasje gati poetike: “Jam unë që zgjedh, jo ata që më zgjedhin.” Një frazë e mrekullueshme për në librat e shkencës politike, por një thikë me dy presa në realitet.
Kur Edi Rama kritikohet për bashkëpunëtorët, ai mban një qëndrim të prerë: “Çdo njeri mban përgjegjësinë e vet!” Kjo frazë tingëllon si një moto spartane e një lideri që distancohet nga çdokush që mund t’i dëmtojë imazhin. Por, kur vjen fjala te vëllai i tij, Olsi Rama, logjika e “çdo njeriut me përgjegjësinë e vet” shpërbëhet si një kartë letrash përballë erës.
Në skenën e akuzave për përfshirjen e dyshuar të Olsit në afera të errëta – nga lojërat e fatit te lidhjet e dyshimta me individë problematikë – Rama nuk distancohet, as nuk kërkon sqarime të mëtejshme. Përkundrazi, ai kthehet në një avokat të zjarrtë të familjes. Në këtë moment, filozofia e përgjegjësisë individuale shndërrohet në një fjalor emocional: “Olsi është vëllai im, ai nuk ka lidhje me këtë dhe pikë.” A nuk është interesante se si përgjegjësia individuale shndërrohet në një kështjellë të paprekshme kur bëhet fjalë për gjakun tënd?
Kur është fjala për Dakon, Roshin apo Kajmakun, Rama heq dorë prej tyre me një thikë politike të mprehtë, duke thënë: “Ata janë zgjedhjet e mia, por gabimet e tyre janë të tyret.” Por Olsi? Jo, jo, Olsi nuk gabon. Olsi është i mbrojtur nga një mur i pakalueshëm i lidhjes vëllazërore. Kritikat? Thjesht shpifje. Provat? Një komplot. Si mund të jetë një njeri i zakonshëm përgjegjës për çdo hap që hedh, kur Olsi, një figurë kaq e afërt, është përjashtimi i madh?
Dhe në fund, kushdo që dëgjon monologun e tij mbetet me dyshimin: a është vëllai i tij një qytetar si të gjithë të tjerët, apo Rama mbron vetëm ata që i zgjedh vetë? Sepse kur bëhet fjalë për Olsin, loja duket e qartë: përgjegjësia? Vetëm për të tjerët. Familja? E shenjtë, e paprekshme dhe mbi të gjitha – jashtë çdo akuze.
Mesazhi kërcënues i Ramës për Bardhin tingëllon si një SMS që vjen direkt nga Departamenti i Regjisë: “Shiko, Gaz, mos harro që SPAK është si një lojë shahu. Ushtarët bien të parët, por mbreti mbetet gjithmonë në këmbë.”
Në këtë skemë të stisur, prokurorët e SPAK-ut kanë luajtur rolin e Sherlock Holmes-it, por me një lupë të manipuluar që sheh vetëm çfarë i intereson kryeministrit. Hetimet për Ols Ramën dhe lidhjet e tij të supozuara me grupin e Xibrakës përfunduan si një përrallë ku as fantazia më e egër nuk arriti të gjente “prova”. Kështu, në mungesë të një “hajduti” në anën e pushtetit, SPAK zbuloi një “kriminel” në opozitë.
Dhe ndërkohë që kërcënimet për burgime bëhen pjesë e retorikës së përditshme, duket se drejtësia shqiptare po na kthen në një epokë ku Kafka dhe Orwell do të ishin të mahnitur nga kreativiteti ynë politik. Sepse në Shqipëri, drejtësia është e pavarur… derisa të vijë një telefonatë nga kati i tretë i Kryeministrisë.
Satira këtu qëndron në kontradiktat e tij: Rama flet për pastrimin e skenës politike, ndërsa zë vend në një fron të ndërtuar mbi lidhje dhe pazarllëqe. Dhe kur thotë se “faji është i tjetrit”, populli qesh, jo sepse e beson, por sepse gjithçka tingëllon si një shaka e stërzgjatur, një monolog pa fund i një aktori që ka harruar skenarin.
Satira këtu është e thjeshtë: për- Ramën, ligji moral është elastik – shtrihet dhe ngushtohet sipas nevojës. Ai bëhet një moralist kur flet për të tjerët, por një vëlla kur flitet për Olsin. Njëlloj si në një tavolinë pokeri, ku ai hedh gjithçka në lojë me letrat e të tjerëve, por kur është fjala për familjen e tij, mban kartat nën mëngë dhe deklaron:
“Kjo nuk është lojë!”