Një Analizë e Thelluar mbi Rrëshqitjen Diplomatike dhe Pasojat Strategjike
Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha
1. Kosova në Udhëkryq ndaj Aleatit të Saj Kryesor
Që nga çlirimi i saj në vitin 1999, Kosova ka qenë një histori suksesi falë mbështetjes së palëkundur të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Uashingtoni jo vetëm që ndërhyri ushtarakisht për të ndalur gjenocidin serb, por investoi miliarda dollarë në ndërtimin e institucioneve, forcimin e ekonomisë dhe integrimin ndërkombëtar të Kosovës.
Megjithatë, sot Kosova po përballet me një divergjencë të rrezikshme diplomatike me SHBA-në, e cila po dëmton proceset e saj të integrimit në NATO, BE, OKB dhe organizata të tjera ndërkombëtare.
2. Politikë Njëmendëse: Çfarë Nënkupton?
Një politikë njëmendëse nënkupton një qasje dogmatike dhe të palëvizshme ndaj realitetit politik ndërkombëtar, ndërsa një politikë narcizoide reflekton vetëkënaqësi ekstreme, mungesë bashkëpunimi dhe shpërfillje të kritikave të aleatëve.
Kosova sot po dëshmon të dyja këto tendenca, të cilat po e izolojnë gjithnjë e më shumë nga partnerët strategjikë.
3. Politika Konfrontuese me SHBA-në: Raste Konkretet e Përplasjes
3.1. Pezullimi i Fondeve të USAID-it (2025) – Një Sinjal Alarmant
Në fillim të vitit 2025, SHBA pezulloi për 90 ditë financimet e USAID-it për Kosovën, duke dërguar një mesazh të qartë se politikat e Qeverisë së Kosovës nuk janë në harmoni me interesat e aleatëve perëndimorë.
Ky vendim nuk është vetëm një masë ekonomike, por një ndëshkim politik ndaj qasjes jokonstruktive të Kosovës në raport me Uashingtonin. Ndërprerja e fondeve ka prekur projektet e minoriteteve, arsimin, sundimin e ligjit dhe zhvillimin ekonomik, duke minuar progresin që vetë SHBA-ja kishte ndihmuar të ndërtohej.
3.2. Marrëdhëniet me BE-në dhe Moszbatimi i Marrëveshjeve Ndërkombëtare
SHBA dhe BE kanë kërkuar nga Kosova të zbatojë Marrëveshjen e Ohrit dhe të krijojë Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe.
Qeveria e Kosovës ka refuzuar, duke i quajtur këto kërkesa si presion të padrejtë. Pasojë e kësaj politike ka qenë bllokimi i Kosovës në Këshillin e Evropës dhe mungesa e mbështetjes për anëtarësimin në NATO.
3.3. Përjashtimi nga Defender Europe 2023 – Paralajmërimi i Parë i SHBA-së
Në vitin 2023, SHBA e përjashtoi Kosovën nga ushtrimet ushtarake Defender Europe, si ndëshkim për qasjen e saj ndaj tensioneve në veri.
Ky përjashtim ishte një sinjal i parë serioz se SHBA nuk do të tolerojë një politikë të njëanshme dhe konfrontuese nga Kosova. Në vend që të nxirrte mësime, Kosova vazhdoi me të njëjtën retorikë, duke përkeqësuar më tej situatën.
4. Krahasimi me Vende të Tjera: Çfarë Mësimesh Duhet të Nxjerrë Kosova?
4.1. Ukraina (2014-2021): Si Ndihmoi SHBA Një Vend që Bashkëpunoi?
Pas pushtimit të Krimesë nga Rusia, SHBA ndihmoi Ukrainën me ndihma ushtarake dhe ekonomike.
Ukraina i dëgjoi rekomandimet e aleatëve, zbatoi reformat dhe u bë një partner strategjik i SHBA-së.
Rezultati: Ukraina mori mbështetje të madhe ndërkombëtare kundër agresionit rus.
Mësimi për Kosovën: Bashkëpunimi me SHBA-në sjell përfitime të mëdha gjeopolitike dhe mbrojtëse.
4.2. Egjipti (2013): Kur SHBA Ndërpreu Ndihmën për një Qeveri që Nuk Bashkëpunoi
Pas grushtit të shtetit në 2013, SHBA ndërpreu ndihmat për Egjiptin për shkak të shkeljeve të të drejtave të njeriut.
Egjipti refuzoi të ndryshonte politikën e tij dhe u afrua me Rusinë dhe Kinën, por e humbi besimin e Perëndimit.
Rezultati: Kriza ekonomike dhe humbja e ndikimit ndërkombëtar.
Mësimi për Kosovën: Distancimi nga SHBA-ja dëmton ekonominë dhe stabilitetin afatgjatë të vendit.
5. Ku Po E Çon Kjo Politikë Kosovën? Rreziku i Izolimit Ndërkombëtar
Nëse Kosova vazhdon me këtë politikë të njëmendësisë dhe konfrontimit me SHBA-në, pasojat mund të jenë:
1. Dështimi i anëtarësimit në NATO dhe BE, duke e lënë vendin jashtë strukturave kryesore perëndimore.
2. Rritja e ndikimit rus dhe kinez në Ballkan, duke e dobësuar pozitën e Kosovës si një shtet properëndimor.
3. Izolimi ekonomik, me humbjen e investimeve ndërkombëtare dhe bllokimin e ndihmave financiare.
6. Çfarë Duhet të Bëjë Kosova për të Riparuar Marrëdhëniet me SHBA-në?
1. Të rishikojë urgjentisht qasjen diplomatike dhe të ndalojë retorikën konfrontuese ndaj SHBA-së dhe BE-së.
2. Të zbatojë marrëveshjet ndërkombëtare, veçanërisht Asociacionin, për të fituar besimin e aleatëve.
3. Të përfshihet në diplomaci aktive dhe fleksibile, duke bashkëpunuar me SHBA-në për integrimin në NATO dhe OKB.
4. Të reflektojë mbi gabimet e kaluara dhe të punojë për një politikë të jashtme më pragmatike dhe më të mençur.
7. SHBA NUK KA NEVOJË PËR KOSOVËN, POR KOSOVA KA NEVOJË PËR SHBA-NË
Politika e njëmendësisë e ka sjellë Kosovën në një pozitë të rrezikshme. SHBA-ja është aleati më i rëndësishëm historik dhe strategjik i Kosovës, por kjo nuk do të thotë që Uashingtoni do ta tolerojë pafundësisht një qeveri që refuzon të bashkëpunojë.
Nëse Kosova nuk ndryshon kursin politik, ajo rrezikon të humbasë mbështetjen ndërkombëtare dhe të mbetet e izoluar në një rajon të brishtë. Historia ka treguar se shtetet që injorojnë aleatët e tyre përfundojnë në krizë dhe stagnim – dhe Kosova nuk mund ta përballojë këtë luks.
Është koha për reflektim, diplomaci të mençur dhe kthim te partneriteti strategjik me SHBA-në!