Prof. Dr. Fejzulla Berisha/
Pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025, Kosova është futur në një periudhë të zgjatur pasigurie institucionale dhe politike. Mungesa e vullnetit për të ndërtuar një shumicë parlamentare funksionale dhe refuzimi i kompromisit në emër të stabilitetit shtetëror kanë bllokuar formimin e qeverisë së re. Ky ngërç nuk është thjesht krizë politike – ai është simptomë e një problemi më të thellë që prek sovranitetin, funksionalitetin institucional dhe kapacitetin vendimmarrës strategjik të shtetit të Kosovës.
Në këtë vakuum të brendshëm, po ndodh një zhvillim i rrezikshëm: të ardhmen e Kosovës nuk po e përcaktojnë më institucionet e saj kushtetuese, por aktorë të jashtëm që jo gjithmonë veprojnë në përputhje me interesat e Kosovës si shtet sovran.
I. Dështimi i Kuvendit për të Ushtruar Funksionin Kushtetues
Zgjedhjet e parakohshme të vitit 2025 prodhuan një përbërje parlamentare pa shumicë absolute. Lëvizja Vetëvendosje, ndonëse doli fituese me numrin më të madh të ulëseve, nuk arriti të krijojë aleanca për formimin e Qeverisë. Presidentja e Republikës, në përputhje me Kushtetutën, ia dha mandatin këtij subjekti, por mungesa e marrëveshjes për koalicion brenda afateve ligjore e ka lënë vendin pa qeveri funksionale.
Sot, më shumë se tre muaj pas zgjedhjeve, Kuvendi i Kosovës është shndërruar në një arenë përplasjesh politike pa vizion shtetëror. Ndërkohë, Qeveria në detyrë, me kompetenca të kufizuara, nuk ka kapacitet për të përballuar sfidat madhore – nga siguria në veri, tek marrëveshjet ndërkombëtare, e deri tek përfaqësimi diplomatik.
II. Raste konkrete të boshllëkut institucional dhe ndërhyrjeve të jashtme
1. Dialogu Kosovë–Serbi i udhëhequr nga BE
Gjatë prillit dhe majit 2025, përfaqësues të Bashkimit Evropian kanë shtuar presionin ndaj Kosovës për zbatimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, pa ndonjë garanci për njohje reciproke nga Serbia. Në mungesë të një qeverie të konsoliduar, delegacioni i Kosovës në Bruksel është përfaqësuar nga zyrtarë teknikë, pa mandat të plotë politik. Kjo ka krijuar hapësirë për Serbinë që të paraqesë Kosovën si palë të papërgjegjshme dhe ka lehtësuar propozime që rrezikojnë arkitekturën kushtetuese të shtetit të Kosovës.
2. Çështja e sigurisë në veri të vendit
Incidentet e përsëritura në komunat veriore – Mitrovicë e Veriut, Leposaviq, Zveçan dhe Zubin Potok – tregojnë se mungesa e qeverisjes qendrore efektive përkeqëson kontrollin territorial. Në këto rrethana, rolin udhëheqës në menaxhimin e krizave e kanë marrë përfaqësues ndërkombëtarë, përfshirë KFOR-in, EULEX-in dhe ambasadorët e QUINT-it. Ndërhyrja e tyre shpesh ndodh në fushat që janë kompetencë ekskluzive e institucioneve të Kosovës. Sulmi ndaj patrullës së Policisë së Kosovës më 27 prill 2025 në Zveçan, dhe reagimi i ngadaltë institucional, dëshmojnë qartë pasojat e mungesës së një qeverie operative.
3. Agjenda ndërkombëtare e Kosovës në BE dhe OKB
Në periudhën mars–maj 2025, Kosova ka humbur mundësi të rëndësishme për të avancuar në procesin e integrimit evropian. Pa një qeveri me mandat të plotë, janë pezulluar iniciativat për aplikim për statusin e vendit kandidat në BE. Po ashtu, fushata për njohje të reja është paralizuar, pasi mungon një trup i qartë politik që të koordinojë përfaqësimin diplomatik. Si pasojë, vende të rëndësishme si Spanja, Sllovakia dhe Greqia kanë forcuar qëndrimet e tyre kundër njohjes, në mungesë të një trysnie të qëndrueshme nga pala kosovare.
III. Sovraniteti: Fjalë boshe pa institucione funksionale?
Sovraniteti nuk është vetëm një nocion juridik; është aftësia për të marrë vendime të pavarura, për të ndërtuar politika publike dhe për të përfaqësuar interesat shtetërore në arenën ndërkombëtare. Nëse Kuvendi nuk arrin të krijojë qeveri, shteti ekziston vetëm në letër, ndërsa në praktikë, funksionet thelbësore të tij delegohen te aktorë të jashtëm.
Çdo ditë pa qeveri është një ditë e humbur për Kosovën – një ditë ku kontrolli mbi të ardhmen e vendit transferohet nga Prishtina në Bruksel, apo ndonjë tryezë tjetër ndërkombëtare, ku Kosova shfaqet si e papërgatitur dhe e pafuqishme për të mbrojtur interesin e saj shtetëror.
IV. Zgjedhje ose përgjegjësi – Kosova nuk mund të presë më
Situata aktuale është e papranueshme për një vend që synon të jetë i pavarur, demokratik dhe funksional. Nëse partitë politike nuk arrijnë të formojnë një qeveri legjitime, atëherë vendi duhet të shkojë menjëherë në zgjedhje të reja. Por nëse askush nuk mban përgjegjësi dhe të gjithë presin që “të tjerët” ta zgjidhin krizën, atëherë është e qartë se Kosova po vetëpërjashtohet nga procesi i vendimmarrjes për të ardhmen e saj.
Shteti nuk ndërtohet me sloganë patriotikë, por me institucione të afta dhe përfaqësim të përgjegjshëm. Në mungesë të tyre, fati i Kosovës do të përcaktohet nga të tjerët – dhe historia e vendeve të vogla në Ballkan na mëson se këto vendime rrallëherë janë në favorin tonë.