Poeti kontemporan Dhimitër Pojanaku në bisedë me gazetaren Raimonda Moisiu./
Ai është i njohur si një nga poetët më të mirë në letrat shqipe. Talent i lindur, përkushtimi ndaj artit të të shkruarit, vitaliteti, pasioni, dhe intimiteti që karakterizon vargun e tij, hulumtojnë të gjitha aspektet dhe përvojat jetësore në ecejakjet e vetë “rrudhave” të jetës, universet e saj të humbjes e ngritjes, dashurisë dhe dhimbjes, bukuria shpirtërore e një shpirti të lirë, mes të përditshmes e të bukurës njerëzore. Dhimitër Pojanaku është poeti i shquar i lirikës shqiptare, poeti që ka ngritur parkun kombëtar poetik, poeti që shkruan me aq dhimbje për njerëzit, poeti që dashuron cmëndurisht botën e letërsisë dhe të librave. Dhimitër Pojanaku është Poet! Poet nga kampi poetik i lulishtes pranverore të Poradecit e Kutelit. Eshtë autori i gjashtë vëllimeve poetike, Laureat i shumë Çmimeve Kombëtare dhe Ndërkombëtare. Poezitë e tij janë përkthyer në disa gjuhë të huaja. Ndërkohë , POJANAKU është fitues i çmimit letrar “Penda e Argjendtë”, akorduar nga Ministria e Kulturës,Rinisë dhe Sporteve, për librin “Gurët zbardhin natën”, në dhjetor 2003,me motivacionin:“Si një zë poetik i veçantë, tek i cili përjetimet emocionale dhe situatat shpirtërore shprehen përmes metaforash origjinale, mikrofabulash të goditura dhe një gjuhë lakonike dhe sugjestionuese”. Ja si shprehet Patriarku i Poezisë Shqipe, poet i shquar kosovar, Azem Shkreli , në një letër këmbim me poetin contemporan Pojanaku, në vitet 90-ë; “Lirika e poetit Dhimitër Pojanaku, është një lirikë që shkruhet vetë, rrjedh vetë”. Ndërsa shkrimtari Dr.Ardian_Christian Kyçyku, shprehet se pas leximit të lirikës së Pojanakut, na bind se autori dhe uni i tij poetik shndërrohen në Zë. Një zë që nuk mbart fort parasysh gjeografinë, shtypjen e ushtruar nga tekat e historisë, dhe që zgjatet deri në kufijtë e mbramë të shqipes, aty ku rrijnë të ngujuara fjalët e ndaluara dhe hapësirat e këtyre fjalëve.” Ndërsa , poeti, filozofi dhe studiuesi, Bujar Plloshtani, i cili është njëkohësisht edhe kritiku dhe studies i penës poëtike të Pojanakut shprehet se;-Poezia e poetit Pojanaku është një gur i çmuar, i fshehur në brendësinë e tij si të jetë me vakum, duke rrezatuar natën, ndritjen e arsyes së fjalës. Poezi e thellë, bindëse, kurajoze, e ngjashme me vetveten. Poezia e Pojanakut është natyrë e gjallë që mishëron një qiell që shkoqit terrin verbues ndaj çdo trupi të humbur, është një traktat intelekti prej poeti filozof.
Në këtë bashkëbisedim me Poetin e mirënjohur të vargjeve lirike shqiptare, Dhimitër Pojanaku , të cilin unë pata fatin ta zhvilloj në shtëpinë e poetit aty në rrugicën e bukur e karaktristike pogradecare ku ka jetuar dhe hedhur vargjet poetike, Lasgushi i Madh. Pojanaku ndan me lexuesit e dashamirësit e poezisë së tij, sfidat estetike dhe personale që përballet një krijues letrar. Çfarë është talenti dhe pasioni që të jesh poet. A është poeti në thelb i ndryshëm nga njerëzit e tjerë dhe a ka një vend për poetët në botën moderne, pa kompromentuar integritetin e tyre poetik, muzën dhe shpirtin e lirë? Me modesti, dhe përgjigje të admirueshme, Poet i njohur i lirikës shqiptare, pasardhësi i denjë i Lasgushit e Kutelit, -Dhimitër Pojanaku na rrëfen udhëtimin e universit të shpirtit poetik.
Bisedoi: Raimonda MOISIU
-Përse “Lumenjtë kthehen në shtëpi”? Ky është titulli i vëllimit poetik që doli në Panairin e Librit 2014,-ë. Si lindi ideja e këtij titulli?
Pranë shtëpisë sime rrjedh një lumë.Edhe kur jam i mërzitur edhe kur jam i gëzuar, ai rrjedh, nuk ndalon asnjë sekondë. Nuk ka kohë as të krijojë as të ruajë kujtime. Më vjen keq….Dua të pushojë ca çaste…Është për të ky titull.
-Duke lexuar CV-në tuaj jashtëzakonisht mbresëlënëse, vërej se jeni i vlerësuar me cmime kombëtare e ndërkombëtare, në Shqipëri, Itali, Francë, Maqedoni, Rumani, Greqi . Gjithashtui jeni vleresuar edhe brenda vendit, me “Pendën e Argjendtë për vëllimin poetik “Gurët zbardhin natën”. Si ndjeheni për këto vlerësime?
Kam frikë mos bie në përsëritje të ndonjë interviste të mëparshme dhe kjo nuk dua të më ndodhë sidomos me ju, një poete me shpirt të madh edhe pse sot jeni me statusin e gazetares. Më pyetet si ndjeheni nga vlerësimet? E kush nuk do ndjehej mirë kur të prekin telat e zemrës? Rrallë të jepet ajo që meriton,sidomos në art. Unë i doja këto vlerësime, ose më saktë i donte poezia ime, që është pjesë e shpirtit tim, në mos vetë shpirti im! Në mos vetë, jeta ime!
– Ju vetë vini nga ndonjë familje shkrimtari dhe artisti? A ka qenë letërsia një interes shumë i hershëm i juaji apo diçka që lindi si pasion e dëshirë më vonë?
Artistë në shpirt, po!Gjyshja nga nëna, i përkiste familjes se Kyçykëve. Ajo,që në fëmijëri më lexontë përralla, një libër fort i trashë. Prej andej,besoj e kanë marrë edhe artin e letrave, kushërinjtë e mij të parë Kopi Kyçyku,emër mjaft i njohur në letrat shqipe, dhe Adrian Kyçyku, i cili në moshë aq të re, ka zënë vend kyç në letërsine e sotme bashkëkohore. Por edhe gjyshja nga babai, Athinaja, nuk mbetet pas në trashëgiminë time letrare. Ishte tepër ironike,e përdorte me lezet e terezi ironinë. Fillimet e para poetike i kam nga fundi i fillores.Mbaj mend se në kampin e pionierve, në Durrës, pata zënë vendin e parë në një konkurs poetik. Kjo “fitore”, do ishte si një qelizë për ambiciet e mia poetike të mëvonshme.
– A ju kujtohet kur ju së pari këni shkruar një poezi, tregim apo ndonjë gjini tjetër dhe i keni thënë vetes: Ja dola! Kam krijuar dicka që është me të vërtetë krijimi im. Kur ka ndodhur kjo, herët apo më vonë?
Fillimet e para poetike i kam nga fundi i fillores. Pyetja juaj është tepër interesante. Jo gjithmonë, jo në mbarim të çdo poezie thuhet; “Ja dola”. Pa thënë këtë, poezia ime nuk mbaron, ose nuk quhet e mbaruar. E punoj, ditë e natë, më rri si peng, dhe kur muza tekanjoze vjen përsëri dhe unë gjej pa kuptuar atë që më mungonte, atëhere po them:- ja kam arritur, atëhere i dua edhe miqtë edhe armiqtë.
– Kush ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në krijimtarinë tuaj, -prindërit, artet, letërsia apo njerëzit e thjeshtë, qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të vecantë në frymëzimin tuaj?
Oh, kjo është një pyetje tepër e veshtirë.Nuk e di, nuk e di. Nuk e di kë të rendis apo nëse ka ndonjë renditje. Muzën ma ka falur Zoti, pastaj gjithkush që të rrethon, ai i vë gishtin dhe e lejon të bëhët “pre” e magjisë, pjesë e krijimit tënd! Pra, me pak fjalë, gjithkush rreth meje, pa e ditur, ka një vend në poezinë time, sepse poezia është jetë, ajo duhet të marrë frymë,dhe vetëm brenda katër mureve, fytyra e saj do ishte gjithnjë e verdhë. Dikush me të drejtë do thoshte, po ti Dimitër i këndon qa bukur vetmisë, trishtimit, si kështu? Po, më pëlqen vetmia dhe trishtimi.Por që ato të bëhen muzikë në poezi, duhët dalë jashtë, merr tharmin e jetës, dhe hyrë brenda,nëse do! Atëhere po,vetmia bëhet muzikë në poezi!
– Disa vëlllime me poezi. Po citoj disa tituj; “Shiu lexon trishtimin tim”,1991, “Mëngjes dhe pak natë”,1993, “Xhindet kërcejnë polka”,1999 , “Gurët zbardhin natën”,2002, “Shtëpia ime rrotullon qiellin”, 2000 Rumani , “Pylli lëviz në muzg”, botim në Athinë në gjuhën Greke 2012,”Lumenjtë kthehen në shtëpi”,2014-ë. Si keni mundur Ju të arrini deri aty?
Mendoni vërtet se kam shkuar larg? Nuk është tepër larg, por as edhe afër. Si kam shkuar? Si një fëmijë që sapo fillon të ecë.Kam rënë,jam ngritur, kam qarë, jam gëzuar. Në poezi,një ecje e tillë nuk mbaron asnjeherë! Muza të hedh nga lëndina në thellësi,të jep një valë a dallgë, jo krejt detin, të jep pakëz nga fundi i malit, jo majën! Atje,duhet të shkosh vetë! A nuk është kjo një rrugë e gjatë, pambarim?A nuk është kjo jeta e një poeti?
-Kur i botuat poezitë e para? Po librin e parë?
-Poezitë e para i kam botuar te gazeta “Zëri i Rinisë”, kur isha në gjimnaz, nën kujdesin plot dashuri poetik të mësueses së letërsise, Ana Jovanit. Për vite rresht, kjo gazetë do bëhej pasqyra e poezisë sime, ku Dilaver Baxhaku dhe Skënder Duka, do të vinin në Pogradec, edhe në çastet e mia të dyshimeve poetike, duke m’i marrë me aq mjeshtëri krijimet e duke më dhënë zemër, që pak redaktore e bëjnë. Librin e parë e kam botuar tek shtëpia botuese “Naim Frashëri”. Ka qënë “Shiu lexon trishtimim tim”,viti 1991-ë. Para botimit kaloi në dhjetra kalvare, dhjetra konsulentë e redaktorë. Ndihmë të paçmuar në botimin e tij ka dhënë aktorja e madhe, Justina Aliaj. Më pas, redaktori Ilir Yzeiri, me fjalët e tij të mençura, i dha një rrugë krejt tjetër poezise sime, rrugën e lirikës moderne.
-Kujt ja keni rrëfyer poezitë e para?
Në shkollën tetëvjeçare mbaheshin konkurse poetike mes klasave.Atje ka qënë rrëfimi i parë. Dëgjuesit e parë kanë qënë shokët e mi të fëmijërisë Josif Laçka dhe Andon Çobani. Më pas, redaktorë të pashpallur kam pasur Antoneta Vreton dhe Bardhi Hykën.Vazhdoj ende të kem Kastriot Ramollarin,të cilit nuk rri dot pa i treguar krijimet e mia. Fjala e tij ka peshë tek unë, është erudit, ka një bibliotekë të pasur, dhe gjithnjë më dërgon sete librash që unë duhet të lexoj. Dhe gjithnjë qëllon në shënjë, ato libra më hapin dritare të reja krijimi. Kam pasur redaktore të pashpallur,”të rreptë”, mësuesen Meri Lalaj. Për shumë kohë shtëpiza e saj ishte streha e rrëfimit tim poetik. Ka qënë e prerë, nuk dinte lajka, se nuk ka sipas saj dhe me të drejtë, poetë të vjetër apo të rinj. Misioni i poezisë nuk ka moshë. Në e bën dot, ec, nëse jo, mos krijo rafte pluhuri! ”Verdiktet” e saj mbi poezinë time, kanë rritur kërkesat e mia për një poezi, që duhet të mbetet, jo të rrëshqasë si gjethet e vjeshtës.Nuk mund të rri pa përmenduar miken time sa të vjetër aq të re të poezisë sime Mariana Shkurtin! Ajo gjithnjë i jep një ritëm të çuditshëm poezisë sime! Sa e do aq e reciton, kaluar aktorëve më me emër!!
– Ku qëndron forca e inteligjencës tuaj për të ecur drejt së ardhmes -është ambicje , sfidë apo të dyja bashkë?
Kam thënë diku dhe ndoshta është e udhës ta përsëris “Poeti pa ambiciee është si princ pa kurorë”. Ambiciet për të sjellë një poezi që u mbetet kohrave, një poezi që përcjell mesazhe për të gjithë, një ambicie e tillë ka sfidën për mikeshë! Bukur pyete apo më saktë pohouat, ambicia e vërtetë rri tok me sfidën!
– Cili është elementi më i rëndësishëm dhe interesant, për të shkruar një libër të sukseshëm me poezi? Cmund të na thoni për këtë eksperiencë interesante e profesionale?
Sikur të kishte një sekret dhe një fornulë e cila mund të çonte dikë edhe tek çmimi Nobël, do e jepja. Por këtu kush mund të gjejë sekretin? Ai mund të fshihet pas një ylli që sapo ngrihet apo sapo bie,pas një fije bari të pikuar me vesë, pasi një syri vëngërosh në rrugë,pas një dashurie apo dhimbje të madhe,e kush e di…
-A shkruani edhe prozë? Në rast se po, – si ju lindi ideja të bëni novelë dhe roman?
Në prozë ende jo! Kam një kumt të quajtur tani për tani” Avokati dhe Unë”!Mendoj të jetë tepër interesante si për avokatët, klientet e tyre, e pse jo edhe për drejtësine në përgjithësi. Po më thoni t`u lexoj diçka? Tani, në sekondë! Mos po rrëmbehem? Nuk e di, nuk më kish ndodhur të më pikasnin kaq përnjëherë padurimin kur dua të them diçka të re nga krijmtaria ime! Me kohë po filloja të kuptoja se avokati ruante një gong për çështjen, një gong fitoreje. Për të ruajtur atë gong ai nuk pyeste për ankthin tim, edhe pse e dinte se ky ishte një çmim tepër i shtrenjtë. Herë-herë i shpëtonte ndonjë premtim, sidomos për të qetësuar zemërimin tim, por ditën tjetër, premtimi nuk përmendej më, tretej në boshllëk, kthehej në fjalë për miqësinë, motin, jurispendncën europiane në përgjithësi. Ai donte një fitore të pastër, sa e pavëreteta të shurdhohej, të digjte gjuhën e vet me mashë të prushtë, që në atë rast do ish fjala e tij, mbrojtja e tij.Po a kish zgjedhur armët e duhura për betejën?!
– Sa kohë ju merr shkrimi i një libri, qoftë me poezi apo prozë, dhe si e siguroni Shtëpinë Botuese?
Koha e një libri nuk ndalon kurrë, si lumi që rrjedh pranë shtëpise sime! Edhe kur e boton, mund t`i rikthehesh sa herë të duash, aq herë mund edhe të ndryshosh, të krijosh “Variante”, pa e cënuar poezinë e mëparshme. Libri “Lumenjtë kthehen në shtëpi, më morri gati 12 vjet. Nuk doja të përsërisja qoftë edhe një “folje”! Po nuk të pëlqeu lexuesi botimi është si një fitore në një luftë pa kundërshtar! Tani, nuk më duhet më të kërkoj shtëpi botuese. Jo, të mos mendoni se po cfaq shënja deliri. Jo, aspak! Fjala është se tani do kem shtëpinë time botuese. E kam ende projekt! Emri do të jetë “Zgalemi”,është zog i liqenit tim! Zog që qëndron mbi çdo stuhi me kokën drejt qiellit! Nuk po flas më tepër se mos më kërkoni ndonjë taksë publiçiteti.(Të qeshura)
– Si ka mundësi që Ju shkruani kaq shumë, mbani mend vargje e poezi pambarim dhe nuk konfuzoheni aspak ?
Ka kohë, aq kohë sa nuk e mbaj mend. Vargu është bërë njësh me rrahjet e zemrës sime. U ka ndodhur të dëgjoni rrahjet e zemrës aq fort sa duket se po i dëgjon edhe dikush pranë jush? Unë ashtu dëgjoj vargun tim, ndaj nuk ka se si të mos di përmendësh gjithçka shkruaj, është njësoj sikur të harroj se zemra rreh që të jetojë!
-Pse shkruan Dhimitër Pojanaku?
Për macet e zeza që nuk sjellin ters, por tersin e sjell pabesia e fshehur pas tyre, për dashurinë që lind si rrufe derisa shuhet si urrat e zjarrit në netët e vona të dimrit, për fatin e një guri të çmuar hedhur në pellg nga një dorë e nëmur, për gëzimin që vdes po jetoi gjatë pa një dhimbje, për lopët që kthehen në muzg nga kullota, e tek hidhen nga njëra anë e fushës tek tjëtra/bëjnë paradë mode para shoferëve”. Për gjithçka që quhet jetë merr apo nuk merr frymë!
-Ka kritikë në Shqipëri?
Nëse flisni për atë kritikë, ku poezia të merret si lëndë e parë dhe të ndërtohet tablloja, pra poezia të jetë ngjyrat mbi kavalet dhe kritiku t`i kombinojë me talent, fantazi për të përcjellë mesazhe me tablonë e tij, ka fare pak kritikë. Nëse me kritikë do kuptojmë, të citosh vargje pas vargjesh, t`i komentosh ato vetëm me fabulën e figurat e poetit, pa vendosur asnjë armë nga arsenali tuaj, këtu ka kritikë me bollëk.
Mund të veçoja këtu professor Shaban Sinani, parathënësit e vëllimeve të mia poetike, “Shtëpia ime rrotullon qiellin”(Botuar në Bukuresht,Rumani) dhe “Gurët zbardhin natën”, ribotim nga Shtëpia Botuese “Pushkin”,Tetovë, Maqedoni, përkatësisht prof.doctor Adrian Cristian Kyçyku dhe Bujar Plloshtani. Këto parathënie i lexoj shpesh, sepse më lejojnë të shoh horizonte tq treja poetike, të prek gati-gati, të paprekshmen ,të arrij të paarrirën .
-Në librin tuaj më të fundit “Lumenjtë kthehen në shtëpi”, po lexoj dedikimin tuaj në hyrje: “ Për më të dashurit e mij, Adel, Eris, Pjer”. Madje secilit prej tyre ka në libër një poezi të vetën. Këto janë dashuritë tuaja më të mëdha?
E kush mund të jetë tjetër? Adelina, bashkëshortja ime, që ka kohë që në poezi njihet me emrin “Adel”, mbetet një muzë e rrallë për mua! Ajo nuk fal vetëm dashuri, ajo di të ngrihet lart si ai zgalemi që u fola kur fryjnë stuhitë, ka fuqi të dalëe mbi dhimbjen, të mjekojë palgë në mënyrën e vet shëronjëse. Fëmijët e mij, tashmë të rritur, kanë qenë dhe mbeten një dashuri e madhe, një dashuri që kurrë nuk peshohet, kurrë nuk matet. Ata janë rritur dhe në duart e mia mbetën si sfera të kristalta, që nuk dua të pësojnë asnjë gërvishtje! Por jeta kalon dhe unë ende nuk e kuptoj se janë tashmë ata, që me ruajnë mua kaluar sferës së kristaltë!
– Si jeni ndjerë përballë botës së frikëshme të mediokritetit, klaneve, hipokritëve dhe inferioritetit?
Ju ende pambaruar pyetjen me krijuat një tabllo të frikshme të të gjitha këtyre bëmave të përziera së bashku. Mund ta përshkruaj me një poezi nga libri i fundit, ç`më ndodh kur mu sulën të gjitha këto? Mundem?
-Po Patjetër!
Ju falenderoj për Po-në. Ja vargjet: “Këtu,era lind e fryn brendazi trupit/Nga rrahja e mendimeve/Me gogolin e dyshimeve/Shtjellat/Lindin erë/Era rreh brinjët/I drithëron si fletë/Pendë/Pështjellon/Turfullon/Shkulmon/ S`ka nga shkon/Fugë/Vërtitet nëpër trup”.
-Autorët tuaj më të preferuar…
Filozofët e çdo kohe!
Ju faleminderit
Bisedoi:Raimonda MOISIU
Interviste poetike ne çdo sens per poetin Dhimiter Pojanaku dhe poezine e tij unike, sa moderne, realiste dhe bashkekohore. E thene ndryshe Art mbi Art!