Nga Eugjen Merlika/
Pjesa e parë/
E përditëshmja më e njohur e Italisë “Corriere della sera”, e datës 6 dhjetor 2007, në faqen 13, kushtuar ngjarjeve të politikës së jashtëme, i kushtonte tërësisht Kosovës përmbajtjen e asaj faqeje. Në gjysmën e saj jepej një intervistë mjaft interesante e ministrit të jashtëm britanik, 41-vjeçarit David Miliband, e titulluar me gërma të mëdha ”Londra gati për një Kosovë të pavarur”. Gjysma tjetër e faqes zihej nga një shkrim i prof. Carlo Bertelli-t i titulluar “ Monastiret, një pasuri në rrezik” me nëntitull “Të djegur nga shqiptarët, tashmë pa mbrojtje. Duhet një ligj ndërkombëtar:”
I lexova me vëmëndje të dy shkrimet, më shumë i tërhequr nga mendimet inkurajuese të ministrit anglez, se sa nga shqetësimet, ndoshta të tepruara, të profesorit torinez. Mbas dy ditësh mora një e-mail nga një mik që më ftonte për një replikë me profesorin për kishat ortodokse të Kosovës, në kuadrin e diskutimit, tashmë global, të statusit përfundimtar të krahinës. Me që bëhej fjalë për Kosovën, argument shumë për zemër, të cilin kam filluar t’a trajtoj nëpërmjet letrash fletoreve italiane që më 1992, u vura të shkruaj shkurt, për të shpërndarë pak mjegullën e pesimizmit të profesorit ekspert të arteve figurative, në lidhje me pavarësinë e pritme të Kosovës. Rreth mesditës letra e mëposhtëme u nis për rubrikën e Sergio Romanos.
“No a strumentalizzazioni sul Kosovo
Caro Romano,
Ho letto con interesse sul Corriere del 6 m.c. l’articolo di Carlo Bertelli, intitolato “Monasteri, un patrimonio a rischio”. Rispetto la preoccupazione dell’articolista riguardo alla protezione dei valori artistici e religiosi, considerati “patrimonio dell’umanità”, nelle chiese e monasteri ortodossi in Kosovo. La protezione dei monumenti culturali dei vari popoli dovrebbe essere una delle priorità di tutta la comunità internazionale.
In questo contesto la distruzione di alcune chiese in Kosovo da parte di pochi estremisti albanesi è un fenomeno da condannare fermamente a prescindere dalla considerazione che può essere la reazione sbagliata all’orrore dei crimini dei para militari serbi sulla popolazione civile. Ma generalizzare questo detestabile fenomeno fino a considerarlo un rischio permanente nella società kosovara mi sembra non soltanto eccessivo e strumentale, ma completamente fuori dalla realtà. A mio modesto parere la proposta di formulare nuove leggi internazionali ad hoc per un futuro Kosovo indipendente a protezione dei monumenti dimostra non soltanto la sfiducia nella popolazione albanese e nelle sue istituzioni, ma anche una superficiale conoscenza della realtà storica di quel Paese.
Vorrei ricordare al signor Bertelli che, durante parecchi secoli, i monasteri e le chiese serbe in Kosovo non sono state presidiate dai soldati italiani o tedeschi e nemmeno dalla amministrazione serba. Esse sono sopravissute a cinque secoli di dominazione ottomana, che hanno convertito nella religione mussulmana la stragrande maggioranza degli abitanti di quella regione, grazie alla mentalità tollerante di questi ultimi. Sono fermamente convinto che nel nuovo eventuale Kosovo indipendente la protezione dei valori religiosi e culturali delle minoranze sarà una priorità dei governanti, delle forze politiche, e dei cittadini a dimostrazione della vocazione europea della loro popolazione.
Sostenere il contrario significa strumentalizzare i comportamenti criminali di alcuni individui che non rappresentano il popolo del Kosovo, che non hanno niente in comune con l’aspirazione alla libertà, alla democrazia, alla pace ed all’indipendenza che contraddistingue oggi il cammino di quel popolo sotto la supervisione internazionale.
Distinti saluti”
Jo instrumentalizimeve për Kosovën!
Kam lexuar me interes në Korrierin e datës 6 të muajit në vazhdim artikullin e Karlo Bertelit, të titulluar “Monastiret, një pasuri në rrezik”. Respektoj shqetësimin e artikullshkruesit, përsa i përket mbrojtjes së vlerave artistike e fetare, të quajtura “pasuri e njerëzimit”, në kishat dhe monastiret ortodokse në Kosovë. Mbrojtja e monumenteve kulturore të popujve të ndryshëm duhet të jetë një nga përparësitë e gjithë Bashkësisë ndërkombëtare.
Në këtë kontekst shkatërrimi i disa kishave në Kosovë nga, ana e pak ekstremistëve shqiptarë, është një dukuri për t’u dënuar vendosmërisht, pa marrë parasysh konsideratën se mund të jetë kundërveprimi i gabuar ndaj tmerrit të krimeve të paraushtarakëve serbë mbi popullsinë civile. Por përgjithësimi i kësaj dukurie të përbuzëshme, sa të quhet një rrezik i përhershëm i shoqërisë kosovare, më duket, jo vetëm i tepërt dhe instrumental, por krejtësisht jashtë realitetit. Simbas mendimit tim modest, propozimi për të përpiluar ligje të reja ndërkombëtare ad hoc për një Kosovë t’ardhme të pavarur në mbrojtje të monumenteve, tregon jo vetëm mosbesimin kundrejt popullsisë shqiptare dhe institucioneve të saj, por edhe një njohje të sipërfaqëshme të së vërtetës historike t’atij Vendi.
Desha t’i kujtoj zotit Berteli se, gjatë shumë shekujsh, monastiret dhe kishat sërbe në Kosovë nuk kanë qënë të ruajtura nga ushtarë italianë apo gjermanë, madje as nga administrata sërbe. Ato kanë mbijetuar në pesë shekuj zotërimi otoman, që kanë kthyer në besimin mysliman shumicën dërmuese të banorëve t’asaj krahine, në sajë të mendësisë tolerante të këtyre të fundit. Jam plotësisht i bindur se, në Kosovën e re të pavarur, mbrojtja e vlerave fetare e kulturore të pakicave do të jetë një përparësi e qeveritarëve, e forcave politike dhe qytetarëve, në vërtetim të prirjes evropiane t’asaj popullsie.
Të mbështetësh të kundërtën do të thotë të instrumentalizosh sjelljet kriminale të disa individëve, që nuk përfaqësojnë popullin e Kosovës, që s’kanë asgjë të përbashkët me aspiratat e lirisë, paqes e pavarësisë që shquajnë sot atë popull nën mbikqyrjen ndërkombëtare.
Me nderime
Më kot prita dy ditë se mos letra botohej, ajo pati fatin e disa të tjerave që zoti Romano siç duket i fshin nga kompiuteri sapo i merr. Sigurisht është e drejta e tij dhe e gazetës të botojë ato letra që i duken më të dobishme për lexuesin e tij, por mendoj se për tema të shoshitura si ajo e Kosovës, një gazetë në përmasat e “Corriere della Sera” duhet të japë mundësinë e rrahjes së mendimit edhe nëse ky mendim nuk është në linjë me opinionin zyrtar të saj. Asgjësimi i këtij mendimi nëpërmjet heshtjes dhe mos botimit nuk i shërben atij multikulturalizmi, të cilin kjo shoqëri e quan si një nga vlerat e saj më të çmuara. Nëse quhet i dobishëm t’i lihet vënd shqetësimit të një profesori për rrezikun që, simbas tij, i kanoset vlerave artistike e fetare të monastireve ortodokse në Kosovën e pavarur, mendoj se është po aq e dobishme për lexuesit të ballafaqohen me mendimin e një tjetri që, nga pozita më modeste, përpiqet të argumentojë se ai rrezik është më shumë imagjinar se real. Detyra e një shtypi të lirë është të japë ndihmesën e vet në krijimin e një opinioni publik sa më objektiv e më pranë së vërtetës.
Duke u kthyer mbrapa në kujtesën e kompiuterit gjej të tjera letra drejtuar z. Romano e po ashtu të pabotuara. E mëposhtëmja datohet 1 korrik 2007 dhe synon të jetë një replikë me disa mendime të shprehura nga Romano, ish ambasador i Italisë në Moskën e Brezhnjevit, mbi çështjen e Kosovës dhe vizitën e Presidentit Bush në Shqipëri, e trajtuar me nota e penelata sarkastike.
“Sig. Romano,
Lo so in partenza che questa lettera non sarà pubblicata come tante altre che ho spedito.
Leggendo la sua risposta al sig. Cagliari sull’indipendenza del Kosovo e sulla visita del Presidente USA in Albania, mi sembra doveroso esprimere il mio punto di vista in dissenso con le sue affermazioni.
L’accoglienza calorosa ricevuta dal Presidente Bush in Albania fa onore al popolo ed al Governo albanese, al contrario di certe manifestazioni antiamericane di gente con la memoria storica corta o piena di reminiscenze vetero comuniste. Il Presidente degli Stati Uniti a Tirana non ha fatto una dichiarazione di circostanza, influenzato dall’entusiasmo dei cittadini albanesi, ma ha espresso il concetto del suo Paese sulla questione, ribadito diverse volte a vari livelli dell’Amministrazione americana. Non dobbiamo dimenticare che la Comunità internazionale, Italia compresa, ha lavorato durante un anno intero per formulare una strategia risolutiva del problema del Kosovo. Il piano Ahtisari è stato accettato dagli USA, dal UE, dal governo del Kosovo e respinto soltanto dalla Serbia ed in suo appoggio dalla Russia. Questo piano tende a pacificare i Balcani, considerati sempre la polveriera dell’Europa, e l’indipendenza del Kosovo va in questa direzione.
Il Kosovo è dagli albori della storia territorio abitato dai predecessori degli albanesi, gli iliri, e poi dagli stessi albanesi. I serbi sono arrivati nel settimo secolo d.C. in questa regione. È vero che ha fatto parte del Regno serbo di Stefano Dušan ma in quell’epoca la Serbia amministrava gran parte della penisola balcanica. Sotto dominazione turca il Kosovo era uno dei quattro vilajet (unità amministrativa ottomana) dell’Albania. Tanto è vero che quando la Serbia conquistò l’indipendenza dall’Impero turco non ebbe nessuna rivendicazione sul Kosovo. Il Kosovo serbo fu il regalo che le Grandi Potenze, Russia per prima, fecero alla nazione slava nel 1913, nella Conferenza degli Ambasciatori a Londra, a scapito del nuovo stato albanese, aggredito militarmente dai vicini, tra cui anche dai serbi.
Oggi, dopo la carneficina serba della primavera 1999, la Comunità internazionale, USA in testa, pare decisa a ripristinare la giustizia storica. Non penso che la prossima indipendenza del Kosovo possa scatenare un processo a catena a livello mondiale di rivendicazioni. La Scozia o la Corsica non hanno niente in comune con il caso del Kosovo, sono realtà completamente diverse. Non è successo con la disgregazione della ex Jugoslavia, tra popoli slavi, tanto meno può succedere nel caso di due popoli di etnie diverse.
Il tentativo della conservazione dello statu quo nei Balcani degli anni 90 è stato pagato a caro prezzo da quei popoli e non credo che sia una cosa saggia ritornare indietro e ricominciare da capo. Il piano Ahtissari verrà eseguito anche se la Russia e la Cina si opporranno al Consiglio di Sicurezza. Credo che il principio dell’autodeterminazione dei popoli vale più dei trattati internazionali o dei capricci dell’uno o dell’altro Stato, anche se potenze mondiali. Credo che questo sia il vero banco di prova delle democrazie dell’Occidente.
Il Presidente Bush a Tirana come l’ex primo ministro inglese Blair nella recente lettera ai kosovari hanno ribadito questo principio e gli albanesi gli sono riconoscenti.”
Zoti Romano,
“E di që në nisje që kjo letër nuk do të botohet, ashtu si mjaft të tjera që kam dërguar.
Duke lexuar përgjigjen tuaj z. Kaliari mbi pavarësinë e Kosovës dhe vizitën e Presidentit të SHBA në Shqipëri, më duket e detyrueshme të shpreh pikëpamjen time në kundërshtim me pohimet tuaja.
Pritja e ngrohtë që i u bë Presidentit Bush në Shqipëri nderon popullin dhe Qeverinë shqiptare, në kundërshtim me disa shfaqje kundër amerikane të gjindjes me një kujtesë historike të shkurtër ose plot me ndikime komuniste të hershme. Presidenti i Shteteve të Bashkuara në Tiranë nuk ka bërë një deklaratë të rastit, të ndikuar nga entuziazmi i qytetarëve shqiptarë, por ka shprehur konceptin e Vëndit të tij mbi çështjen, të ritheksuar disa herë në nivele të ndryshme t’Administratës amerikane .Nuk duhet të harrojmë se Bashkësia ndërkombëtare, përfshirë dhe Italinë, ka punuar një vit të tërë për të hartuar një strategji zgjidhëse të problemit të Kosovës.
Plani Ahtisari është pranuar nga SHBA, BE, Qeveria e Kosovës, duke u kundërshtuar vetëm nga Sërbia dhe Rusia në mbështetje të saj. Ky plan synon të paqëtojë Ballkanin, të quajtur gjithmonë “fuçi baruti”e Evropës e pavarësia e Kosovës shkon n’atë drejtim.
Kosova, që n’agim të historisë, është një trevë e banuar nga paraardhësit e shqiptarëve, ilirët, e më pas nga vetë shqiptarët. Sërbët kanë ardhur në shekullni e shtatë mbas Krishtit në këtë krahinë. Është e vërtetë që ka qënë pjesë e Mbretërisë sërbe të Shtjefën Dushanit por, n’atë periudhë Sërbia administronte pjesën më të madhe të siujdhesës ballkanike. Nën zotërimin turk Kosova ishte një ndër katër vilajetet (njësi administrative otomane) e Shqipërisë. Aq është e vërtetë saqë kur Sërbia fitoi pavarësinë nga perandoria nuk pati asnjë kërkesë për Kosovën. Kosova sërbe qe dhurata që Fuqitë e Mëdha, Rusia e para, i bënë kombit sllav më 1913, në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, në dëm të Shtetit të ri shqiptar, të sulmuar ushtarakish tnga fqinjët, mes të cilëve edhe nga sërbët.
Sot, mbas kasaphanës sërbe të pranverës 1999, bashkësia ndërkombëtare, SHBA në krye, duket e vendosur të verë në vend drejtësinë historike. Nuk mendoj se pavarësia e ardhëshme e Kosovës do të shkaktojë një proçes zinxhir kërkesash në shkallë botërore. Skocia apo Korsika nuk kanë asgjë të përbashkët me rastin e Kosovës, janë realitete krejtësisht të ndryshme. Nuk ka ndodhur me shpërbërjen e ish Jugosllavisë, mes popujsh sllavë, aq më pak mund të ndodhë në rastin e dy popujve me etni të ndryshme.
Përpjekja për ruajtjen e Statu quo në Ballkan, në vitet 90, është paguar me një çmim të lartë nga ata popuj e nuk besoj se do t’ishte një gjë e urtë kthimi mbrapa e rifillimi nga e para. Plani Ahtisari do të zbatohet edhe nëse Rusia e Kina do t’a kundërshtojnë në Këshillin e Sigurimit. Besoj se parimi i vetvendosjes së popujve vlen më shumë se traktatet ndërkombëtare ose tekat e një shteti apo të një tjetri, edhe nëse janë fuqi botërore. Besoj se kjo është bankëprova e vërtetë e demokracive të Perëndimit.
Presidenti Bush në Tiranë, ashtu si ish kryeministri anglez Bler, në letrën e fundit kosovarëve, kanë ritheksuar këtë parim dhe shqiptarët u janë mirënjohës.”
Dhjetor 2007
Vijon
Marrë nga vëllimi: “Përsiatje njerëzore, letrare, shoqërore, historike” OMSCA 1 Tiranë 2011