Nga Manjola Barçi Kozi/New York
-Shiko, shiko mami, unë dukem si Shota- më kujtohet thirrja e saj fëminore.
Ngrita sytë. Ishte rreth shtatë vjeç në atë kohë. Flokët e saj te ndërthurura keqaz në dy gersheta i vareshin para kraharorit. Sytë më shndritën dhe me nje vrull të madh vrapova për ta përqafuar. Po krahasohej me Shotën... E mbante mend Shotën...Kur ishte pa filluar shkollë gjthmonë i lexoja libra për shqip për femijë, që mamaja ime i blente sa herë udhëtonte në Shqipëri.
Shpesh i thosha kur flisja me të: Ti je shqiptare bijë dhe duhet të flasesh shqip. Duhet të mësosh edhe historinë e popullit tënd.
-E di mami, më përgjigjej-kemi edhe Skënderbeun, Ismailin, Çerçizin, Azemin…
Lumturohesha kur e degjoja të fliste-kam një femije te mrekullueshem, mendoja. Eshtë e dëgjueshme, është e etur për dije, dhe mbi të gjitha është krenare për prejardhjen e saj.
Derisa mbushi 12 vjeç. Dhe atëherë e kuptova që nuk ishte aq e thjeshtë…
-Mami-më pyeti një ditë-Pse shqiptarët martohen kaq të rinj?
Nuk dija si të përgjigjesha ose më mirë nuk doja të përgjigjesha, pasi e dija se çfarë do të vinte më pas. Ajo tani nuk ishte më fëmijë e vogël.Nuk mund të mendoja unë më për të, ashtu siç kisha bërë dikur. Ajo tani mendonte vetë…
Më në fund u përgjigja! I ktheva atë përgjigje që e dija se do të pendohesha më pas…
-Ka qenë traditë—fola shpejt me shpresë se do mbaronte me kaq….por pastaj vazhdova…Kohët kanë ndryshuar…ti je e lirë të vendosësh vet kur të rritesh….
-Tradita, tradita…kështu mendova edhe unë…Edhe ajo u përgjigj shpejt. Nuk më pëlqen aspak kjo traditë…
Pastaj, ajo u bë adoleshente…
-Dua të dal me miqtë e mi- erdhi atëherë ultimatumi. Kam nevojë të rri jashtë deri në mesnatë! Pse nuk mund të fle në shtëpinë e shoqes sime? Nuk ka rëndësi që ju nuk i njihni prindërit e saj, sepse in njoh unë! Pse duhet të mendoni si shqiptarët e vjetër? O Zot, sa të prapambetur jeni. Oh, sa e urrej këtë traditë dhe ju urrej juve kur flisni kështu! Nëse kjo do të thotë traditë, unë nuk dua të jem shqiptare!!! Në fakt, unë nuk jam shqiptare prandaj mos më trajtoni si të tillë!
Më pas ndaloi së veshuri shallin e saj të preferuar me flamurin shqiptar. E hoqi edhe varesen me shqiponjë.
Pastaj një ditë vura re se nuk po pinte më as nga filxhanët e kuq që mamaja ime i zëvendësonte sa herë që
shkonim në Shqipëri.
Sigurisht kuptoja më shumë se sa të debatoja me një fëmijë, por në ato momente, nga inati, zemra më rrihte me furi sa doja të shpërtheja: “Nëse unë nuk do të kisha vendosur të vija këtu, ti do të kishe lindur në Shqipëri, dhe prapë do të ishe në Shqiperi, që kështu je shqiptare.” Zieja nga inati dhe e quaja shpesh mosmirënjohëse. Sa herë që ndodhte kjo, mamaja ime më shikonte në sy dhe më thoshte: “Mos u shqetëso bijë se do vijë një ditë dhe ajo do kthejë.” Shpesh mendoj se si mamaja ime anjërë nuk më tha: “ Eshtë koha për të paguar” gjë që unë e prisja që ajo ta thoshte në ç’do kohë.
-Ajo duhet të jetë krenare për atë që është –thoja pa mundur ta fshihja inatin…
Shkoi deri aty sa nuk pranoi të flasë më shqip. Unë i flisja shqip dhe ajo më përgjigjej në Anglisht. Nuk arrija ta
kuptoja nëse këto ishin teka të adoleshencës apo nëse ajo ishte në kërkim të vetes.
Veproi në këtë mënyrë edhe për disa vite të tjera. U mësova me ç’ka ishte…Derisa e njëjtë ajo nuk ishte më…
Kishin kaluar vetëm disa ditë pas ditëlindjes së saj të 20-të. Më dërgoi një tekst duke më pyetur nëse e kishte nënshtetësinë shqiptare.
-Për fatin tënd të mirë, jo! – u përgjigja duke menduar se kjo pyetje prapë kishte të bënte me të gjitha debatet
që kishin pasur në të kaluarën.
-Pse jo?—Mesazhi u kthue bashkë me një emoji—surprizë.
-Mendova se nuk e doja – u përgjigja thatë.
Ishte atëherë kur ajo më telefonoi.
-A është tepër vonë të aplikosh për të? Pyetjen e formuloi në shqip.
-Jo nuk është vonë—u pergjigja me vetullat e ngritura lart.
-A mund të aplikojmë herën tjetër që do të shkojmë në Shqipëri?
-Po! Fola shpejt dhe e mbylla telefonin.
Heshta për një moment të shkurtër duke u perpjekur të mbaj lotët brenda.
I tregova mamasë time. Ajo vetëm më pa me një buzeqeshje. Mendova që do të thoshte: ” A s’të kisha thënë që një ditë edhe ajo do të kthejë?” Por jo! Ajo vetëm buzëqeshi dhe vazhdoi punën e saj në heshtje. Buzëqeshja e saj më erdhi si një flad pranvere pas një dimri të gjatë dhe të ftohtë. Ajo buzëqeshje sikur më thoshte: “Kot shqetësohesh. Ajo ishte në kërkim të identitetit të saj dhe më në fund duket se e gjeti…”