Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
1.Kosova – Një Shtet me Status të Përcaktuar nga Rrethana unike
Që nga shpallja e pavarësisë më 17 shkurt 2008, Kosova ka ndërtuar një shtet funksional me institucione të konsoliduara, një kushtetutë demokratike dhe një qeverisje që synon integrimin euro-atlantik. Megjithatë, sovraniteti i saj i jashtëm mbetet i pjesshëm për shkak të pengesave politike dhe juridike ndërkombëta.
Në arenën ndërkombëtare, Kosova përfaqëson një rast sui generis, që nuk mund të krahasohet drejtpërdrejt me rastet e tjera të shteteve të reja. Kjo vjen si rezultat i disa faktorëve:
Ndërhyrja humanitare e NATO-s në vitin 1999, e cila ndaloi gjenocidin dhe spastrimin etnik nga Serbia.
Administrimi i përkohshëm nga OKB-ja përmes UNMIK-ut, duke krijuar një rrugë të mbikëqyrur drejt pavarësisë.
Deklarata e Pavarësisë e vitit 2008, e cila u mbështet nga fuqitë kryesore perëndimore dhe u konfirmua si e ligjshme nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) në vitin 2010.
Pavarësia pa një marrëveshje me shtetin amë (Serbinë), duke krijuar një precedent të veçantë në të drejtën ndërkombëtare.
Megjithatë, sfidat për një sovranitet të plotë mbeten ende të mëdha. Kosova duhet të përshpejtojë integrimin në OKB, NATO dhe BE për të siguruar njohje të plotë dhe stabilitet të qëndrueshëm.
2. Kosova në OKB: Një Anëtarësim i Vështirë, por i Domosdoshëm
2.1. Pse Kosova nuk është ende anëtare e OKB-së?
Anëtarësimi në OKB është një nga sfidat kryesore të politikës së jashtme të Kosovës. Megjithëse mbi 100 vende e kanë njohur pavarësinë e saj, Kosova ende nuk është pranuar si anëtare e OKB-së për shkak të vetos së Rusisë dhe Kinës në Këshillin e Sigurimit.
Në OKB, një shtet i ri mund të pranohet vetëm nëse:
1. Aprovohet nga Këshilli i Sigurimit me të paktën 9 vota nga 15, pa asnjë veto nga pesë anëtarët e përhershëm (SHBA, Britania, Franca, Rusia, Kina).
2. Votimi në Asamblenë e Përgjithshme, ku duhen dy të tretat e votave të shteteve anëtare.
Rusia dhe Kina vazhdojnë ta kundërshtojnë anëtarësimin e Kosovës për arsye gjeopolitike. Rusia e sheh Kosovën si precedent për rajone separatiste si Osetia Jugore dhe Donbasi, ndërsa Kina shqetësohet për Tajvanin dhe Tibetin.
2.2. Strategjitë për Anëtarësimin në OKB
Kosova duhet të ndjekë disa rrugë strategjike për të siguruar njohjen në OKB:
Forcimi i aleancave me vendet që ende nuk e kanë njohur Kosovën, veçanërisht brenda BE-së, Afrikës dhe Amerikës Latine.
Lobimi për një rezolutë të re të Asamblesë së Përgjithshme që do të lejonte anëtarësimin e saj si “anëtare e veçantë” ose “observatore”, si Palestina dhe Vatikani.
Shtimi i presionit diplomatik ndaj Serbisë për të ndalur fushatën e saj të çnjohjeve.
Përdorimi i precedentëve ndërkombëtarë, si Sudani i Jugut, për të argumentuar se Kosova ka të drejtën e anëtarësimit në OKB.
Në këtë aspekt, SHBA dhe aleatët evropianë kanë një rol vendimtar për të shtyrë procesin në drejtimin e duhur.
3. NATO: Garancia e Sigurisë dhe Qëndrueshmërisë Afatgjatë
3.1. Pse Kosova duhet të bëhet anëtare e NATO-s?
Kosova ka nevojë për anëtarësim në NATO për disa arsye strategjike:
Garantimi i sigurisë kombëtare dhe mbrojtja nga kërcënimet e Serbisë dhe Rusisë.
Largimi i çdo mundësie të konfliktit të ardhshëm në rajon.
Rritja e fuqisë së saj diplomatike dhe strategjike në arenën ndërkombëtare.
Forcimi i Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK) në standardet e NATO-s.
3.2. Hapat drejt Anëtarësimit në NATO
Thellimi i bashkëpunimit me Partneritetin për Paqe, duke ndjekur modelin e Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut.
Sigurimi i njohjes nga të gjitha vendet anëtare të NATO-s.
Forcimi i marrëdhënieve me Turqinë, e cila mund të luajë një rol kyç në shtyrjen e procesit.
Investimi në infrastrukturën ushtarake dhe bashkëpunimi më i madh me ushtritë e NATO-s.
4. Bashkimi Evropian: Integrimi i Plotë dhe Njohja nga të Gjitha Vendet Anëtare
4.1. Pse Kosova nuk ka statusin e vendit kandidat?
Ndryshe nga vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, Kosova ende nuk ka marrë statusin e vendit kandidat për BE për shkak të pesë vendeve mosnjohëse:
Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Qiproja.
4.2. Strategjitë për Njohje nga BE
Përdorimi i procesit të zgjerimit të BE-së si një mundësi për të detyruar njohjen nga pesë shtetet e mbetura.
Angazhimi aktiv me Greqinë dhe Spanjën, të cilat janë më të hapura ndaj ndryshimit të qëndrimit.
Mbështetja e fuqishme nga SHBA për të ndikuar në njohjen e Kosovës nga të gjitha vendet anëtare të BE-së.
Anëtarësimi në BE është një prioritet për Kosovën, pasi siguron zhvillim ekonomik, investime dhe stabilitet politik afatgjatë.
5.Një Proces i Domosdoshëm për Shtetësinë e Plotë
Kosova nuk mund të mbetet në një status të paqartë në arenën ndërkombëtare. Për të siguruar sovranitet të plotë, duhet të përshpejtojë anëtarësimin në OKB, NATO dhe BE. Pa sovranitet të jashtëm të plotë, pavarësia e Kosovës mbetet e cënueshme dhe e ekspozuar ndaj rreziqeve gjeopolitike.
Prandaj, veprimi diplomatik duhet të jetë më i fuqishëm se kurrë për të realizuar objektivin madhor: një Kosovë plotësisht sovrane dhe e integruar në sistemin ndërkombëtar.