Intervistoi: Fadil Shehu/
Shpesh herë rriktheheni në retrospektivën e viteve të fëmijërisë suaj.Si do i kujtonit ato në këto momente?
Padyshim me nostalgji. Ah sikur të ktheheshin edhe një herë. Fëmijëria është çiltërsi pa komplekse”tabula rasa”, një shprehje kjo latine ku fëmijëria është e pastër në karakter. Kurrë nuk kam reshtur së shkruari për botën e pasur të fëmijëve. Sapo kam shkruar një tufë vjersha si lule të freskëta të përhershme. Aty janë krijimet për fëmijërinë e sotme, sepse fëmijëria jonë e dikurshme as që mund ta imagjinojnë i duken si përalla.
Qysh në bangat e shkollës më shumë pasion gërmëzonit, shkruanit vargjet e para poetike .Ishte ky një pasion i lindur apo diçka nga tradita juaj familjare?
Dashuria ime për të lexuar dhe më pas për të shkruar, lindën dhe u rritën brënda meje në ecurinë e viteve.
Në vitet studentore për gjuhë-letërsi, e mendonit që kishit bërë zgjedhjen e duhur për të nesërmen e jetës suaj?
Në fillim kisha dëshirë për tu bërë aktor. Për çudi më pas me trysninë e mbështetjen e shokëve, kolegëve vazhdova për letërsi.
Dhe vjen një ditë… Një lloto amerikane ju jep të drejtën e shtegëtimit tuaj familjarisht për në Amerikë. Si u ndjetë kur pas kishit lënë të afërmit tuaj, miq e shokë …shqipërinë.?
E pa përshkuar, emocione. Krahas gëzimit, keqardhje, pasi po linim një pjesë të jetës, zemrës sonë, prindërit, motrat, vëllezërit, shokët, por edhe ndërprerjen e mësimit me nxënësit…po linim shqipërinë. Na u krijua ndjesi e veçantë….sa shumë e paskemi dashur Atdheun. E dhimbëshme dhe për faktin që ishte viti i zi i 97-tës,ikëm nga “lufta” imagjinare, mes plumbave… .më mirë mos ti zëmë në gojë.
Sa e vështirë ishte për ju fillimi i integrimit në jetën amerikane?
Vështirë është një fjalë që mund të thuash, por ta imagjinosh veten është si të thuash ti biesh murit me kokë. Përpara kishim një botë tjetër. Pa patur para dhe memec, pasi nuk dinim gjuhën.
Si do i vlerësonit mardhëniet me krijues e kolegë tuaj në Shqipëri dhe këtu në Amerikë?
Doja të thoshja miqësitë e hershme por edhe këto të krijuar këtu në Amerikë janë forcuar e zgjeruar dhe më shumë nga ana profesionale si krijues,. Padyshim këtu kanë ndikuar në veçanti krijimet cilësore të mirëpritura nga krijues në shqipëri me Dritero Agolli, Agim Shehu,Albert Zholi,Skënder Rusi,Petrit Ruka,Skender Demolli…një listë e gjatë emrash që i kujtoj shpesh. Ndërkohë një botë e re letrare këtu në Amerikë me shkrimtarë të njohur Agim Bacelli, prof,Vangjush Ziko,Merita Bajraktari, Ermira babamusta, Lida Lazaj,Kostaq Duka, Rajmonda Moisiu, Thani Naqe,e deri më të rinjtë Iris Halili,Gëzim Buna etj. Ndërkoh lidhje shumë të frutshme mund të konsideroj ato me krijues amerikanë, ku do të veçoja shkrimtarin prof.Bob Graham, drejtuesen e bibliotekës me të madhe këtu në Florida shkrimtaren e njhour Patricha Ann e të tjerë.
Kohët e fundit jeni njohur me shkrimtaren amerikane Carolyn Collett, vlerësusar si shkrimtarja më mirë e vitit të kaluar në Amerikë. Si erdhi kjo njohje?
Faleminderit për këtë pyetje ardhur në kohën e momentin e duhur. Me autoren në fjalë u njoha në një seminar letërsie këtu në Florida, ku gjatë pushimit, ajo u njjoh me disa krijues, midis tyre dhe unë. Më pas në tavolinën ku unë isha ulur ajo vjen me librin e saj të fundit në dorë, duke më thënë : urdhëro librin tim. Në fund të seminarit folëm së bashku ku ajo u njoh më shumë me krijimet e mia dhe letërinë shqiptare.Tashmë ne komunikojmë me njeri tjetrin për promovime të tjera.Jemi miq.
Shpesh shkruani poezi,novela, tregime, dhe skica. Në cilën prej tyre ndjehni më mirë?
Padyshim gjinia që lëvroj më tepër është proza, me të cilën ndjehem si në shtëpinë time. Krahas përkushtimit ndaj këtyre gjinive shkruar në harkun e 30 viteve në amerikë, ku kam botuar më se nëntë libra. Njëherësh kam synuar të ndërmarë një pozicion disi më të gjërë, duke qenë ideator, bashkëautor dhe redaktor i pesë antologjive poetike kombëtare botuar nën kujdesin e shoqatës “Jehona Shqiptare”me drejtuese poeten Zamira Korançe dhe presidente “Nder i kombit” Margarita Xhepa. Në faqet e këtyre antologjive përfshihet krijimtaria e njëqind krijuesve nga Shqipëria dhe diaspora.
Nga cila momente priret më shumë krijimtaria juaj?
Kudo dhe kurdoherë mundohem të jem me “këmbë në tokë”. Në çdo çast shkruaj frymëzime të momentit kujtime, mbresa në rrugëtimin e jetës dhe krijimtarisë time, përherë me vizionin e së ardhmes dhe kohës që përjetojmë aktualisht.
Sa e rëndësishme ka qenë vëndlindja dhe treva e Devollit në krijimtarinë tuaj?
Aty në rrënjët e kësaj vëndlindje, lindi e hodhi shtat Muza ime letrare. Në buronjat e natyrën e saj u rrit pasioni im si krijues, u formua profesioni im si mësues letërsie.Sërish,ndonëse larg vëndlindjes, malli ndaj saj troket me shumë dashuri.
Thuhet se më parë jeni dashuruar me artin e skenës, por më pas pasioni juaj mori tjetër kah. Eshtë e vërtetë?
(Buzëqesh lehtë) Po.Gjatë shkollës tetë vjeçare dhe atë të mesme, dallohesha si aktor në festivale teatri ku dhe jam vlerësuar. Më pas u angazhova në teatrin amator të Vishocicës, ku nisi rrugën e përhershme të artit dhe aktorja e njohur Elida Janushi.
Disa prej librave tuaj sot ndodhen në bibliotekën e madhe kombëtare Amerikane në Uashington DC. Ju gëzon ky fakt?
Mendoj se përtej modestisë time, për mua është privilegj dhe krenari njëkohësisht për letërsinë tonë kombëtare, duke qenë pjesë parësore e leteërsisë botërorë.Padyshim që ndjehem krenar, ku dua të falenderoj presidentin e kësaj biblioteke të seksionit për vëndet e lindjes Prof. Grant G.Haris, duke hapur portat dhe për ne krijuesit shqiptar. Nuk dua të harroj kurrësesi përkushtimin e ish senatorit prej dymbëdhjetë vjetësh në shtetin e Floridas, ish guvernatorin e shtetit të Floridas për tetë vite, profesorin e universitettit të Miamit, shkrimtarin e politikanin e njohur, Bob Graham. Kam patur privilegjin që së bashku me të, të promovojmë librat nga anglishtja në shqip .Librat “Mather Tereza” dhe “Albania -Land of Eagle”
Përse u angazhuat me përkthimin e këtyre librave?
Të jesh larg atdheut në mërgim, malli ndaj atdheut është i dyfisht, i pa imagjinueshëm dhe i pa krahasueshëm. Dihet që kur je larg atdheut, malli të merr dhe për gurët e sokakut. Shohim që Shqipëria vitet e fundit ka patur përkrahje jo vetëm nga amerika, duke u njohur gjithnjë e më shumë në botë. Kur ndërmora inisiativën e përkthimit të dy librave të sipër përmëndur, dhe i realizova ato të përkthyera në shqip, jo pak njerëz befasoheshin kur mësonin që Nënë Tereza është shqiptare.
Cfarë është Florida në jetët tuaj ku ju jeni këtu prej më se njëzet vite?
Të jetosh në shtetin e Floridas, në veçanti me familje, është privilegj. Krahasur me shumë shtete këtu në Amerikë, Florida dallohet për klimën e saj të ngrohtë në çdo stinë. Eshtë fakt që në gadishullin e madh të Floridës jetojnë afërsisht njëzet e pesë milionë banorë. Këtu nuk mungojnë resuset turistike dhe natyra, të cilat frymëzojnë mjaftë krijues dhe piktorë.
Jeni veprimtar i disa shoqatave madje në stafin e tyre, sikundër janë shoqatat “Jehona shqiptare”, klubi letrar “Bota e re”, në degën e lidhjes së shkrimtarëve dhe artistëve këtu në Florida. Si ndjeheni që jeni pjesë e tyre?
Përveç kënaqësisë shpirtërore, dhe pjesëmarrjes aktive familjarish t, ka qenë një hobi e imja për obligimin tim si qytetar këtu në mërgim. Nuk ka kënaqesi më të madhe kur mbesa jonë Katerina tani studente në universitet në qytetin e njohur në botë për Disnei Parqet magjik, Orlando, e cila flet shumë bukur shqipen, të njihet si valltare dhe balerinë dance e grupit të sukseshëm të valleve “Shqiponjat” në Clearwatër.
Përtej vlerësimeve të nga marra nga klube letrare, Shoqata , Revista…kohët e fundit jeni nderuar nga Shoqata kulturore e shqiptarëve në Rumani me çmimim prestigjioz “Nder i Kombit”. Ju lumturon ky vlerësim?
Nuk e prisja një vlerësim të tillë. Për mua ajo çka është më shumë e rëndësishme, qëndron në faktin që në çdo kohë shkruaj krijime letrare për shqipërinë dhe shqiptarët. U jam mirënjohës për vlerësimin ndaj meje.
Me se po merrerni aktualisht?
E rëndësisshme është që nuk mund të rri dot pa e “vrarë” kohën e lirë. Jam në përfundim të dy librave të rinj, të cilët më pas do jenë në planet e mia për ti botuar.Kurrësesi nuk e vlerësoj veten krijues i madh apo i sukseshëm. Por një gjë bëj mirë. Për çdo ditë shkruaj dhe nuk do të rresht së shkruari duke qenë maratonist i letrave në mërgim.Zoti i bekoftë shqiptarët.
Ju uroj shëndet dhe krijimtari të mbarë.
Faleminderit juve për vlerësimin tim si krijues, duke ofruar kohën tuaj të çmuar.