Nga Marko Caka/New York/
Të larguar pas shumë dekadash nga trojet shqiptare në Mal të Zi dhe me dy gjenerata të reja, banorët e Anës së malit janë shembulli më i mirë i ekzistencës dhe i ruajtjes së gjuhës dhe i traditave të tyre kombetare. Franklin Rousvelt Park ishte vendi që I mblodhi të gjithë sëbashku. I madh e I vogël nga kjo trevë u mblodhën jo vetëm për të festuar , por edhe duke na treguar se lidhjet ne mes tyre janë akoma më të forta kur janë larg vendit të tyre.. Myslimanë dhe krishterë nuk I dalloje dot, sepse thellë në shpirtin e tyre është gdhendur vetëm shqiptarizmi e cila me simbolin e saj te shqiponjës dykrenare demonstrohej fort në bluzat e tyre. Një ndjenjë e etur kjo për tokën mëmë që është trashëguar fort tek brezi i ri i kësaj treve. Fraklin Rusvelylt Park është rreth 100 km,nga Nju Jorku por për organizatorët është vendi më i përshtatshëm për të hequr mallin e vendit të tyre, të cilin e kanë braktisur pa dëshirën e tyre për shkaqe ekonomike dhe politike. Sipas organizatorëve në këtë lëndinë të rrethuar nga kodrat festohet njëqind përqind shqip dhe që është zgjedhur enkas për të sjellë mallin për bukuritë e malësisë së tyre. Isha një nga mysafirët e paktë që nuk I përkisja kësaj treve, por të gjithë mu gjendën pranë për të më uruar mirëseardhjen në festën e tyre të përvitshme. Një festë që I ngjante festës së një fshati ku çdo familje kishte sjellë diçka nga shtëpia e tyre për të pjekur dhe gatuar së bashku recetat e shijshme tradicionale të trevës së tyre “Është në traditën tonë që mysyafirit ti hapim jo vetëm derën por edhe zemrën për ti treguar se është pjesë e gëzimit tonë dhe për të vlerësuar respektin e pjesmarrjes së tij në festën tonë. Prandaj edhe sot në këtë vend të largët ne e ruajmë dhe e çmojmë këtë vlerë të bujarisë, shprehet një nga drejtuesit e Shoqates së Anës së Malit, Ismet Kurti. Ndërsa Xheladin Zeneli me tendën që shpërndan fanelat e shoqatës, është nga ata mikëpritësit organizatorë, I cili ka dhënë gjithçka për ta bërë piknikun e përvitshëm sa më madhështor. Ai me bizneset e tij të parukerisë përcjell shembullin se shqiptarët ulqinakë, kudo që ndodhen nuk e harrojnë zanatin e tyre, përkundrazi edhe kontribojnë për komunitetin e tyre në diasporë. “Po bëhet gjithçka që gjeneratës së re ti krijojmë të gjitha kushtet për të mos harruar gjuhën amtare dhe traditat tona. Prandaj kemi zgjedhur një vend të veçantë dhe të bukur për të kujtuar bjeshkët tona të cilat janë braktisur me dekada të tëra dhe për të afruar sa më pranë brezin e ri me brezin e vjetër në mënyrë që të mbahet gjallë fryma e dashurisë për tokën mëmë, për kombin tonë shqiptar, shprehet nënkryetari I shoqatës, Xheladin Zrneli. Të njëjtin shqetësim ndanin të gjithë banorët e kësaj treve, por më i veçanti ishte xha Gjylaveri, një shkrimtar i kësaj ane dhe autor I disa librave letraro-historik. Gjylaver Avdiu, pasi ka jetuar 15 vjet në USA, ka më shumë se 10 vjet që ishte kthyer në vendlindje nga ku shkroi edhe librat e tij. “Vendosa të kthehem ne trojet e mia sepse vuaja një brengë për të mbajtur gjallë vendin tim.U ktheva për të shpëtuar vendin tim nga asimilimi serbo-malazez. Trojet tona po braktisen çdo ditë nga të rinjtë tanë, dhe mbushen me të huaj. Askush nuk mendon për të ndërtuar të ardhmen tonë në trojet tona, përkundrazi terrorizohemi dhe persekutohemi nga regjimi qeveritar dita-ditës. Jam arrestuar me dhjetra herë nga malazezët duke vuajtur burgun politik, dhe përsëri I kam mbijetuar dhunës e torturave të malazezëve sepse gjithmonë më mban gjallë fryma e atdhetarizmit, dhe e dashurisë për të jetuar I lirë në trojet etnike të baballarëve të mi.” -shprehet I revoltuar, Gjylaveri. Ai e gjen forcën më shumë kur viziton shpesh herë miqtë dhe bashkëfshatarët e tij duke ju përcjellë mallin e vendlindjes së tyre. “Gjendem këtu në USA sepse përveçse kam djalin që jeton e studion këtu dhe drejton forumin rinor të trevës sonë që jetojnë në Amerikë, por edhe çmallem me bashkëmoshatarët e mi që ndajmë të njëjtat probleme.
Bek Bruçaj është një 50 vjeçar I cili numëron 4 dekada ne ShBA, dhe sado që toka e premtuar i ka siguruar gjithçka këtu, përsëri mallin për vendlindjen nuk e largon kurrë. Fëmijët e tij sot janë të rritur dhe me arsim të lartë dhe kjo falë një vendi demokratik jo qe I lindi me shtetësinë amerikane, por edhe i krijoi kushtet dhe I edukoi për të ruajtur vlerat e kombit të tyre me një krenari të madhe. Lëndina e parkut të Frenklin Rusvelt ishte e ndarë në shumë pjesë dhe çdo të reja e të rinj kishin zgjedhur lojrat e tyre. Por sportet më të frekuentuara ishin futbolli dhe volejbolli dhe për të moshuarit shahu dhe domino. Ndërsa gratë si amvise të mira përgatisnin ushqimin me bollëk të madh.. Gjatë aktiviteteve të tyre sportive nuk kishte asnjë humbës por vetëm një fitues. Dhe kjo ishte harmonia e tyre. Një harmoni që dallohej edhe në bisedat e tyre përmalluese duke ndarë eksperiencat e tyre në mërgim, por edhe shqetësuese për rrezikun që I kanoset trojeve të tyre, të lënë amanet nga te parët e tyre. Pikërisht për të ndarë gëzimin dhe shqetësimin sëbashku kishte ardhur edhe I vetmi përfaqësues shqiptar I asamblesë së shtetit të Nju Jorkut, Mark Gjonaj..Marku I përket gjeneratës së parë që lindën në vendin e huaj por që ditën falë aftësive të tyre edukuese jo vetëm të ruajnë gjuhën por edhe të mbrojnë fuqishëm të drejtat e shqiptarëve të Malit të Zi. Me një mendje të urtë që di vetëm të dëgjojë problemet e bashkëfashatarëve të tij, Mark Gjonaj u përgjigjej me një maturi duke i argumentuar sesi duhet të gjejnë rrugën e zgjidhjeve të problemeve të tyre. “Dhe vetëm të bashkuar në kauzën tonë të përbashkët mund të zgjidhim gjithçka”-u thoshte përfaqësuesi I tyre ne shtetin e Nju Jorkut. Marku u premtoi se po bëhej gjithçka e mundur për të krijuar një qendër kulturore por edhe ligjore për tu shërbyer falas të gjithë atyre shqiptarëve që kanë ardhur dhe janë të paligjshëm në shtetin amerikan. Dhe sipas ansambleistit Gjonaj, kjo shifër kap 10% të shqiptarëve dhe që u siguroi që me përpjekjet e tij po lobojnë që të marrë fund një herë e mirë legalizimi I tyre dhe avaria e tyre shumëvjeçare që llogarit kosto marramendëse në kurriz të tyre. Prandaj falë thjeshtësisë së tij dhe aftësisë intelektuale Mark Gjonaj gëzon një respekt jo vetëm tek komuniteti I shqiptarëve por edhe tek komunitetet e tjera të huaja të Nju Jorkut. Dhe për këtë shqiptarët e Nju Jorkut ndjehen krenarë për vlerat e tij të rralla si përfaqësuesi më i denjë I përçimit dhe lartësimit të vlerave shqiptare në Shtetet e Bashkuara. I rrethuar nga bashkëatdhetarët e tij, ai I dëgjonte dhe I dëgjonte si ata pleqtë e urtë të gjitha hallet e tyre, dhe kur merrte fjalën ai u shpjegonte sesi duhet të marrin zgjidhje duke punuar të gjithë sëbashku. Një kauzë e cila e tregoi shembullin e saj në festën e përbashkët dhe që premtuan se në të ardhmen do të jenë më të shpeshta bashkë me shoqatat e tjera të shqiptarëve, sepse vetëm kështu do mbahet gjallë dashuria për gjuhën, dashuria për kombin shqiptar..
Viktor caka says
Shqiptaret e malit te zi i kisha degjuar vetem ne kenget e tyre te mrekullueshme epike e lirike. Por kur i njoha nga afer ata ishin vete te mrekullueshem. Nje popull i civilizuar, i menqur, shume bujar dhe shume patriot. Ndjej respekt te thelle per ato burra, gra, djem, vajza e femij me te cilet kaluam ate dit te bukur pranvere. Ghitashtu, ndjej nje dhimbje te thelle te plages se tyre shkaktuar nga sundimi Serbo – Malazez i trojeve te tyre te lashta.