Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/
Diplomacia si Mjet për Vetëvendosje dhe Stabilitet
Vetëvendosja e shqiptarëve në Ballkan nuk është vetëm një çështje historike dhe juridike, por edhe një sfidë diplomatike. Historia ka treguar se lëvizjet për pavarësi dhe të drejta kombëtare nuk mund të mbështeten vetëm në faktorë të brendshëm, por kërkojnë mbështetje të gjerë ndërkombëtare dhe diplomaci të fuqishme. Kosova është një shembull i suksesit të kombinimit të rezistencës popullore, ndërhyrjes ndërkombëtare dhe diplomacisë aktive. Në të kundërt, shovinizmi serb ka ndjekur një rrugë ekspansioniste dhe ksenofobe, duke u përballur me izolim ndërkombëtar dhe humbje të vazhdueshme të ndikimit.
Duke e vendosur këtë çështje në një kontekst ndërkombëtar, analiza diplomatike e lëvizjeve për vetëvendosje tregon se Kosova dhe shqiptarët duhet të vazhdojnë të ndjekin një strategji që bazohet në diplomacinë proaktive, ndërtimin e aleancave dhe forcimin e pozitës së tyre në institucionet ndërkombëtare.
I. Vetëvendosja e Shqiptarëve dhe Diplomacia Ndërkombëtare: Raste Krahasuese
1. Kosova vs. Sudani Jugor: Diplomacia si Faktor Vendimtar
Kosova (1999-2008): Pavarësia e Kosovës u arrit falë kombinimit të luftës çlirimtare, ndërhyrjes së NATO-s dhe diplomacisë së fuqishme të SHBA-së dhe aleatëve evropianë. Një element kyç ishte roli i diplomacisë aktive kosovare, që siguroi njohje nga mbi 100 vende.
Sudani Jugor (2011): Pavarësia e Sudanit Jugor u mundësua nga mbështetja e SHBA-së dhe organizatave ndërkombëtare, por mungesa e institucioneve të forta dhe diplomacisë së organizuar e vuri vendin në një krizë të vazhdueshme.
Mësimi Diplomatik: Diplomacia aktive dhe ndërtimi i institucioneve janë thelbësore për legjitimitetin dhe funksionalitetin e një shteti të ri. Kosova duhet të vazhdojë të punojë për njohje të mëtejshme dhe për anëtarësimin në organizata si OKB dhe Këshilli i Evropës.
2. Referendumi i Kosovës (1991) Referendumi i Skocisë (2014): Rëndësia e Legjitimitetit Ndërkombëtar
Kosova (1991): Referendumi për pavarësi u mbajt në mënyrë të njëanshme dhe nuk u njoh nga komuniteti ndërkombëtar, çka e detyroi Kosovën të kërkojë një strategji tjetër për pavarësi.
Skocia (2014): Referendumi për pavarësi u mbajt me miratimin e Mbretërisë së Bashkuar dhe u zhvillua në kushte demokratike. Megjithëse rezultati ishte kundër shkëputjes, legjitimiteti i procesit e bëri Skocinë një aktor të rëndësishëm diplomatik.
Mësimi Diplomatik: Vetëvendosja duhet të mbështetet në procese që kanë njohje ndërkombëtare dhe mbështetje të gjerë nga aleatët strategjikë. Për Kosovën, kjo do të thotë të vazhdojë angazhimin në dialogun me BE-në dhe të ruajë mbështetjen e SHBA-së.
II. Nacionalizmi Shqiptar me Diplomaci Aktive. Nacionalizmi Serb si Politikë Ekspansioniste
1. Nacionalizmi Shqiptar: Diplomacia Proaktive si Strategji për Integrim
Lëvizja Kombëtare Shqiptare gjithmonë ka pasur një qasje të bazuar në bashkëpunimin ndërkombëtar dhe kërkimin e të drejtave përmes institucioneve ligjore dhe diplomatike.
Kosova, Shqipëria dhe shqiptarët në rajon kanë adoptuar një politikë të orientuar drejt integrimeve euro-atlantike, duke shmangur konfrontimet e hapura dhe duke ndjekur rrugën e diplomacisë.
Shembull ndërkombëtar:
Nacionalizmi katalanas ka përdorur diplomacinë dhe integrimin evropian për të avancuar kauzën e vetëvendosjes, megjithëse pa sukses të plotë deri më tani.
2. Nacionalizmi Serb: Dështimi Diplomatik i Një Qasjeje Ekspansioniste
Serbia ka ndjekur një strategji ekspansioniste, e cila ka çuar në izolim diplomatik. Nga luftërat në Kroaci, Bosnje dhe Kosovë, Serbia ka humbur ndikimin e saj në rajon dhe vazhdon të mbetet një faktor destabilizues.
Ngjashmëri me nacionalizmat e dështuara ndërkombëtare:
Nacionalizmi rus në Ukrainë: Rusia po ndjek të njëjtën strategji si Serbia në vitet ’90, duke përdorur destabilizimin dhe dhunën për të ruajtur ndikimin e saj. Kjo ka sjellë sanksione dhe humbje të madhe të fuqisë diplomatike.
Mësimi Diplomatik: Shtetet që mbështeten në agresion dhe jo në diplomaci përfundojnë të izoluara dhe të dobësuara. Kosova duhet të përdorë këtë precedent për të ndërtuar një imazh të fortë diplomatik si një faktor stabiliteti në rajon.
III. Ksenofobia dhe Shovinizmi Serb: Një Dështim Diplomatik në Krahasim me Modelet Ndërkombëtare
1. Spastrimi Etnik në Kosovë dhe Diplomacia e Pasluftës
Pas vitit 1999, Serbia ka humbur çdo kapital diplomatik për shkak të politikave të saj shoviniste. Ajo ka vazhduar të përdorë retorikë agresive dhe propagandë anti-shqiptare, duke mos u fokusuar në ndërtimin e marrëdhënieve të reja ndërkombëtare.
Në të kundërt, Kosova ka ndjekur një strategji diplomatike të hapur ndaj Perëndimit dhe ka punuar për ndërtimin e institucioneve demokratike.
Rruga e Kosovës dhe Shqiptarëve përmes Diplomacisë Aktive
Duke parë rastet ndërkombëtare dhe mësimet historike, është e qartë se rruga më e suksesshme për vetëvendosjen e shqiptarëve është përmes diplomacisë aktive, forcimit të institucioneve dhe integrimit ndërkombëtar. Në këtë kuadër, Kosova dhe shqiptarët duhet të ndjekin strategji të qarta diplomatike:
1. Thellimi i Bashkëpunimit me SHBA dhe BE
Kosova duhet të sigurojë që mbështetja e SHBA-së dhe BE-së të mbetet e fortë dhe të punojë për të përshpejtuar proceset e integrimit.
2. Rritja e Angazhimit në Organizatat Ndërkombëtare
Diplomacia duhet të fokusohet në anëtarësimin në OKB, Këshillin e Evropës dhe organizata të tjera kyçe.
3. Strategji Inteligjente për Ballkanin
Kosova duhet të pozicionohet si një faktor stabiliteti në Ballkan, duke e kontrastuar agresionin serb me një qasje konstruktive dhe bashkëpunuese.
Në fund të fundit, historia ka treguar se diplomacia është arma më e fuqishme e shteteve të vogla që kërkojnë të sigurojnë sovranitetin dhe të ardhmen e tyre ndërkombëtare.