Luan Rama/
“Ka shumë pellgje gjaku nëpër botë / ku vallë do rrjedhin ato?…” – Jacques Prevert.
Harqe guri, porta te mëdha guri, dritare të shqyera ku era fryn trishtueshëm. Magje e braktisur, çati e rënë dhe një copëz qiell i vetmuar, i ngrënë, i vrarë. Era fryn nëpër shkurre, mbi gurë të latuar dhe puse të harruar, mbi trarë të përmbysur në këtë shembje të jetës dhe të botës në Çamëri. Një fotografi e zbehur dhe e përbaltur, një foto dasme, mbetur në rrënojë, rrëzë murit… lugë e ndryshkur dhe e vetmuar e papritur, në heshtjen e madhe, një këngë e vjetër dëgjohet. Këngë e shpirtit, këngë e popullit të handakosur e të vrarë. Por kënga dhe në rrënoja e varre ka jetuar në dekada dhe vazhdon të jetojë. Shpirti i popullit nuk mund të heshtë. Eshtë kënga që i këndon masakrës, është vaji i një jete të humbur që nuk do ta harrojë tragjedinë.
Drita bie. Është muzg dhe dielli tutje perëndon. Ndërtesat e gurta i shohim tani si hije : harqe, mure të rrënuar, dritare si zgavra të humbëtirës dhe e vdekjes që ka kaluar… Madje hije njerëzore sikur lëvizin tani në këtë botë hijesh… Një dorë shfaqet në portën e madhe prej guri dhe një hije njerëzore shfaqet si të dojë të mbahet pas jetës. Hëna sapo ka dalë dhe hija ngre sytë drejt saj si të kundrojë botën e të gjallëve. Tashmë shohim fytyrën e tij. Sytë i shkëlqejnë edhe pse të zbehtë. Sytë nuk janë shuar. Është rrëfimtari, i vdekuri i gjallë që lëviz mes gërmadhash dhe me shpirtin e dhimbur sheh katakombet e një jete të dikurshme. E kështu nis të rrëfejë, të tregojë… Tragjedia e dikurshme ka ngjyrën e argjendë të asaj hëne që duket se vuan dhe ajo. Ngrehina hije. Hije pemësh në forma njerëzore. Trungje të gjymtuar, krahëprerë dhe të tharë. Tashmë këngës popullore, e ngjashme me vajin e humbësit të madh, ia lë vendin një muzike që kërkon të shoqërojë rrëfimtarin në tregimin e tij. Ai ecën, ndalon, mbështetet diku dhe flet. Është zëri i shpirtit. Zëri që na flet përtej varrit…