Sakrifica, rezistenca dhe doktrina morale e lirisë shqiptare.
Prof. Dr. Fejzulla Berisha
Historia e kombeve nuk ndërtohet vetëm nga traktate, konferenca dhe marrëveshje diplomatike. Ajo ndërtohet, mbi të gjitha, nga gjaku i derdhur për liri, nga njerëz që në çastet më të errëta të historisë zgjedhin të mos heshtin. Marie Shllaku i përket pikërisht kësaj kategorie të rrallë njerëzish, për të cilët jeta personale ishte më pak e rëndësishme se fati i kombit.
Ajo ishte e re në moshë, por e pjekur në vetëdije kombëtare. Ishte e re në vite, por e përjetshme në ideal. Në këtë kuptim, Marie Shllaku nuk është vetëm figurë historike – ajo është koncept moral i rezistencës shqiptare.
Fjalët e saj, të shqiptuara me qetësi dhe dinjitet përballë vdekjes, janë ndër dëshmitë më të fuqishme të ndërgjegjes kombëtare shqiptare:
Këto thënie nuk janë vetëm emocionale. Ato janë tezë politike, akt akuzues ndaj shtypjes dhe program moral për brezat që vijnë.
Sakrifica si akt i vetëdijshëm politik: rasti Marie Shllaku
Në dallim nga viktimat e rastësishme të dhunës, Marie Shllaku ishte luftëtare e vetëdijshme për pasojat e zgjedhjes së saj. Ajo veproi në një kohë kur shqiptarët e Kosovës dhe viseve të tjera etnike përballeshin me represion të egër, ndjekje politike, burgosje, ekzekutime dhe mohimin sistematik të identitetit kombëtar.
Rasti i saj është i krahasueshëm me:figurat e rezistencës polake kundër nazizmit,rezistencën franceze,dhe lëvizjet çlirimtare të Evropës Lindore,ku individë të rinj pranuan vdekjen për të mos pranuar robërinë.
Ashtu si këto figura, Marie Shllaku e kuptonte se heshtja do të thoshte bashkëfajësi, ndërsa rezistenca – edhe me çmimin e jetës – ishte detyrim moral.
Dimensioni juridik: e drejta për rezistencë kundër shtypjes
Në aspektin juridik dhe të së drejtës natyrore, veprimtaria dhe flijimi i Marie Shllakut përfaqëson një formë të hershme të asaj që sot njihet si e drejta e popujve për vetëvendosje.
Në kohën e saj:shqiptarët nuk gëzonin barazi politike,nuk kishin përfaqësim real,dhe nuk kishin të drejtë të vendosnin për fatin e tyre.
Sot, kjo e drejtë është e sanksionuar në:Kartën e Kombeve të Bashkuara,Deklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut,dhe praktikën ndërkombëtare të dekolonizimit.
Marie Shllaku luftoi për një të drejtë që ende nuk ishte shkruar në ligje, por ishte e gdhendur në ndërgjegjen njerëzore.
Gruaja shqiptare në vijën e parë të historisë
Rasti i Marie Shllakut rrëzon një stereotip të vjetër historik: se gratë kanë qenë vetëm prapavijë e historisë. Ajo dëshmon se gruaja shqiptare ka qenë aktore e drejtpërdrejtë e rezistencës, jo vetëm nënë e motër e luftëtarëve, por luftëtare e vetëdijshme.
Në këtë aspekt, Marie Shllaku qëndron përkrah figurave si:Shotë Galica,Tringë Smajli,dhe heroinat e mëvonshme të rezistencës shqiptare.
Ajo mishëron lidhjen midis emancipimit kombëtar dhe emancipimit shoqëror, duke treguar se liria nuk ka gjini, por ideal.
Mesazhi i saj në kontekstin e Kosovës së sotme
Në Kosovën e pasluftës, shpesh flitet për lirinë si status politik, por më pak për përgjegjësinë morale që ajo sjell. Marie Shllaku na rikujton se:liria nuk është pronë e elitave,nuk është dekor ceremonial,dhe nuk është e përhershme pa drejtësi.
Rasti i saj është paralajmërim se shteti që harron martirët e vet rrezikon ta humbë shpirtin e vet.
Nga një jetë e re në përjetësi kombëtare
Marie Shllaku vdiq e re, por ajo nuk u shua. Ajo u shndërrua në përjetësi kombëtare, sepse sakrifica e saj u bë pjesë e themelit moral të Kosovës dhe të çështjes shqiptare.
Kosova jeton sot edhe sepse dikur, një vajzë e re, me bindje të palëkundur, zgjodhi të mos jetojë në robëri. Dhe për këtë arsye, emri i saj nuk është vetëm kujtim – është detyrim historik.