Nga Kristina Nano
Kandidate për Doktoraturë, JMU, SHBA/
Në historinë e gjatë të kombeve, momentet e transformimit dhe krizës kanë nxjerrë në pah nevojën për lidership të ndritur. Ashtu siç Max Weber e përkufizonte lidershipin karizmatik si një forcë që tejkalon rutinën e burokracisë dhe të rregullave formale, edhe sot, Shqipëria dhe shqiptarët kanë nevojë për liderë që të përfaqësojnë jo thjesht një strukturë administrative, por një vizion të lartë kombëtar dhe historik.
Në epokën e integrimit europian dhe ridimensionimit të rendit botëror, ku BE dhe SHBA po ripërcaktojnë raportet e tyre, ku fuqitë e reja po sfidojnë arkitekturën tradicionale të diplomacisë dhe ku inteligjenca artificiale, ekonomia digjitale dhe transformimi teknologjik po krijojnë sfida të paparashikueshme, lidershipi kombëtar nuk është thjesht një zgjedhje politike por është një domosdoshmëri ekzistenciale.
Lidershipi dhe shteti-njësi në kontekstin e integrimit europian.
Integrimi i Shqipërisë në Bashkimin Europian është më shumë sesa një proces burokratik.
Siç vë në dukje politologu Robert Putnam në veprën e tij “Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of Two-Level Games” (1988), çdo shtet i vogël që kërkon të integrohet në një sistem më të madh duhet të zhvillojë një lidership që manovron midis dy niveleve: nivelit të brendshëm politik dhe nivelit të jashtëm diplomatik.
Liderët e Shqipërisë duhet të kuptojnë logjikën e “lojës me dy nivele” dhe të jenë negociatorë të aftë, të ngjashëm me Henry Kissinger në epokën e tij të diplomacisë strategjike.
Siç thoshte ai: “Shumë liderë gabojnë sepse mendojnë se janë duke bërë histori, ndërkohë që në fakt janë thjesht duke e përjetuar atë.”
Shqipëria ka nevojë për liderë që të bëjnë histori, jo thjesht ta përshtatin veten me të.
Në këtë kuadër, integrimi europian nuk mund të jetë një qëllim i izoluar, por një pjesë e një vizioni më të madh kombëtar që përfshin një transformim të brendshëm institucional, një forcim të identitetit kombëtar dhe një pozicionim të qartë në arenën globale.
Rendi i ri botëror dhe gjeopolitika e shqiptarëve.
Sipas teorisë së realpolitikës së Hans Morgenthau, politika ndërkombëtare është një luftë për pushtet dhe influencë.
Në një botë ku gjeopolitika është duke u riformatuar, ku SHBA dhe BE kanë raporte komplekse, ku Kina dhe Rusia po sfidojnë arkitekturën e pas Luftës së Ftohtë, Shqipëria nuk mund të mbetet një spektatore pasive.
Samuel Huntington, në veprën e tij “Përplasja e Qytetërimeve” (1996), theksonte se në epokën moderne, identitetet kulturore dhe kombëtare do të jenë faktorë përcaktues të politikës globale.
Për Shqipërinë, kjo do të thotë që lidershipi i saj duhet të jetë një forcë stabilizuese dhe balancuese në rajon, duke mbajtur marrëdhënie të forta me Perëndimin, por pa injoruar realitetet e reja të një bote multipolare.
Një shembull konkret është suksesi i vendeve të vogla si Singapori, i cili, nën udhëheqjen e Lee Kuan Yew, arriti të transformohej në një fuqi ekonomike dhe diplomatike përmes një qasjeje pragmatike dhe inovative ndaj gjeopolitikës.
Shqipëria duhet të mësojë nga ky model dhe të zhvillojë një lidership me një strategji të qartë kombëtare, që të ruajë sovranitetin e saj ndërsa integrohet në rrjetet e aleancave ndërkombëtare.
Legjitimiteti i lidershipit dhe kapitali moral.
Siç thekson filozofi John Rawls në teorinë e tij të drejtësisë, një shoqëri e drejtë është e ndërtuar mbi parime të qarta të meritokracisë dhe legjitimitetit moral.
Shqipërisë nuk i duhen liderë që thjesht marrin pushtetin me mjete formale; ajo ka nevojë për liderë që posedojnë atë që Pierre Bourdieu e quan “kapital simbolik”, një përzierje e moralit, besueshmërisë dhe vizionit të qartë kombëtar.
Machiavelli, në “Princi”, thoshte se një lider duhet të jetë i zgjuar dhe pragmatik, por pa humbur respektin e popullit të tij.
Në këtë frymë, liderët shqiptarë duhet të ruajnë një ekuilibër të ndjeshëm midis forcës dhe integritetit moral, duke krijuar një sistem politik që të frymëzojë besim dhe përfshirje qytetare.
Lidershipi për shekullin XXI, drejt një Shqipërie të ndritur.
Në epokën e inteligjencës artificiale dhe transformimeve të shpejta teknologjike, liderët duhet të kenë një vizion që shkon përtej kufijve tradicionalë të politikës.
Një Shqipëri që synon të jetë një lojtar i rëndësishëm në Europë duhet të investojë në arsim, inovacion dhe ekonomi digjitale.
Në këtë kontekst, mund të përmendim filozofinë e Karl Popper mbi “shoqërinë e hapur”, ku ndryshimi dhe inovacioni janë bazat e progresit.
Shqipëria duhet të ndërtojë një lidership që jo vetëm ndjek rrjedhën e historisë, por e drejton atë, duke krijuar një model të ri zhvillimi për Ballkanin dhe më gjerë.
Shqipëria midis dy botëve, me sytë nga e ardhmja.
Lidershipi kombëtar në këtë epokë të integrimit europian dhe ridimensionimit të rendit botëror nuk është një detyrë e lehtë, por as një sfidë e pamundur.
Siç thoshte filozofi gjerman Friedrich Nietzsche: “Ai që ka një ‘pse’ të fortë mund të përballojë çdo ‘si’.”
Nëse Shqipëria dhe shqiptarët dëshirojnë të jenë pjesë e historisë së re europiane dhe botërore, atëherë duhet të ndërtojnë një lidership që jo vetëm reagon ndaj sfidave, por i përcakton ato.
Një lidership me vizion të qartë, me legjitimitet të lartë dhe me një forcë morale që e bën atë jo vetëm një menaxher të përditshmërisë, por një arkitekt të së ardhmes.
Në këtë mënyrë, Shqipëria nuk do të jetë thjesht një vend që kërkon të hyjë në Europë, por një komb që sjell vlera, ide dhe një kontribut të vyer në ndërtimin e së ardhmes së përbashkët.
Një Shqipëri e re për një epokë të re.