Resmi Corbaxhi/
Sapo lame Elbasanin dhe hymë ne rrugën e Cerrikut na bëjnë përshtypje ndërtimet e shumta në të dy anët e rrugës. Para syve tanë shfaqet begatia e vjeshtës, e cila vec ngjyrave të preferuara sjell dhe nje shumëllojshmëri prodhimesh frutore dhe bujqësore. Rrushi i verdhë qelibar e kokërrmadh të shkel syrin, po ashtu fiku i bardhë dhe i zi, molla dhe dardha vjeshtake, pa harruar as shegën e as hurmën qe ka filluar te zverdhet.
– Kemi edhe shume?
Pasagjeri që ndodhej në krah e kuptoi që nuk kisha qenë ndonjëherë në ato anë.
– Pothuajse mbrritëm – u pergjegj ai duke me pyetur: – Nuk keni qenë më pare? -Para 30 vitesh, gruaja vunta nga reumatizma.
– Edhe pak dhe mbrritëm.
Era e ujrave terminale e mbylli bisedën tone si për të na njoftuar që kishim hyrë ne zonën e Llixhave. Vend i gjelbëruar kodra të lidhura njera me tjetrën, dhe mes tyre hotele të shumta njeri më i mire se tjetri. Mes këtij vendi të bekuar hotelet kurative konkurojne njeri tjetrin. Rreth njëqind vjet më pare studimi i bërë nga mjeku cek Ing Dr Benno Wintere nën kujdesin personal të mbretit Zog tregoi se përmbajtja kimike e ujrave termale ishin ndihmuese për shërimin e shumë sëmundjeve të ndryshme sidomos atyre reumatizmale. Në vitin 1932 Grigor Nosi ndërtoi hotelin e pare te quajtur park-llixha “Nosi”. Shoferi, një banor nga Tregani na tregon qe Llixhat ndodhen nē palcën e 35 hektarëve të gjelbëruar ku zotëron më tepër pisha e kultivuar. Para nesh shfaqet hoteli “Nosi” ndërtuar afërsisht 100 vjet më pare, fatkeqësisht tani jashtë funksionit, por me një arkitekturë interesante, e cila. i reziston ende kohës. Më pas para nesh parakalojnë emrat e hoteleve te tjera si “Alfa”, “Jance” “Ylli”, “Miqesia”, “Boci”… Të gjithe janë rreth e rrotull zones së gjelbëruar. Kemi prenontuar ne hotel “Puka”. Që në hyrje të imponohet respekti. Shesh I pastër, lule të shumta, trëndafilë shumë ngjyrash që megjithëse vjeshtë ende ruajne freskinë. Pemë të shumtë dekorative, stola e tavolina për pushuesit. Mbi të gjitha nje personel mikpritës. Nuk e kisha menduar që edhe ne Shqipëri të kishte standarte që u përshateshin atyre europiane. I tregova në telefon mikut tim që më kishte rekomanduar këtë hotel ku ndodhesha. Një histori e trishtë dhe e dhimbshme.kur u njoha me cfarë kishte ndodhur. Ajo godinë me standarte europiane per pak do te kishte pasur të njëjtin fat si “Prestige Resort”..Megjithëse me dokumenta të rregullta, gjatë ndërtimit të hotelit njerëz të papërgjegjshëm mbështjellë me petkun e pushtetarit mbrritën aty për të prishur godinën pothuajse të përfunduar. Kur e pyetëm pronarin e saj se cfarë kishte ndodhur, ai përgjigjet shkurt: – Le tia lemë të shkuarës, me gjithë dëmin moral që krijuan njerëz te vegjël me smirë dhe xhelozi. Gjatë bisedës me të na bëri përshtypje një fakt tjetër. Nuk pranon elozhe, komplimente por shton se e ndihmoj më atë dhe stafin e tij nqs i them në sy atë ku calon puna e tyre.
I them që janë nga më të mirët por ai nuk e pranon.
– Ka edhe të tjerë, nuk jemi vetëm ne në Llixha.Nuk jemi të rënë nga qielli.Kemi edhe ne kusuret tona. Isha nisur me mendimin t’a falenderoja por fjalët e tij nuk lane hapësirën e duhur.
Për ne.befasi ishte edhe guzhina, ku vec tavës tradicionale elbasanase, provuam shumllojshmëri gatimesh të trevës. Të gjitha të shijshme dhe me prodhime vendi. Ishte dëshira e gjithë frkuentuesve të ujrave termale të testonin prodhimet vendase jo vetëm i gatesës nëpër hotele por e jashtë ambienteve të tyre. Dëshmi për këtë ishte tregu i perimeve nëse mund ta quajmë kështu pasi shitej kudo në cdo rrugë që të lidhte me hotetet.Gjeje rrushin e bardhë dhe të zi, fikun, mollën, arrën dhe cdo gjë tjetër që prodhohej në zonën e Lixhave. Nuk mungonte as era e misrit të pjekur, që të ngacmonte nuhatjen dhe nuk mund të rrije pa e provuar atë. Fatkeqësisht mungon një informacion dhe guide për kulinarinë e zones. Një obsion i harruar për zhvillimin e turizmit në këtë zone.
Në hotel banjot bëheshin nën kontrollin e mjekut ndërsa shërbimi shëndetsor nuk mungonte për 24 orë. Gjithcka brenda standarteve shendetsore. Vec ndjeje keqardhje për atë që po ju tregojmë tani. Jo shume larg këtij hoteli ndodhet edhe përroi ku ende ekziston një burim ujrash termale si relike e kohës së diktaturës. Një cadër e ngritur aty ofron shërbimi për njerëz të varfër. Mungojnë si kushtet sanitare ashtu edhe ato higjenike. Për mjek a infermier as që bëhet fjale.Qendrimi dhjetë minuta ne ujrat termale kushton më pak se njeqind lekë të reja. Vijne ata që nuk kanë mundesi të qëndrojnë në hotele.Nuk kanë pretendime për kushtet. I afrohemi një gruaje.
– Përse vini këtu?
– Ku të shkoj? Atje – tregon me kokë – nje hotel- s’ma mbam xhepi. Vij cdo dite nga Elbasani me urban, dymijë lekë të vjetra vajtje ardhje. Vij këtu kur më mbetet ndonjë lekë. Më dhembin këmbët, e kur përdor llixhat, ndihem më mire. Na u kujtua dhe gjesti i Todi Pukës, pronarit të hotel ‘Puka”. Hera herës sheh njerëz qe nuk kanë mundësi ekonomike por gjejne përkrahjen e tij, duke qëndruar falas në hotel.Por këtë fat nuk e kanë të gjithë. Le të kthehemi përsëri në bisedën me gruan në pellgun e mbetur nga llixhat e kohës së diktaturës.
– Nuk ke frikë, këtu ska as doctor?
– Si ta ketë shkruajtur Zoti, kur kujtoj sa më dhembin kockat i harroj te gjitha. Për të ardhur keq që në mes investimesh kaq serioze e të domosdoshme ende gjenden gjurmë – deshmi të së kaluarës.që dhembin, Përroi mbetet edhe një burim papastertie, dhe vend ku derdhen mbeturinat që bëhen burim epidemie gjatë verës. Është e vertetë që ekziston një rrugë e shtruar buzë përroit nga qendra deri në hotelin e vjetër “Nosi”, por është po aq e vërtetë frika ekzistuese e pushuesve nga mbeturinat, papastërtitë dhe era mbytëse e ndonjë kafshe të ngordhur. Mbrëmjeve mungesa e dritave e bën të pamundur qarkullimin në këtë segment. Në qendër ka edhe nje treg i lënë ne mëshirë te fatit. Megjithëse pronarët përpiqen të shërbejnë për pushuesit në mënyrë te kulturuar, paguajnë taksat, kujdesi i Bashkisë e anashkalon dhe le ne mëshirë të fatitkujdesin ndaj tyre dhe mjedisit ku ata shërbejne. Sa here që ka shira të rrembyeshëm gjithë mbeturinat mblidhen në qendër, duke harruar që këtë perle të harruar e vizitojne jo vetem shqiptaret por edhe shtetas të huaj. Dikur kjo qendër ishte rrethuar me lulishte ku mbizotëronin lulet shumëngjyrëshe. Shkëlqente nga pastërtia. Edhe kuajt kishin mbrojtëse për të mos lëshuar mbeturinat nëpër gjithë rrugët e llixhave. Në të kundërtën gjobiteshe. Po sot? Nuk duam të shtojmë më tepër nga sa shkruam më lart. Fatkeqësi të lesh nje bukuri të tillë në ketë gjendje kur ke taksapagues të fuqishem. Po ku shkojnë taksat e tyre?! Nuk ka transparence si menaxhohen ato. Pushtetarët gjatë këtyre dekadave harrojnë që investimet duhet të fillojnë pikërisht në shërbimet e qendrave kurative.Përmirësimi i rrugëve shihet si alternativa më e mire për pushuesit. Pronarët e hoteleve shpesh here janë të detyruar me shpenzimet e tyre të shtrojnë rrugët që lidhëse me rrugën kryesore megjithëse janë taksapaguesit më të mëdhenj. Gjithcka i êshtë lënë spontanitetit. Nuk ka një guide turistike për këtë perle vetëm dhjetë kilometra larg Elbasanit dhe më pak se një orë e gjysëm larg Tiranës. LLixhat te vendosura në qendër te afro tre mijë hektarëve të gjelberuar janë interesante per florën dhe faunën që e rrethojnë. Aq më tepër kushtet aktuale te qendrës dhe zonës rreth tyre lenë shumë për të dëshiruar, dhe një shijë jo të mire për frekuentuesit e huaj të ujrave terminale. Për më tepër pasi Llixhat janë i vetmi vend ku mblidhen shqiptarë nga të gjitha trevat. Mjafton të shikosh targat e makinave në parkimin e hotel “Puka” të bindesh për këtë. Makina nga Kosova, Maqedonia e Veriut, Serbia, Danimarka, Zvicra, Gjermania, Greqia, flasin për origjinën e frekuentuesve. Gani Mulliqi nga Vushtrica e Kosovës ka ardhur me nënën e vet.
– Ka edhe vende të tjera, por nana këtu ndihet mire. Është viti i gjashtë që vijmë dhe ndihemi si në shtëpinë tone. Ka edhe autobuz për në Prishtinë.
Të njëjtën gjë na thotë edhe Raufi, një shqiptar që jeton në Filandë.
– Verën e kalojmë në shtëpinë tone në Gostivar,, por nuk harrojmë të planifikojmë një dhjetë ditor këtu në Llixhat e Elbasanit. Është bukur, gjelbërim, por dëshironim që të ishte kështu edhe jashtë hotelit….. Qëndron pak dhe shton: – Nejse, jemi mirë është shumë bukur. Një bashkim të tillë shqiptarësh e gjen vetëm në LLixhat e Elbasanit….
Mbrëmja zbret ngadalë dhe bashkë me të edhe freskia aq e dëshiruar pas një dite të nxehtë. Dritat dhe zbukurimet e gjithe hoteleve krijojnë një bukuri të vërtetë magjepse. Sheshi para hotelit është mbushur plot. Njerëz të njohur dhe të panjohur përshëndeten, bëjnë foto së bashku, shkëmbejnë adresat, numurat e telefonave, dhe presin ritualin e përnatshëm, këngët dhe valletnga gjithë trevat shqiptare. Disa prej tyre largohen dhe të tjere janë të mirëpritur ditën e nesërme.
– Na mungojnë shqiptarët e Malit të Zi. Nuk di cfarë ndodh, mungese informacioni, e ndonje guide, por jam shume i bindur që edhe ata do të jenë një ditë këtu – shton Noldi administrator i hotelit duke tërhequr Ganiun në vallen e Rugovës. Ndërsa jane caste të gëzueshme na tërhoqi vëmendjen ndihmes mjeku Durim Vrapi. E dalluam nga bluza e bardhë. U ndal në tavolinën përballë nesh. Veshi na kapi copëza të shkëputura bisede me një të moshuar. Nje natë më parë ka shpenzuar orë të tëra pranë saj dhe kujdesi nuk mungon as aty ku njerëzit argëtohen. Mbi të gjitha shqiptarët njohin njeri tjetrin, shkëmbejne përvojën e njeri tjetrit dhe të gjithë mendojnë; Sa e madhe është Shqipëria/ Oh sa mire me ken shqyptar.. Dhe te gjitha këto I gjen ne Llixhat e Elbasanit, një perlë e mrekullueshme në afërsi të Elbasanit. Qendra curative me ujra termale, me një klimë ku rrallë temperaturat zbresin ne minus, është bërë tërheqëse për gjithë shqiptarët dhe e harruar për pushtetarët që kujtohen vetëm të vjelin taksat e tyre.
Photo by: https://agroweb.org/…/afer…/ujerat-termale-elbasanit/